Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ jagat ane jainadarzana. S OM AAAA AAAAAAA -vijendrasUri Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka: zrI yazevijaya jaina graMthamALA herisareDa-bhAvanagara dahANu reDa nivAsI - zAha harakhacaMda lakhamIcaMdanI dukAna taraphathI ( hA. zA. DAhyAbhAI jecaMda degAmavALA.) 250 nakale bheTa. muddA: 'zeTha devacaMda dAmajI. AnaMda prInTIMga presa bhAvanagara Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastAvanA. jude jude vakhate AcAryazrI vijayendrasUrie lakhelAM traNa vyAkhyAne athavA nibaMdhene A nhAnA pustakamAM samAveza karavAmAM Avyo che. paheluM vyAkhyAna vRMdAvana gurUkuLamAM, vidyApariSadgA pramukha tarIke ApyuM hatuM. bIjuM vyAkhyAna zrIdayAnaMdazatAbdi prasaMge mathurAnI dharmapariSadamAM AcAryazrInA khAsa pratinidhi dezI phUlacaMda haricaMde vAMcI saMbhaLAvyuM hatuM ane trIjuM vyAkhyAna, kalakattAnI iDIyanaphIlosophIkala kegresamAM janatattvajJAna viSenA nibaMdha rUpe hatuM. itara saMpradAyanA utsavamAM eka jainAcAryanI pramukha tarIke varaNI karavAmAM Ave e A navayuganA vicAra audAryanuM eka zubha cihna che, AcArya zrI vijayendrasUrie pramukhanA ucca Asane besI AryanI je suMdara vyAkhyA saMbhaLAvI che, jainadaSTie AryonA je prakAra varNavyA che te kevaLa AryasamAjane sArU ke jainasamAjane sArU upa gI che, ema kaI ja nathI. "yajavA yogya je hoya tene tajI daI grahaNa karavAyogya sadgaNone svIkAra kare, te Aryatva che," e sUtra A vIsamI sadInA vAtAvaraNane paNa sarvathA ucita che, pitapotAnA saMpradAyanI kevaLa mahattA gAvAne badale jeo chatara badhu saMpradAya vacce aikya athavA samanvayanI AvI kaDIo yoje che, teo dharmanI temaja rASTranI paNa amUlya sevA kare che. prAnta, deza ke vADAnA bheda je vakhate bhUlAtA heya, manuSya bIjA kSudra saMbadhone visArI virATa mAnava saMbaMdha vicArato hoya te avasare AvA udAra daSTibiMdu samajAvavA, upadezavA e pratyeka dharmAcAryanuM eka Avazyaka kartavya bane che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ IjA nibaMdhamAM mahArAjazrIe tihAsa, tattvajJAna, izvara. syAdvAda vigere viSayA TuMkAmAM nirdezyA che. parasparanI gerasamaja dUra karavI, eka bIjAneA yathArtha paricaya meLavavA, e dharmane nAme udbhavatA kaleza, kaMkAsa upara ThaMDuM pANI reDavA jevu... baLatI Agane olavavA jevu, puNya kAma che. jainadarzana sabadhI khoTI bhramaNAo dUra karavAnA ane jainadarzananI TUMkI paNa yathAcita oLakhANa ApavAne A nibaMdhanA hetu che, vidvAne athavA tattvaciMtAnI sabhAmAM AvA viSayeA gaMbhIra bhASAmAM rajI thAya e svAbhAvika che. trIjo nibaMdha eka rIte khIjA vyAkhyAnanA anusaMdhAnamAMja che, ema kahIe teA cAle, khIjA vyAkhyAnamAM je kAMI apUrNa lAge tenI ahIM pUtti karavAmAM AvI che. jainadharmAMnA pracAra arthe AvA TuMkA sumadha bhASAmAM niSThA yeAjAvA joie. tihAsatattvamahAddhi AcAya zrIvijayendrasUri je vizvasAhityane sArA sparza dharAve che, jemanI salAha tathA sUcanA, aneka pAzcAtyapa MDitAne mAdaka thAya che, te jo dhAre teA itihAsa, sAhitya ane tattvajJAnanA viSayamAM ghaNA navA prakAza ApI zake ema che, itihAsatattvamahAdadhi jevA purUSa pAse sAmAnya janasamudAya evIja AzA rAkhI rahyo che, ema kahIe teA kAMi khoTuM nathI. akSayatRtIyA, 1991 dharma sa. 13. bhAvanagara. } Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat pra kA za ke. www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ // aham // jagatpUjya-zAstravizArada-jainAcArya-zrIvijayadharmasUrigurudevebhyo namaH / bhASaNam / ayi bhAgyavantaH samyamahodayAH ! viduSAmasyAM vidyAparSadi kuto yUyaM mAmeva samitipati nirmApayituM nirdhAritavanta iti yadyapi nAhamavagacchAmi tathApIyadavazyameva vyAharAmi yadimAM padavIM mahAnubhAvAyA'ryasamAjavipazcite kasmaicidadAsyata yUyaM tarhi samucitamabhaviSyat, kintu mahAnubhAvAnAM bhavatAM sajanAnAmanurodhavizeSa parihartumakSama iti bhavadIyAM prasattimApAdayituM bhavadvitIrNa padamaGgIkaromi / / yat sAmpratikAnekakumatAnyapi dharmadhiyopAdIyante tat teSAM parivartanameva 'dhrmpraavrtnmiimaaNsaayaaH| tAtparyamavadhArayAmi, yata AtmadharmANAM parivartanaM tu kRte'pi prayatnena kenApi vidhAtuM shkyte| acchedya'bhedya'nAhAryakaSAyyAdaya AtmasvarUpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirvacanaparA Atmano dharmAH santi / tadeteSAM ko vA kRtI parivartana vidhAsyati / adhunA ye zaivavaiSNavajainavauddhA'divyapadezabhAjo'neke dharmAH santi teSAM parAmarzApekSayA manuSya(jAti)bhedAneva vicArayitumahamAvazyakaM manye / vAcakAcAryAH zrImadumAstrAtinAmadheyA jainAcAryaziromagayo manuSyabhedaviSaye sUtramekamacakathan / tathAhi-' manuSyA dvividhAH-AryA mlecchAzca / / 'tatra Rcchanti dUrIbhavanti sarvaheyadharmebhya ityAryAH / imAM vyAkhyAmavalambya yadyapi bhavanta eva AryAnAryaparAmarza vidhAtuM zaknuvanti tathApi viSayamima vizadIkartuM jainAgamanirdiSTAnAryabhedAneva saMkSepataH prtipaadyaami| prajJApanAsUtre prathamapade vakSyamANasaraNyA AryANAM bhedAH prtipaaditaaH| tatra hi mUlabhedau dvau-'RdvimAnAryo'nRddhimAnAryazca / " ya AtmaddhimAna sa evarddhimAnAryaH procyate, na tu kevalaprabhUtadyumnavAn / tasya cA''tmarddhimata AryasyArhacakravarttivaladevavAsudevajayAcAraNavidyAcAraNarUpAH SaT prakArAH pradarzitAstatraiva / athAnRddhimatAmAryANAM kSetrArya-jAtyArya-kulArya-kArya-zilpArya-bhASArya-jJAnArya-darzanArya-cAritrAryarUpA nava bhedaaH| ayi zrotAro mahAnubhAvAH ! etAnaparicitanAmno bhedapramedAnAkarNya nodvijavaM, sarveSAmapyartho'nupadameva spssttiikriyte| Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ tatra prathamataH kSetrAryameva vivRNomi / yadyapi bharatakSetre dvAtriMzasahasrasaMkhyAkA dezAH santi paraM teSu kevalaM sArvapaJcaviMzatirevAryadezA gaNyante, avaziSTA zvAnAryadezAH / nAmAnyamISAM sUtrakRtAGgasya prathamazrutaskandhe paJcamAdhyayane TIkAkAreNa zrImatA koTyAcAryeNa pradarzitAni / tAnIha vistarabhayAnna pradarzyante / tatra vAstavyAH kSetrArya padavyavahAryAH / 1 / ambaSTha - kalinda - vaideha-vedaGga - harita - cuJcuNarUpAH mukhyatayA SaD bhedA jAtyArthasya / 2 / atha tRtIyasya kulAryasyApi mukhyatayA paD bhedAH / tadyathA - ugrakulAH bhogakulAH, rAjanyakulAH, ikSvAkulAH, jJAtakulAH, kauravakulAzca / 3 / turIyAH karmAryAH zAstre'nekaprakArA varNitAH / tathAhi dausikAH, sauttikAH, kArpAsikAH, bhaNDavaitAlikaprabhRtayaH / 4 / paJcame zilpAssyeM tantuvAya - saucika- paTTakAMrahatikArA''dInAM parigaNanA / 5 / saMskRtaprAkRtArdhamAgadhIvijJA bhASAryA ucyante / tatra samaSTivyaSTirUpeNASTAdazabhASAbhASaNarasikAH sarva eva bhASAryA bhaNyante / 6 / saptamasya jJAnAryasya matizrutAvadhimanaH paryavakevalajJAnAryarUpAH paJca bhedA: / 7 / evaM darzanAryasyApyaSTamasya sarAgadarzanArya - vItarAgadarzanAryarUpeNa dvau mukhyabhedau / atha kAraNe kAryopacArAta sarAgadarzanAryasya daza prabhedAH / te ca nisargarucyupadezarucyAjJArucisUtrarucibIjarucyadhigamarucivistArarucikriyArucisaMkSeparucidharmarucirUpAH / nAmanirdezenaiva yatraH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrotRNAM bhAvArthajJAnaM samutpadyata iti nAtra vivRNomi / 8 / sacchAstranirdiSTasadAcArapAlananiratAzcAritrAryAH kathyante / 9 / atha prakRtamanusarAmi / mayatairnirUpitabhedairbhavatAM viditamevA'bhUt yadAryA bhUribhedaprabhedabhinnAH / tadahaM kasyApi manuSyasya kRte ekAntato vaktuM na zaknomi yadanArya evAyam / tato yasmin yena kenApi prakAreNAryatvamAyAti tamAtmIyatayA kathaM na vayamaGgIkurmaH ? / ___ asin samaye ye navInA vicArA janAnAM cetasi nibaddhAste saamprtikprthaanusaarenn| etattu sarvathA spaSTameva pratibhAti yad yathA yathA samayo vyatIyAya tathA tathA manuSyeSu parasparaM pArthakyaM babhUva / nidarzanamatra gRhasthagRhameva / tatra hi yadyekasya janasya dvau putrau jAyete tadA tayoranyonyaM ghaniSThaH sambandho vilokyate / tatastayorapi sutAH samutpadyante / tatra satyapi saMbandhanaikaTye na tathA ghaniSThatA dRzyate / tepAmapi mUnavo yadi bhavanti tadA teSAM mUlapuruSayoranyatarasmin zithilaH sambandho'valokyate / ata eva kecinmAtRtaH paJcamaH pilutaH saptamaH pRthageveti vadanti / evaM bahuSu kAleSu vyatIteSu guNakarmAnusAreNa tattajjAtirUpeNa manuSyA vyabhajyanta / tadAnIM tu yuktamapyetadAsIt / idAnImetAdRzaH samayaH samApanno yasmin yadi kAcid vyaktiH samAjo vA kazcita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat ___www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ * sajAtIyo vijAtIyo vA pUrva svasvaguNakarmANi vismRtya pAtityamalabdha tasya stramuddhartu parAn vA samurddhartu pUrNo'dhikAraH / yata AtmoddhArasyAdhikAro na caikasyaiva kasyacit puruSasya samAjasya vA'dhInaH, kintu sarveSAmeva prANinAm / kazcidapi puruSo yadi naijAna durguNAn duSkarmANi ca parityajya sadguNI sukarmaNyo vA bubhUSati tarhi sa punarnijoddhAraM kiM na kuryAt 1 / yadaiva heyaguNakarmANi vihAya tasmin jane zuddhatA samAyAti tadA tasminnAryatvamapyAyAti / Aryazabdena kazcit samAjaH sampradAyo vA na mamAbhipretaH kintu dharmAn nirasya yaH ko'pi sadguNasukarmANi svIkaroti sa evA''ryapadavyapadezabhAk / sa ca yasmin kasminnapi samAje saMpradAye jAto vA tiSThatu sadbhirA''rya eva gaNyate / saMsAre sarva eva manuSyAH sadguNasukarmabhAjo bhavantvAryAH, nijoddhAraM ca vidadhatu iti mama hArdikamabhilaSitametAvadeva abhidhAya viramyate mayA / zrImanto bhavantaH sahAvadhAnena yanmama bhASaNamANvan tadamahaM dhanyavAdAn dizAmi / gurukula vRndAvana tA0 24-12-23 dharma samvat 2. } OM zAntiH zAntiH suzAntiH / vijayendrasUriH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vRndAvana gurUkuLanA utsava prasaMge vidyApariSadanA pramukha tarIke saMskRtamAM ApelA bhASaNane anuvAda he vAgyazAlI sabhya maheda, vidvAnonI A vidyApariSadumAM Ape mane sabhApati zA mATe banAvyuM, te je ke huM nathI jANI zako te paNa eTaluM te avazya kahIza ke je A pada AryasamAjI kaI paNa mahAzayane ApavAmAM AvyuM hatuM, te vadhAre yogya gaNAta, kintu Apa sajjanenA anuradhanuM ullaMghana karavAne asamartha heI Apa sajajanee ApelA padane svIkAra karuM chuM. AjanI sabhAne uddezya "dharma parAvartana mImAMsA rAkhavAmAM Ave che. tenuM tAtparya huM eja samajuM chuM ke vartamAna samayamAM je aneka kuma paNa dhama tarIke pitAne oLakhAve che, tenuM parivartana karavuM. kemake Atmadharma parivartana te game teTale prayatna karavA chatAM naja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ thaI zake. acchedI-abhedI-anAhArI-akaSAyI Adi AtmasvarUpane prakaTa karanArA AtmAnA dharmo che. AvA AtmadharmonuM parivattAna kema karI zakAya? have vartamAna samayamAM ja ziva, vaiSNava, jaina, bauddha AdinA nAmathI aneka dharme oLakhAya che, te dharmonA vicAranI apekSAthI manuSyajAtinA bhedane vicAra kare Avazyaka samajuM chuM. vAcakAcArya zrIumAsvAti nAmanA jainAcAryaziromaNue manuSyanA bheda batAvanAra eka sUtra kahyuM che - manuSA dhA: prArtho kADhI" tatra chatti dUramarita rahezya racAI: . A vyAkhyAne avalaMbI Apa sau Arya-anAryane vicAra karI zake che, tathApi A viSayane vadhAre spaSTa karavAne jainAgamamAM batAvela AryanA bhedonuM saMkSepathI pratipAdana karIza. prajJApanA sUtranA prathama padamAM A pramANe AyanA bheda batAvavAmAM AvyA che - mULa be bheda-ddhimAna Arya, anuddhimAna Aye, je Atma-ddhivALA hoya teja RddhimAna Aye kahevAya. nahi ke kevaLa ghaNA dravyavALe. te Atma RddhimAna AryanA ana, cakravartI, baladeva, vAsudeva, jaMghAcAraNa ane vidyAcAraNa-ema cha bhede che. anuddhimAna AyanA kSetrArya, jAtyAye, kulArya, karmA, zilpArya, bhASArya, jJAnArya, darzana nArya ane cAritrArya rU5 nava bheda che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAnubhAve, A aparicita bheda-prabhedane sAMbhaLI Apa Azcarya na karaze. badhAnA artho anukrame huM batAvuM chuM. prathama kSetrAya-caghapi bharatakSetramAM 32 hajAra dezo che, paraMtu temAM kevaLa sADIpacIsa dezeja Arya gaNAvyA che; bAkInA anArya deza che. AnAM nAme sUtratA sUtranA prathama zrutaskaMdhamAM pAMcamA adhyayanamAM TIkAkAra zrIkeTyAcA batAvyAM che. te nAme vistAramayathI huM batAvato nathI. te dezamAM rahenArA kSetrArya padathI vyavahata karAya che. jAtyAyenAM cha bheda che-ambaka, kalinda, vaideha, vedaMga, harita, ane cuMcuNa. trIjA kulAryanA mukhyatayA che bheda che-ucakula, bhegakula, rAjanyakula, IkvAkukula, jJAnakula, kauravakula. cothA karmAyanA zAstramAM aneka bhedo kahyA che-jevA ke-dosika, sonika, kAryAsika, laMDavaitAlika vigere. pAMcamA zivapAryanAM taMtuvAya, socika, paTTakAra ane daitikArAdine samAveza thAya che. saMskRta, prAkRta ane ardhamAgadhIne jANanAra bhAvAya kahevAya che. temAM samaSTi-vyaSTirUpathI aDhAra bhASAnA je rasika hoya te badhA bhASArya kahevAya. sAtamA jJAnAryanA mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevalajJAnAye- rUpa pAMca bheda che. e pramANe darzanAryanA paNa sarAgadarzana nArya, vItarAgadarzanArya rUpa mukhya be bhede che. have kAraNamAM kAryane upacAra karavAthI sarAgadarzanAryanA daza prabhede che. te A che-nisargarUci, upadezaruci, AjJArUci, sUtrarUci, bIjarUci, adhigamarUci, vistArarUci, kriyArUci, saMkSeparUci ane dharmarUci. nAma nirdezamAtrathI ja zrotAone bhAvArtha jJAna " thaze. ataeva tenuM varNana huM nathI karate. chevaTa succhAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ batAvela sadAcAranA pAlanamAM je rakta hoya te cAritrAya kahevAya che. have huM prastuta viSaya para AvuM chuM. mahAnubhAve, mArA batAvelA uparyukta bhedethI ApanA. samajavAmAM AvyuM haze ke Aryo aneka bhedamAM vaheMcAelA che. aeva huM kaI paNa manuSyane mATe ekAntathI ema ja kahI zakuM ke te anAryaja che. atae jenAmAM kaI paNa rItanuM Aryatva jaNAtuM hoya tene AtmIya tarIke zA mATe aMgIkAra na kare ? vartamAna samayamAM je navIna vicAre manuSyanA cittamAM baMdhAyelA che, te sAmyutika prathAne anusarIne ja. e te spaSTa dekhAya che ke-jema jema samaya vyatIta. thAya che, tema tema manuSyamAM bhinnatA utpanna thAya che. gRhasthaghara e vAtanuM dRSTAnta che. eka mANasane be putre. utpanna thAya che, tyAre te baMnene ghaniSTha saMbaMdha jovAya che. te pachI te banene je putra utpanna thAya che, temAM teone nikaTatAne saMbaMdha hovA chatAM pahelAMnA jevI ghaniSThatA jevAtI nathI. tenA putre je thAya temane mULa be purUSathI keI ekamAM zithila saMbaMdha jovAya che. ataevA keI mAtAthI pAMcame ane pitAthI sAtame pRthaja kahevAya che. ema ghaNe kALa vyatIta thatAM guNakarmAnusAre te te jAtirUpe manuSya virakta thayA che ane te vakhatane mATe te, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 vibhAge paDavA yogya ja hatAM. atyAre e samaya prApta thayo che ke-je samayamAM je kaMI vyakti ke samAje athavA keI sajAtIya ke vijAtIya manuSya pUrva pitapatAnA guNakane bhUlI patitAvasthA prApta karI hoya te tene uddhAra kara. ane karAvavAne pUrNa adhikAra che, kemake AmeddhArane adhikAra kaI paNa eka vyakti ke samAjane ja AdhIna nathI, kintu samasta prANIone tene adhikAra che. keI paNa purUSa yadi pitAnA durguNe dUra karIne-tyAga karIne sadguNa ane sukamI thAya, te pachI te pitAne uddhAra kema na karI zake ? jyAre tyAjya guNakarmone tyAga karIne keI mANa samAM zuddhatA Ave, tyAre tenAmAM Aryatva paNa Aveja che.. AryazabdathI koIpaNa samAja ke saMpradAyane mAre abhiprAya nathI, kinDa heyadharmone cheDI je kaI paNa saguNasatkarmone svIkAra kare, teja Aya kahI zakAya. ane te je kaI samAja, saMpradAya ke jAtimAM hoya, tene sajajane Aryaja gaNe che. saMsAramAM badhAye manuSya sadguNa ane satkarmane lAjavAvALA thAo. ane pitAne uddhAra kare, eja mArI, hAdika abhilASA che, eTaluM kahI viramuM chuM. Apa saue sAvadhAnatApUrvaka mArUM lASaNa sAMbhaLyuM che, etadartha huM Apane dhanyavAda ApuM che. ja zani zAntiH suzAntiHA. tA. 24-12-23 dharma saM. 2 | Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ || am // zrImadyAnada zatAbdi prasaMge sarvadharma pariSAM " jainadarzana " para vaheMcAyelA nimanya. ,, sajjana maheAyagaNu ane aenA zrImad dayAnaMda janma zatAbdinA mahAtsava prasaMge sarva dharmapiraSadnI je yAjanA karavAmAM AvI che, te atyaMta praza MsanIya ane - bhAratanA dhArmika itihAsamAM smaraNIya gaNAya. pUjyapAda svargastha zAstravizArada jainAcArya zrIvijayadharma sari, jemaNe deza-dezAMtarAmAM jainadharmanA ane jainasAhityanA baheALA pracAra karavA pAchaLa potAnI jIMdagInA amUlya samaya gALyA hatA, temanA paTTadhara itihAsatattvamaheAdidha zrImad AcArya zrIvijayendra sUrijIe potAnA A nibaMdha vAMcavAnI mArA jevA jainadharmanA abhyAsIne je amUlya taka ApI che, te badala huM teozrIne upakAra mAnavA sAthe mArA AtmAne dhanyabhAgyaja samajuM chuM. ATalA prastAva karI have huM AcAya mahArAjane nibaMdha vAMcIza. dAsI laca'da harica'--mahuvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 sajajane, jainadarzana" eka svataMtra darzana che. A jainadarzanamAM tattvajJAna, sAhitya ane ItihAsa samRddha, saMpUrNa ane jainetara samagra sAhityanA abhyAsIone paNa AkarSaNa kare tevuM che. A saMbaMdhamAM eka jarmana vidvAna Do. harmana jekebI kahe che ke In conclusion let me assert my conviction that Jainism is an original system, quite distinct and independent from all others, and that, therefore it is of great importance for the study of Philosophical thought and religious life in ancient India. Read in the Congress of the History of religion upasaMhAramAM mAre kahevuM joIe ke, jainadharma eka svataMtra darzana che, e anya sarva darzanethI sarvathA bhinna ane svAyatta che ane e rIte e prAcIna bhAratavarSanI tAvika vicArasaraNI ane dhArmika jIvanazreNinAM adhyayana. nimitte atyaMta upayogI che. A mArI nizcita pratIti che. (sarva dharma ItihAsa pariSamAM vaMcAyela nibaMdha uparathI) eka samaya hatuM, jyAre jainadharma saMbaMdhI moTA moTA vidvAnomAM paNa bhAre ajJAna hatuM. keTalAka jainadharmane buddhadharmanI ke brAhmaNudharmanI zAkhA mAnatA hatA, keTalAka mahA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 vIrasvAmIne tenA sthApaka mAnatA hatA, ane keTalAka jainadharmane nAstikadharma paNa kahetA hatA. Aje paNa Avu kahenArA sarvathA nathI, tema tA nahiM ja, parantu abhyAsa ane zodhakheALanA piraNAme e te cAkkasa jaNAi AvyuM che ke buddhadharmanI pahelAM jainadharmanA pracAra hatA, ane mahAvIrasvAmI teA tenA pracAraka tarIke thai gayA che. pAzcAtya vidvAnonI dRSTi pahelavahelI brAhmaNadharma ane buddhadharma tarapha paDI, ane tethI tenA abhyAsamAM te jainadharmanA abhyAsane bhUlI gayA. A uparAMta mahAvIra ane buddha samakAlIna hatA, temaja bannenA jIvanamAM temaja upadezamAM kAMika sAmya hatuM. tethI buddhadharma ne jainadhama ane ekaja mAnI levAnI bhUla keTalAkAe karI hatI, paraMtu jema jema abhyAsa ne zodhakhoLa vadhyAM, tema tema jainadharmanA siddhAMtA ane itihAsa kaika auraja prakAranA ane mahattvanA jaNAyA. pariNAme Aje DaoN. jekeAkhI, DaoN. peTeoNlDa, DA. sTInakAnA, DaoN. hela mAutha, DA. haeNrTala ane bIjA aneka vidvAne jaina tattvajJAna ane sAhityanA abhyAsa ane prakAza cUrApAdi dezAmAM karI rahyA che. jainadharma sabaMdhI ajaina vidvAnAmAM eTalI ajJAnatA hAvAnu ane tajanya AkSepe thavAnu kAraNa mAtra eja jaNAI Ave che ke temanAmAM mULa abhyAsa ane sazedhananI khAmI hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 15 prAcInatA, jainadharma prAcInatAne dA kare che. jagatanA dhArmika itihAsa tarapha dRSTi karavAthI mAluma paDe che ke hajharata mUsAe cAhudI dharma calAvyuM. kanphayusIyasa, ke je cIna dezanA prAcIna dharma saMsthApaka ane pravartaka thaI gayA teNe kanphayusasa dharma calAvyuM. mahAtmA isubrIte prastI dharma calAvyuM. hajharata mahammade mahommadana dharma zarU karyo. mahAtmA buddhe buddhadharma zarU karyo. ane mahAt jarAte pArasI dharma zarU karyo. jyAre te pahelAM eTale AjathI 2451 varSa pahelAM bhagavAna mahAvIre prAcIna kALathI cAlyA AvatA jainadharmanA pracAraka tarIke pracAra karyo. jainadharmanI daSTie A badhA dharmo Adhunika gaNI zakAya. tenI nA kahI zakAya tema nathI. mAtra brAhmaNa yA vaidika dharma ane jainadharma e be prAcIna dharma gaNAya che. have A be dharmonA saMbaMdhamAM kaMIka vicAra kara rahe che. bauddhanA dhamagraMtha-piTakathe mahAvagya ane mahAparinizvAna sura vagere paNa jainadharma ane mahAvIrasvAmIne lagatI keTalIka hakIkata batAvI rahyA che. vaLI A uparAMta mahAbhArata ane rAmAyaNa AdimAM paNa jainadharma saMbaMdhI ullekhe maLI Ave che. matalaba ke hiMdudharmazAstra ane purANamAM paNa te saMbaMdhI ullekha che. jainadharmanA Adi tIrthakara bhASabhadevanuM varNana zrImad Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAgavatanA pAMcamAM skalpanA trIjA adhyAyamAM Ave che. A gaSabhadeva bharatanA pitA thAya che, ke jenA nAmathI bhAratavarSa nAma paDayuM kahevAya che. bhAgavatanI kathA anusAre kaSabhadeva sAkSAt viSNunA avatAra hatA. AthI AgaLa vadhIne joIe te vedamAM paNa jaina tIrthaMkaronAM nAmo Ave che. A kaI upajAvI kADhela nAme nathI, paNa 24 tIrthakaronAM nAme mAMnA nAme che, ke je vidvAna ItihAsavettAonI zodhanA pariNAme te sAbitIo maLelI che. uparanAM pramANe uparathI spaSTa jovAya che ke vedamAM paNa te tIrthaMkaranAM nAme Ave che, ke je tIrthakarone jaine deva tarIke mAne che. ane atae e kahevuM lagAre atyu ktivALuM nathI ke-vedaracanAnA kALa pahelAM paNa jainadharma avazya hate. Dr. Guerinot kahe che- There can no longer be any doubt that Parsva was a Historical personage. According to the Jain Tradition, he must have lived a hundred years and died 250 years before Mahavir. His period of activity, therefore corresponds to the 8th Century B. C. The Parents of Mahavir were followers of the religion of Parova. x x x " The age, we live in, there have appeared 24 Propbets of Jaipiem. They are ordinarily called Tirthankers. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ With the 23rd Parsvanath we enter into the region of History & reality. * Introduction to his Essay on Jain Bibliography. zrI pArzvanAtha eka aitihAsika mahApurUSa hatA e nizaka che. temanuM AyuSya eka so varSanuM hatuM ane teo zrI mahAvIra pahelAM aDhIse varSa agAu nirvANa pAmyA hatA ema jaina pareparA uparathI upalabdha thAya che. A rIte temane jIvanakALa ane I. sa. pUrvenI AThamI zatAbdi e banne samakAlIna bane che. zrI mahAvIranA mAtApitA zrI pArzvanAthanA anuyAyI hatA. xxx sagha kALamAM-(A avasarpiNIkALamAM) jainemAM 24 avatAra thayA che. jenenA A mahApurUSone sAmAnya rIte tIrthakare kahevAya che. trevIsamA tIrthaMkara zrI pArzvanAthanA kALathI ApaNe akalpita ane aitihAsika pradezamAM praveza thAya che. ' ' ( jaina graMthavidyA viSayaka nibaMdhane uddaghAta) - A badhAM pramANe uparathI sAbIta thAya che ke jainadharma atyanta prAcIna dharma che. mahAvIrasvAmI te dharmanA atima tIrthaMkara thayA che ane te buddhabhagavAnanA samakAlIna hatA. aSabhadeva prathama tIrthaMkara thaI gayA che ane temane janmakALa atyanta prAcIna che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 tatvajJAna. mAre niSpakSapAta rIte kahevuM joIe ke-jainadharmanuM tatvajJAna, tenI dharma ane nItimImAMsA, tenuM kartavyAkartavya zAstra ane cAritravivecana ghaNuM uccazreNInAM che. jainadarzanamAM adhyAtma, mokSa, AtmA ane paramAtmA, padArthavijJAna temaja nyAya viSe spaSTa, vyavasthita ane buddhigamya vivecana jevAmAM Ave che. jaina tatvajJAna eTaluM UMDuM, mahatvanuM ane tulanAtmaka draSTie AlekhAeluM che ke madhyastha daSTithI vAMcanAra ane abhyAsa karanArane te saMpUrNa lAgyA vinA kadi na ja rahe, eTaluM ja nahi paratu hRdayamAM eka prakArane apUrva AnaMda utpanna kare che. je je vidvAna mahAzAe jainadharmane tulanAtmaka rItyA abhyAsa karyo che, te tenI muktakaMThe prazaMsA kayAM vinA nathI rahyA. jagat zI vastu che ? te mAtra be ta-jaDa ane cetana rUpa mAlUma paDe che-akhaMDa brahmAMDanA samagra padArtho A be tattvamAM AvI jAya che. che jemAM caitanya nathI-lAgaNI nathI, te jaDa che, ane tethI viparIta caitanyasvarUpa AtmA che, te jIva che. jJAnazakti e AtmAnuM mukhya lakSaNa che. cetanAttakSo vorA jainatatvajJAna tyAM sudhI AgaLa vadhyuM che ke te pRthvIne, jaLane, agnine, vAyune ane vanaspatine jIvamaya mAne che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ jInA mukhya trasa ane sthAvara ema be bhede che. ane sthAvaranAM be bheda che, sUkSma ane bAdara. vartamAna vaijJAnikenuM paNa mAnavuM che ke tamAma pilANa (AkAza) sUkSama jIvathI thayuM che, teonI mAnyatA pramANe sauthI nAnuM thekasasa nAmanuM prANI teoe zeThuM che, je eka seyanA agrabhAga para eka lAkha besatAM paNa gIradI thatI nathI. prasiddha vijJAnanA prephesara jagadIzacaMdra bojhe vanaspatinA cheDe upara prayogo karI pUravAra karI ApyuM che ke vanaspatinA cheDAne krodha, le, rIsa vagere saMjJAo hoya che ane jIva paNa hoya che. A vAta jainadarzane, hajAro varSa pahelA batAvela che ke je vakhate yaMtra jevuM kaMI paNa sAdhana nhotuM; parantu pitAnA jJAna dvArA tIrthakaree batAvyuM hatuM. have samaya AvI lAge che jyAre jainadarzananA aneka siddhAMte jagatane svIkAravA paDaze, ema anumAna karavAne ghaNAM kAraNe che. jIva ane ajIva uparAMta puNya-55 (zubha karmo ane azubha karmo), Azrava ( AzrIyate karma ane na-AtmAnI sAthe karmane saMbaMdha thavAnA kAraNe) saMvara (AvatAM karmone aTakAve te), baMdha (kamane baMdha tha), nijerA (karmane kSaya) ane mokSa (mukti) A sAta maLI kula nava tatve jainadarzane mAnyAM che. AkhI jaina phalephI karma upara nirbhara che. AtmA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra0 ane karma e bannene anAdi saMbaMdha che. asala svarUpe AtmA saccidAnaMdamaya che, paNa karmonA AvaraNavazAt tenuM mUla svarUpa AcchAdita che. jema jema karmone nAza thAya che. tema tenuM asala svarUpe prakAzita thAya che ane sarvathA karmane nAza thavAthI AtmasvarUpane sAkSAtkAra yAne mekSanuM akSaya sukha prApta thAya che. jevAM jevAM karma jIva kare che, tevAM tevAM tene phala bhegavavAM paDe che, ane tethI jyAM sudhI karmane sarvathA nAza na thAya tyAMsudhI janma-jarA-maraNAdinA duHkho bhegavavA paDe che. mekSanuM sAdhana. - jainadarzanamAM mekSanA sAdhana tarIke samyagdarzana (Right belief ) 747210!stat (Right knowledge ) 242 samyaka cAritra ( Right charactor) e tripuTIne mAne che. tavArthasUtramAM sauthI paheluM sUtra A ApavAmAM AvyuM che.sa na-zAna vAjhAna mokSamArga: Aja mokSane mArga che. vaLI jainadarzana AtmAne nitya mAne che. karmone kSaya karI akhaMDAnaMda-makSasukha prApta karanAra AtmAo punaH avatAra letA nathI tema jainazAstra mAne che. jo ke tIrthakaronA janmathI ema sAbIta thAya che ke-jyAre jyAre jagatamAM anAcAro ne duHkha vadhI paDe che, tyAre mahAna AtmAo avazya janme che, ane teo jagane sanmArga batAve che, paraMtu mukta AtmA ke jeone saMsAramAM pharI AvavAne kazuM kAraNa ja nathI, te pharIthI saMsAramAM janma letA ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. tyAre evA mahAna purUSe janme che, te mokSamAM gayelA AtmAo nahi; paratu cAra gatimAM bhramaNa karanAra AtmAo paikInA ja hoya che. ' zrIgItAjIne karmavega e jaina paribhASAmAM purUSArtha che. jainadarzana karmavAdI thavAne nahi, paNa AtmA keInI paNa sahAya vinA jIvanamukta (kaivalya ) avasthA meLavavAne purUSArtha karavAne pharamAve che. AtmA saMpUrNa-AtmajJAnavaDe (kaivalyajJAne ) jaganA sarva bhAve jANuM ane joI zake che ane te pachI te mokSapadane pAme che. mukta AtmAone nirmaLa AtmatimAMthI phurato svAbhAvika je AnaMda che teja AnaMda paramAthe sukha che. tevA AtmAone zuddha, buddha, siddha, niraMjana paramabrahma vagere nAme zAstromAM ApyAM che. Izvara, IzvaranA saMbaMdhamAM jainazAstra eka navIna ja dizA batAve che. A viSayamAM jainadarzana dareka darzanathI lagabhaga juduM paDe che, te paNa te darzananI khUbI che. kSiINAma zva: jenAM sakala karmone kSaya thayo che, evAM AtmA paramAtmA bane che. je jIve AtmasvarUpanA vikAsanA abhyAsamAM AgaLa vadhIne paramAtmA sthitie pahoMce che teja Izvara che A jainazAstrane siddhAnta che. hA, ke paramAtmasthitie pahoMcelA sarva siddho paraspara ekAkAra, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ che eka samAna guNa ane zaktivALA hovAthI samaSTirUpe teone " eka " zabdathI vyavahAra thaI zake che. jainadharmane eka anya siddhAnta paNa vicArazIla vidvAnenuM vadhAre dhyAna kheMce che. te e ke Izvara jagatune kata nathI. vItarAga Izvara na te keInA upara prasanna thAya che, na keInA upara nAkhuza thAya che, kAraNa ke tenAmAM rAga-dveSane sarvathA abhAva che. saMsAra cakathI nilepa paramakRtArtha Izvarane jagakartA thavAnuM zuM kAraNa ? dareka prANInAM sukhaduHkhe tenI karmasattA upara AdhAra rAkhe che. sAmAnya buddhithI jyAre duniyA uparanI badhI vastuo keInA banAvyA vinA utpanna nathI thatI; tyAre jagat paNa koIe banAvyuM haze ema kahevAya che. ema te khyAla mAtra che, kAraNa ke sarvathA rAga, dvaSa , IrachA AdithI rahita paramAtmA-Izvarane jagata banAvavAnuM kaMIja kAraNa jovAtuM nathI ane tevA Izvarane jagannA kartA mAnavAmAM aneka deSApa AvI zake che. hA, eka rIte Izvara jagatakartA batAvI zakAya - paramaizvaryayuktatvAd mata prAtmaiva vezvaraH / sa ca karteti nirdoSaH kartRvAdI vyavasthita : // -zrIharibhadrasUri bhAvArtha-paraaizvarya yukta hovAthI AtmA eja Izvara manAya che ane tene kartA kahevAmAM doSa nathI, kemake AtmAmAM kartavAda (kartApaNuM ) rahela che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtra jaine ja Izvarane jagakartA mAnatA nathI ema nathI, paNa vaidika matavALAomAMnA ghaNAe Izvarane jagatyatA mAnatA nathI. juo vAcaspati mizra racita sAMkhyatatvake mudI 57 kArikA. syAdvAda. pramANapUrvaka jainazAstromAM eka siddhAnta e sAbIta karavAmAM AvyuM che ke jenA saMbaMdhamAM vidvAnene Azcarya thayA vinA rahetuM nathI. e siddhAnta che syAdvAda. vastuni sApekSarItyA viruddhanAnAdharmasvIkAro hi syAdavAdaH / eka vastumAM apekSApUrvaka virUddha judA judA dharmane svIkAra kare enuM nAma syAdvAda che. jyAre manuSya kAMI bole che, tyAre temAM tenA sivAya bIjA viSaya saMbadhi satya avazya rahe che. jemake "te mArA bhAI che, Ama jyAre huM beluM chuM tyAre te mArA bhAI che, chatAM te keIne putra paNa che, keIna kAke paNa che, keIne mA paNa che. pratyeka vastune apekSAthI nityAnitya rUpe mAnavI eTale sarva padArtho utpAda, vinAza ane sthAyI svabhAvavALA che tema kare che. vastu mAtramAM sAmAnyadharma ane vizeSa dharma rahelA che. matalaba ke ekaja vastumAM sApekSathI aneka dharmonI vidyamAnatA svIkAravI tenuM nAma syAdvAda che. jarA vizALa dRSTithI darzana zAstro jenAra sArI peThe samajI zake che ke-dareka darzanakArane eka athavA bIjI rIte syAdvAda svIkAraja paDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 samayanA abhAve mAtra Tu kANumAMja dareka viSayanI rUparekhA tamArI AgaLa upasthita karU chuM. jainasAhitya. have jainasAhitya sabadhI jarA dRSTipAta karIe. janasAhitya vipula, vistINu ane samRddha che. eve kAI paNa viSaya nathI jenA upara racAelA aneka graMthA jaina sAhityamAM na maLI Ave, eTaluja nahI parantu te viSayeAnI carcA ghaNI uttama rIte uttameottama ane vidvattApUrNa dRSTithIja thaelI che. jainadarzanamAM pradhAna 45 zAstro che, je saddhAMta athavA AgamanA nAmathI eLakhAya che. temAM 11 aMga, 12 upAMga, - cheda, 4 mULasUtra, 10 payannA ane 2 avAMtara sUtra, Ave che. prAcIna samayamAM zAsra lakhavA-lakhAvavAnA rivAja nahAtA sAdhue para parAthI Avela jJAnane mukhapAThe rAkhatA. jema jema samaya jatA gayA tema tema tene pustakArUDha karavAnI pharaja paDI. AgamamAM je Adhe che te mahAvIrasvAmInA jIvana, kathana ane upadezanA sAra che. A Akhu jainasAhitya dravyAnuyAga, gaNitAnuyoga, dharmakathAnuyoga ane caraNakaraNAnuceAga e cAra vibhAgeAmAM vheMcAelu che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNita saMbaMdhI caMdraprajJapti, sUryaprajJapti ane lekaprakAzAdiSya eTalA apUrva che ke temAM sUrya, caMdra, tArAmaMDaLa, asaMkhya dvIpa, samudro, svargaleka, nArakI vagerenI puSkaLa hakIkata maLI Ave che. hIrasaubhAgya, viprazasti, dharmazarmAsyudaya, hammIra mahAkAvya, pArdhAnyudaya kAvya, yazastilaka caMpU vagere kAvya, sanmati- tarka, syAdvAdaratnAkara, anekAntajayapatAkA vagere nyAyagraMthe, gabindu, gadRSTisamuccaya vagere roga, jJAnasAra, adhyAtmasAra, adhyAtmakalpadruma vagere AdhyAtmika graMtha, siddhahemacaMdra vigere vyAkaraNa Aja paNa suprasiddha che. prAkRtasAhityanuM uMcAmAM uMcuM sAhitya jainasAhityamAMja che jainanyAya, jaina tatvajJAna, jainanIti ane anyAnya viSayenA gadya-padyanA aneka uttamottama graMtha jainasAhityamAM bharyA paDyA che. vyAkaraNa ane kathA sAhitya te jaina sAhityamAM advitIya che. jainArato, stutio, junI gujarAtI bhASAnA rAsAe vagere aneka dizAmAM jainasAhitya phelAeluM che. jainasAhitya mATe che. johansa harTala lakhe che ke -They (Jains) are the creators of very extensive popular literature. arthAtu-jaine, ghaNuM vizALa lekacya sAhityanA sarajanahAra che. prAkRta, saMskRta, gujarAtI, hindI ane tAmIla bhASAmAM paNa jainasAhitya puSkaLa lakhAeluM che. zrImad siddhasenadivAkara, zrImad haribhadrasUri, zrImadu hemacaMdrAcArya, upAdhyAya yazavijayajI, upAdhyAya vinayavijayajI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvA aneka jaina AcAryoe jainasAhityane samRddha banAvavAmAM potAnAM jIvana vyatIta karyA che. chellA 25-30 varSathI jyArathI jainasAhitya vizeSa pracAramAM AvavA lAgyuM che tyArathI IglAMDa, jarmanI, phrAnsa, ITalI ane cInamAM jaina sAhityane khUba pracAra thaI rahyo che. Aje te svargastha gurUdeva jainAcArya zrImad vijayadharmasUrijI mahArAjanA mahAna kAryathI aneka vidvAne deza-dezamAM jaina sAhityane abhyAsa ne pracAra karI rahyA che. mAro daDha abhiprAya che ke jema jema jainasAhitya vadhAre pramANamAM vaMcAze ne tulanAtmaka dRSTie tene abhyAsa thaze, tema tema temAMthI mIThI sugaMdhI jaganA raMgamaMDapamAM phelAze. ne tenAthI jagamAM vAstavika ahiMsAdharmane pracAra thaze. jainaItihAsa-kalA. jaina temaja ajaina vidvAnenuM dhyAna jaina itihAsa tarapha hajI eTaluM nathI AkarSAyuM jeTaluM AkarSAvuM joIe. gujarAtanA itihAsanuM mULa jaina itihAsamAM che. jainee gujarAtane ItihAsa saMbhALI rAkhe che ema kahIe te baTuM nathI. aneka prAcIna zilAlekhe, pake, mUrtio, graMtha, sikkAo ane tIrthasthAne mAM jaina ItihAsanAM smaraNe maLI Ave che. jainarAjA khAravelanI guphAo, Abu uparanuM ajAyabIbharyuM - katarakAma, zatruMjaya parvata uparanAM maMdire, jenuM sthApatya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ zilpakaLA saMbaMdhamAM zreSThatA hovAnA pramANe raju kare che. jaina rAjAo ane maMtrIo paNa aneka thaI gayA che. saMprati, zreNika, keNika, kumArapALa vigere temaja aneka rAjya vahivaTe karanAra vastupAla, tejapAla, bhAmAzAha, muMjAla, cAMpAzAha vigere vigere maMtrI Aja paNa jaina itihAsanA raMgamaMDapamAM apUrva bhAga bhajavI rahyA che. ahiMsA ahiMsA" e jainadharmane jagatane adbhuta saMdeza che. jaganA sarva dharmomAM ahiMsA viSe jarUra kaMI ne kaMI ullekha che, paNa jainadharme je ahiMsA dharma batAvyo che te bIjA dharmomAM nahi hoya-nathI ja. bhAratIya keTalAka kahevAtA vidvAnene AkSepa che ke ahiMsAdharme bhAratavarSanI vIratAne nAza karyo che. lokomAM zUravIratAne badale bAyalApaNuM, bIkaNapaNuM, ApyuM che, te vAta satya nathI. ahiMsAdharma pALanArAoe yuda karyA che, laDAIo karI che ane rAjya calAvyA che. ahiMsAmAM je Atmazakti, je saMyama, je vizvaprema che, te bIjA kazAmAM nathI. ahiMsA saMbaMdhI uparyukata AkSepa te ja loko kare che ke jeo jainadarzanamAM pratipAdita sAdhudharma ane grahasthadharmane jANavA pAmyA nathI. A be dharmonI judAI samajanAra e AkSepa kadI karI zake ja nahi. bhAratamairava lekamAnya tilake pitAnA vyAkhyAnamAM eka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 sthaLe kahyuM che ke hiMsA vme parya e udAra siddhAMte brAhmaNa dharma para cirasmaraNIya chApa mArI che arthAt yajJayAgAdimAM pazuhiMsA thatI hatI te AjakAla nathI thatI; e jainadharmaja eka meTI chApa brAhmaNa dharma para mArI che. ghera hiMsAnuM pAtaka brAhmaNa dharmathI vidAya karavAnuM zreya janadharmanA hissA mAMja che. norvejIyana vidvAna De. sTInane paNa kahe che ke - Aja paNa ahiMsAnI zakti pUrNapaNe jAgRta che. jyAM kapha bhAratIya vicAre yA bhAratIya sabhyatAe praveza karyo che, tyAM sadaiva bhAratane Aja saMdeza rahyo che. A te saMsAra prati bhAratane gaganabhedI saMdeza che. mane AzA che, ane mAre e vizvAsa che ke pitRbhUmi bhAratanA bhAvI bhAgyamAM game te thAo paNa bhAratavAsIone A siddhAMta sadaiva akhaMDa raheze." upasaMhAra, sajajane, jainadharma dayA-ahiMsA mArga tarapha jagane AkarSe che. jainaeja brAhmaNone ahiMsaka banAvyA che, yajJayAgAdimAM thatI hiMsAne je nAza thaye che te jaina dharmanA pratApeja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ gujarAtane ahiMsAnuM kendra banAvavAmAM paNa jenadharmaja mukhya kAraNa che. mahAdharmomAM jainadharmanI vizeSatA ahiMsAmAM che. A sukhavilAsa ne pravRttinI duniyAmAM jainasUtra ne siddhAMte nivRttimArga ane tyAgamArga tarapha dore te kema piSAya. ema ghaNuone lAgatuM haze; parantu aMte teja mArga badhAne levAnI pharaja paDaze. - jaina sAdhuonA AcAra duniyAbharamAM prazaMsanIya gaNAya che. teo AryAvartanA prAcIna sAdhu AcArane Aje paNa pALI rahyA che. jyAre A vIsamI sadImAM aneka sAdhuoe sAdhutA choDIne jarUrI sagavaDe aiza-ArAmanAM sAdhane sevavA mAMDyAM che. sajana! Apa saue mArUM vyAkhyAna ATale vakhata sAMbhaLavA je dhIratA ane zAMti jALavI rAkhI che, te badala huM aMtaHkaraNathI Apane dhanyavAda ApuM chuM; ane sAthe sAthe eTale. anurodha karuM chuM ke sAmAnya dharmomAM kayAMya paNa bheda nathI. eka vidvAne kahyuM che ke Eternal truth is one but it is refleted in the minds of the singers. dareka tattvajJAna tulanAtmaka dRSTie jovAmAM Ave ane vicAravAmAM Ave te ghaNAkharA matabhede te turatamAMja marI javA pAme tema che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratanA dhArmika utthAna mATe bhAratIya lokee dhArmika kalezene dUra karavA joIe che ane tyAre ja ApaNI ekatA jagane anerA camatkAra batAvaze, ema mAre namra paraMtu daDha vizvAsa che. prAnta jaina dharma, ke je yunivarsala-duniyAne dharma che ane teja pramANe duniyA tene apanAve, ATaluM IrachI mAruM vaktavya ahiMja samApta karuM chuM. he nArA AcArya vijayendrasari. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kalakattAmAM bharAelA inDiyana philosophIkala koMgresamAM itihAsatattvamahAddhi jainAcArya zrIvijayendrasUri mahArAja mA jainatatvajJAna upara vaMcAyelA nibaMdha H upakrama bhAratavarSanA jAnAmAM jUnA itihAsa paNa e vAtanu pratipAdana kare che ke--ahi evA uccakoTInA tattvajJa puruSo hatA, jenI kharAkharI bhAgyeja bIjo koi deza karI zakatA. bhAratavarSanA darzanAmAM eTalu uMDu rahasya samAeluM che ke, jene talasparza karavAmAM Aja koIpaNa vidvAnsaphalatA meLavI zakatA nathI. kamanasIkha bhAratavarSa Aja iMtaradezanA tattvajJA tarapha tAkI rahyo che ane vAtanI vAtamAM Itara dezanA tattvajJAnAM pramANA ApavAne ApaNe haravakhata taiyAra rahIe chIe. mArA namra mata pramANe ApaNe bhAratavarSanA darzanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat f www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra upara ja hajI ghaNA vicAra karavAnA rahe che ane huM dhArU chuM ke koI paNa vidvAna dArzanika rahasyAne jANavAmAM jeTalA uMDA utaratA jaze, teTalA ja temAMthI apUrva sAra kheMcI zakaze ane te dvArA bhAratavarSamAM kaMI navA ne navAja prakAza pADatA raheze. AvI rIte bhAratavarSanA vidvAnAne eka-bIjAnA dAnika tattvA anAyAse jANavAnA maLe, ene mATe kalakattAnA kliAsokila sAsAiTIe AvI kAMgresa khelAvavAnI je cAjanA ubhI karI che, tene mATe te sAsAiTIne dhanyavAda ApI. huM mArA mULa viSaya upara AvIza. prAcInatA jainadarzana e bhAratavarSanA Astika chaMdanA paikInu eka che, ane te dharma athavA darzana eka prAcInamAM prAcIna che. e vAta kharI che ke jyAM sudhI jainadharmanA graMthA vidvAnAnAM hAthamAM nhAtA AvyA tyAM sudhI jainatattvajJAna leAkAnA jANavAmAM nhotuM AvyuM, tyAM sudhI jainadharma e bauddhadharmanI zAkhA che, jainadarzana eka nAstika darzana che, jainadharma anIzvaravAdI dharma che. ityAdi nAnA prakAranI ka5nAe lAkeAe karI; parantu chellA keTalAka varSoMthI jema jema jainasAhitya lokonA hAthamAM AvatuM gayuM, jainadharmanAM DA tattvA leAkeAnA jANavAmAM AvyA ane bIjI taraphathI itihAsanI kasoTImAM jainadharmanI prAcInatAnAM aneka pramANeA maLavA lAgyA tema tema vidvAnA peAtAnA matA pheravavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 lAgyAM. jaina dharmane arvAcIna mAnanArAonA jovAmAM AvyuM ke-veda jevA prAcInamAM prAcIna mahAmAnya graMthamAM jyAre jainatIrthakaronAM nAma Ave che, bhAgavata jevA aitihAsika graMthamAM RSabhadeva jevA jainatIrthaMkarane ullekha Ave che ke, je RSabhadevane thaye kareDa varSa mAnavAmAM Ave che tyAre jainadharma ghaNuM jUnA kALane-vedanA samayathI paNa pahelAMne che, ema mAnavAmAM "hA" "nA" kAnI zAnI hoI zake ? pAzcAtya vidvAnamAM hoTe bhAge bauddhadharmanI zAkhA tarIke janadhama manAtuM, paraMtu bauddhonA piTaka graMthamAM-mAjA ane mAririvAja AdimAM janadharma ane mahAvIranA saMbaMdhamAM maLelI hakIkate temaja bIjA keTalAMka pramANethI have vidvAnane spaSTa jAhera karavuM paDyuM che ke "jainadharma eka prAcIna ane svataMtra dharma che." jarmaninA suprasiddha hAM. hamana jekebI spaSTa kahe che" I have come to conclusion that Jain religion is an extremely ancient religion independent of other faiths. It is of great importance in studying the ancient philosophy and religious doctrines of India, atha-huM nirNaya upara AvI gayuM chuM ke "jainadharma atyanta prAcIna ane anya dharmothI pRthaka eka svataMtra dharma che eTalA mATe hiMdustAnanAM prAcIna tatvajJAna ane dhArmika jIvana jANavA mATe te atyanta upayogI che. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 jainadharmanI prAcInatAnA saMbaMdhamAM mAre A prasaMge eTalA mATe ATalA ullekha karavA paDyo che ke bhAratavarSanAM prAcIna danAmAM ja eka evuM vizeSa tattva rahelu che ke je Adhunika vicArakAnI vicArasRSTimAM nathI jevAtu ane teTalA mATe mAre e anurodha asthAne nahui ja lekhAya kebhAratavarSanA ja nahiM, duniyAnA vidvAneAe jainadarzanamAM atAvela tattvajJAnanA paNu khAsa abhyAsa karavA joie. jainatattvajJAna. sajjane ! huM A prasaMge e batAvavAnI taka lauM chuM kejainatattvajJAna eka evuM tattvajJAna che, jemAMthI kAi paNa zeAdhanArane navI ne navI vastuoja prApta thAya che. A tattvajJAnanI utkRSTatAnA saMbaMdhamAM mAtra huM eTaluM ja kahIza ke jainAnI evI mAnyatA che-ane jaina siddhAMtAthI pratipAdita che ke jaina dharmanuM je kaMI tattvajJAna che, te tenA tI karAe prakAzita karelu che, ane te tIrthaMkare! te tattvajJAnanA tyAre ja prakAza kare che ke jyAre tene kaivalya-kevalajJAna prApta thAya che, kevalajJAna eTale bhUta, bhaviSya ane vattamAna traNe kALanu leAkAlAkanA tamAma padArthAMnu yathAsthita jJAna prApta karAve te. evuM jJAna prApta thayA pachI je tattvanA prakAza karavAmAM Ave, temAM asatyanI mAtrAneA leza paNa na rahevA pAme, e dekhItI vAta che ane tenuM ja kAraNa che ke je je vidvAnA jainatattvajJAnanA abhyAsa karI rahyA che, te te vidvAne muktakaMThe jainatattvajJAnanI utkRSTatA svIkArI rahyA che. eTalu ja nahi parantu vijJAnanI dRSTie A tattvajJAnanA abhyAsa karanAra te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ tenA upara ora ja mugdha thaI rahyA che. A saMbaMdhI ITAlIcana vidvAna hai. ela. pI. TesITerIe kahyuM che- "jainadarzana ghaNuMja uMcI paMktinuM che. enAM mukhya to vijJAnazAstranA AdhAra upara racAelAM che. evuM mArUM anumAna ja nahi paNa pUrNa anubhava che. jema jema padArthavijJAna AgaLa vadhatuM jAya che, tema tema jaina dharmanA siddhAnta siddha thatA jAya che." AvA uttama jainatavajJAna saMbaMdhI huM eka nAnakaDA nibaMdhamAM zuM lakhI zakuM? ene khyAla Apa sau svAbhAvika rIte karI zake tema che. ane tethI jainadharmamAM prakAzita karelAM ghaNAM ane vadhAre uMDA utArelAM tenuM vivecana na karatAM saMkSepamAM skUla sthala ta saMbaMdhI ja ahi De ullekha karIza. Izvara, A prasaMge sauthI pahelAM jainonI Izvara saMbaMdhI mAnyatAne ullekha karIza. IzvaranuM lakSaNa kalikAlasarvajJa hemacandrAcArye pitAnA gazAstramAM A pramANe batAvyuM che " sarvajJo jitarAgAdidoSastrailokyapUjitaH / yathAsthitArthavAdI ca devo'rhan paramezvaraH " // arthAta-sarvajJa, rAga-dveSAdi dene jItanAra, ailekayanA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjita ane yathAsthita satya arthane kahenAra teja deva ahena ke paramezvara che. AvI ja rIte haribhadrasUrie mahAdeva aSTakamAM paNa kahyuM che. " yasya saMklezajanano rAgo nAstyeva srvthaa| na ca dveSo'pi sattveSu zamendhanadavAnalaH // na ca moho'pi sajjJAnacchAdano'zudhdhavRttakRt / trilokakhyAtamahimA mahAdevaH sa ucyate // tho vItarAga: sarva : zataguNezvara: | kliSTakarmakalAtItaH sarvathA niSkalastathA // yaH pUjyaH sarvadevAnAM yo dhyeyaH sarvadehinAm / yaH sraSTA sarvanItInAM mahAdevaH sa ucyate" // uparyukta lakSaNothI spaSTa mAluma paDe che ke jeo rAga, dveSa, mohathI rahita che, trilokamAM jemane mahimA prasiddha che, jeo vItarAga che, sarvajJa che, zAzvata sukhanA mAlIka che, tamAma prakAranA karmothI rahita che, sarvathA kalArahita che, sarva devanA pUjya che, sarva zarIradhAriyAnA dhyeya che, ane je samasta nItine mArga batAvanAra che, te ja mahAdeva-Izvara che. dhyAnamAM rAkhavuM joIe ke Izvarane nItinA bhraSTA te ape. kSAe kahevAmAM Avela che ke jyAre teo zarIradhArI avasthAmAM jaganA kalyANane mArga batAvI rahyA hatA. zarIra chUTayA pachI-mukitamAM gayA pachI-temanAmAM kaI paNa jAtanuM kartavya rahetuM nathI, e vAta hamaNaja kahevAze. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 37 saMkSepathI kahevAmAM Ave te jarIpuratama zva: arthAt jenA samasta karmo kSaya thayAM che, tenuM nAma Izvara che. je AtmAo AtmasvarUpane vikAsa karatA karatA paramAtmasthitie pahoMce che, te badhAe Izvara kahevAya che, Izvara keI eka ja vyakita che, evuM jainasiddhAntanuM mantavya nathI. keI paNa AtmA karmone kSaya karI paramAtmA banI zake che. hA, paramAtmasthitie pahoMcelA e badhAe siddho, paraspara ekAkAra ane atyanta saMyukta hevAthI, samuccayarUpe teone eka Izvara" tarIke kathaMcita vyavahAra karIe, te temAM kaMI kheTuM nathI; paranta jagatane kaI paNa AtmA Izvara na thaI zake-paramAtmasvarUpane na prApta karI zake, ema jainasiddhAnta pratipAdana nathI karato. A prasaMge "AtmA paramAtmA zI rIte thaI zake che? "paramAtmasthitie pahoMcele AtmA kyAM rahe che? ItyAdi vivecana karavA jevuM che, paraMtu tema karavA jatAM nibaMdhanuM kalevara vadhI javAnA bhayathI e bAbatane paDatI mUkI IzvaranA saMbaMdhamAM jainenI khAsa khAsa be mAnyatAo tarapha Apa saunuM dhyAna kheMcIza. pahelI bAbata e che ke Izvara avatArane dhAraNa karatA nathI. ane e vAta te spaSTa samajAya tevI che ke je AtmAo sakala karmone kSaya karI siddha thAya che-saMsArathI mukta thAya che, teone punaH saMsAramAM avatAra levAnuM kaMI kAraNuM rahetuM ja nathI. janma-maraNane dhAraNa karavA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 e karma pariNAma che ane muktAvasthAmAM e karmanuM nAme- nizAna paNa rahetuM nathI. jyAre "karma rUpa kANuneja abhAva che, te pachI "janma dhAraNa karavA" rUpa kAryanI utpatti heIja kema zake ? kAraNa ke- " dagdhe bIje yathA'tyantaM prAdurbhavati nAGkuraH / varmavIne tathA pe na ta mavAda: " bIja atyanta baLI gayA pachI aMkura utpanna thatuM nathI, tevI rIte karmarUpI bIja sarvathA baLI gayA pachI saMsArarUpI aMkura utpanna thato nathI. vaLI muktAvasthAmAM navIna karmabaMdhananuM paNa kAraNa nathI rahetuM, kAraNa ke karma e eka jaDa padArtha che. tenA paramANu tyAMja lAge che, jyAM rAga-dveSanI cIkAza hoya che ane muktAvasthAmAM paramAtmasthitie pahoMcelA AtmAone rAgazreSanI cIkAzane sparzamAtra paNa nathI hotuM. ata evA muktAvasthAmAM navIna kamabaMdhanane paNa abhAva che, ane karmabaMdhananA abhAvanA kAraNe te muktAtmAo punaH saMsAramAM AvatA nathI. bIjI bAbata che Izvarakatva saMbaMdhI. jainadarzanamAM IzvarakatRtvane abhAva mAnavAmAM Avyo che arthAta "Izvarane jaganA kartA mAnavAmAM AvatA nathI." - sAmAnya dRSTithI dekhavAmAM Ave te jaganA dazyamAna tamAma padArtho keI ne kaI dvArA banelA avazya dekhAya che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ te pachI jagat jevI vastu keIna banAvyA sivAya banI hoya, ane te niyamita rIte pitAne vyavahAra calAvI rahI hoya, e kema saMbhavI zake ? e zaMkA janatAne avazya thAya che. parantu vicAra karavAnI vAta te e che ke ApaNe IzvaranuM ja svarUpa mAnIe chIe-je je guNothI yukta Izvarane oLakhAvIe chIe, enI sAthe IzvaranuM "kartutva" kayAM sudhI baMdhabesatuM che? ene paNa vicAra kare ghaTe che. tamAma darzanakAro IzvaranAM je vizeSaNe batAve che, temAM rAga-dveSa rahita, saccidAnandamaya, amehI, acchedI, abhedI, anAhArI, akaSAyI-Adi vizeSaNa yukta svIkAre che. A vizeSaNa yukta Izvara jaganA kartA kema hoI zake? pahelI bAbata e che ke Izvara azarIrI che. azarIrI Izvara ke paNa cIjanA kartA hoI ja kema zake? kadAca IcchAthI kahevAmAM Ave te IcchA te rAgAdhIna che, jyAre Izvarane rAga-dveSane te sarvathA abhAvaja mAnavAmAM AvyuM che ane jo IzvaramAM paNa rAga-dveSa-IcchA-rati-arati-Adi durgaNe mAnavAmAM Ave te izvaraja zAne? vaLI Izvarane je jaganA kartA mAnavAmAM Ave te jaganI Adi karaze ane je jagata Adi che te pachI jyAre jagat nahi banyuM hatuM tyAre zuM hatuM? kahevAmAM Ave ke ekale izvara hatuM, paraMtu ekalA "Izvara"no vyavahAraja "vadate vyAghAta:" je che. "Izvara" zabda, bIjA keI zabdanI apekSA jarUra rAkhe che. "Izvara" te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ' ( ' izvara 'kAnA ? kahevu ja joie ke * saMsAra ' nI apekSAe ' izvara sAMsAra che te! izvara che ane 'izvara' che te 'saMsAra ' che. ane zabdo sApekSa che ane tethI sutAM e mAnavuM Avazyaka che ke jagat ane izvara ane anAdi che.enI koi Adi nathI. anAdi kALathI A vyavahAra cAlyA Ave che. A viSayamAM jainadarzanamAM sammati, syAdAnAja, anekAntajaya patAkA, ratnAkarAvatArikA, syAdvAdamaMjarI Adi aneka graMthAmAM tenuM vistArathI spaSTIkaraNa kareluM che, vidvAnone te jovAnI bhalAmaNu karU chuM. ka-- upara izvaranA vivecanamAM kamanA ullekha karavAmAM ALye che, ke je kamanA sarvathA kSaya thavAthI kAi paNa AtmA izvara thai zake che. A 'ka" zI vastu che, e saMkSepamAM batAvavAnA prayatna karIza. 'jIva' ke 'AtmA' e jJAnamaya arUpI padArtha che. tene vaLagI rahela sUkSma malAvaraNa tene karma kahevAmAM Ave che. 'ka' e jaDa padArtha che-paudugalika che. karmanAM paramANuone karmanAM mULa ' ke ' daLiyAM' kahevAmAM Ave che. AtmA upara rahelI rAga-dveSarUpI cikAzanA kAraNe A kamaeNnAM paramANu AtmAne vaLage che. AmaLAvaraNu-ka jIvane anAdi kALathI vaLagela che. temAMthI kAi chUTAM paDe che, kAi navAM vaLage che. ema kriyA thayA kare che. AvI rIte lAgatAM karmAMnA jainazAstrakAroe mukhya be bhede khatAnyA che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 1 ghAtimAM ane 2 aghAtima, jeka jIva upara lAgIne AtmAnA mukhya svAbhAvika guNAnA ghAta kare te ghAtika' che ane je karmanAM paramANu AtmAnA mukhya guNAne nukazAna pahoMcADatA nathI te aghAtimAM che, A ghAti ane aghAti bannenA cAra-cAra bhedo che. eTale karmanA mukhya ATha bhedo batAvavAmAM AvyA che. 1 jJAnAvaraNIya--jene AMkha upara khadhelA pATAnI upamA ApavAmAM AvI che arthAt AMkhe pATA bAMdhelA mANasa jema keAI padArtha joi zakatA nathI tevI rIte jene 'jJAnAvaraNIya' karmarUpI paDado AtmAnI upara AcchAti thayelA che, tenuM jJAna DhaMkAyeluM rahe che. 2 dAnAvaraNIya--mane daravAnanI upamA ApavAmAM AvI che. rAjAnI mulAkAta karAvavAmAMjema daravAnavighnabhUta thAya che, tema A karma vastutattvane jovAmAM bAdhaka thAya che. 3 meAhanIya--A karma madirA samAna che. madirAthI khelAna thayelA ! mANasa bhAna bhUlI caDhDhA taddA make che, tema mAhathI masta khanela mANasa kattavyAkattane samajI zakatA nathI. 4 aMtarAya--A rAjAnA bhaMDArI jevu che. rAjAnI icchA dAna karavAnI hAya, pazu bhaMDArI mahAnAM kADhI dAna na devA de, tema A kama zubha kAryoMmAM vijJabhUta thAya che. 5 vedanIyamanuSya sukha-duHkhanA je anulava kare che, te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kamenA pariNAme. sukha e zAtA vedanIya karmanuM pariNAma che, ane duHkha e azAtavedanIya karmanuM. 6 AyuSyakama-jIvanane TakAvI rAkhanArUM karma e Ayu vya karma che. deva, manuSya, tiryaMca ane nArakanuM AyuSya prApta thavuM e A karmanuM phaLa che. 7 nAmakarma-sArI gati, sArUM zarIra, pUrNa Idriye vigere prApta thAya che, e zubha nAmakarmanA kAraNe ane kharAba gati, kharAba zarIra ane IdriyanI hInatA vigere e azubha nAmakarmanA kAraNe. 8 gotrakama-ucca gotra ane nIca gotranI prApti thAya che te A karmanA kAraNe. zubha karmathI uraca gotra ane azubha karmathI nIcatra prApta thAya che. upara batAvelAM ATha karmonA anekAneka bhedAnabheda che. enuM varNana "kamagraMtha" "kamapayaDI" Adi graMthamAM ghaNuM ja vistArathI karavAmAM AveluM che. uparanA karmonuM bArIkAIthI avelekana karanAra sahaja joI zakaze ke-jagatamAM je nAnA prakAranI vicitratA dekhAya che, e A karmone ja AbhArI che. eka sukhI eka duHkhI, eka rAjA eka raMka, eka kANe eka apaMga, eka moTaramAM bese eka pAchaLa deDe, eka mahelamAM rahe ekane rahevAnI jhuMpaDIce na maLe, eka jJAnI tarIke oLakhAya, bIje mahAmUkha gaNAya, A badhuM jagatanuM vaicitrya hovAnuM kaMI kAraNa hevuM joIe, ane te kAraNa bIjuM kaI nahiM, paratu sI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ sIe karelAM karmonuM phaLa che. jI jevA jevA prakAranAM karmo karIne janme che, tevA tevA prakAranAM phalenI prApti temane thAya che. e uparaja kahevAmAM AvyuM che ke "karma" e jaDa padArtha-pIgalika padArtha che, chatAM tenI zakti kaMIkama nathI. kama jaDa hevA chatAM te AtmAne-caitanyane pitAnA tarapha kheMce che ane jevA prakAranuM te karma hoya che, tevI gati ke sukha-dukha tarapha tene laI jAya che. AtmA purUSArtha karI karIne-pitAnI anaMta zaktine pheravIpheravIne jyAre A karmone sarvathA nAza karaze, tyAre te pitAnA asalI svarUpane prApta karaze-Izvaratva prApta karaze. ahiM e zaMkAne avakAza che ke anAdikALathI jIva ane karma eka sAthe rahelAM che, te pachI te karmo sarvathA chUTAM kema thaI zake? te kamene sarvathA abhAva kema saMbhavI zake ? A zaMkAnuM samAdhAna vicAraNIya che. AtmAnI sAthe karmane saMbaMdha anAdi kahevAmAM Ave che, te kharUM che, paratu ene artha e che ke anAdikALathI AtmAne navAM navAM karmo vaLagatAM rahe che ane jUnAM jUnAM kharatAM rahe che. arthAt kaI paNa eka karma AtmAnI sAthe anAdi saMyukta nathI, paraMtu judA judA samaye judAM judAM karmone pravAha anAdi kALathI cAlyo Ave che. ane jyAre e nakkI che ke jUnAM karmo kharatAM rahe che ane navA vaLagatAM rahe che, tyAre e samajavuM lagAre kaThina nathI ke koI samaya evo paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 Ave ke jyAre AtmA sarvathA karmAthI mukta paNa thAya. ApaNe aneka kAryoMmAM anubhavI zakIe chIe ke eka vastu eka sthaLe vadhAre, te bIje sthaLe AchI heAya che. te uparathI e nakkI che ke kAi sthaLe te vastunA sarvathA abhAva paNa hAya. jema jema sAmagrInI prabaLatA vadhAre prApta thatI jAya tema tema te kAryamAM vadhAre saphaLatA maLatI rahe che. karmakSayanAM prakhaLa kAraNA prApta thaye sarvathA paNu karmakSaya thaI zake. jema suvaNu ane mATInA saMbaMdha anAdi kALanA hoya che, paraMtu te mATI prayatna karavAthI suvarNathI sarvathA dUra thAya che. ane svaccha suvarNa alaga thaI jAya che. AvIja rIte AtmA ane karmanA saMbaMdha anAdikALathI hAvA chatAM prayatna karavAthI te savathA chUTA thaI zake che ane jyAre karma sarvathA chUTI jAya che, tyAra pachI te jIvanA upara navAM karma AvatAM nathI; kAraNa ke kusa ' ja kamane lAve che athavA bIjA zabdomAM kahIe teA rAga-dveSanI cIkAza kamane khece che; parantu karyAMnA abhAvamAM te cIkAza rahetI nathI. pAMca kAraNaH-- upara batAvelA 'ma'nA vivecana uparathI Apa saunA samajavAmAM AvyuM haze ke jIvanA ane karmanA anAi saMbaMdha hAvA chatAM paNa purUSArthathI e karmAMnA kSaya thai zake che, sarvathA kSaya karI zakAya che. keTalAka mahAnubhAve evu samajavAmAM bhUla kare che ke jainadharmamAM kevaLa karmAMnI ja pradhAnatA che, kama uparaja vizvAsa rAkhIne bese che. 66 ,, parantu, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sajajane, evuM nathI. jaina siddhAMtamAM jema karmanuM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, tema purUSArthanuM paNa che. karmone haThAvavAnA-dUra karavAnA aneka upAyo jJAna, dhyAna, tapa, japa, saMyamadi-batAvavAmAM Avela che. je ekalA karma uparaja bharUse rAkhIne besI rahevAnuM jaNAvyuM hatuM, te Aja jainemAM ugra tapasyA, advitIya tyAga-vairAgya, mahAkaSTasAdhya saMyama Adi dekhavAmAM Ave che, te dekhavAmAM Avate ja nahi. ata eva smaraNamAM rAkhavuM joIe ke jenadharma mAM kevala karmanuM prAdhAnya nathI, paraMtu karmanI sAthe purUSArthane paNa teTalI ja hada upara mAnavAmAM Avela che. hA, "prANI jevA jevA prakAranAM karma kare che, tevA tevA prakAranA phaLanI prApti thAya che." e vAtanI udgheSaNA jarUra karavAmAM AvI che; parantu mArA dhAravA pramANe A vAtamAM te kaI darzanakAra asammata nahi ja thAya. have huM upara kahI game tema karma ane purUSArthanuM jainadarzanamAM pratipAdana karavAmAM AvyuM che, e kharuM che, parantu tethI AgaLa vadhIne kahuM to jainadarzanamAM kaI paNa kAryanI utpattimAM karma ane purUSArtha-beja nahiM, bake pAMca kAraNe mAnavAmAM AvyAM che. te pAMca kAraNe A che - - 1 kAla, 2 svabhAva, niyati, 4 purUSAkAra ane 5 karma A pAMce kAraNe ekabIjAnI sAthe eTalAM badhAM otaprota-saMyukata thaI gayelAM che ke emAMnA eka paNa kAraNanA abhAvamAM kaI paNa kArya thaI zake nahi. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ A vAta eka udAharaNa dvArA ApaNe tapAsIe- jema strI bALakane janma Ape che, temAM sauthI prathama kALanI apekSA che, kAraNa ke vinA kALe strI garbha dhAraNa karI zakatI nathI. bIjuM kAraNa svabhAva che. je temAM bALaka utpanna karavAne svabhAva haze teja utpanna thaze nahiM te nahiM thAya. trIjuM niyati (avayaMbhAva ) arthAt je putra utpanna thavAne haze teja thaze, nahiM te kaMIka kAraNa upasthita thaI garbha nAza pAmaze. ethuM purUSAkAra (purUSArtha) putra utpanna thavAmAM purUSArthanI paNa jarUra che. kumArI kanyAne putra kadi utpanna naja thAya. Ama cAre kAraNe hovAnI sAthe karma (bhAgya) mAM haze teja thaze. eTale ke putra utpanna thavA rUpa kAryamAM upayukata pAMce kAraNe maLe che, tyAre kArya siddha thAya che. kevaLa bhAgya upara AdhAra rAkhIne besI rahevAmAM koI paNa kAryanI siddhi thatI nathI. talamAM tela hoya che, paNa te udyama vinA nIkaLatuM nathI. kevaLa uMghamane ja pUladAyaka mAnavAmAM Ave te uMdara udyama karavA chatAM paNa sarpanA mukhamAM jaI paDe che. ghaNA manuSya dravyaprApti mATe udyama kare che, kintu phaLa pAmatA nathI. kevaLa bhAgya (kama) ane udyama beneja mAnavAmAM Ave te te paNa ThIka nathI; kAraNa ke khetI karanAra ucita samaya sivAca sattAvAna bIjane udyamapUrvaka vAve te paNa te pUlIbhUta nahi thAya, kAraNa ke kALa nathI. yadi A traNane ja kAraNa mAnavAmAM Ave te paNa ThIka nathI, kAraNa ke-keraDu magane vAvavAmAM, kAla, bhAgya, purUSArtha hovA chatAM paNa svabhAvane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhAva hovAthI pidA nahiMja thAya. have A cAre-kALakarma-purUSArtha-svabhAva kAraNe hoya; parantu bhavitavyatA na heya. te paNa kAryasiddhi nahiM thAya. bIja sAruM hoya ane aMkurA utpanna thayA, paraMtu je honahAra-bhavitavyatA ThIka nahiM hoya te kaIne kaI upadrava thaI te naSTa thaI ja jaze. eTalA mATe kaI paNa kAryanI niSpattimAM jainazAstrakAree A pAMca kAraNe mAnelAM che ane A pAMce kAraNe eka bIjAnI apekSAe prAdhAnya bhegave che. kahevAnI matalaba ke jainazAsananI e khAsa khUbI che ke-kaI paNa vastumAM ekAntatAne abhAva che. ekAnta rIte amukaja kAraNathI A thayuM, ema mAnavAnI manA che ane tethIja jainadarzanamAM syAdvAdane siddhAnta pratipAdita karavAmAM AvyuM che. A prasaMge A syAdvAdane siddhAnta zeDo spaSTa karavAnI kozIza karIza. syAdvAda. syAdvAda eTale anekAntavAda. anekAntavAdanuM prAdhAnya janadarzanamAM eTaluM badhuM mAnavAmAM AvyuM che ke-jenA lIdhe "jainadarzana" nuM aparanAma paNa "anekAntadarzana" rAkhavAmAM Avela che. A syAdvAdanuM yathAsthita svarUpa nahiM samajavAne kAraNe keTalAkee ene "saMzayavAdI tarIke paNa oLakhA, paraMtu vastutaH "syAdvAda" e "saMzayavAda nathI. "saMzayate enuM nAma che ke "eka vastu ke cakkasarUpe samajavAmAM na Ave." aMdhArAmAM kaMI lAMbI lAMbI vastune joI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra utpanna thAya ke "A deraDI che ke sarSa?" athavA dUrathI lAkaDAnA DuMThA jevuM kaMi dekhI vicAra thAya ke, "A mANasa che ke lAkaDuM." AnuM nAma saMzaya che. AmAM sape ke deraDI, kivA mANasa ke lAkaDuM kaMI paNa nirNaya karavAmAM AvyuM nathI. A eka saMzaya che. paraMtu svAdvAdamAM tevuM nathI. tyAre "syAdvAda" zI vastu che, e ApaNe joIe. syAdvAdanI saMkSepamAM vyAkhyA Ama thaI zake che - " ekasmin vastuni sApekSarItyA viruddhanAnAdharmasvIkAro di cAdA: eka padArthamAM apekSApUrvaka virUddha nAnA prakAranA dharmone svIkAra kara. enuM nAma syAdvAda che. saMsAranA tamAma padArthomAM aneka dharmo rahelA che. jo sApekSa rItithI A dharmonuM avalokana karavAmAM Ave te temAM te dharmonI satyatA jarUra jaNAze. eka vyAvahArika dRSTAntaja laIe. eka mANasa che. tenAmAM aneka dharmo rahelA che. te pitA che, te putra che, te kAke che, te bhatrIje che, te mAne che, ane te bhANeja paNa che. A badhAe dharmo paraspara virUddha che, chatAM te eka ja vyaktimAM rahelA che; paraMtu te virUddha dharme ApaNe apekSA pUrvaka joIe teja siddha thAya che. matalaba ke-te pitA che, tenA putranI apekSAe; te putra che, tenA pitAnI apekSAe; te bhatrIje che, tenA kAkAnI apekSAe; te mAne che, tenA bhANejanI apekSAe ane te bhANeja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ e che,tenA mAmAnI apekSAe. jo A pramANe apekSApUva ka na jo vAmAM Ave te evA virUddhadharmAM eka vyaktimAM na ja saMbhavI zake AvI ja rIte duniyAnA tamAma padArthAMmAM-AkAzathI laine dIpaka paryantamAM-sApekSarIte niyatva, anityatva, prameyatva vAcyAdi dhame rahelA ApaNe joi zakIe chIe. tyAM sudhI ke 'AtmA' jevI 'nitya' gaNAtI vastune paNa jo syAdvAdanI dRSTie joiete temAM nityatva-anityatva vigere dhamemAM jaNAze. A pramANe tamAma vastuomAM sApekSarItyA aneka dharmAM rahelA heAvAthI ja zrImAna UmAsvAti vAcake dravyanu lakSaNa usvArthaya-dhrauvyayuttuM sat ' evuM khatavyuM che. ane koi paNa dravyane mATe A lakSaNa nirdoSa lakSaNa jaNAya che. .L ApaNe 'syAdvAda' zailithI 'jIva' upara A lakSaNa ghaTAvIe. 'AtmA' yadyapi vyAkinayanI apekSAe nitya che; parantu paryAcArthiMkanayanI apekSAe anitya paNa mAnavA paDaze. jema ke-eka sa'sArastha jIva, puNyanI adhikatAnA samaye jyAre manuSyayeAnine cheDIne devaseAnimAM jAya che, te vakhata devagatimAM utpAda ( utpanna thavuM) ane manuSyaparyAyane vyaya (nAza ) thAya che; parantu ane gatimAM cetanadhama te sthAyI rahyo ja eTale have jo ekAnta nitya mAnavAmAM Ave te utpanna karela puNya pApapuMja, puna: janma-maraNAbhAvathI niSphaLa jaze ane ekAnta anitya ja mAnavAmAM Ave te puNya-pApa karavAvALA kho thAya ane tene bhagavanAra mIjo thAya. ataeva AtmAmAM kaMcit nityatva ane kathaMcit anityatvanA svIkAra jarUra karavA paDaze. X Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50. A te caitanyanuM dRSTAnna ApyuM, paraMtu jaDa padArthamAM paNa 'pA--arzayu sara' e dravyanuM nirIkSaNa syAdvAdanI zailIthI jarUra ghaTe che. jema suvarNanI eka kaMThI. kaMThIne gaLAvIne kaMdare banAvyuM. je vakhate kaMkIne gaLAvI kaMdoro banAvIe chIe te vakhate kaMdorAne utpAda (utpatti) ane kaMkIne vyaya thAya che; jyAre suvarNa tva dhruva che-vidyamAna che. Ama duniyAnA tamAma padArthomAM 'pAka kAra- saMta 'e lakSaNa ghaTe che ane te ja syAdvAdazailI che. ekAnta nitya, ekAnta anitya kaI paNa padArtha mAnI zakAya ja nahiM. kaMThIne gALIne kaMdare banAvavAmAM kaMThI te AkArarUpa mAtra badalAyela che, nahiM ke kaMThInI tamAma vastune nAza thaye ane kaMdoro utpanna thaI gaye. ekAnta nitya to tyAreja manAya ke kaMDIno AkAra game te samaye jevo ne tevo kAyama rahetuM hoya, gALavA ke teDavA chatAM paNa tema ekAnta anitya paNa tyAre ja manAya ke kaThIne teDatAMgALatAM sarvathA tene nAza thato hoya. temano eka aMza paNa bIjI vastumAM na Avate heya. AvI rIte tamAma padArthomAM niyatva, anityatva, prameyatva, vAgyavAdi dharmo rahelA che. e dharmone sApekSa rItithI svIkAra kara-e dharmone sApekSa rItie jevA, enuM nAma ja syAdvAda che. sIdhI rIte nahiM te ADakatarI rIte paNa A syAdvAdane svIkAra lagabhaga tamAma Astika darzanakAree karyo che, ema huM mArA dArzanika abhyAsa uparathI joI zake chuM. A " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ badhA darzanakAree judI judI rIte zI rIte syAdvAdane svIkAra karyo che, e batAvavA jeTale ahiM avakAza nathI, ane tethI kAzInA suprasiddha vidvAn svargIya mahAmahepAdhyAya paMDita rAmamizra zAstrIjIe potAnA lukanametana nAmanA vyAkhyAnamAM cadvAra saMbaMdhI ullekhelA zabdane ja ahiM TAMkIza anekAntavAda te eka evI vastu che ke tene dareke svIkAravI joIze. ane lokoe svIkArI paNa che. jUo viSNupurANamAM lakhyuM che - narakasvargasaMjJe vai puNyapApe dvijottama ! / vastvekameva duHkhAya sukhAyeArjivAya ca / kopAya ca yatastasmAt vastu vastvAtmakaM kutaH ? // ahiM parAzara maharSi kahe cheH "vastu vartAtmaka nathI" Ane artha ja e che ke keIpaNa vastu ekAte ekarUpa nathI. je vastu eka samaye sukhane hetu che, teja bIjA kSaNamAM duHkhanuM kAraNa bane che ane je vastu keI keI vakhate duHkhanuM kAraNa bane che, te ja vastu kSaNabharamAM sukhanuM kAraNa paNa thAya che. sajajane, Apa samajI zakyA haze ke ahiM spaSTa anekAntavAda kahevAmAM AvyuM che. eka bIjI vAta upara paNa dhyAna ApavuM, jeo " sa manirvacano " kahe che, tene paNa vicAradaSTithI dekhavAmAM Ave te anekAnavAda mAnavAmAM harakta nathI, kAraNa ke-jyAre vastune "sa" paNa nathI kahI zakatA ane "asatra paNa nathI kahI zakatA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kahevuM paDaze ke kaI prakArathI "sat " heI karIne paNa kaI rIte "asat " che. eTalA mATe na te "sat " kahI zakAya che ane na "asa". to have anekAntatA mAnavI siddha thaI. sajana! nayAcike "tama" ne tene mAsvA kahe che. ane mImAMsaka tathA vaidAnika tenuM khaMDana karIne tene "bhAvasvarUpa" kahe che, te have jovAnI vAta e che ke Aja sudhI ene koI pheMsale thaye nahiM ke, keNa ThIka kahe che? tyAre te benI laDAImAM trIjAnA pobArA che arthAt jana siddhAMta siddha thaye; kAraNa ke te kahe che ke vastu anekAnta che. tene kaI rIte bhAvarUpa kahe che. ane kaI rIte abhAvarUpa paNa kahe che. AvI ja rIte keI AtmAne "jJAnasvarUpa" kahe che ane keAI "jJAnAdhAra svarUpa kahe che. tyAre have kahevuM ja zuM? anekAntavAde sthAna meLavyuM evI rIte kaI jJAnane " dravyasvarUpa mAne che, te kaI guNasvarUpa;" kaI jagane "bhAvasvarUpa" kahe che te kaI koI 'zUnyasvarUpa" tyAre te "anekAnavAda " anAyAsa siddha thaye." AvI ja rIte kAzI vizvavidyAlayanA prInsIpAla che. AnaMdazaMkara bApubhAi dhruve pitAnA eka vakhatanA vyAkhyAnamAM "syAdvAda" saMbaMdhI kahyuM hatuM ke syAdvAda ekIkaraNanuM dRSTibiMdu amArI hAme upasthita kare che. zaMkarAcArya syAdvAda upara je AkSepa karyo che, te mULa rahasyanI sAthe saMbaMdha rAkhatA nathI. e nizcaya che ke vividha dRSTibiMduo dvArA nirIkSaNa karyA vagara kaI vastu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13323 53 , e saMpUrNa svarUpe samajavAmAM AvI zake nahiM. A mATe ' syAdvAda ' upayAgI tathA sArthaka che. mahAvIranA siddhAntamAM batAvela syAdvAdane keTalAke saMzayavAda kahe che, nathI mAnatA. syAdvAda saMzayavAda nathI, kintu te eka dRSTibiMdu amane meLavI Ape che. vizvanu kevI rIte avalAkana karavu joie, e amane zIkhave che. " A pramANe syAdvArU saMbadhI TUMkamAM vivecana karyAM pachI have huM jainadarzanamAM mAnela cha dravya sabaMdhI saMkSepamAM vivecana karIza. cha dravya jainadarzanamAM cha dravye mAnavAmAM Avela che, jenAM nAme A cheH-1 dharmAstikAya, 2 adhamAstikAya, 3 AkAzAstikAya, 4 puddagalAstikAya 5 jIvAstikAya ane 6 kAla: A chae dravyeAnI saMkSipta vyAkhyA joIe: 1 dharmAstikAya--sa'sAramAM A nAmane eka arUpI padArtha che. jIva ane pudgala (jaDa) nI gatimAM sahAyaka thavuM, e A padArthanu kAya che. yadyapi jIva ane pudgalamAM cAlavAnu sAmarthya che, parantu dharmAstikAyanI sahAyatA vinA te lIbhUta nathI thatuM. jema mAchalImAM cAlavAnu sAmarthya che, parantu pANI vinA te nathI cAlI zaktI, tema A padArtha jIva ane pudgalanI calanakriyAmAM sahAyaka thAya che, A dharmAstikAyanA traNa bheda che:-1 skandha, ra deza ane 3 pradeza. eka samUhAtmaka padArthane skaMdha kahevAmAM Ave che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 tenA judA judA bhAgene deza kahe che ane pradeza te kahevAya che ke jenA phrI vibhAga thaI zake nahi. 2 adharmAstikAya--A paNa eka arUpI padArtha che. jema pathikane sthiti karavAmAM sthira thavAmAM vRkSanI chAyA sahAyabhUta che, tema jIva ane pugalane sthira thavAmAM A padArtha sahAyaka thAya che. A e padArthAne avalakhIne ja jainazAstrAmAM lAka ane alAkanI vyavasthA batAvavAmAM AvI che. arthAt jyAM sudhI A be padyArthI vidyamAna che tyAM sudhI ja lAka ane tethI para alAka che. aleAkamAM AkAza sivAya bIjuM kaI nathI ane teTalA mATe ja meAkSamAM janArA jIvAnI gati leAkanA aMta sudhI batAvI che. tethI AgaLa A be zaktiyA-dharmAstikAya ane adharmAstikAya A e padArthanA abhAva hAvAthI jIva tyAM gati karI zakatA nathI. jo A e padArthoM na mAnavAmAM Ave te jIvanI urdhvagati kharAkhara thatIja rahe, ane tema mAnavA jatAM meAkSasthAnanI vyavasthA TIka niIta thaI zaktI nathI, ane anavasthAdoSa prApta thAya che; parantu uparanA be padyArthI e zaktionI vidyamAnatA mAnavAthI A badhI aDacaNA dUra thaI jAya che. A adharmAstikAyanA paNa skandha, deza ane pradeza e traNa bheTTA mAnelA che. 3 AkAzAstikAya--A paNa eka arUpI padArtha che. jIva ane pudgalane avakAza ApavA e enu` kAma che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ A AkAzapadAthe leka ane alaka bannemAM che. AnA paNa skandhAdi pUrvokata traNa bhedo che. 4 pudgalAsakAya-paramANuthI laI karIne yAvatuM skUla ke atipUla-tamAma rUpI padArtho pudgala che. AnA 1 skanda, 2 deza, 3 pradeza ane 4 paramANu-ema cAra bheda che. pradeza ane paramANumAM khAsa vizeSa aMtara nathI. je nivibhAga bhAga, bIjA bhAganI sAthe maLI rahe, te pradeza che, ane te ja nirvibhAga bhAga jUdo hoya te te paramANu kahevAya che. pa jIvAstikAya-jIvAstikAyanuM lakSaNa A che. yaH karttA karmabhedAnAM bhoktA karmaphalasya ca / saMsartA parinivAlA sa hyAtmA nAnyalakSaNaH // karmone karanAra, karmanA phalene bhegavanAra, karmAnusAra zubhAzubha gatimAM janAra ane samyagU jJAnAdinA kAraNe kamenA samUhane nAza karanAra AtmA-jIva che. jIvanuM AthI bIjuM kaI svarUpa nathI. uparanA pAMca dravyamAM darekanI sAthe "ritAtha" zabda joDavAmAM AvyA che. eno artha e che ke -tti rA, ane japa-samUda. jemAM pradezane samUha hoya te astikAya. dharma, adharma ane jIva, enA asaMkhyAta pradeza, AkAzanA be bheda-kAkAza ane alakAkAza. emAM kAkAza asaMkhyAta pradezavALuM ane alakAkAza ananta pradezavALuM ane pudgalanA saMkhyAta, asaMkhyAta ane ananta pradeza hoya che; aeva uparanAM pAMca dravya "astikAya " kahevAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 kALa-chaDuM dravya che kAla. A kAla padAthe kalpita che. aupacArika dravya che. atadubhAvamAM tAvanuM jJAna e upacAra kahevAya che. muhU, divasa, rAtri, mahinA, varSa e badhA kAlanA vibhAgo pADavAmAM AvyA che, te asabUta kSaNone buddhimAM upasthita karI karelA che. gaye samaya naSTa thayo ane bhaviSyane samaya atyAre asat che, tyAre cAlu samaya eTale vartamAna kSaNa eja sadbhuta kAla che. A uparathI joI zakAya che ke eka kSaNa mAtra kALamAM pradezanI kalpanA hoI zake nahi ane tethI "kALa" nI sAthe "astikAya 'ne ga karavAmAM AvatuM nathI. - jainazAmAM kAlanA mukhya be vibhAga karavAmAM AvyA che. 1 utsApeNa ane ra avasarpiNa. je samayamAM rUpa-rasa-gaMdha-sparza e cArenI kramazaH vRddhi thAya che, te utsarpiNI kALa che, ane e cAre padArthone kramazaH hAsa thAya te avasarpiNI kALa che. utsarpiNa ane avasarpiNI kALamAM paNa pratyekanA cha-cha vibhAga che. jene ArA kahevAmAM Ave che. arthAt eka kAlacakamAM utsarpiNanA 12-3-4-5-6 ema kamathI ArA Ave che, jyAre avasarpiNamAM tethI ulaTA eTale 6-5-4-3-2-1 ema Ave che. A banne kALamAM covIza vIza tIrthaMkaro thAya che. upara pramANenA cha prakAranA dravyanI vyAkhyAne dravyAnuga kahevAmAM Ave che. jainazAstromAM cAra anuga batAvavAmAM AvyA che. 1 dravyAnuyega, 2 gaNitAnuyoga, 3 caraNakaraNanuga, 4 kathAnuyoga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 dravyAnuyeAgamAM upara kahyA pramANe dranyAnI vyAkhyA padAthairthAMnI siddhi-batAvavAmAM AvI che, gaNitAnuyAgamAM graha, nakSatra, tArA, pRthvInAM kSetre vigere saMbaMdhI varNana che, caraNakaraNAnuyAgamAM cAritra-AcAra-vicAra vigerenuM varNana che, jayAre kathAnuyogamAM mahApurUSonAM caritra vigere che. samagra jaina sAhitya-jaina Agama-A cAra vibhAgamAM vibhakta che. AnI vyAkhyA-vivecana paNu AvazyakIya che; parantu nibadha TUMkamAM ja patAvavAnA hAi te vivecana mUkI devAmAM Ave che ane anurodha karavAmAM Ave che ke uparyukata cha drabyA vigerenu vistArathI vivecana jovAnI abhilASA dharAvanArAoe, sama titarja, nArAvatAAi eva' bhagavatI Adi graMthAmAM jovuM. nava tattva jainazAstromAM nava tattvA mAnavAmAM Avela che. tenAM nAmeA A che:-1 jIva, 2 ajIva, 3 puNya, 4 pApa, 5 Azraya, 6 savara, 7 madha, 8 nirjarA ane 9 meAkSa. 1 jIva--jIvanuM lakSaNa cetanAttakSo nIva: ema kahI zakAya. jemAM caitanya che e jIva che. A jIvanA mukhya e bhedo che. 1 sa`sArI ane 2 mukta. mukta te che ke jeoe samasta karmonA kSaya karI siddha-niraMjana-parabrahmasvarUpane prApta karyuM che. khIjA zabdomAM kahIe te je mekSamAM gayelA athavA paramAtmAsvarUpane prApta thayelA. A saMbaMdhI varNana prAra lamAM IzvaranA prakaraNamAM karavAmAM AvyuM che. . have rahyA sa'sArI, karmathI adhAyelI-kamaMyukta dazAne bhAgavatA te sa'sArIjIvA che.sa'sAra e cAra gatinuM nAma Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 che. deva-manuSya-tiryaMca ane nAraka-A cAra gatinuM nAma saMsAra che. karmabaddhAvasthAnA kAraNe jIva A cAra gatimAM paribhramaNa kare che. saMsArI jIvanA mukhya be bhedo che-1 rasa ane sthAvara, 2 sthAvaranA pAMca bhede che-1 pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya ane vanaspatikAya. A pAMca prakAranA cha ekendriyavALA-tvagindriyavALA-hoya che. AnA paNa be bheda che. sUkSma ane bAdara, sUkSma jIve samasta lokathI vyApta rahelA che. samastakAkAza evA jIthI paripUrNa che. trasa jIvamAM beIdriya, trIndriya, caturindriya ane paMcendriyane samAveza thAya che. A ja hAlavA-cAlavAnI kiyA karatA hovAthI "trasa" kahevAya che. paMcendriya jIvonA cAra varga che. nAraka, tiryaMca, manuSya ane devatA. nAraka sAta che, mATe nArakInA jIvonA varga paNa sAta che. tiryaMcanA pAMca varga che. jaLacara, sthaLacara, becara, uraparisarSa ane bhujaparisarSa. manuSyanA traNa varga che. karmabhUmija, akarmabhUmija ane aMtadvIpaja. devatAnA cAra varga che. bhavanapati, vyaMtara, tiSka ane vaimAnika Ama saMsArI jIvonA aneka bhedAnabheda batAvavAmAM AvyA che. jIvonI sUkSmatA, jIvonI zaktio ane jIvonI kSiAo jema jema vijJAnane vikAsa thato jAya che, tema lekenA jANavAmAM vadhAre AvatI jAya che. jenA saMbaM dhamAM jainazAstromAM ghaNuM bArIkAIthI varNana karavAmAM AvyuM che, ane te vijJAnanI sAthe maLatuM Ave che. jenI sUkama- tAnA saMbaMdhamAM jainazAmAM je varNana che te vAMcatAM loko Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 atyAra sudhI azraddhA karatA hatA, parantu thekasasa nAmanu prANI ke je sAyanA agrabhAga upara eka lAkha jeTalI sakhyAmAM AsAnIthI besI zake che, evuM vijJAnavettAe taraphathI jAhera thayuM tyAre leAkeAne zAstramAM batAvelI jIvAnI sUkSmatA upara zraddhA thavA lAgI. AvI ja rIte vanaspatinA jIvAmAM rahelI zaktiyAnuM varNana jyAre suprasiddha vijJAnavettA bejha mahAzaye pratyakSa karI batAvyuM, tyAre leAkeAnI AMkha khulI. dhyAnamAM rAkhavuM joie ke Aje vijJAnavettA je prayAgAdvArAya trAdvArA--pratyakSa karI batAve che te vAta AjathI pacIsaseA varSa pahelAM jaina tIrthaMkara bhagavAn mahAvIre potAnA jJAnadvArA janatAne samajAvI hatI. jainazAstromAM AvI keTalIe khAkhatA che ke je vijJAnanI kaseTImAM siddha-uttINa thaI jAya tema che. hA, te bAbatAne vijJAnadvArA jovI joie. jainazAstrAmAM zabda' ne polika batAvela che, teja vAta Aje tAra, TelIphAna ane phAnegrAphanI rekADaeNmAM utArAtA zabdothI siddha thAya che. vAta eTalIja che ke prayatna karavAnI jarUra che. vAta 2 jIva--mInuM tattva ajIva che. cetanatAnA atyatAlAva e ajIvanuM lakSaNa che. jaDa kaheA, acetana kaheA, e ekAthavAcI zabdo che. A acetana-jaDa tattva pAMca vibhAgomAM vibhakta che-dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, puddagalAstikAya ane kAla-AnI vyAkhyA pahelAM karavAmAM AvelI che. 3-4 puNya-pApa-zubha karma te puNya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat che ane azubha www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ karma te pApa che. sampatti-Arogya-rUpa-kIrtAi-putra-strIdIrgha AyuSya-ItyAdi Ihalaukika sukhanAM sAdhane temaja svargAdi sukhe jenAthI prApta thAya, e zubha karmone puNya kahevAmAM Ave che. ane tenAthI viparIta-duHkhanAM sAdhane meLavI ApanAra azubha karma te pApa kahevAya che. 5 Azrava-rAtrine vArma tijAtrA: arthAtu je mArga dvArA karmo Ave te Azrava che. kampAdAnanA hetu te Azrava. karmonuM upArjana mithyAtva, avirati, kaSAya ane vega eTalA vaDe thAya che. temAM vastusvarUpathI viparIta pratibhAsa e mithyAtva che, hiMsA-amRtAdithI dUra na thavuM, e avirati che. krodha, mAna, mAyA, lobha e kaSAya che ane mana-vacana-kAyAne vyApAra e cega che emAM zubhaga puSyane ane azubhayoga pApane hetu che. 6 saMvara-AvatAM karmone je aTakAve tenuM nAma saMvara che. saMvara e dharmane hetu che. puNya ane saMvaramAM thaDekaja taphAvata che. puNyathI zubhakarma baMdhAya che, jyAre saMvara AvatAM karmone rokavAnuM kAma kare che. 7 baMdha-kamane AtmAnI sAthe baMdha thA-joDAvuM enuM nAma baMdha che. karmanAM pudgale AkhA lekamAM ThAMsI ThAMsIne bharyA che. A pudgale AtmA uparanI rAga-dveSanI cIkAzane lIdhe AtmA upara AvI vaLage che. A baMdha cAra prakAra che. 1 prakRtibaMdha, 2 sthitibaMdha, 3 rasabaMdha ane 4 pradezabaMdha. karmanA mUla jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAra, e tene prakR Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ tibaMdha che. karmabaMdhana samaye tenI sthiti athAt te karmane vipAka keTalI mudata sudhI bhagave paDaze, e paNa nirmANa thAya che, enuM nAma sthitibaMdha che. keTalAMka karmo kaDavA rase baMdhAya che jyAre keTalAMka mIThA rase, ema vicitrarUpe kama baMdhAya e eno rasabaMdha kahevAya che. keI karma atigADha baMdhAya che, koI gADha, kaI zithila, ane koI atizithila e rIte baMdhAya che. arthAt kaI karma pAtaLA te kaI skUla ema je baMdhAya che, te pradezabaMdha kahevAya che. karmanA saMbaMdhamAM keTaluMka varNana pahelAM kareluM che, eTale ahiM vizeSa nahiM laMbAvuM. 8 nirjarA-bAMdhelAM kamene kSaya kare-karmo bhegavyA bAda kharI javuM, enuM nAma nijara che. karmo be rIte kharI paDe che-jUdAM thAya che. "mArAM karmone kSaya thAo." evI buddhi pUrvaka jJAna-dhyAna-tapa-ja5 Adi karavAthI karma chuTe che, jene sakAmanirjarA kahevAmAM Ave che. ane keTalAMka karmo pitAne kAla pUro thatAM IcchA vagara ja potAnI meLe kharI paDe che, jenuM nAma akAmanirjarA che. 9 mekSa-mekSa eTale mukti athavA chUTakAro. saMsArathI AtmAnuM mukta thavuM, enuM nAma mokSa che. mokSanuM lakSaNa kRtsnakarmakSayo hi mokSaH AtmAe je karma bAMdhyAM hoya che, temAM ghAtika (jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNaya, aMtarAya ane mehanIya) ne kSaya thatAM jIvane kaivalya-kevalajJAna utpanna thAya che. A kevalajJAnI AyuSya pUrNa thavAnA samaye bAkInA cAra aghAti (nAma, AyuSya, gotra ane vedanIya) karmone kSaya kare che, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pachI AtmA zarIrathI chUTe thaI Urdhvagati kare che. ane ekaja samayamAM te lekanA agrabhAge pahoMcI jAya che ane tyAM avasthita thAya che. A muktimAM-ekSamAM gayele jIva kahevAya. sajana!kSa-mukti-nivaNa-ItyAdiparyAyavAcI zabda che. A mekSane svIkAra tamAma Astika darzanakAroe karyo che. balka dareka darzanakAre "mokSanuM' je lakSaNa batAvyuM che, te prakArAntare eka sarakhuM ja che. jUo- nayAyiko kahe che - svasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsahavRttiduHkhadhvaMsA hi mokssH| tridaDivizeSa kahe che - paramAnandamayaparamAtmani jIvAtmalayo hi mokssH| vaidAnike kahe che avidyAnivRttau kevalasya sukhajJAnAtmakAtmano'vasthAnaM mokSaH / sAMkhya kahe che - puNA svajIvarathAne mekSa ! bhATTo kahe che - .. vItarAgajanmAdarzanAd nityaniratizayasukhAvirbhAvAt mokSaH / jene kahe che - tanna mekSA uparanAM lakSaNenuM bArIkAIthI avalokana karanAra kaI paNa vicAraka joI zakaze ke tamAmanuM dhyeya eka ja che ane te e che ke A saMsArArNavathI dUra thavuM-karmathI mukta thavuMAtmAe pitAnA asalI svarUpamAM AvI javuM, e sivAya bIjuM kaMI ja nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ A muktinA upAye paNa judA judA vidvAnoe judA judA batAvyA che, paraMtu te badhAe upAyAnuM paNa je ApaNe avalokana karIe te temAM paNa Akhara jatAM ekaja mArga upara sIe AvavuM ja paDe che. saMsAramAM je sanmArgo che, te hamezAM saune mATe samAga che ane je bUrI vastuo che, te hamezAM saune mATe bUrI ja che. AtmAnAM vikAsanAM sAdhanevAstavika sAdhanane kaI InakAra naja karI zake. suprasiddha mahaSi jainAcArya umAsvAti mahArAje saMkhyAnajJAnavAratrAkSanA: arthAt samyagadarzana, samyajJAna ane samayAritra e ja mokSane mArga batAvela che. vastutaH A mArgamAM koIne paNa bAdhaka jevuM rahetuM ja nathI. TUMkamAM kahuM te-koI paNa deza ke kaI paNa veza, koI paNa jAti ke koI paNa dharma, keI paNa sampradAya ke koI paNa kula-game tyAM rahelo ke jamelo manuSya mA meLavI zake che, ema nazAstra kahe che. hA, tenAmAM samyadarzana, samyajJAna ane samyakucAritra utpanna thavuM joIe. bIjA zabdomAM kahIe te samAi tamAma jIvo upara samAnabhAvapitAnA AtmAnI barAbara jovAnI dRSTi thAya athavA sukha ke dukha, sArUM ke beTuM, priya ke apriya tamAmane ekaja bhAvathI jovAnI dRSTi thAya e kaI paNa manuSya mokSa meLavI zake che, A vAtane jainazAstrakAre A zabdomAM kathe che - seyaMvaro a prAsaMvarA va buddho vA ahava anno vA / samabhAvabhAviappA lahei mukkhaM na saMdeho // zvetAmbara ho vA digaMbara, buddha ho kiMvA anya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ jene AtmA samabhAvathI bhAvita che te jarUra mekSa leze, emAM saMdeha nathI. sajajane ! have huM mAro nibaMdha pUro karatAM mAtra eTaluM ja kahIza ke jainadarzanamAM evAM abhedya, akADhe ane agamya tatve prarUpelAM che, jenuM varNana mArA jevA alpajJa ane te paNa AvA TUMkA lekhamAM na ja karI zake. naya, nikSepa, pramANa, saptabhaMgI ane keTalIe bAbate che ke jenuM varNana AvazyakIya hevA chatAM mAre cheDI devuM paDayuM che. e jANavA mATe mAre anurodha che ke vidvAnee sanmatitk, pramANaparibhASA, saptabhaMgItaraMgiNI, ratnAkarAvatArikA, cAdbhAzaMkare ane te uparAnta sUtramAM fmAma, pannavA, TAmariA, jAjArA ane ati Adi sUtranuM avalokana karavuM. antamAM, Apa saue mAruM vaktavya zAntipUrvaka zravaNa karavA badala Apane AbhAra mAnavA sAtha, je "samabhAvathI" mukti maLavAnuM huM hamaNuM pratipAdana karI gaye chuM, e "samalAvane" siddhAnta meLavI Apa sau mekSasukhanA bhaktA ane eTaluM aMtaHkaraNathI IrachI viramuM chuM. 88 zAntiH zAntiH zAntiH @ samApta. gAyo Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com