Book Title: Gyanoddharaka Muni Punyavijayji
Author(s): Atmanandji
Publisher: Z_Arvachin_Jain_Jyotirdharo_001288.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249030/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30. jJAnoddhAraka munizrI puNyavijayajI bhUmikA : potAnI jAtanuM ane vizvanuM satyadarzana pAmavAno mukhya upAya che: niSThAbharI, nisvArtha, nirdabha ane nirmaLa jJAnasAdhanA, eTale jIvanasAdhanAnA dhyeyane varela sAdhakanA jIvanamAM koIka bhUmikA evI paNa AvI pahoMce che ke jyAre satyasAdhanA ane zAna sAdhanA ekarUpa banI jaIne sAdhakane avaira, aSa, abhaya, ahiMsA ane karuNA jevA daivI guNothI samRddha banAvI de che. pUjya Agama-prabhAkara munivarya zrI puNyavijayajI mahArAjanI utkaTa jJAnasAdhanA ane saumya satyasAdhanA AvI ja jIvanasparzI, temaja vaLI UrdhvagAmI jIvanano eka uttama Adarza banI rahe evI hatI. tethI ja emano vairAgya zuSka ke udAsa nahIM paNa prasannatAthI sabhara hato ane citta-prasanna re pUjanaphaLa kahyuM" yogIrAja AnandaghananI A utinI yathArthatA samajAve evo hato. teo nirbheLa ane satvagAmI zAna sAdhanA dvArA sadA prasannatApUrvaka paramAtmadevanuM ane AtmadevanuM Abhyantara pUjana karIne potAnA jIvanane saccidAnandamaya banAvI zakyA hatA. muniratna zrI puNyavijayajI gujarAtanA AvA ja eka prabhAvaka dharmapuruSa hatA ane teonuM jJAnoddhAranuM apUrva kArya dharmasaMskRtinA zAstravArasAne surakSita ane ciraMjIva banAvavA mATe sadA smaraNIya banI rahe evuM hatuM. 212 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAraka munizrI puNyavijayajI 213 janma, vatana ane mAtA-pitA : mahArAjazrIno janma vi. saM. 195ra nA kArataka suda pAMcama jJAna-paMcamI ke lAbhapAMcama)nA parva divase kapaDavaMja zaheramAM thayo hato. teonuM nAma maNilAla, mAtAnuM nAma mANekabahena ane pitAnuM nAma DAhyAbhAI dozI hatuM. mAnA mANekabahenane dharma tarapha vizeSa anurAga hato. AjathI poNo so varSa pahelAMnA samayamAM ApaNA dezamAM kanyA keLavaNInuM pramANa nahIM jevuM hatuM. tyAre paNa mANekabahene gujarAtI cha dhoraNano ane pAMca pratikramaNa, jIva-vicAra, nava-tattvono abhyAsa karyo hato. mANekabahenane pAMca saMtAna thayelAM. temAM eka saMtAna ja uchareluM ane te paNa jANe kALanA moMmAM koLiyo thatAM bacI gayuM. vaLI jayAM mahArAjazrIno janma thayo hato te vatana kapaDavaMja paNa dharma-zraddhAnA raMge raMgAyeluM zahera hatuM. tyAga, vairAgya ane saMyamanI abhiruci enA kaNa-kaNamAM prasarelI hatI. tyAMnA saMkhyAbaMdha dharmAnurAgI bhAIo ane bahenoe dIkSA grahaNa karIne Atma-sAdhanAno mArga apanAvyo hato. vartamAna samayamAM Agama-graMthono uddhAra karanAra be samartha Agamadhara mahApuruSonI janmabhUmi banavAnuM gaurava kapaDavaMjane ja prApta thayuM hatuM. A be Agamadhara dharmapuruSo te parama pUjya AgamoddhAraka AcAryazrI sAgarAnandasUrijI mahArAja ane pUjyapAda Agama-prabhAkara zrata-zIla-vAridhi munizrI puNyavijayajI mahArAja. kapaDavaMja zaheranAM jaina-gharomAMthI ekAda ghara ja evuM haze ke jemAM koIe dIkSA-tyAga-mArga na svIkAryo hoya. dareka gharamAMthI koI ne koI tyAga-mArga nIkaLatuM. AvA tyAga-vairAgya-tapanA triveNIsaMgamathI zobhanuM pU. mahArAjazrInuM vatana hatuM. tethI pU. mahArAjazrIne paNa tyAgamArge javAmAM A vatana nimittarUpa banyuM hatuM. kuTuMbanI sthiti sAmAnya hatI, eTale DAhyAbhAI muMbaImAM rahetA. mANekabahena vatanamAM ekalAM rahIne potAnA saMtAnane ucheratAM hatAM. maNilAla haju be-cAra mahinAnA ja thayA hatA ane ghoDiye jhUlatA hatA e vakhate eka divasa emane gharamAM mUkIne mANekabahena nadIe kapaDAM dhovA gayelAM. pAchaLathI mahollAmAM ekAeka moTI Aga lAgI ane emAM mANekabahenanuM ghara paNa jhaDapAI gayuM. Aga lAgyAnI bumarANa sAMbhaLIne eka vahorA gRhastha tyAM doDI AvyA. emaNe makAnamAM koI bALakanA raDavAno avAja sAMbhaLyo ane mAnavatAnI bhAvanAthI prerAIne dharamAM doDI jaIne e bhalA sadagRhastha bALakane laIne potAne ghera mUkI AvyA. A bAju nadIkinAre mANekabahenane AganI khabara paDI. e to hAMphaLAphAMphaLAM AvI pahoMcyAM. joyuM to ghara AgamAM svAhA thaI gayeluM. emane thayuM ke gharanA ekanA eka daravelAne paNa Age bharakhI lIdho. emanA du:khano pAra na rahyo. pelA vahorA sagRhastha mAnatA hatA ke hamaNAM A bALakanAM mA-bApa AvIne ene laI jaze; paNa sAMja sudhI koI na AvyuM. e vahorA gRhastha nekadila insAna hatA ane emane e khyAla hato ke A bALaka koIka hindunuM saMtAna che, eTale emaNe e bALakane hindunA gharanuM pANI maMgAvIne pAyuM ane bakarInuM dUdha pivaDAvyuM. rAta thaI to paNa e bALakane laI javA mATe koI na AvyuM. eTale bIje divase savAre emaNe ghera-ghera pharIne tapAsa karI. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 arvAcIna jaina jyotirdharo Akhare mANekabahenane potAno dIkaro sAjo-sAro maLI gayo. emanA AnaMdano pAra na rahyo! maNilAlane jANe te divasathI rAmanAM rakhavALAM maLyAM. DAhyAbhAIne A vAtanI khabara paDI eTale teo kapaDavaMja AvIne potAnAM patnI ane putrane muMbaI teDI gayA. maNilAle prAthamika zikSaNa muMbaImAM lIdhuM. paNa mAtA-putrano bhAgyodaya kaMIka vilakSaNa hato. emAM kudaratano koI saphaLa saMketa chupAyo hato. 26 varSanI nAnI umare mANekabahena vidhavA thayAM. cittamAM jANe sunakAra chavAI gayo. paNa jemaNe AkhI jiMdagI dharmanuM pAlana karavAmAM ane dharmanI vANI sAMbhaLavAmAM gALelI tene AvA kAramAM saMkaTa vakhate dharma ja sAco lAgyo. saMsAra asAra lAgyo. aMtara vairAgyane jhaMkhI rahyuM. paNa vacamAM eka avarodha hato. cauda varSanA maNilAlanuM zuM karavuM? ene kone bharose soMpavo? mAne paNa thayuM ke huM saMsArano tyAga karuM to mArA putrane saMsAramAM zA mATe rAkhuM? chevaTe banee dIkSA levAnuM nakakI karyuM. dIkSA . . .dIkSA-gurU . zAstrAbhyAsa : vi. saM. 1965 nA mahA vadI pAMcamanA divase maNilAle vaDodarA pAse chANI gAmamAM munivarya zrI caturavijayajInA ziSya tarIke dIkSA lIdhI. nAma puNyavijayajI rAkhavAmAM AvyuM. maNilAlanI dIkSA pachI be divase ja mANekabahene zrI. mohanalAlajI mahArAjanA samudAyamAM pAlitANAmAM dIkSA lIdhI. emanuM nAma zrI ratnazrIjI rAkhavAmAM AvyuM. munizrI puNyavijayajInA dAdA-gurU pravartaka zrI kAMtivijayajI mahArAja eka Adarza zramaNa hatA. ahiMsA, saMyama ane tapanuM amRta emanA roma-romamAM vyApeluM hatuM. jevA udAra mahArAjazrInA dAdA-guru hatA evA ja udAra teonA guru zrI caturavijayajI mahArAja hatA. vaLI teo jevA udAra hatA evA ja vyavahAra-dakSa, kAryaniSTha ane satata sAhitya-sevI vidvAna hatA. dAdA-guru ane guru baMne jJAnopAsanA ane jJAnoddhAranA pavitra dhyeyane varelA hatA. dIkSA-kALa pachI mahArAjazrInA jIvanamAM vidyAbhyAsa ane zAstra-caMzodhananuM kAma sAthe ja rahyuM che. pU. mahArAjazrI A bAbatamAM pote lakhe che ke, "koI paNa viSayano ekadhAre saLaMga abhyAsa karavAnuM mArA jIvanamAM bahu ochuM banyuM che. vaLI, amuka varSo sudhI ekAgra banIne abhyAsa karyo ane pachI prAcIna prato vAMcavAnuM ke prAcIna graMthonA saMzodhananuM kAma zarU karyuM kaMIka pUrva-saMskAro kaho, kaMIka vaDIlonI kRpA kaho ane kaMIka jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama kaho, moTe bhAge vidyAbhyAsa ane zAstra-saMzodhananuM kAma sAthe sAthe ja cAlatAM rahyAM." kAma kAmane zIkhave ema zAstronuM vAcana ane saMzodhana karatAM karatAM navA navA viSayonuM jJAna maLatuM rahyuM. AnA pAyAmAM mahArAjazrInI nirmaLa tejasvI buddhi, satyane pAmavAnI jhaMkhanA, koI paNa viSayane jANavAnI utkaTa jijJAsA ane te viSayanA mULa sudhI pahoMcavAnI ane enA vistArane samajavAnI dhIraja ane tAlAvelI vagere rahelAM hatAM. dIkSAnA pahelA varSamAM mahArAjazrIe dAdA-guru ane guruzrInI nizrAmAM badhA Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAraka munizrI puNyavijayajI 215 prakaraNagraMthono UMDANathI abhyAsa karyo-jANe zAstrIya bodhano pAyo naMkhAyo. bIje varSe vasonA zrAvakazrI bhAIlAlabhAI pAse mAgoMpadezikAno abhyAsa karyo. te pachI paMDitazrI nityAnanda zAstrI pAse siddhahema-laghuvRtti, hema-laghu-prakriyA, candraprabhA vyAkaraNa, hitopadeza, dazakumAra-carita vagerenuM parizIlana karyuM. paMDita zrI sukhalAlajI pAse kAvyAnuzAsana, nilakamaMjarI, tarka-saMgraha ne chaMdAnuzAsanano abhyAsa karyo. A graMthonA abhyAsa nimitta ane paMDitajInA bahoLA jJAnane lIdhe bIjI aneka bAbato paNa ApameLe samajamAM AvatI gaI. sAthe sAthe pratonAM pAThAro karavAnuM ane saMzodhana karavAnuM kAma cAlatuM rahyuM. dIkSA bAda A rIte zAstrAbhyAsa temaja saMzodhana kArya sAthe cAlatAM, temAM paMDita sukhalAlajIno ghaNo phALo hato. paMDita sukhalAlajI viSe mahArAjazrI pote kahe che, "zrImAna paMDita sukhalAlajI mArA vidyAguru che. ApaNA jIvananI pragati mATenAM je vividha aMgo che temAM vidyAguru eka viziSTa aMga che. mArA jIvanamAM meM je aneka sAdhu, vidyAguruo ane gRhastha vidyAguruo meLavyA che e saumAM sarvocca sthAne huM be vyaktione ApuM . temAM prathama sthAna pUjya-pravara, satata jJAnopAsanA parAyaNa, aneka jJAnabhaMDAronA uddhAraka, yavasthApaka ane zrI jaina AtmAnaMda graMtharatnamALAnA saMpAdaka zrI caturavijayajI mahArAjanuM che, jeo mArA dIkSA-guru ane zikSA-guru che... bIjuM sthAna paMDitazrI sukhalAlajInuM che, jemaNe mane ekAMta AtmIya bhAve adhyayana karAvyuM che temaja prasaMge prasaMge mane aneka viSayonuM jJAna pustako dvArA nahIM paNa moDhethI ja ApIne mArI dRSTine vizada banAvI che." jJAnodvAranuM uttama kArya : jJAnodvAramAM teoe asAdhAraNa ane utkRSTa pravRtti karI samAjane ghaNo lAbha Apyo che. thoDIka prAcIna hastaprato temanI AgaLa mUkI daIe athavA to ekAda hastalikhita bhaMDAranI vacce teozrIne besADI daIe to teo AhAra, ArAma ne UMghane vIsarIne emAM evA tanmaya banI jatA ke jANe koI UMDA Atma-citanamAM UtarI gayela yogIrAja ja joI lo ! emane A rIte jJAnodvAranA kAryamAM nirana jovA e paNa eka lahAvo hato. Agama-prabhAkara munirAjazrI puNyavijayajI mahArAja jJAnoddhAranAM judAM judAM aneka kSetre ekale hAthe je kAma karI gayA te sAce ja acaraja upajAve evuM virATa che. enuM mUlyAMkana karavAnuM ApaNuM gajuM ja nathI. jema jema samaya vItato jaze tema tema teozrInA kAryanuM mUlya jainasaMdhane ane bhAratIya vidyAnA adhyayana-saMzodhana kSetre kAma karatA deza-videzanA vidvAnone vadhu ne vadhu samajAtuM jaze. temaNe jJAnanA uddhAranA kSetre je virala ane vipula kAmagIrI bajAvI che te nIce pramANe che: graMthabhaMDArono uddhAra: munizrIe gurujI-dAdAgurujIne maLIne lIMbaDI, pATaNa, khaMbhAta, vaDodarA, bhAvanagara, pAlitANA, amadAvAda, gujarAta saurASTra ane rAjasthAnanA saMkhyAbaMdha graMthabhaMDArone tapAsI emane suvyavasthita karI, keTalAkanI Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 arvAcIna jaina jyotirdharo yAdIo taiyAra karI ApI ane keTalAkanI savistara sUcio mudrita karAvI ApI. vaLI kyAMka kyAMka to "paro, baMdhano, DAbaDA ke peTIo ane kabATa sudhdhAMnI vyavasthA karavI. keTalAya prAcIna graMthabhaMDArone nAmazeSa thatA bacAvI lIdhA. A mATe emaNe je jahemata uThAvI ane je kaSTa-sAdhya vihAro karyA ne binA mRta-rakSAnA itihAsamAM sonerI akSare aMkita thaI rahe tevI che. temAMya jesalameranA bhaMDAronI sAcavaNI mATe soLa soLa mahinA sudhI teoe je tapa karyuM hatuM ane kaSTa uThAvyuM hatuM eno itihAsa to jevo preraka che evo ja romAMcaka paNa che. A kAryamAM jema aneka muzkelIo AvI tema temAM sahAyako paNa ApameLe AvI maLyA hatA. A sAthe bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirane nAme eka jAjaramAna vidyAtIrthanI sthApanA thaI. pU. mahArAjazrIe potAnA hastalikhita ane mudrina hajAro mUlyavAna graMthono amUlya khajAno e saMsthAne bheTa ApI dIdho. kaLAno A bhaMDAra mahArAjazrInI ni:spRhatA, anAsakti ane lokopakAranI vRttinI kIrtigAthA haMmezAM saMbhaLAvato raheze. AgamasaMzodhananA virATa kAryanI AgekUca: Agama-sUtro to jaina dharma ane saMskRtinI jIvAdorI che. vividha viSayane sparzatA vipula jaina sAhityanA sarjananA mULamAM mukhyatve AgamasUtrano ja rahelAM che. jena Agamono adyatana Dhabe abhyAsa karI tenI punarvAcanAo taiyAra karavAno jabaradasta puruSArtha temaNe karyo. pistALIsa jeTalA jaina Agamono, emanI niyukti, cUrNi, bhASya ane TIkAono keTalAMka varSo sudhI emaNe mUka abhyAsa karyo. pachI be-traNa saMniSTha lahiyAonI madadathI emaNe saMpAdano taiyAra karavA mAMDayAM. e lahiyAone cUkavavAnA pUrA paisAnI paNa sagavaDa nahotI chatAM potAnuM ayAcaka-vana emaNe choDyuM nahIM. 1947-48mAM zeThazrI kasturabhAI lAlabhAIne A vAtanI khabara paDI. emaNe munizrInuM A kArya nihALyuM ane prasanna thaI lahiyAonuM laheNuM bharapAI karavAnuM vacana ApyuM. eTaluM ja nahIM paNa munizrIne potAnuM saMzodhanakArya AgaLa dhapAvavAmAM sarva rIte sahAya karavAnuM paNa mAthe lIdhuM. A AgamonI chellI vAcanAo AjathI lagabhaga paMdara so varSa pUrva valabhIpuramAM zrI devaddhigaNi kSamAzramANanA mArgadarzana nIce taiyAra thayelI. tyAra pachI cheka A kALe munizrI puNyavijayajIe apAra puruSArthathI je navI vAcanAo taiyAra karI te jaina dharmamAM ane A sadInA saMpAdanakSetramAM amUlya ane advitIya pradAna lekhAze. AmAMnA be graMtho, cUrNi sAthenuM naMdI-sUtram ane vividha TIkAo sAthenuM naMdI-sUtram 1966-68mAM chapAI pragaTa thayAM. emanA A bhagIratha prayAsane anulakSIne emane "Agama-prabhAkara" kahevAmAM AvyA che te ucita ja che. vaLI kapaDavaMjano utsava', "vaDodarAno samAroha" ane "muMbaI cAturmAsa parivartanamAM je paisA zubha upayoga mATe AvyA te paNa Agama-prakAzana mATe ApI dIdhA. munizrIe aneka jJAna-bhaMDArono uddhAra nIce pramANe karyo che : (1) hastalikhita pratone surakSita banAvI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAnoddhAraka munizrI puNyavijayajI 217 (2) pranonuM mAhitIpUrNa sUcipatra taiyAra karAvyuM. (3) bhAratamAM ane videzamAM vasatA abhyAsI vidvAnone te prato sahelAIthI maLI zake ane teno teo saduupayoga karI zake tevI vyavasthA karAvI. (4) hastalikhita pratonuM saMkalana karyuM. pratanAM pAnAMonI bheLaseLa thaI gaI hoya to tene vAMcIne kramabaddha vyavasthita karI, phATelAM pAnAMne sarakhAM karyA ane te lAMbo samaya jaLavAI rahe te mATe yogya auSadho ane udhaI na lAge tevA upAyonuM avalaMbana lIdhuM. (5) prAcIna zAstro, prAcIna-arvAcIna citro, zilpa-sthApatyanA namUnAo; lAkaDAnI, dhAtunI ke bIjI kalAsAmagrI, nAnImoTI mUrtio ane sacitra hataprato vagere prApta kya, surakSita banAvyAM ane abhyAsIne upayogI thAya te rIte temane vargIkRta karyA. A badhuM jJAnoddhAranuM kArya teoe potAnI AgavI koThAsUjha, dIrdhadaSTi, satata udyama, ni:spRhatA ane jaina dharma pratyenI apUrva bhaktithI prerAIne ja karyuM hatuM. A kAryanI preraNA temane zrI vijayanemi sUrIzvarajI mahArAja, zrI kAMtivijayajI mahArAja, zrI caturavijayajI mahArAja zrI vijayadharmasUrIzvarajI mahArAja, ityAdi mahApuruSo' dvArA prApta thaI hatI. temanA taraphathI satata mArgadarzana paNa maLyA karatuM hatuM. zAnopAsanAnuM bahumAna : munizrIe karelA jJAnoddhAranA mahAna ane yugapradhAna kAryanI kadara ThIka ThIka aMze temanA jIvana daramyAna ja thaI hatI. jema ke, (1) prAcyavidyAmAM Ph. D.nA mahAnibaMdhanA teo parIkSaka nimAyA hatA. (2) sane 1959 nA gujarAtI sAhitya pariSadanA adhivezananA itihAsapurAtattva vibhAganA teo pramukha banyA hatA. (3) bhAvanagara-samAje temane suvarNacaMdraka, vaDodarA-saMdhe temane "Agama- . prabhAkara" ane muMbaI-samAje varelI khAte zrI vijayasamudrasUrinA sAnnidhyamAM temane "zrata-zIla-vAridhi"nI padavIothI vibhUSita karyA hatA. (4) sane 1970 mAM "amerikana oNrienTala sosAyaTI"nA teo mAnad sabhya banyA hatI. uttarAvasthA : vidyAvyAsaMgamAM teo vyAdhine paNa vIsarI jatA. I. sa. 195panI varSARtunA divaso hatA. saMgrahaNInA roge emane gherI lIdhA. vyAdhi ugra svarUpa pakaDato gayo. lagabhaga doDha varSa sudhI teo pIDAyA. paraMtu e daramiyAna emane sadhiyAro apAyo. zAradA vyAsaMga, kathArana-koSanuM saMpAdana ane nizIthacUrNinuM adhyayana emaNe A nAdurasta tabiyatamAM ja karyuM. ahIM emanAM jJAna, bhakti ane cittanI svasthatA pragaTa thayAM. Akhare vi.saM. 2017nA jeTha vadI 6, tA. 14-6-71 somavAre rAtrinA 8-50nA samaye mahArAjazrIe pratikramaNa karIne saMthArA porasa bhaNAvI dIdhI ane jANe potAno kAryakALa pUro thayo hoya ane haMmezane mATe saMthAro Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 arvAcIna jaina jayotirdharo karavA mAgatA hoya ema zrI lakSmaNabhAI sAthe vAta karatA karatA be-cAra miniTamAM ja teo svargavAsI thaI gayA. chellI paLo pUrI samAdhi, zAnti ane svasthatAmAM vItI; na koI vedanA ke na kazI mAyA-mamatA. vItarAga dharmanA sAdhaka, vItarAga-bhAva keLavI potAnA jIvanane ujajavaLa ane dhanya banAvI gayA ! upasaMhAra : A AtmasAdhaka saMta pote paNa anekAMtavAdanI sAkSAnuM pratimA hatA. potAnI tejasvI buddhine anekAMtanA Azraya-jaLa-siMcanathI emaNe avirata phaLadAyinI banAvI hatI. bAsaTha varSanuM emanuM dIkSA jIvana eTale avirata karma-yAtrA ane akhaMDa jJAnayajJa eka sAcA vidvAnane chAje e rIte teo AjIvana vidyA-arthI ja rahyA. puNyavijyajI eTale nakhazikha vidyAthI. Ama viSe eka Adarzacarita saMtane gumAvyA, jaina samAje Adarza puruSa ane sAhityasevIne gumAvyA. Agama sAhityanA kSetrane eka virala vibhUtinI khoTa paDI. Agama-prabhAkara, zIlanA upAsaka, dIrdha tapasvI, mUka sAhityasevI, vidvAna muni-ratna zrI puNyavijayajInI ciravidAyathI ApaNane keTalI khoTa paDI che tenI kalpanA karavI muzkela che. emanA javAthI jaina samAje eka mahAmUluM ratna gumAvyuM. paNa have to e jJAnajyotinuM smaraNa, vandana ane yathAzakti anusaraNa karavuM e ja ApaNA hAthanI ane hitanI vAta che. *