Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ hastiphaDInA lekhe. (318) A upagI zilAlekha, "epigrAphiA InDikA" nA 10 mA bhAgamAM (pRSTha 17-20) jodhapura nivAsI paMDita rAmakaraNa dvArA prakaTa karavAmAM AvyuM che. lekhanuM sthAna, tene ItihAsa ane temAM AvelI hakIkata saMbadhe ukta paMDitajIe je vivaraNa ApeluM che, tene sArAMza A pramANe che A lekha upara eka nhAne nibaMdha mahema che. kilahorna sAhebe lakhyuM hatuM paraMtu te lekha saMpUrNa rIte praphaTa karavAmAM 609
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthanA lekhe. na. 318 ] (202). avalokana. Avela na hovAthI, ane lekhanI upagitA tarapha lakSya karatAM A lekha pharIthI, mULa zilAlekhanI sAthe, je hAlamAM jedhapura mahArAjAnI paravAnagIthI ajameranA saMgrahasthAna (myujhIyama) mAM mekalI ApavAmAM Ave che, meLavI, banI zake tyAM sudhI enI pUrNa ane zuddha nakala taiyAra karavA mATe zrIyuta DI. Ara. bhAMDArakare mahane lalacAvyuM che. . prAraMbhamAM A zilAlekha kaeNpTana baTe, udayapura (mevADa) thI Abu parvatanI najIkamAM AvelA zIhI sahera jatAM, rastAmAM, jodhapura rAjyanA vAlI paragaNu (geDavADa prAMta) nA bIjApura nAmanA gAmathI be mAIla dUra AvelA eka jaina maMdiranA aMdaranA daravAjA pAsethI khoLI kADhaye hato. pachI e lekha tyAMthI bIjApuranA jaina mahAjananI dharmazAlAmAM laI javAmAM AvyuM ane tyAMthI rAjyanA aitihAsika zodhakheLa karanAra adhikAra vibhAgamAM ANavAmAM Avyo. tyAMthI chevaTe upara jaNAvyA pramANe ajameranA saMgrahasthAnamAM mekalI devAmAM AvyuM che. A lekhanI ekaMdara 32 paMktio che, ane lagabhaga 2 kuTa 8 iMca pahoLI ane 1 phuTa 4 IMca uMcI eTalI jagyAmAM e lakhAyeluM che. lekha jo ke ghaNuM sArI rIte sacavAyeluM che te paNa kALanI asaranA lIdhe keTalAka bhAga khavAIghasAI gaele che ane pahelI ane bIjI paMktio vadhAre kharAba thaelI che. tathA keTalAka bIjA paNa akSare Amatema chekAI gaelA che. akSarane mApa sarAsarI rU" che, ane lipi nAgarI heI che. kalahernanA batAvyA pramANe vikrama saMvat 1080 nA vigraharAjanA harSalekhane maLatI che. 22 mI ane 32 mI paMktimAMnA thoDAka bhAga zivAya badho lekha saMskRta padyamAM che. kharI rIte jotAM A eka ja patthara upara be judA judA lekha kerelA che. pahele lekha je 40 padyamAM pUruM thayuM che, te vikama 612
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna jainalekhasaMgraha, (203 ) [ hastikuMDI saMvat 1053 ne che. ane bIjo je ra1 padyamAM lakhAele che, te vi. saM. 6 mAM ketarAele che. prathama lekhanI rara paMktio che ane bIjAnI 10 che. ( [ ema jaNAya che ke, mULa baMne lekho judA judA kotaravAmAM AvelA haze paraMtu te jIrNa thaI javAthI athavA te baMnene eka sAthe eja zilAmAM saMgrahI rAkhavAnI IcchAthI, pAchaLathI koIe A lekhenI pharI nakala karI che. asala lekha nathI. nahi te vi. saM. 1053 nA nIce 96 ne lekha kyAMthI hoI zake.-saMgrAhaka.] pahelA lekhanI racanA, chevaTanA kAvyamAM jaNAvyA pramANe, sUryAcArye karI che. prAraMbhanA be kAvyamAM jina-devanI stuti karavAmAM AvI che. 3 jA kAvyamAM rAjavaMzanuM varNana che. paraMtu kamanasIbe tenuM nAma jatuM rahyuM che. 4thA kAvyamAM rAjA harivarmAnuM ane 5 mAmAM vizvarAjAnuM varNana che. vidragdharAjA mATe, A zilA lekhanA bIjA bhAgamAM jaNAvyuM che te pramANe te rASTrakUTa (TheDa) vaMzIya hate. 6 ThA padyamAM, ema ullekha che ke e vidragdharAjAe vAsudeva nAmanA AcAryanA upadezathI hastikuMDImAM eka jainamaMdira banAvyuM hatuM. cha mA lekamAM kathana che ke, e rAjAe pitAnA zarIranA bhAra jeTaluM suvarNadAna karyuM hatuM ane te dAnanA be bhAgo devane arpaNa karyA hatA ane eka bhAga AcAryane bheTa Ape hate. ( arthAt AcAryanA kathana pramANe tene vyaya karyo hato. ) 8 mA padyamAM jaNAvyA pramANe vidagdharAjAnI gAdIe maMmaTa nAmane rAjA AvyuM ane tenI gAdie dhavalarAja beThe. A chellAnA viSayamAM lagabhaga 10 kAvya lakhavAmAM AvyAM che, jemAM AnA yaza ane zaryAdiguNa varNavAmAM AvyAM che. 10 mA zlekamAM ullekha che ke-jyAre muMjarAje medapATa (mevADa) nA aghATa sthAna upara caDhAI karI tene nAza karyo ane gurjarezane nasADe tyAre temanA sinyane A dhavalarAje Azraya ApyuM hatuM. A muMjarAja te prephesara kilahernanA jaNAvyA 613
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthanA lekhe. na. 318 ] (204) avaleha, pramANe mAlavAne suprasiddha vApati muMja have joIe. kAraNa ke te vi. saM. 1031 thI 1050 nI lagabhagamAM vidyamAna hate. mevADanA rAjAnuM nAma che ke spaSTa rIte ApeluM nathI paraMtu te vakhate khumANa nAme oLakhAte rAjA rAjya karatA hoya tema jaNAya che. mevADanuM aghATa te hAlanuM AhaDa ja che ane te udayapuranA navA sTezananI najadIkamAM AveluM che. A sthAnathI ja gahita rAjapUtanI utpatti che ane teo AhaDiAnA nAme paNa hajI oLakhAya che. temaja gujarAtanA nRpatinuM nAma paNa ApavAmAM AveluM nathI paraMtu samayanA sAmipyathI jaNAya che ke te cAlukya vaMzane pahele muLarAja have saMbhave che, ke jenuM varNana AgaLanA 12 mA kAvyamAM kareluM che. 11 mA kAvyamAM, dhavalarAjAe, mahendra nAmanA rAjAne, durlabharAjanA parAbhavathI bacAvyAnuM jaNAvyuM che. prephesara kIlaherna durlabharAjane, vi. saM. 1030 mAM lakhAelA harSazilAlekhamAMnA cAhAna rAjA vigraharAjane bhAI jaNAve che. bIjeliyA ane kanasarIA lekhamAM paNa durlabha rAjanuM nAma AveluM che. mahendrarAjA paNa ukta prephesaranA mata mujaba, nADulAnA cahAnA lekhamAM jaNAvyA pramANe lamaNane pitra ane vigrahapAlane putra thatA hate. ( 12 mA kAvyamAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke jyAre mularAje dharaNIvarAha upara caDhAI karI tenA rAjyane nAza karyo tyAre anAzrita evA dharaNIvarAhane dhavale Azraya ApI tenuM rakSaNa karyuM hatuM. AmAM jaNAvele mularAja te te nisyadeha rIte upara jaNAvela cAlu mularAjaja che. paraMtu A dharaNIvarAha keNa che te nizcita kaLI zakAtuM nathI. kadAcit paramAravaMzane e rAjA haze ane te daMtakathA pramANe te navakeTa mAravADane rAjAne hate. A navakeTa tenA judA judA bhAIo vacce vaheMcI levAmAM AvyA hatA evI hakIkta keTalAka junA hindI kAvyomAM jovAmAM Ave che. 13thI 18 sudhInA pAmAM, sAmAnya rIte dhavalanA guNe varNavAmAM AvyA che. aitihAsika hakIkata kAMI nathI. 19 mA padyamAM, teNe vRddhAvasthA AvelI jANuM 614
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna jenalekhasaMgraha. (2005) [, hasti DAM pitAnA putra balaprasAdane rAjyapATa upara besADI pote saMsArathI mukta thaye, ema jaNAveluM che. 20-21 kALe paNa sAmAnya prazaMsA karanArAM ja che. 22 mA zlokamAM, e rAjAnI rAjadhAnInuM nAma che je hastikuMDI (hathuMDI) nA nAme prasiddha hatI. 23 thI ra7 sudhInAM kAvyomAM e nagarInuM ja varNana che je AlaMkArika I aitihAsika hakIkatathI rahita che. 28 mAM padyamAM kathana che ke, e smRddha ane prasiddha nagarImAM zAMtibhadra nAmanA eka prabhAvaka AcArya rahetA hatA jemano heTA moTA nRpatio paNa gArava karatA hatA. 29 me leka paNa eja sUrinI prazaMsAtmaka che. 30 mAM kAvyamAM, zAMtibhadra sUrine vAsudeva nAmanA AcAryanI padavI-gAdI upara pratiSThita thayelA jaNAvyA che. A vAsudeva te, upara 6 kAvyamAM jaNAvela vigraharAjanA gurU vAsudevaja che. 31-32 mAM kAvyamAM zAMtibhadra sUrinI prazaMsAja cAlu che ane 33 mAM padyamAM jaNAve che ke, e sUrinA upadezathI, tyAMnA goSThi (gehI-saMgha) e prathama tIrthaMkara-rASabhadevanA maMdirane punarUddhAra karyo. pachInA be kaleke e maMdiranA AlaMkArika varNana rUpe lakhAyelA che. 36-37 mAM kAvyamAMthI ApaNane jaNAya che ke e maMdira pUrve vidagdha rAjAe baMdhAvyuM hatuM ane te jIrNa thaI javAnA lIdhe tene uddhAra karavAmAM AvyuM hatuM. jyAre maMdira pharI taiyAra thaI gayuM tyAre saMvat 153 nA mAgha sudI 13 nA divase zAMtisUrie prathama tIrthaMkaranI suMdara mUrti pratiSThita-sthApanA karI. 38 mAM padyamAM, pUrve vidagdharAjAe pitAnA zarIranA bhAra pramANe suvarNa telane dAna karyuM hatuM tenuM smaraNa karAvyuM che tathA dhavalarAjAe potAnA putranI sAthe vicAra karIne araghaTTa sahita pIpala nAmane kuve maMdirane bheTa karyo hate, te jaNAvyuM che. 39 mAM padyamAM maMdiranI yAvacaMdra-divAkarau sudhI vidyamAnatA mATe prArthanA karavAmAM AvI che ane aMtima eTale 40 mAM kAvyamAM, A prazasti kartA sUrAcAryanuM nAma ane prazastinI prazaMsA karelI che. 615
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthanA lekhe. na. 318 ] (2016) avalokana A pachI eka paMkti gadyamAM lakhelI che ane temAM pratiSThAnI miti vagere jaNAvI che. jemake, saMvat 153 nA mAgha sudI 13 ravivAra ane puSya nakSatranA divase-pro. kalahernanI gaNatrI pramANe I. sa. 997nA jAnuArI mAsanI 24 mI tArIkhe-SabhadevanI pratimAnI pratiSThA karI tathA maMdiranA zikhara upara vajArepaNa karyuM. A mULanAyaka AdinAthanI pratimA, nAhaka, jiMda, jasa, saMpa, pUrabhadra ane gamI nAmanA zrAvakoe, karmabaMdhananA nAzane arthe ane saMsAra samudrathI pAra thavAnA athe potAnA nyAyapAjita dravya vaDe karAvI che. " AnA pachI bIje lekha prAraMbha thAya che. A lekhanAM ekaMdara 21 padya che. A lekha uparanA lekhane maLaja che. kAraNa ke uparanA lekhamAM ukta maMdira ane AcAryane rAjya taraphathI je bheTa ApyAnuM jaNAvyuM che temanuM ja A lekhamAM jarAka vadhAre spaSTIkaraNa kareluM jevAmAM Ave che. pahelA lekamAM jaina dharmanI prazaMsA karelI che. 2 jA padyamAM harivarma rAjAnuM, 3 jAmAM vidagdha rAjAnuM ane 4 thAmAM maMmaTa rAjAnuM varNana che. maMmaTa rAjAe potAnA pitAnA dAnapatramAM pitA taraphathI vaLI kAMIka vadhAre umero karI, tenuM yathAvatuM pAlana karavA mATe pharI navuM zAsana (AjJApatra) kADhayuM hatuM. balabhadra AcAryanI AjJAthI-upadezathI vidagdharAje hastikuDImAM eka manahara maMdira banAvyuM hatuM. te maMdiramAM nAnA dezamAMthI AvelA lokone belAvIne teNe A pramANe zAsanapatra karI ApyuM hatuM (pa-7) -(1) vecavA mATe mAla bharI lAva-jAva karanArA dareka vIsa piThiyA dITha 1 rUpio; (2) mAla bharelI AvatI-jatI dareka gADA dITha 1 rUpio; (3) telanI ghANI upara dara ghaDA dITha eka karma, (4) bhATa pAsethI pAna (nAgaravela) nI 13 celikA; (5) sariA-jugArio 616
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna jainalekhasaMgraha. (207) [ haritakuMDI pAsethI dara manuSya eka palaka; (6) pratyeka araghaTTa (aradR-kuvA) dITha 4 zera gahu tathA java; (7) pratyeka peDA prati pAMca pAMca paLa; (8) dara bhAra (2000 paLane eka bhAra) upara vipakA nAmane eka calaNa ziko. (9) kapAsa, kAMsu, kuMkuma ane majITha vagere yANAnI dareka cIjanA dara bhAra dITha daza daza paLa, (10) gaDuM, java, maga, mIThuM, rALa Adi jAtanI cIjonA pratyeka droNe eka mANaka; ityAdi. A pramANe vidagdharAjAe dAna tarIke ApyuM hatuM temAMthI 3 bhAga bhagavAna (maMdira) mATe laI javAmAM Avate ane bhAga AcAryane vidyAdhana tarIke kharcavAmAM Avate. 8-18) saMvata 973 nA ASADha mAsamAM A pramANe vidagdharAjAe zAsanapatra karyuM hatuM ane saM. 996 nA mAgha mAsanI vadI 11 nA divase mamarAjAe pharI tenuM samarthana karyuM hatuM. (19-20) aMtima padyamAM jaNAveluM che ke, A jagatamAM jyAM sudhI parvata, pRthvI, sUrya, bhAratavarSa, gaMgA, sarasvatI, nakSatra, pAtAla ane sAgara vidyamAna rahe tyAMsudhI A zAsanapatra kevazasUrinI saMtatimAM cAlatuM raho. aMte pharI gaghamAM 973 ane 999 nI sAle ApI satyAgezvara nAmanA sUtradhAre A prazasti kotarI, ema jaNAvI lekha samApta karyo che. (318-322 ). A naMbaravALA lekhe hathuMDI ( hastikuDI ) gAmathI 1 mAIla dUra AvelA mahAvIra-maMdiramAMnA judA judA stabha upara kerelA che, ane mahine zrIyuta DI. Ara. bhAMDArakara ema. e. taraphathI maLelA che. e sthAna ghaNuM junA kAlathI rAtA-mahAvIranA nAme prasiddha che. ane eka tIrtha sthaLa tarIke gaNAya che. uparane he zilAlekha paNa karnala barTane Aja maMdiramAMnI eka bhIMtamAMthI maLI AvyuM hatuM. uparanA lekhamAM jaNAvyA pramANe A sthaLe mukhya karIne RSabhadeva-maMdira hovuM joIe paraMtu vartamAnamAM te mahAvIra-maMdira vidyamAna che ane e mahAvIra-maMdira paNa ghaNA 617
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ to nA lekhA. na. 319-322 ] ( 208 ) avalAta. ? varSAnuM junu hAya tema A nIcenA lekhe uparathI spaSTa jaNAya che. kAraNa ke e lekhAmAM eja ma`diranA mukhya ullekha che. A viSayamAM vijayadhasUri tarathI prakaTa thayelA aitihAsika rAsa-sagraha ' nA khIjA bhAganA pariziSTa '" " nI TIpamAM keTalIka hakIkata lakhA calI che, te atra upayogI hovAthI TAMkavAmAM Ave che. * " vartamAnamAM A gAmane hathuDI kahevAmAM Ave che. pahelAM A nAma eka tIrtha tarIke mazahura hatuM. ahIMnA mahAvIra svAmInuM nAma prAcIna tA mALAmAM keTaleka sthaLe maLe che. munirAja zIlavijayajIe peAtAnI tIrthamALAmAM lakhyuM cheH-- * rAteAvIra purI mana Asa. ' jinatilakasUrie peAtAnI tI mAlAmAM, mahAvIranAM madire hAvAmAM je je gAmeAnAM nAma lIdhAM che, temAM thu'DInuM nAma paNa lIdhu che. AthI spaSTa jaNAya che ke ahiM mahAvIra svAmInuM maMdira hatuM. atyAre mahAvIrasvAmInuM * madira che, paraMtu te gAmathI aDadhA gAu dUra che. sastaMbhava che ke gAmanI dina pratidina paDatInA lIdhe A maMdira jagalamAM paDI gayu haze. khIjI tarapha A zilAlekha upara vicAra karatAM A gAmamAM RSabhadevasvAmInu` maMdira heAvAnu jaNAya che paraMtu vartamAnamAM nathI. zuM RSabhadevasvAmInuM maMdira teja A mahAvIrasvAmInuM maMdira te nahi hoya ? AnI puSTimAM eka bIjuM paNa kAraNa maLe che. te eke pahela vahelAM kepTana ane A zilAlekha, A ( mahAvIrasvAmInA ) maMdiranI bhIMtamAMthI maLyA hatA, AthI ema kalpanA thaI zake ke, pahelAM A madiramAM RSabhadeva bhagavAna haze. ane pAchaLathI mahA # tI mALA AdimAM jaNAveluM maMdira te Aja ma Mdira che- jI nathI. kAraNa ke nIcenA lekhAmAM, je caiAdamIzatAbdInA jeTalA junA che, e maMdirane spaSTa rIte rAtA-mahAvIra ' tuM maMdira jaNAveluM che.-- sagrAhka 618
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna jenalekhasaMgraha, (29). [ hastinI vIrasvAmI birAjamAna karyA hoya. kadAcita ema paNa hoI zake ke A maMdira sivAya bIjuM eka maMdira kaSabhadeva svAmInuM hAya, ane te maMdira paDI jatAM hemAne zilA lekha A maMdiramAM mukavAmAM AvyuM hoya. . A uhApohanI sAthe lAvaNyasamayanuM vacana paNa sarakhAvavuM jarUranuM che. lAvaNyasamaya balibhadra (vAsudevasUri) rAsanI aMdara lakhe che hastikuMDa ehavau abhidhAna sthApiu gacchapati pragaTa pradhAna. mahAvIrakeraI prAsAdi vAjaI bhUgala bherInAdi. ahi mahAvIranuM maMdira hovAnuM kahe che. AmAM paNa lagAra vicAravA jevuM che. lAvaNyasamayanA A vacanathI, e kalpanAo thAya che. yA te lAvaNyasamaye bIjA koI prAcIna grantha lekhanA AdhAre mahAvIrasvAmInA maMdiranuM nAma lakhyuM haze. athavA te hemanA pitAnA samayamAM mahAvIrasvAmInuM maMdira hevAthI henuM nAma lIdhuM haze. | game tema, paNa atyAre lekhamAM varNavelAM sASabhadevasvAmInI pratimAvALuM ahiM vartamAnamAM eka maMdira nathI. ane je che te gAmathI aDadhe gAu dUra rAtA mahAvIranuM maMdira che. gAmamAM zrAvakanuM mAtra ekaja ghara che. pahelAM ahiM rAThoDenuM rAjya hatuM. hemAMnA keTalAka rAThoDe jaina thayA hatA, ke jeo hathuMDIyA kahevAyA hatA. vAlI, sAdaDI, sAMDerAva vigere mAravADanAM kaI kaI gAmomAM A hathuMDIyA zrAvakonI thoDI ghaNI vastI jovAmAM Ave che. vaLI hastikuMDInA nAmathI sthapAyelA hastikuMDIga7mAM thayelA vAsudevAcA (uparanA lekhamAM varNavela vAsudevAcArya nahi, paraMtu hemanI pATa paraMparAmAM thayela) saM. 1325 nA phAlgana sudi 8 ne gurUvAre karelI pratiSThAvALI zrISabhadevasvAmInI mUti udepuranA bAbelAnA maMdiramAM che." 619
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIrthanA lekhe. na. 310-322 ] ( 10 ) . . . ' avakana, - 319 nabaravALe lekha rAtA mahAvIranA maMdiranA sabhAmaMDapamAMnA eka staMbha upara 14 paMkitaomAM katarelo che. saMvat 1335 ne zrAvaNa vadi 1 nA divase samIpATi (sevADI) nAmanA gAmanI maMDapikA (mAMDavI-jyAM AgaLa jakAta vigere cukavavAmAM Ave che) mAM, bhAMpA haTa, bhAvA payarA, maha0 sajanau, mahaM. dhINuM moM dhaNasInau ane ThaTha devasIha Adi paMcakule (pa) zrIrAtA mahAvIranA necA mATe varSedahADe 24 dama ApavAnuM TharAvyuM che, tethI samIpATinI maMDapikAvALA dareka paMcakule te ApatA rahevuM ema jaNAvavAmAM AveluM che. Aja lekhanI nIce 6 paMktimAM eka bIjo lekha kerele che, tenI miti 1336 nI che, arthAt uparanA lekha pachI bIjI varSe A chetaravAmAM AvyuM che. AmAM jaNAveluM che ke uparanA lekhamAM je 24 dramma ApavAnuM TharAvyuM che temAM arasiMha nAmanA zeThe, nAga nAmanA zeThanA zreya mATe 12 drampane vadhAre umere karyo ane ema, dara varSe 36 prazna ukata maMdira khAte ApavAnuM samiyATInI maMDapikAmAMthI TharAvyuM. 3ra0 naMbarane lekha paNa eja sabhAmaMDapanA eka bIjA staMbha upara khele che. tenI 21 paMktio che. hakIkata A pramANe che:--- saMvat 134panA prathama bhAdravA vada 9 zukavAranA divase, nADelanA (cAhamAna) sAmaMtasiMhanA rAjyakAlamAM, samIpATinA hAkema ane lalanAdi paMcakule TharAva karyo che ke--samipATinI maMDapikAmAM, sA. hemAke, hathuMDI gAmanA zrI mahAvIra devanA necA mATe dara varSe 24 Trampa ApavAnuM TharAvyuM che, tethI te pramANe ApatA rahevuM. ke (3) SNa vijaye A lakhyuM che. 321 naMbarane lekha, eja maMdiranI pUrva bAjunI parasAla nIce karela che. saM. 129 nA caitra sudI 11 zukravAranA divase, ratnaprabha upAdhyAyanA ziSya pUrNacaMdra upAdhyAye be Alaka (gokhalA) ane zikhare karAvyAM, ema ullekha che, 6 20
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna jainalekhasaMgraha. (211) [ sevADI 3rarane lekha, apUrNa che ane eja maMdiramAMnA eka bIjA taMbha upara karela che.