Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ -upAcArya zrI devendra muni jAge yuvA zakti ! tIna avasthAe~ prakRti kA yaha kaisA aTala niyama hai, ki pratyeka cetana padArtha kI tIna avasthAeM hotI haiM-bacapana, yauvana aura bur3hApA / cAhe Apa eka jagata kI mahAnatama zakti-sUrya ko dekhie, cAhe eka nanheM se puSpa ko / sUrya udaya hotA hai, usakI kiraNeM komala aura suhAvanI hotI haiM, prAtaHkAla kI komala dhUpa acchI lagatI hai| madhyAnha meM sUrya pUre mA yauvana para AtA hai to dhUpa pracaMDa aura asahya ho jAtI hai| zarIra ko suhAvanI lagane vAlI kiraNeM jalAne laga jAtI haiN| sAyaMkAla hote-hote sUrya bur3hApe kI goda meM calA jAtA hai, taba teja, manda par3a jAtA hai, kiraNeM zAnta ho jAtI haiN| __puSpa, aMkura aura pratyeka janmadhArI prANI inhIM tIna avasthAoM se gujaratA hai| bhagavAna mahAvIra ne inheM tIna yAma 'jAma' kahe haiN| 'tao jAmA paNNattA, paDhame jAme majjhime jAme....' dina ke tIna prahara - kI bhAMti pratyeka jIvana ke tIna prahara-arthAt tIna avasthAe~ hotI hai| arjana kA kAla : bAlyakAla prathama yAma -arthAt-udayakAla hai-bacapana kA suhAvanA samaya hai, udayakAla meM pratyeka jIvadhArI zaktiyoM kA saMcaya karatA hai| prANa zakti aura jJAna zakti, donoM kA hI arjana-saMcaya athavA saMgraha bAlyakAla meM hotA hai / bAlyakAla komala avasthA hai| komala vastu ko cAhe jaisA AkAra diyA jA sakatA hai, cAhe jisa AkRti meM DhAlA jA sakatA hai| bAlyakAla meM zarIra aura mana, buddhi aura zarIra kI nADiyAM, naseM sabhI komala hotI haiM, ataH zarIra ko balavAna, pahalavAna banAnA ho to bhI bacapana se hI abhyAsa kiyA jAtA hai| acche TIP saMskAra, acchI AdateM, bolane, baiThane kI sabhyatA aura saMskAra, kAma karane kA salIkA, bacapana se hI sikhAye jAte haiN| mAnasa zAstrI kahate haiM-'yannave bhAjane lagnaH saMskAro nAnyathA bhaveta' jo saMskAra, AdateM bacapana meM laga jAtI haiM, ve jIvana bhara miTatI nahIM, isalie bacapana 'arjana' kA samaya hai / bala saMcaya, vidyA arjana aura saMskAra nirmANa-yaha bacapana kI hI mukhya dena haiM / yauvana : sarjana kA samaya jIvana kI dUsarI avasthA hai-jvaanii| kahane ko javAnI ko 4 divAnI kahate haiM / zarIra, buddhi, saMskAra-sabhI kA pUrNa vikAsa isa avasthA meM ho jAtA hai| choTA-sA paudhA dhIre-dhIre jar3eM jamAkara jAgaraNa kA zaMkhanAda ! jIvana-nirmANa ke lie 296 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma - sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jaih Education International www.jaineribrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ A apanA vikAsa kara letA hai aura phUla tathA phala basanta meM sabhI vRkSa, latA, paudhe khila jAte haiM, dene meM samartha ho jAtA hai / isa avasthA meM vikasita hokara jhamane lagate haiM aura All svAbhAvika hI rakta meM uSNatA, sphUrti aura va phaloM se apanA saundarya prakaTa karate haiM, usI E5 pravAhazIlatA adhika hotI hai, isalie manuSya kA prakAra yauvana bhI utsAha va sphUrti kI laharoM se zarIra kaSTa sahane meM adhika sakSama rahatA hai, taraMgita hokara kucha na kucha karane ko lalakatA hai, kAma karane meM phurtIlA aura samartha rahatA hai| nirmANa karane ko Atura hotA hai| yadi javAnI meM bacapana meM jo bala-zakti ghuTanoM meM thI, vaha aba kisI ko nirmANa karane kA avasara nahIM milatA hRdaya meM saMcArita ho jAtI hai, isalie yuvaka meM hai, sarjana karane kI suvidhA va mArgadarzana nahIM sAhasa aura zakti kA pravAha bar3hane lagatA hai| milatA hai, to usakI zaktiyA~ kuNThita ho jAtI ( bAlyakAla meM yadi zizu acche saMskAra va acchI haiM, kuNThA va Antarika tanAva se vaha bhItara hI AdateM sIkha letA hai, khAna-pAna Adi ke saMyama ke bhItara ghuTana mahasUsa karatA hai| sAtha rahatA hai to yuvA avasthA meM usameM adbhuta mAnava-jIvana bhI tIna avasthAoM meM gujaratA zakti va sphUrti prakaTa hotI hai, usake zarIra meM saMcita vIrya, oja, teja banakara usake tejasvI, hai, bacapana adhUrA hotA hai, bur3hApA akSama hotA hai, prabhAvazAlI aura sudarzana vyaktitva kA nirmANa vikAsa kI antima sIr3hI para khar3A hotA hai / karate haiM, isalie mAtA-pitA, jo apanI santAna yauvana hI vaha samaya hai, jo jIvana ko samUcepana se ko tejasvI banAnA cAhate haiM, AkarSaka vyaktitva bharatA hai, samagratA detA hai, paripUrNatA detA hai| vAlA banAnA cAhate haiM, unheM bacapana se hI unake yauvana socane kI sAmarthya bhI detA hai aura karane saMskAroM kI tarapha dhyAna denA caahie| kI kSamatA bhI, isalie 'yauvana' manuSya kI antar bAhya zaktiyoM ke pUrNa vikAsa kA samaya hai| isa __ saMsAra meM jitane bhI tejasvI aura prabhAvazAlI avasthA meM manuSya apane hitAhita kA svayaM nirNaya vyaktitva hue haiM, unake jIvana-nirmANa meM jAgarUka kara sakatA hai aura svayaM hI usako kAryarUpa de mAtA kA hAtha usI prakAra rahA hai, jaise acche sakatA hai / bacapana aura bur3hApA-parApekSa haiM, parAvaphaladAra vRkSoM ke nirmANa meM kuzala mAlI kI dekha lambI haiN| yauvana sva-sApekSa hai, svAvalambI hai| rekha rahatI hai| bhagavAna mahAvIra ne ise jIvana kA madhyakAla . jina baccoM kI bacapana meM dekharekha nahIM rahatI batAyA hai, jAgaraNakAla batAyA hai aura nirmANajinheM acche saMskAra nahIM milate, yogya zikSaNa kAla bhii| va saMrakSaNa nahIM milatA, ve javAnI Ane se pahale majjhimeNa vayasA ege saMbujjhamANA samuTThitA (Eph) hI murjha jAte haiM, dIpaka prajvalita hone se pahale hI bujha jAte haiM / vRkSa, phaladAra banane se pahale hI yauvana vaya meM kucha loga jAga jAte haiM, svayaM kI sUkhane laga jAtA hai, ataH kahA jA sakatA hai, yauvana pahacAna kara lete haiM, apane vyaktitva kI asIma unhIM kA camatkArI aura prabhAvazAlI hotA hai, kSamatAoM kA anumAna kara lete haiM aura puruSArtha kI jinakA bacapana saMskArita rahatA hai| ananta-ananta zakti ko usa mArga para lagA dete haiM, ___ bacapana arjana kA samaya hai to yauvana-sarjana kA jisa patha para bar3hanA cAhate haiM, usa patha ko apanI saphalatAoM kI vandanavAra se sajA dete haiN| samaya hai / taruNa avasthA nava-sarjana kI velA hai| bacapana zizira Rtu hai, to javAnI basanta Rtu hai| jo yuvaka hokara bhI, yauvana meM apanI kSamatA MAHAVEHOROSS on caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Reprivate Personalise Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kA upayoga nahIM kara sakatA, yA apane ko pahacAna bhI 28 vartha kI avasthA meM gRhatyAga kara yauvana nahIM pAtA, vaha jIvana kI bAjI hAra jAtA hai| ko tapAte haiM aura buddhatva prApta karate haiM / sikandara, isalie yauvana kA kSaNa-kSaNa, eka-eka pala kImatI candragupta, azoka, gA~dhI, neharU, mArksa, lenina, hai, isako vyartha mata jAne dIjie sirpha kalpanA yA cacila, rUjavelTa, sabhI kA itihAsa uThA kara dekha svapna dekhanA chor3akara nirmANa meM juTa jaaie| lIjie / 25 se 45 varSa kA jIvanakAla hI sabake utsAha : yauvana kI pahacAna hai abhyudaya aura saphalatA kA mahAna samaya rahA hai| hA maiM eka yuvaka sammelana meM upasthita huA thA, ___ Ayu kA yahI vaha samaya hai, jaba manuSya koI mahAna " saiMkar3oM yuvaka bAhara se Aye the, sthAnIya kAryakartA / kArya kara sakatA hai, athaka parizrama va kaSTa sahane ne yuvakoM kA paricaya karAyA, to eka yuvaka ko / / kI kSamatA, ApattiyoM kA mukAbalA karane kI zakti, saMgharSa kI adamya cetanA yauvana kAla meM hI sAmane lAkara bole-mahArAja sAhaba, yaha hamAre dIpta rahatI hai / yauvana meM na kevala bhujAoM meM bala gA~va kA utsAhI yuvaka hai|| rahatA hai, kintu sabhI mAnasika zaktiyA~ bhI pUrNa maiMne use gaura se dekhA, aura socA-"utsAhI jAgRta aura pUrNa sphUrtiyukta rahatI haiM, unameM UrjA da yuvaka", isakA kyA matalaba ? utsAha to yuvaka bhI bharapUra rahatI hai aura USmA bhii| isalie sapha kI pahacAna hai, utsAha yuvaka kA paryAya hai, jisa latA kA yaha svarNa kAla kahA jA sakatA hai / navapAnI meM taralatA va caMcalatA nahIM, vaha pAnI hI sarjanA kA yaha basanta aura zrAvaNa mAsa mAnA jA nahIM, jisa ghor3e meM sphUrti nahIM, tejI nahIM, vaha sakatA hai / bhagavAn mahAvIra ne ise hI jIvana kA mariyala TaTTU koI "azva" hotA hai ? isI prakAra madhyakAla kahA hai / * jisa yuvaka meM utsAha nahIM, vaha koI yuvaka hai ? hA~, agara koI kahatA, ye "utsAhI bujurga hai" ki hA~. agara koI karatA. yA visarjana kA samaya : baDhApA / to utsAha usakI zobhA hotA, "utsAhI-yuvaka" bacapana kA arjanakAla, yauvana kA sarjanakAla kara yaha yuvaka kA vizeSaNa nahIM, yA yuvA kI pahacAna pUrNa hone ke bAda, bur3hApe kA visarjanakAla AtA / nahIM, kintu yauvana kA apamAna hai, usakI zaktiyoM hai| bacapana meM jo zakti saMcita kI jAto hai, vaha kI avagaNanA hai| yauvana meM vyaya hotI hai, aura nava-sarjana meM kAma AtI hai, kintu arjana aura sarjana paripUrNa hone ke yauvana meM hI mahAna kArya hue haiM bAda "visarjana" bhI honA caahie| jagata se, ____saMsAra ke mahApuruSoM kA itihAsa uThAkara prakRti se, samAja se aura parivAra se jo kucha prApta / dekhie, jitane bhI vIra, yoddhA, pratibhAzAlI, deza- kiyA hai, use, usake lie denA bhI cAhie / jo bhakta, dharmanetA, rASTranetA, vaijJAnika, Avi- jJAna, anubhava, nayA cintana aura vividha prakAra kI | kAraka, mahApuruSa aura apane kSetra kI hastiyA~ huI jAnakAriyA~ Apako dIrghakAlIna zrama ke dvArA, ||5) haiM, una sabakA abhyudaya kAla yauvana hI hai / yauvana sAdhanA ke dvArA prApta huI haiM, unako samAja ke kI rasasikta Rtu ne hI unake jIvana vRkSa para sapha- lie, mAnavatA ke kalyANa hetu visarjana karanA bhI - latA ke phala khilAye haiM / bhagavAn mahAvIra 30 varSa ApakA kartavya hai / jo dhana-samRddhi, vaibhava Apako, na kI bharI javAnI meM sAdhanA-patha para caraNa bar3hAte haiM, apanI sUjha-bUjha, parizramazIlatA aura bhAgya dvArA aura yauvana ke 12 varSa tapasyA, sAdhanA, dhyAna upalabdha huA hai, una upalabdhiyoM ko cAhe, ve Adi meM bitAkara tIrthaMkara banate haiN| gautama buddha bhautika haiM, yA AdhyAtmika haiM, mAnavatA ke hita 301 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 18. sAdhvIratna kusamavatI abhinandana grantha uration International www.janendry.org
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalyANa hetu unakA arpaNa-visarjana karanA bhI ani- va vipakSa para 'chu' karake chor3a dete haiM / ve yuvakoM ko vArya hai| sarovara meM yA kue meM jala bharatA hI nAnA pralobhana dekara, sarasabja bAga dikhAkara diga-112 rahe, koI usa jala kA upayoga na kare, to vaha jala bhrAMta kiye rakhate haiN| isa mRgatRSNA meM par3A yuvaka gandA ho jAtA hai, khArA ho jAtA hai, kintu jala na to apanA svatantra cintana kara kucha nirmANa kara pravAha bahatA rahe, to jala svaccha aura madhura banA sakatA hai aura na hI unake caMgula se chUTane kA sAhasa rahatA hai / isalie praur3ha avasthA ke bAda manuSya ko hI dikhA sakatA hai| dUsaroM ke izAroM para kalAsamAja-sevA, rASTra-sevA tathA dAna evaM paropakAra bAjI dikhAnA aura vidroha-vidhvaMsa meM apanI zakti kA kI tarapha vizeSa rUpa se bar3hanA caahie| yaha sevA kA durupayoga karate rahanA-yaha yuvA-zakti ke lie paropakAra evaM dAna hI "visarjana" kA rUpa hai, jo zarma kI bAta hai / aba vidroha aura vidhvaMsa kA nahIM mukhya rUpa meM vRddha avasthA, yA paripakva avasthA meM kintu nirmANa kA rAstA apanAnA hai| yadyapi ENA kiyA jAtA hai, kintu yahA~ adhika isa viSaya meM vidhvaMsa karanA sarala hai, nirmANa karanA kaThina hai| C) abhI nahIM kahanA hai, yahA~ hameM yuvAzakti ke viSaya kisI bhI sau-do sau varSa purAnI imArata ko eka para hI cintana karanA hai| dhamAke ke sAtha girAyA jA sakatA hai ____ maiMne kahA thA ki samAja meM, saMsAra meM cAhe / ___ nirmANa karane meM bahuta samaya aura zakti lagatI hai| o jisa deza kA yA rASTra kA itihAsa par3ha lIjie, maiM yuvakoM ko kahanA cAhatA hU~, pratyeka vastu Apako eka bAta spaSTa milegI ki dhArmika yA ko racanAtmaka dRSTi se dekho, virodha-vidroha, sAmAjika, rAjanaitika yA Arthika, jisa kisI vidhvaMsa kI dRSTi tyAgo, jo paristhitiyA~ hamAre kSetra meM jo krAntiyA~ huI haiM, parivartana hue haiM, aura ___ sAmane haiM, jo vyakti aura jo sAdhana hameM upalabdha 5 navanirmANa kArya hue haiM, unameM pacahattara pratizata haiM, unako kosate rahane se yA gAliyA~ dete rahane se 10 yuvAzakti kA yogadAna hai| isalie yuvAzakti kucha nahIM hogA, balki socanA yaha hai ki unakA yAnI krAnti kI jalatI mazAla ! yuvA zakti yAnI upayoga kase, kisa prakAra se kitanA kiyA jA navasRjana kA svarNima prabhAta ! sakatA hai tAki inhIM sAdhanoM se hama kucha bana sakeM, mAna kucha banA skeN| racanAtmaka dRSTikoNa rakhie : rAma ne jaba laMkA ke vizAla sAmrAjya ke sAtha __ maiMne batAyA ki yauvana sarjana kA kAla hai, yaha yuddha kI dundubhi bajAI to kyA sAdhana the unake basanta kA samaya hai, jisameM jIvana ke pratyeka pahalU pAsa ? kahA~ apAra zaktizAlI rAkSasa rAjya aura para umaMga aura ullAsa mahakatA hai, kucha karane kI kahA~ vAnaravaMzI rAjAoM kI choTI-sI senaa| lalaka umaMgatI hai isalie yauvana eka racanAtmaka sImita sAdhana ! athAha samudra ko pAra kara senA ? kAla hai| Aja ke yuvAvarga meM racanAtmaka dRSTi kA ko usa pAra pahu~cAnA kitanA asaMbhava jaisA kArya / abhAva hai| ve dUsaroM kI to AlocanA to karate haiM, thA, kintu una sImita sAdhanoM se choTI-sI senA mA nArebAjI aura zora-zarAbA karake vidroha kA ko bhI rAma ne isa prakAra saMgaThita aura utsAhita vigula bhI bajA dete haiN| ve kisI bhI nihita svArtha kiyA jo rAvaNa ke abhedya durga se Takkara le skii| vAloM ke izAroM para apanI zakti kA durupayoga rAma ne abhAvoM kI kamI para dhyAna nahIM diyA, karane laga jAte haiM / Ajakala ke rAjanIti chApa samudra para pula banAne ke lie aura kucha sAdhana nahIM ) samAja netA, yuvAzakti ko alase ziyana kutte kI mile to pattharoM kA hI upayoga kara athAha samudra taraha istemAla kara rahe haiM, jinheM kisI bhI virodhI kI chAtI para senA khar3I kara dii| 302 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha FOI Private & Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ to isa prakAra alpa sAdhanA nagaNya sahayoga kI kI dRSTi se saMsAra kA sarvAdhika sampanna aura saba tarpha nahIM dekhakara jo upalabdha hai use hI sakArAtmaka RtuoM ke anukUla vAtAvaraNa vAlA mahAna deza rUpa denA hai, racanAtmaka dRSTi se lenA hai aura choTe bhArata garIba rASTroM kI ginatI meM AtA hai| aura choTe tinakoM se hAthiyoM ko bAMdha denA hai| yuvA choTe-choTe dezoM se bhI karja lekara apane vikAsa hara varga isa prakAra jIvana meM racanAtmaka dRSTi se socane aura nirmANa kArya kara rahA hai| bhArata ke hajAroM, kI Adata ddaaleN| lAkhoM yuvA vaijJAnika aura lAkhoM kuzala DAkTara zakti kA upayoga sarjana meM ho videzoM meM jAkara basa gaye, apanI mAtRbhUmi kI / sevA na karake, anya rASTroM kI sevA meM lage haiM, kA yuvAzakti-eka UrjA hai, eka vidya ta hai| isakA kyA kAraNa hai ? merI samajha meM sabase mukhya vidya ta kA upayoga saMsAra meM nirmANa ke lie bhI kAraNa hai-yuvAzakti meM dizAhInatA aura nirAzA hotA hai, aura vidhvaMsa ke lie bhI / aNu-zakti kA chAI huI hai, kartavya bhAvanA kA abhAva aura deza va upayoga yadi zAntipUrNa nirmANa kAryoM ke lie mAnavatA ke prati udAsInatA hI isa vinAza aura hotA hai, to saMsAra meM khuzahAlI chA jAtI hai aura vipatti kA kAraNa hai| Neil yadi aNabama yA aNayuddha meM usakA upayoga kiyA isalie Aja yavAzakti ko kartavyabodha karanA 419) 30 gayA to sarvatra vinAza aura sarvanAza kI vibhISikA hai| jIvana kA uddezya, lakSya aura dizA spaSTa 5 chAyegI / yUvAzakti bhI eka prakAra kI aNuzakti karatI hai| hai, isa zakti ko yadi samAja-sevA, deza-nirmANa, rASTrIya-vikAsa aura mAnavatA ke abhyutthAna ke saMskRta meM eka sUkti haikAryoM meM lagA diyA jAyegA to bahata hI camatkArI yauvanaM dhana-saMpattiH prbhutvmvivekitaa| mA parivartana A jAyeMge / saMsAra kI daridratA, bekArI, ekaikamapyanarthAya kimu yatra catuSTayam ? pIr3Ae~, bhaya, yuddha, AtaMka Adi samApta hokara prema, bhAIcArA, khuzahAlI, suzikSA, Arogya, aura sabhI yovana, dhana-sampatti, sattA, adhikAra aura ko vikAsa ke samAna avasara mila sakeMge / Apa aviveka (vicArahInatA)- ye pratyeka hI eka-eka dekha sakate haiM, jApAna jaisA choTA-sA rASTra jo para- dAnava haiM, yadi ye cAroM eka hI sthAna para ekatra ho mANu yuddha kI jvAlA meM burI taraha dagdha ho cukA ho jAyeM, arthAt cAroM mila jAe~, to phira kyA All thA, hirozimA aura nAgAsAkI kI paramANa vibhI- anartha hogA ? kaisA mahAvinAza hogA ? kucha nahIM ma SikAe~ usakI samUcI samRddhi ko maTiyAmeTa kara kahA jA sktaa| cukI thIM, vahI rASTra punaH jAgA, ekatAbaddha huA, yuvaka, svayaM eka zakti hai, phira ve saMgaThita ho yuvAzakti saMgaThita huI aura rASTrIya bhAvanA ke / . ho jAyeM, ekatA ke sUtra meM baMdha jAyeM, anuzAsana meM sAtha navanirmANa meM juTI to Aja kucha hI samaya meM saMsAra kA mahAna dhanADhya aura sabase jyAdA pragati ___ calane kA saMkalpa le leM, viveka aura vicArazIlatA ' se kAma leM, to ve saMsAra meM aisA camatkArI parizIla rASTra bana gayA hai| vartana kara sakate haiM ki naraka ko svarga banAkara dikhA kartavya bodha kIjie sakate haiM, jaMgala meM maMgala manA sakate haiN| isalie Aja bhArata kI yuvApIr3hI bikharI huI hai, dizA- cAhie, kucha dizAbodha, anuzAsana, cAritrika hIna hai, aura nirmANa ke sthAna para vidhvaMsa aura niyama, ataH maiM isI viSaya para yuvakoM ko kucha vighaTana meM lagI huI hai, isalie prAkRtika sAdhanoM saMketa denA cAhatA hU~ / | caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 303 . 23 sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jain Cation International or Private & Personal Use Only www.janversary.org
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 anuzAsana meM rahanA sIkho audyogika kSetra meM, vaha hara jagaha apanA alaga hI sthAna banAyegA, usakA vyaktitva alaga camakegA, __ yuvA varga ko Aja sabase pahalI jarUrata hai sabako prabhAvita bhI karegA; aura sabhI kSetroM meM anuzAsita rahane kI, saMgaThita rahane kI / choTe-choTe pragati, unnati evaM saphalatA bhI prApta kregaa| svArthoM ke kAraNa, pratispardhA ke kAraNa, jahA~ yuvaka apa paraspara TakarAte haiM, eka-dUsare kI burAI aura eka- anuzAsana bhI kaI prakAra ke haiM sabase pahalA dUsare ko nIcA dikhAne kA kAma karate haiM, vahA~ aura sabase Avazyaka anuzAsana hai- 'aatmaanushaasn|' kabhI bhI nirmANa nahIM ho sakatA, navasRjana nahIM jisane apane Apa para anuzAsana karanA sIkha liyA ho sktaa| vaha saMsAra meM saba para anuzAsana kara sakatA hai aura . saba jagaha saphala ho sakatA hai| ___anuzAsana, pragati kA pahalA pATha hai / jo svayaM / anuzAsana meM rahanA jAnatA hai, vaha dUsaroM ko bhI AtmAnuzAsana kA matalaba hai-apanI anAvaanuzAsita rakha sakatA hai / jahA~ saba milakara eka- zyaka icchAoM para, AkAMkSAoM para, galata AdatoM juTa hokara kAma karate haiM, vahA~ pragati, samRddhi aura para, aura una saba bhAvanAoM para buddhi kA niyantraNa sattA svayaM upasthita hotI hai| tathAgata buddha ne kahA rakhanA, jinase vyartha kI ciMtA, bhAga-daur3a, parezAnI, thA-'jaba taka vaizAlI gaNarAjya ke kSatriya paraspara hAni aura badanAmI ho sakatI hai / manuSya jAnatA hai / milakara vicAra kareMge, vaddhajanoM kA parAmarza mAneMge, ki merI yaha icchA kabhI pUrI hone vAlI nahIM, (6) eka-dUsare kA sanmAna kareMge aura saMgaThita-ekamata yA merI isa Adata se mujhe bahuta nukasAna ho sakatA hokara koI kArya kareMge, taba taka koI bhI mahA- hai, bolane kI, khAne kI, pIne kI, rahana-sahana kI, zakti inakA vinAza nahIM kara sktii| aisI aneka burI AdateM hotI haiM, jinase sabhI taraha kI hAni uThAnI par3atI hai, Arthika bhI, zArIrika bhArata jaise mahAna rASTra ke lie bhI Aja yahI bhii| kabhI-kabhI icchA va Adata para niyantraNa na bAta kahI jA sakatI hai, yahA~ kA yuvAvarga yadi apane kara pAne se manuSya acchI naukarI se hAtha dho baiThatA vRddhajanoM kA sanmAna karatA rahegA, unake anubhava se hai, apanA svAsthya caupaTa kara letA hai aura dhana lAbha letA rahegA, unakA Adara karegA aura svArtha barbAda kara, dara-dara kA bhikhArI bana jAtA hai, ataH kI bhAvanA se dUra rahakara dharma va rASTraprema kI jIvana meM saphala hone ke lie 'AtmAnuzAsana' sabase / bhAvanA se saMgaThita rahegA, eka-dUsare ko sanmAna mahattvapUrNa gura hai / degA to vaha nizcita hI eka dina saMsAra kI mahA AtmAnuzAsana sAdha lene para, sAmAjika anuzakti bana jAegA / koI bhI rASTra ise parAjita to zAsana, naitika anuzAsana aura bhAvanAtmaka anuzAkyA Ter3hI AMkha se bhI dekhane kI himmata nahIM karegA sana, svataH sadha jAte haiM, ataH yuvA varga ko sarvaprathama ataH sarvaprathama yuvAvarga ko 'anuzAsana' meM rahane kI bhagavAn mahAvIra kA saMdeza pada-pada para smaraNa Adata DAlanI caahie| anuzAsita sipAhI kI rakhanA cAhie-'appAdanto suhI hoI' apane ra bhAMti, saMgaThita phauja kI bhAMti use apanI jIvana Apa para saMyama karane vAlA sadA sukhI rahatA hai| zailI banAnI caahie| apanI bhAvanA para, apanI AdatoM para aura apanI ___ jo vyakti anuzAsita jIvana jInA sIkha letA hara gatividhi para svayaM kA niyantraNa rakhe / hai, vaha cAhe rAjanaitika kSetra meM rahe, dhArmika kSetra pA~ca Avazyaka guNa meM rahe, prazAsanika kSetra meM rahe, yA vyApArika, yaha mAnA ki 'yuvA' Aja saMsAra kI mahAna caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 304 Jain 659 sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha / ZAGO)org www.jainema
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakti hai| 'yuvAvasthA' jIvana kI sabase mahatvapUrNa phira zraddhA kA dIpaka jlaayeN| zraddhAzIlatA ho / ghar3I hai, kintu isa zakti ko, isa samaya kI sandhi manuSya ko kartavya ke prati utsAhita karatI hai, ko hama tabhI upayogI banA sakate haiM, jaba vaha apanI kartavya se bA~dha rakhatI hai| zraddhA karNa kA vaha kavaca sakArAtmaka zaktiyoM ko jgaayegii| apanI sakArA- hai jise bhedane kI zakti na arjuna ke vANoM meM thI tmaka zaktiyoM ko jagAne ke lie yuvA varga ko ina aura na hI bhIma kI gadA meN| pA~ca bAtoM para dhyAna kendrita karanA hai ___ zraddhA ajJAnamUlaka nahIM, jJAnamUlaka honI 1. zraddhAzIla baneM-Aja kA yuvA mAnasa . caahie| isalie pahale par3hiye, svAdhyAya kIjie, zraddhA, AsthA, vizvAsa, phetha (Faith) nAma se jJAna prApta kiijie| satya-asatya kI pahacAna kA tharmAmITara apane pAsa rakhie aura phira satya para napharata karatA hai, vaha kahatA hai-zraddhA karanA bUr3hoM kA kAma hai, yuvaka kI pahacAna hai-bAta-bAta meM zraddhA kIjie, lakSya para DaTa jaaie| yadi ApameM tarka, avizvAsa aura gaharI jA~ca-par3atAla / maiM zraddhA kI dRr3hatA nahIM hogI to ApakA jIvana binA samajhatA hU~-yuvA varga meM yahI sabase bar3I bhrAnti nIMva kA mahala hogA, ApakI yojanAe~ aura kalpayA galataphahamI ho rahI hai| zraddhA yA vizvAsa eka nAe~, Apake sapane aura bhAvanAe~ zUnya meM tairate aisA TaoNnika hai, rasAyana hai jisake binA kAma karane gur3a - gubbAroM ke samAna idhara-udhara bhaTakate raheMge / isa1 kI zakti A hI nahIM sktii| jaba taka Apa apane lie yuvA varga ko maiM kahanA cAhatA hai, sarvaprathama svayaM ke prati zraddhAzIla nahIM hoMge, apanI kSamatA para zraddhA kA kavaca dhAraNa kreN| vizvAsa karanA sIkheM hA bharosA nahIM kareMge, tava taka kucha bhI kAma karane kI to sarvatra vizvAsa prApta hogaa| aphavAhoM meM na himmata nahIM hogii| zraddhAhIna ke pA~va DagamagAte ur3eM, bhrAntiyoM ke aMdhar3a meM na baheM, svayaM meM sthiratA, rahata hai, usakI gati meM pakar3a nahIM hotI, sthiratA har3hatA aura AdhArazIlatA laayeN| nahIM hotI aura na hI preraNA hotI hai| hama eka 2. AtmavizvAsI aura nirbhaya baneM-zraddhAzIlatA vyakti para, eka netA para, eka dharma siddhAnta para, kA hI eka dUsarA pakSa hai-AtmavizvAsa / eka naitika sadguNa para yA bhagavAna nAma kI kisI vizvAsa' jIvana kA AdhAra hai| jIvana ke hara kSetra parama zakti para jaba taka bharosA nahIM kareMge, zraddhA meM vizvAsa se hI kAma calatA hai| sabase pahalI bAta nahIM kareMge taba taka na to hamAre sAmane baDhane kA haiM, dUsaroM para vizvAsa karane se pahale, apane Apa koI lakSya hogA, na hI mana meM bala hogA, utsAha para vizvAsa kreN| jo apane para vizvAsa nahIM kara sakatA, vaha saMsAra meM kisI para bhI vizvAsa nahIM hogA aura na hI samarpaNa bhAvanA hogii| prema jaise kara sktaa| vizvAsa karane kI usakI sabhI bAteM hai| samarpaNa cAhatA hai, rASTra vaise hI balidAna cAhatA hai aura bhagavAn zraddhA cAhatA hai / nAma bhinna-bhinna jhUThI haiM, kyoMki Apake lie sabase jAnA-pahacAnA aura sabase najadIka Apa svayaM haiM, isase najadIka kA haiM, bAta eka hI hai, antar kA vizvAsa jAgRta ho| mitra aura kauna hai ? jaba Apa apane sabase abhinna jAye to zraddhA bhI jagegI, samarpaNa bhAvanA bhI bddh'egii| aMga AtmA para, apanI zakti, apanI buddhi aura apanI aura balidAna ho jAne kI dRr3hatA bhI aayegii| kAryakSamatA para bhI vizvAsa nahIM kara sakeMge to . isalie maiM yuvA varga se kahanA cAhatA hU~- duniyA meM kisa para vizvAsa kareMge ? mAtA, bhAI, Apa 'zraddhA' nAma se ghabarAie nahIM / hA~, zraddhA ke patnI, putra, mitra ye saba dUra ke evaM bhinna rizte haiN| hai nAma para aMdhazraddhA ke kueM meM na gira par3eM, A~kha khulI AtmA kA riztA abhinna hai, ataH sabase pahale meM rakheM, mana ko jAgRta rakheM, buddhi ko prakAzita, aura apanI AtmA para vizvAsa karanA caahie| 305 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma ( 0 sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jain ducation International Nr Private & Personal Use Only www.jainemorary.org
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ApakI AtmA meM aneka zaktiyA~ haiN| dharma- aura dUsare sAthiyoM ko bhI utsAhita kareM, jIvana zAstra kI bhASA meM AtmA anantazaktisampanna hai| lakSya ko prApya kareM, mana kI zaktiyoM ko kendrita aura Aja ke vijJAna kI bhASA meM mAnava zarIra, kareM, AtmA ko balavAna banAyeM--'nAyamAtmA balaasIma agaNita zaktiyoM kA puMja hai| kahate haiM, hInena labhyaH' yaha AtmA yA samajhie, saMsAra kA eka pazcima ke mAnasa zAstriyoM ne prayoga karake batAyA bhautika va AdhyAtmika vaibhava balahIna, durbala TH hai ki manuSya apanI mastiSka zaktiyoM ko kendrita vyaktiyoM ko prApta nahIM ho sakatA, 'vIrabhogyA ICT karake unase itanI UrjA paidA kara detA hai, ki eka vasundharA'- yaha ratnagarbhA pRthvI vIroM ke lie hI lambI Trena 100 kilomITara prati ghaNTA kI raphtAra se cala jAtI hai| hajAroM, lAkhoM Tana vajana kI Trena Atma-vizvAsa jagAne ke lie kisI davA yA calAnA, krana uThAnA, yaha jaba ApakI mastiSkIya ___TaoNnika kI jarUrata nahIM hai, kintu Apako dhyAna, THERA UrjA se sambhava ho sakatA hai, to kalpanA kIjie, yoga, japa. svAdhyAya,jaisI vidhiyoM kA sahArA lenA ApakI mAnasika UrjA meM kitanI pracaNDa zakti pddegaa| dhyAna-yoga-japa, yahI ApakA TaoNnika hai, (pAvara) hogii| yahI vaha pAvara-hAusa hai, jahA~ kA kanekzana jur3ate prAcIna samaya meM mana ko ekAgra karake mantra- hI zakti kA akSaya srota umar3a pdd'egaa| jApa karane se devatAoM kA AkarSaNa karane kI ghaTa ataH bandhuo ! jIvana meM saphalatA aura mahAna / nAe~ hotI thIM, kyA ve kalpanA mAtra haiM ? nhiiN| AdarzoM ke zikhara para car3hane ke lie svayaM ko mAnava, mana kI pracaNDa zakti se karor3oM mIla dUra baiThe devatAoM kA Asana hilA sakatA hai, to kyaa| __ anuzAsita kIjie, Atma-vizvAsa jagAiye, apane Asa-pAsa ke jagat ko, apane sAmane khar3e nirbhaya baniye aura svayaM ke prati niSThAvAna ! rhiye........| vyakti ko prabhAvita nahIM kara sakatA? isameM kisI prakAra ke maismerijma yA sammohana kI jarUrata nahIM 3. caritrabala bar3hAiye-caritra manuSya kI hai, kintu sirpha manaHsaMyama, ekAgratA aura dRDha icchA sabase bar3A sampatti hai / eka aMgrejI lekhaka ne kahA zakti kI jarUrata hai| ___ "dhana gayA to kucha bhI nahIM gayA, svAsthya ___Aja ke yuvA varga meM dekhA jAtA hai, prAyaH icchA zakti kA abhAva hai, na usameM mAnasika saMyama hai, gayA to bahuta kucha calA gayA aura caritra calA gayA to saba kucha naSTa ho gyaa|" caritra yA na ekAgratA aura na icchA zakti aura yahI kAraNa maoNrala eka hI bAta hai, yahI hamArI AdhyAtmika hai ki Aja kA yUvaka dIna-hIna banakara bhaTaka rahA aura naitika zakti hai, mAnasika bala hai, hameM kiso hai / jIvana meM nirAzA aura kuNThA kA zikAra ho bhI sthiti meM kisI ke samakSa bolane, karane yA DaTa rahA hai| asaphalatA kI coTa khAkara aneka yuvaka jAne kI zakti apane caritrabala se milatI hai| AtmahatyA kara lete haiM, to aneka yUvaka asamaya caritra yA naitikatA manuSya ko kabhI bhI parAjita meM hI buDDhe ho jAte haiM, yA mauta ke muha meM cale ___ nahIM hone detI, apamAnita nahIM hone detI / saccajAte haiN| ritra vyakti, apanI naitikatA kA pAlana karane ____ maiM apane yuvA bandhuoM se kahanA cAhatA hU~, ve vAlA kabhI bhI kisI bhI samaya nirbhaya rahatA hai jAge, uThe-uttiSThata ! jAgrata ! prApya varAn, aura vaha hamezA sInA tAnakara khar3A ho sakatA nibodhata ! svayaM uThe, apanI zaktiyoM ko jagAyeM hai| caritravAn kI nAka sadA U~co rahatI hai| 62. caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jain Ludation International PFON Private & Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ___ yuvA varga ko apanI zaktiyoM kA upayoga karane rASTra kA utthAna karanA hai to sabase pahale svayaM ke hi ke lie yaha jarUrI hai ki vaha sarvaprathama apane caritra va naitika bala ko sudRr3ha va surakSita rakhanA AcaraNa para dhyAna deveM, caritravAna baneM / hogaa| ____ Aja kI paristhitiyoM meM caritravAna yA sadA- 4. sahanazIla banie-sahiSNutA eka aisA guNa ! cArI bane rahanA kucha kaThina avazya hai, parantu hai jo manuSya ko devatA banA detA hai / kahAvata haiasambhava nahIM hai aura mahatva to usI kA hai jo sau-sau TA~ce khAkara mahAdeva bane haiM / patthara, hathaur3I kaThina kAma bhI kara sakatA ho| aura chainI kI mAra khA-khAkara hI devatA kI mUrti banatI hai| manuSya bhI jIvana meM kaSTa sahakara saphala Aja khAna-pAna meM, vyavahAra meM, lena-dena meM, , hotA hai| binA Aga meM tape sonA kundana nahIM * manuSya kI AdateM bigar3a rahI haiM / vyasana eka phaizana bana gayA hai| bIr3I-sigareTa, zarAba-juA-sinemA, hotA, miTTI kA ghar3A bhI Aga meM pakane para hI gandA khAnA aura phijUlakharcI-yaha saba yuvA upayogI hotA hai| usI prakAra manuSya bhI vipa ttiyoM, asaphalatAoM aura paristhitiyoM se saMgharSa zakti ke ve ghuna haiM jo use bhItara-bhItara khokhalA __ karake, pratikUlatAoM se jUjhakara, kaSToM ko sahana kara rahe haiN| ina burI AdatoM se zarIra zaktiyA~ karake apane caritra ko nikhAra sakatA hai| kSINa hotI jAtI haiM, yauvana kI camaka bur3hApe kI 1 jhuriyoM meM badala jAtI haiM, sAtha hI mAnasika dRSTi yuvA varga meM Aja sahanazIlatA kI bahata kamI se bhI vyakti atyanta kamajora, hIna aura abi hai| sahanazIlatA ke jIvana meM do rUpa ho sakate zvAsI bana jAtA hai / Aja kA yuvA varga ina burA- ha .. haiM-pahalA kaSToM meM dhairya rakhanA, vipattiyoM meM bhI iyoM se ghira rahA hai aura isalie vaha nisteja aura - svayaM ko santulita aura sthira rakhanA tathA dUsarA nirutsAha ho gayA hai / vaha idhara-udhara bhaTaka rahA rUpa hai-dUsaroM ke durvacana sahana karanA, kisI anhai| parivAra vAle bhI parezAna haiM, mAtA-pitA bhI jAne yA virodhI ne kisI prakAra kA apamAna kara cintita haiM aura ina burI AdatoM se grasta vyakti diyA, tiraskAra kara diyA taba bhI apanA ApA na svayaM ko bhI sukhI mahasUsa nahIM kara pAtA hai, kinta khonA / svayaM ko sa~bhAle rakhanA aura usake apavaha burI AdatoM se majabUra hai| svayaM ko inake mAna kA uttara apamAna se nahIM, kintu kartavyacaMgula se mukta karAne meM asamartha pA rahA hai| yaha pAlana se aura sahiSNutA se deveM / usakI sabase bar3I cAritrika durbalatA hai| yuvaka eka karmaTha zakti kA nAma hai / jo kAma pahale vyakti burAiyoM ko pakaDatA hai phira karatA hai use samAja meM bhalA-burA bhI sunanA par3atA phira burAiyA~ use isa prakAra jakar3a letI haiM ki vaha hai| zArIrika kaSTa bhI sahane par3ate haiM aura logoM AsAnI se mukta nahIM ho paataa| ve burAiyA~, kI AlocanA bhI sunanI par3atI haiM kyoMki loga manuSya ke mAnasika bala ko khatma kara detI haiN| ra AlocanA bhI usI kI karate haiM jo kucha karatA natika bhAvanAoM ko samApta kara DAlatI haiM aura hai| jo niThallA baiThA hai kucha karatA hI nahIM zarIra zakti ko bhI kSINa kara detI haiM isa prakAra usakI AlocanA bhI kyA hogI, ataH kAryakartAoM usakA nAtaka evaM zArIrika patana hotA jAtA hai| ko samAja meM AlocanAe~ bhI hotI haiN| yuvaka krAnti kI udghoSaNA karatA hai, pariyuvAzakti ko zaktizAlI bananA hai aura vartana kA bigula bajAtA hai, samAja va rASTra kI apane Atmabala evaM caritrabala se samAja tathA jIrNa-zIrNa mAnyatAoM ko sudhAranA, andhavizvAsa 307 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 6068 sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha Jain education Internationat Yor Private & Personal Use Only www.janturorary.org
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kI jagaha svastha upayogI kAryakrama denA cAhatA hai baiThA hai-'sarve guNAH kAMcanamAzrayante' sabhI guNa, aura samAja meM jAgRti lAnA cAhatA hai, ina sundara sabhI sukha dhana ke adhIna haiM, isa dhAraNA ke kAraNa svapnoM ko pUrA karane ke lie use samAja ke sAtha manuSya dhana ke pIche pAgala hai aura dhana ke lie cAhe saMgharSa bhI karanA par3atA hai, parantu dhyAna rahe, isa jaisA anyAya, bhraSTAcAra, anIti, hiMsA, tor3aphor3a, saMgharSa meM kaTutA na Ave, vyaktigata mAna-apamAna hatyA, vizvAsaghAta kara sakatA hai / saMsAra meM koI kI kSudra bhAvanAe~ na jageM, kintu udAra va udAtta pApa aisA nahIM jo dhana kA lobhI nahIM karatA ho| dRSTi rhe| ApakA saMgharSa kisI vyakti ke sAtha Aja ke jIvana meM manuSya kI AvazyakatAe~, ma nahIM, vicAroM ke sAtha hai / bhAI-bhAI, pati-patnI, , icchAe~, apekSAyeM itanI jyAdA bar3ha gaI haiM ki pitA-putra dina meM bhale hI alaga-alaga vicAroM ke unakI pati ke lie dhana kI jarUrata par3atI hai, isakheme meM baiThe hoM, kintu sAyaM jaba ghara para milate haiM lie manuSya dhana ke lobha meM saba kucha karane ko to unakI vaicArika dUriyA~ bAhara raha jAtI haiM taiyAra ho jAtA hai| kucha yuvaka aise bhI haiM, jinameM sa aura ghara para usI prema, sneha aura sauhArda kI gaMgA eka tarapha dhana kI lAlasA hai, bhautika sukha-suvi- IST bahAte raheM-yaha hai vaicArika udAratA aura sahi- dhAoM kI icchA hai to dUsarI tarapha kucha nIti, dhrmaa| SNatA / janadarzana yahI sikhAtA hai ki matabheda bhale aura IzvarIya vizvAsa bhI hai| unake mana meM kabhI-IVAL ho, manabheda na ho| "matabheda bhale ho mana bhara, kabhI dvandva chir3a jAtA hai, nIti-anIti kA, nyAyamanabheda nahIM ho kaNa bhara / " vicAroM meM bhinnatA anyAya kA, dharma-adharma kA prazna unake mana ko mathatAera ho sakatI hai, kintu manoM meM viSamatA na Ane do| hai, kintu Akhira meM nItiniSThA, dharmabhAvanA durbala vicArabheda ko vicAra sAmaMjasya se sulajhAo, , ho jAtI hai / lAlasAyeM jIta jAtI haiM / ve anIti || aura vaicArika samanvaya karanA siikho| va bhraSTAcAra ke zikAra hokara apane Apa se vidroha kA yuvA pIr3hI meM Aja vaicArika sahiSNutA kI kara baiThate haiN| adhika kamI hai aura isI kAraNa saMgharSa, vivAda evaM yavAvarga Aja ina donoM prakAra kI manaHsthiti vigraha kI cinagAriyA~ uchala rahI haiM, aura yuvA- meM hai| pahalA-jise dharma va nIti kA koI vicAra zakti nirmANa kI jagaha vidhvaMsa ke rAste para jA hI nahIM hai vaha uddAma lAlasAoM ke vaza huA bar3e ||.5 rahI hai| se bar3A pApa karake bhI apane pApa para pachatAtA nhiiN| maiM yuvakoM se Agraha karatA hU~ ki ve svayaM ke dUsarA varga-pAga karate samaya saMkoca karatA vyaktitva ko gambhIra banAyeM, kSudra vicAra hai kucha socatA bhI hai, kintu paristhitiyoM kI maja-Kal va chichalI pravRttiyoM se Upara uThakara yauvana ko bUrI kaheM yA usakI mAnasika kamajorI kaheM-vaha samAja va rASTra kA zRMgAra bnaayeN| anIti kA zikAra ho jAtA hai / dhana ko nahIM, tyAga ko mahatva do eka tIsarA varga aisA bhI hai-jise hama ATe ____ Aja kA yuvA varga lAlasA aura AkAMkSAoM meM namaka ke barAbara bhI mAna sakate haiM jo hara kImata se burI taraha grasta ho rahA hai| maiM mAnatA hU~ bhautika para apanI rASTrabhakti, dezaprema, dharma evaM naitikatA kI sukhoM kA AkarSaNa aisA hI vicitra hai, isa AkarSaNa rakSA karanA cAhatA hai aura usake lie bar3I se bar3I kI Dora se baMdhA manuSya kaThaputalI kI taraha nAcatA kurbAnI bhI karane ko taiyAra rahatA hai| aise yuvaka rahatA hai| Aja kA mAnava dhana ko hI Izvara mAna bahuta hI kama milate haiN| parantu abhAva nahIM hai| 308 __catuthaM khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma - sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha (965 Jain Elmon International Srovate & Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AS ___ maiM Apa yuvA varga se kahanA cAhatA hU~ zAyada manuSya manuSya kA zatra bana jAtA hai / mitratA, prema, HD Apa pahalI yA tIsarI koTi meM nahIM hai| Apa meM tyAga aura sevA se hI milatI hai, prazaMsA aura kIrti / se adhikAMza dUsarI sthiti meM haiM, jinake mana meM dharma dhana se nahIM, kartavya-pAlana se mila aura nIti ke prati eka niSThA hai, eka sadbhAvanA prasannatA aura Atma-santoSa dhana se kabhI kisI ko hai, kintu bhautika pralobhanoM kA dhakkA usa niSThA milA hai ? nahIM ! isalie yuvA varga ko apanA kI kamajora dIvAra ko girA sakatA hai ataH Apase dRSTikoNa badalanA hogaa| ina AMkhoM meM lakSmI ke | hI merA saMdeza hai ki Apa svayaM ko samajheM, apane sapane nahIM kintu kartavya-pAlana aura sevA evaM saha-IN mahAna lakSya ko sAmane rakheM / mahAna lakSya ke lie yoga ke saMkalpa sa~joo! svayaM balidAna karane vAlA marakara bhI amara rahatA adhikAra banAma kartavya . eka urdU zAyara ne kahA hai Aja cAroM tarpha adhikAroM kI lar3AI cala rahI 10) jI uThA marane se, jisakI khudA para thI najara, hai| parivAra meM putra kahatA hai-merA yaha adhikAra |IKES jisane duniyAM hI ko pAyA, thA vaha saba khoke marA! hA __ hai, putrI kahatI hai- merA yaha adhikAra hai| patnI mAtA-pitA, sabhI apane-apane adhikAra kI lar3AI 3 meM kartavya evaM prema kA khUna bahA rahe haiM / isI prakAra jo jInA ho to pahale jindagI kA muddaA samajhe samAja meM varga saMgharSa bar3ha rahA hai| naukara apane eka khudA tophIka de to AdamI khuda ko khudA samajhe! adhikAra kI mA~ga karatA hai, to mAlika apane adhikAra kI mA~ga karatA hai| adhikAra kI bhAvanA dhana, sukha-suvidhAyeM, UMcA pada, aizo-ArAma yaha manuSya jIvana kA lakSya nahIM hai, ye to ekamAtra jIne ne hI varga saMgharSa ko janma diyA hai, parivAroM ko ke sAdhana haiM / sAdhana ko sAdhya samajha lenA bhUla hai| tor3A hai, ghara ko ujAr3A hai, aura samAja-saMsthA saMsAra meM lAkhoM, karor3oM logoM ko apAra sampatti ko bhinna-bhinna kara diyA hai| adhikAra kI aura sukha sAdhana prApta haiM, phira bhI ve becaina haiM aura lar3AI meM Aja kartavya-pAlana koI nahIM pUchatA / lUkhI-sUkhI khAkara bhI mastI mArane vAle loga putra kA adhikAra hai, pitA kI sampatti meM, parantu koI usase pUche, usakA kartavya kyA hai ? mAtA- 15 duniyA meM bahuta haiN| pitA kI sevA karanA, unakA duHkha-darda bAMTanA, yuvakoM kA dRSTikoNa-Aja dhanaparaka ho rahA kyA putra kA adhikAra nahIM hai / adhikAra kI mA~ga || hai yA sukhavAdI hotA jA rahA hai| dhana ko hI karane vAlA apane kartavya ko kyoM nahIM samajhatA ? saba kucha mAna baiThe haiM / unheM dhana kI jagaha tyAga yadi yuvaka, apane kartavya ko samajha le, to adhiaura sevA kI bhAvanA jagAnI hogI / saMsAra dhana se kAroM kA saMgharSa khatma ho jAyegA, svayaM hI use nahIM, tyAga se calatA hai, prema se calatA hai| eka adhikAra prApta ho jaayeNge| mAtA putra kA pAlana-poSaNa kisI dhana yA upakAra eka sUkti hai-'bhAga kI cintA mata karo, kI bhAvanA se nahIM karatI, vaha to prema aura sneha ke kAraNa hI karatI hai| kyA koI narsa jisako bhAgya para bharosA rakho / bhagavAn saba kucha degaa|' Apa cAheM sau rupayA roja dekara rakheM, mA~ jaisI sevA mujhe eka kahAnI yAda AtI hai-eka bar3e paricaryA kara sakatI hai ? dhana kabhI bhI manuSya ko, dhanADhya vyakti ne eka naukara rakhA, usako kahA manuSya kA mitra nahIM banane detA / dhana ke kAraNa to gayA, tumheM yaha saba kAma karane par3eMge, jo hama 306 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma sAdhvIratna kusumavatI abhinandana grantha www.jaineliorary.org
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ nA cAhate haiM / naukara ne kahA- mujhe Apa lisTa banA- zikhara para pahu~ce haiM, unameM kartavya-pAlana kI bhAvanA kara de dIjie, jo-jo kAma karanA hai, vaha pUrI avazya rahI hai / yuvaka jIvana meM ina mukhya guNoM ke 12 vaphAdArI se karUgA / usa vyakti ne eka lambI sAtha-sAtha kucha aise guNa bhI Avazyaka haiM, jinheM / lisTa (sUcI) TAipa karavAkara sarvenTa ko de dii| hama jIvana-mahala kI nIMva kaha sakate haiM, yA jIvana subaha se zAma taka, yaha tumhArI DyUTI hai| usane pustaka kI bhUmikA kahA jA sakatA hai| ve sunane 110) dekhA-subaha, sabase pahale baoNsa Tahalane ke lie meM bahuta hI sAmAnya guNa haiM, kintu AcaraNa meM 'moraniMga-bAka' ke lie jAte haiM, taba unake sAtha- asAmAnya lAbha dete haiN| saccAI, ImAnadArI, sAtha jAnA hai| sadAcAra, vinamratA aura sadA prasannamukhatA-ye __eka dina mAlika nahara ke kinAre-kinAre . guNa aise sAdhAraNa lagate haiM, jaise jIne ke lie pAnI yA havA bahuta sAdhAraNa tatva pratIta hote haiM, Tahala rahA thA, Tahalate hue usakA eka pA~va phisala kintu jaise pAnI va pavana ke binA jIvana saMbhava gayA aura chapAka se nahara meM DubakiyA~ lagAne lagA, nahIM hai, usI prakAra ina guNoM ke binA jIvana meM | cillAyA-'bacAo' ! 'nikAlo' ! pIche-pIche AtA naukara rukA, bolA, Thaharo-abhI dekhatA hU~, saphalatA aura sukha kabhI saMbhava nahIM hai| ___Aja kA yuvA varga apane Apa ko pahacAne, apanI DyUTI kI lisTa meM mAlika ke nahara meM apanI zaktiyoM ko pahacAne. aura una zaktiyoM ko girane para, nikAlane kI DyUTI likhI hai, jagAne ke lie prayatnazIla bane,jIvana ko susaMskAO nahIM ? rita karane ke lie dRDha-saMkalpa le, to koI to isa prakAra kI bhAvanA, mAlika aura nahIM ki yuvA zakti kA yaha udghoSa-isa C naukara ke bIca ho, parivAra aura samAja meM ho, dharatI pe lAyeMge svarga utAra ke saphala nahIM ho| to vahAM kauna, kisakA sukha-duHkha bAMTegA? koI avazya saphala ho sakatA hai / Aja ke yuga meM zikSA kisI ke kAma nahIM AyegA ? ataH Avazyaka hai, prasAra kAphI huA hai, magara saMskAra-prasAra nahIM ho / Apa jIvana meM kartavya pAlana kI bhAvanA jgaaeN| pAyA hai, ataH jarUrata hai, yuvA zakti ko saMskArita eka adhikAra ke lie kuttoM kI taraha chInA-jhapaTI na saMgaThita aura anuzAsita hone kii|"...""jiivn kareM / saMsAra meM jitane bhI vyakti saphalatA ke nirmANa karake rASTra-nirmANa meM juTane kI 0 5 (zeSa pRSTha 268 kA) pratyeka AtmA jinAgama meM pratipAdita, muktimArga kA jayajagat' likhakara vizva ko apanA AzIrvAda kA pAlanakara Izvaratva prApta kara sakatA hai / sahi- pradAna kiyA hai / bhUdAna-pada ke sambandha meM apanI SNutA, samAnatA, sarvajIvasamabhAvAdi kI nIMva para deza-vyApI yAtrAoM meM santa vinobA diloM ko hI to TikA hai 'sarvodaya' kA dIpa-stambha, jo Aja jor3ane kA stutya prayAsa karate rhe| unakA 'jayakI bhaTakI mAnavatA kA mArga Alokita kara sakatA jagat' kA udghoSa ahiMsA, anekAntAdi samanvaya vAdI siddhAntoM ko vyavahAra meM lAne se hI 'sarvoAcArya vinobA bhAve kI preraNA se 'jainadharma- daya' ko arthavattA pradAna kara sakatA hai| sabakI sAra' nAmaka upayogI pustaka zrI jinendravarNIjI ne unnati se vizvabandhutva aura vizva-nAgarikatA ko taiyAra kii| usake 'nivedana' ke anta meM 'vinobA sahI dizA mila sakatI hai| MONOMON - 1 jainadharmasAra, zloka 3-4 310 caturtha khaNDa : jaina saMskRti ke vividha AyAma 83-60 sAdhvIratna kusamavatI abhinandana grantha ON Jain E rion International Bor Sivale & Personal Use Only