Book Title: Dvadashanu Preksha
Author(s): 
Publisher: ZZZ Unknown
Catalog link: https://jainqq.org/explore/009549/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSA Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSA bArasaNupekkhA (dvAdazAnuprekSA) maMgalAcaraNa aura pratijJAvAkya yA NamiUNa savvasiddhe, jhaannuttmkhviddiihsNsaare| dasa dasa do do va jiNe, dasa do aNupehaNaM vocche / / 1 / / jinhoMne uttama dhyAnake dvArA dIrgha saMsArakA nAza kara diyA hai aise samasta siddhoM tathA caubIsa tIrthaMkaroMko namaskAra kara bAraha anuprekSAoMko khuuNgaa||1|| ma bAraha anuprekSAoMke nAma adbhuvmsrnnmegttmnnnnsNsaarlogmsucittN| AsavasaMvaraNijjara, dhammaM bohiM ca ciNtejjo|2|| adhruva, azaraNa, ekatva, anyatva, saMsAra, loka, azucitva, Asrava, saMvara, nirjarA, dharma aura bodhi ina bAraha anuprekSAoMkA ciMtana karanA caahie||2|| adhruva anuprekSA vrbhvnnjaannvaahnnsynnaasnndevmnnuvraayaannN| mAdupidusajaNabhiccasaMbaMdhiNo ya pidiviyaanniccaa||3|| uttama bhavana, yAna, vAhana, zayana, Asana, deva, manuSya, rAjA, mAtA, pitA, kuTuMbI aura sevaka Adi sabhI anitya tathA pRthak hoM jAnevAle haiN||3|| sAmaggiMdiyarUvaM, AroggaM jovvaNaM balaM tej| sohaggaM lAvaNNaM, suradhaNumiva sassayaM Na hve||4|| saba prakArakI sAmagrI -- parigraha, iMdriyA~, rUpa, nIrogitA, yauvana, bala, teja, saubhAgya aura sauMdarya ye saba iMdradhanuSyake samAna -- zAzvata rahanevAle nahIM haiM arthAt nazvara hai||4|| jalabubbudasakkadhaNukhaNarucighaNasohamiva thiraM Na hve| ahamiMdaTThANAhiM, bldevpphudipjjaayaa||5|| ahamiMdrake pada aura baladeva AdikI paryAyeM jalake babUle, iMdradhanuSya, bijalI aura meghakI zobhAke samAna -- sthira rahanevAlI nahIM haiN||5|| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kudakuda-bhAratA jIvaNibaddhaM dehaM, khIrodayamiva viNassade sigdhaM / bhogopabhogakAraNadavvaM NiccaM kahaM hodi||6|| jaba dUdha aura pAnIkI taraha jIvake sAtha milA huA zarIra zIghra naSTa ho jAtA hai taba bhogopabhogakA kAraNabhUta dravya-- strI Adi parikara nitya kaise ho sakatA hai? / / 6 / / paramaTeNa du AdA, devaasurmnnuvraayvibhvehiN| vadiritto so appA, sassadamidi ciMtae NiccaM / / 7 / / paramArthase AtmA deva, asura aura nareMdroMke vaibhavoMse bhinna hai aura vaha AtmA zAzvata hai aisA niraMtara ciMtana karanA caahie||7||| azaraNAnuprekSA maNimaMtosaharakkhA, hayagayarahao ya sylvijjaao| jIvANaM Na hi saraNaM, tisu loe mrnnsmymhi||8|| maraNake samaya tInoM lokoMmeM maNi, maMtra, auSadhi, rakSaka sAmagrI, hAthI, ghor3e, ratha aura samasta vidyAe~ jIvoMke lie zaraNa nahIM haiM arthAt maraNase bacAne meM samartha nahIM haiN||8|| saggo have hi duggaM, bhiccA devA ya paharaNaM vjj| airAvaNo gaiMdo, iMdassa Na vijjade srnnN||9|| svarga hI jisakA kilA hai, deva sevaka haiM, vajra zastra hai aura airAvata gajarAja hai usa iMdrakA bhI koI zaraNa nahIM hai -- use bhI mRtyuse bacAnevAlA koI nahIM hai||9|| NavaNihi caudaharayaNaM, hymttgiNdcaaurNgblN| cakkesassa Na saraNaM, pecchaMto kaddaye kaale||10|| nau nidhiyA~, caudaha ratna, ghor3e, matta hAthI aura caturaMgiNI senA cakravartIke lie zaraNa nahIM haiN| dekhate-dekhate kAla use naSTa kara detA hai||10|| jAijarAmaraNarogabhayado rakkhedi appaNo appaa| tamhA AdA saraNaM, bNdhodysttkmmvdiritto||11|| jisa kAraNa AtmA hI janma, jarA, maraNa, roga aura bhayase AtmAkI rakSA karatA hai usa kAraNa baMdha udaya aura sattArUpa avasthAko prApta karmoMse pRthak rahanevAlA AtmA hI zaraNa hai -- AtmAkI niSkarma avasthA hI use janma jarA Adise bacAnevAlI hai||11|| aruhA siddhAyariyA, uvajhAyA sAhu pNcprmetttthii| te vi hu ciTThadi Ade, tamhA AdA hu me saraNaM / / 12 / / Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSA 347 arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sAdhu ye pA~ca parameSThI haiN| cUMki ye parameSThI bhI AtmAmeM nivAsa karate haiM arthAt AtmA svayaM paMca parameSThIrUpa pariNamana karatA hai isalie AtmA hI merA zaraNa hai||12|| sammattaM saNNANaM, saccArittaM ca sattavo cev| cauro ciTThadi Ade, tamhA AdA hu me saraNaM / / 13 / / cU~ki samyagdarzana, samyagjJAna, samyakcAritra aura samyak tapa ye cAroM bhI AtmAmeM sthita haiM isalie AtmA hI merA zaraNa hai||13|| ekko karedi kammaM, ekko hiMDadi ya diihsNsaare| ekko jAyadi maradi ya, tassa phalaM bhuMjade ekko||14|| jIva akelA hI karma karatA hai, akelA hI dIrgha saMsArameM bhramaNa karatA hai, akelA hI janma letA hai, akelA hI maratA hai aura akelA hI karmakA phala bhogatA hai||14|| ekko karedi pAvaM, visayaNimitteNa tivvlohenn| Nirayatiriesu jIvo, tassa phalaM bhuMjade ekko||15|| viSayoMke nimitta tIvra lobhase jIva akelA hI pApa karatA hai aura naraka tathA tiryaMca gatimeM akelA hI usakA phala bhogatA hai||15||| ekko karedi puNNaM, dhammaNimitteNa pttdaannenn| maNuvadevesu jIvo, tassa phalaM bhaMjade ekko||16|| dharmake nimitta pAtradAnake dvArA jIva akelA hI puNya karatA hai aura manuSya tathA devoMmeM akelA hI usakA phala bhogatA hai||16|| / pAtrake tIna bhedoM tathA apAtrakA varNana uttamapattaM bhaNiyaM, sammattaguNeNa saMjudo saahuu| sammAdiTThI sAvaya, majjhimapatto hu vinnnneo||17|| NihiTTho jiNasamaye, aviradasammo jahaNNapatto tti| sammattarayaNarahio, apattamidi sNprikkhejjo||18|| samyaktvarUpa guNase yukta sAdhuko uttama pAtra kahA gayA hai, samyagdRSTi zrAvakako madhyama pAtra jAnanA cAhie, jinAgamameM avirata samyagdRSTiko jaghanya pAtra kahA gayA hai aura jo samyagdarzanarUpI ratnase rahita hai vaha apAtra hai| isa prakAra pAtra aura apAtrakI parIkSA karanI caahie||17-18 / / Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348 kudakuda-bhAratI daMsaNabhaTTA bhaTTA, daMsaNabhaTTassa Natthi nnivvaannN| sijhaMti cariyabhaTTA, daMsaNabhaTTA Na sijhaMti / / 19 / / jo samyagdarzanase bhraSTa haiM ve hI bhraSTa haiN| samyagdarzanase bhraSTa manuSyakA mokSa nahIM hotaa| jo cAritrase bhraSTa haiM ve to (punaH cAritrake dhAraNa karanepara) siddha ho jAte haiM, paraMtu jo samyagdarzanase bhraSTa haiM ve siddha nahIM ho skte| bhAvArtha -- jo manuSya samyagdRSTi to hai paraMtu cAritramohakA tIvra udaya A jAneke kAraNa cAritrase bhraSTa ho gayA hai vaha punaH cAritrako dhAraNa kara mokSa prApta kara letA hai paraMtu jo samyagdarzanase bhI bhraSTa ho gayA hai usakA mokSa prApta karanA sarala nahIM hai||19|| ekkohaM Nimmamo suddho, nnaanndNsnnlkkhnno| suddheyattamupAdeyamevaM ciMtei sNjdo||20|| maiM akelA hU~, mamatvase rahita hU~, zuddha hU~ tathA jJAna-darzanarUpa lakSaNase yukta hU~ isalie zuddha ekatvabhAva hI upAdeya hai -- grahaNa karaneke yogya hai| isa prakAra saMyamI sAdhuko sadA vicAra karate rahanA caahie||20|| anyatvAnuprekSA maadaapidrshodrputtklttaadibNdhusNdoho| jIvassa Na saMbaMdho, NiyakajjavaseNa vadi'ti / / 21 / / mAtA, pitA, sagA bhAI, putra tathA strI Adi baMdhujanoM -- iSTa janoMkA samUha jIvase saMbaMdha rakhanevAlA nahIM hai| ye saba apane kAryake vaza sAtha rahate haiN||21||| aNNo aNNaM soyadi, mado vi mama NAhago tti mnnnnNto| appANaM Na hu soyadi, saMsAramahaNNave buDDhe / / 22 / / yaha merA svAmI thA, yaha mara gayA isa prakAra mAnatA huA anya jIva anya jIvake prati zoka karatA hai paraMtu saMsArarUpI mahAsAgarameM DUbate hue apane Apake prati zoka nahIM krtaa||22|| aNNaM imaM sarIrAdigaM pi hojja bAhiraM davvaM / NANaM daMsaNamAdA, evaM ciMtehi aNNattaM / / 23 / / yaha jo zarIrAdika bAhya dravya hai vaha saba mujhase anya hai, jJAna darzana hI AtmA hai arthAt jJAna darzana hI mere haiN| isa prakAra anyatva bhAvanAkA ciMtana kro||23|| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 dvAdazAnuprekSA saMsArAnuprekSA paMcavihe saMsAre, jaaijraamrnnrogbhypure| jiNamaggamapecchaMto, jIvo paribhamadi cirakAlaM / / 24 / / jina bhagavAnake dvArA praNIta mArgakI pratItiko nahIM karatA huA jIva, cirakAlase janma, jarA, maraNa, roga aura bhayase paripUrNa pA~ca prakArake saMsArameM paribhramaNa karatA rahatA hai| dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva ye pA~ca parivartana hI pAMca prakArakA saMsAra kahalAte haiN||24|| dravyaparivartanakA svarUpa savve vi poggalA khalu, ege bhuttujhiyA hi jiivenn| asayaM aNaMtakhutto, pugglpriyttttsNsaare||25|| pudgalaparivartana (dravyaparivartana)rUpa saMsArameM isa jIvane akele hI samasta pudgaloMko anaMta bAra bhogakara chor3a diyA hai||25|| kSetraparivartanakA svarUpa savvamhi loyakhette, kamaso taM Natthi jaMNa uppnnnnN| uggAhaNeNa bahuso, paribhamido khettsNsaare||26|| samasta lokarUpI kSetrameM aisA koI sthAna nahIM hai jahA~ yaha kramase utpanna na huA ho| samasta avagAhanAoMke dvArA isa jIvane kSetra saMsArameM aneka bAra bhramaNa kiyA hai| bhAvArtha -- kSetraparivartanake svakSetra parivartana aura parakSetra parivartanakI apekSA do bheda haiN| samasta lokAkAzameM kramase utpanna ho lenese jitanA samaya lagatA hai vaha svakSetraparivartana hai aura kramase jaghanya avagAhanAse lekara utkRSTa avagAhanA taka dhAraNa karanemeM jitanA samaya lagatA hai utanA parakSetraparivartana hai| isa gAthAmeM donoM prakArake kSetraparivartanoMkI carcA ho rahI hai||26|| kAlaparivartanakA svarUpa avasappiNiuvasappiNisamayAvaliyAsu nnirvsesaasu| jAdo mudo ya bahuso, paribhamido kaalsNsaare||27|| yaha jIva avasarpiNI aura utsarpiNI kAlakI samasta samayAvaliyoMmeM utpanna huA hai tathA marA hai| isa taraha isane kAla saMsArameM aneka bAra paribhramaNa kiyA hai||27 / / bhavaparivartanakA svarUpa NirayAujahaNNAdisu, jAva du uvarillayA du gevejjaa| micchattasaMsideNa du, bahuso vi bhavaTThidI bhmido||28|| Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 kuMdakuMda-bhAratI mithyAtvake Azrayase isa jIvane narakakI jaghanya Ayu se lekara uparima graiveyaka takakI bhavasthitiko dhAraNa kara aneka bAra bhramaNa kiyA hai| bhAvArtha -- naraka, tiryaMca, manuSya aura devagatimeM jaghanyase lekara utkRSTa Ayu takako kramase prApta kara lenemeM jitanA samaya lagatA hai utane samayako bhavaparivartana kahate haiN| naraka gatikI jaghanya sthiti dasa hajAra varSakI tathA utkRSTa sthiti taiMtIsa sAgarakI hai| manuSya aura tiryaMca gatikI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtakI aura utkRSTa sthiti tIna palyakI hai| tathA devagatikI jaghanya sthiti dasa hajAra varSakI aura utkRSTa sthiti taiMtIsa sAgarakI hai| paraMtu mithyAdRSTi jIvakI utpatti devagatimeM ikatIsa sAgara kI Ayuse yukta uparima praiveyaka taka hI hotI hai| isalie devagatimeM bhavasthitikI aMtima maryAdA graiveyaka taka hI batalAyI gayI hai||28|| bhAvaparivartanakA svarUpa savve payaDiTThidio, annubhaagpdesbNdhtthaannaanni| jIvo micchattavasA, bhamido puNa bhaavsNsaare||29|| isa jIvane mithyAtvake vaza samasta karmaprakRtiyoMkI saba sthitiyoM, saba anubhAgabaMdhasthAnoM aura saba pradezabaMdha sthAnoMko prApta kara bAra-bAra bhAva saMsArameM paribhramaNa kiyA hai| bhAvArtha -- jJAnAvaraNAdi samasta karmaprakRtiyoMke jaghanya sthitibaMdhase lekara utkRSTa sthitibaMdha takake yogya samasta kaSAyAdhyavasAyasthAna, samasta anubhAgAdhyavasAyasthAna aura samasta yogasthAnoMko prApta kara lenA bhAvasaMsAra hai| ye pA~coM parivartana hI pA~ca prakArake saMsAra haiN| ina saMsAroMmeM jIvakA paribhramaNa mithyAtvake kAraNa hotA hai||29|| puttakalattaNimittaM, atthaM ajjayadi paapbuddhiie| pariharadi dayAdANaM, so jIvo bhamadi sNsaare||30|| jo jIva putra tathA strIke nimitta pApabuddhise dhana kamAtA hai aura dayAdAnakA parityAga karatA hai vaha saMsArameM bhramaNa karatA hai||30|| mama puttaM mama bhajjA, mama dhaNadhaNNo tti tivvkNkhaae| caiUNa dhammabuddhiM, pacchA paripaDadi diihsNsaare||31|| jo jIva, yaha merA putra hai, yaha merI strI hai, yaha merA dhanadhAnya hai isa prakArakI tIvra AkAMkSAse dharmabuddhiko chor3atA hai vaha pIche dIrgha saMsArameM par3atA hai||31|| micchodayeNa jIvo, jiMdaMto joNhabhAsiyaM dhammaM / kudhammakuliMgakutitthaM, maNNaMto bhamadi sNsaare||32|| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 351 dvAdazAnuprekSA mithyAtvake udayase yaha jIva jineMdra bhagavAnke dvArA kathita dharmakI niMdA karatA huA tathA kuliMga aura kutIrthako mAnatA huA saMsArameM bhramaNa karatA hai||32 / / haMtUNa jIvarAsiM, mahumaMsaM seviUNa suryaannN| __ paradavyaparakalattaM, gahiUNa ya bhamadi saMsAre / / 33 / / jIvarAzikA ghAta kara, madhu mAMsa aura madirAkA sevana kara tathA paradravya aura parastrIko grahaNa kara yaha jIva saMsArameM bhramaNa karatA hai||33|| jatteNa kuNai pAvaM, visayaNimittaM ca ahaNisaM jiivo| mohaMdhayArasahiyo, teNa du paripaDadi sNsaare||34|| moharUpI aMdhakArase sahita jIva viSayoMke nimitta yatnapUrvaka pApa karatA hai aura usase saMsArameM par3atA hai||34|| NiccidaradhAdusattaya, tarudasaviyalidiesu chccev| suraNirayatiriyacauro, cauddasa maNue sdshssaa||35|| nitya nigoda, itara nigoda, pRthivIkAyika, jalakAyika, agnikAyika aura vAyukAyika ina chaha prakArake jIvoMmeM pratyekakI sAta sAta lAkha, pratyeka vanaspatikAyikakI dasa lAkha, vikaleMdriyoMkI chaha lAkha, deva, nArakI tathA paMceMdriya tiryaMcoMmeM pratyekakI cAra-cAra lAkha aura manuSyoMkI caudaha lAkha isa prakAra saba milAkara caurAsI lAkha yoniyA~ haiN| inameM saMsArI jIva bhramaNa karatA hai||35 / / saMjogavippajogaM, lAhAlAhaM suhaM ca dukkhaM c| saMsAre bhUdANaM, hodi hu mANaM tahAvamANaM c||36|| saMsArameM jIvoMko saMyoga viyoga, lAbha alAbha, sukha duHkha tathA mAna apamAna prApta hote haiN| / 36 / / kammaNimittaM jIvo, hiMDadi sNsaarghorkaaNtaare| jIvassa Na saMsAro, nniccynnykmmvimmukko||37|| koMke nimittase yaha jIva saMsArarUpI bhayAnaka vanameM bhramaNa karatA hai, kiMtu nizcaya nayase jIva karmoMse rahita hai isalie usakA saMsAra bhI nahIM hai| bhAvArtha -- jIvake saMsArI aura mukta bheda vyavahAra nayase banate haiM, nizcaya nayase nahIM banate, kyoMki nizcaya nayase jIva aura karma donoM bhinna bhinna dravya haiN||37 / / saMsAramadikkaMto, jIvovAdeyamiti viciNtejjo| saMsAraduhakkaMto, jIvo so heyamiti viciNtejjo||38|| Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuMdakuMda-bhAratI saMsArase chUTA huA jIva upAdeya hai aisA vicAra karanA cAhie aura saMsArake duHkhoMse AkrAMta jIva chor3aneyogya haiM aisA ciMtana karanA cAhie / / 38 / / lokAnuprekSA jIvAdipayaTTANaM, samavAo so Niruccae logo / 352 tiviho havei logo, ahamajjhimauDabheNa / / 39 / / Adi padArthoM kA jo samUha hai vaha loka kahA jAtA hai| adholoka, madhyamaloka aura Urdhvaloka ke bhedase loka tIna prakArakA hotA hai / / 39 / / riyA havaMti heTThA, majjhe dIvaMburAsayo saMkhA / saggo siTTibheo, etto uDDo have mokkho / / 40 // nIce naraka hai, madhyameM asaMkhyAta dvIpasamudra haiM Upara tresaTha bhedoMse yukta svarga haiM aura inake Upara mokSa hai / / 40 / / svargake tresaTha bhedoMkA varNana igatIsa satta cattAri doNNi ekkekka chakka cadukappe / tittiya ekkeMkeMdiyaNAmA uDu Adi tesaTThI / / 41 / / saudharma aura aizAna kalpameM ikatIsa, sanatkumAra aura mAheMdra kalpameM sAta, brahma aura brahmat kalpameM cAra, lAMtava aura kApiSTha kalpameM do, zukra aura mahAzukra kalpameM eka, zatAra aura sahasrAra kalpameM eka tathA Anata prANata aura acyuta ina cAra aMtake kalpoMmeM chaha isa taraha solaha kalpoMmeM kula 52 paTala haiN| inake Age adhograiveyaka, madhyama graiveyaka aura uparima graiveyakoMke trikameM pratyekake tIna arthAt nau graiveyakoMke nau, anudizoMkA eka aura anuttara vimAnoMkA eka paTala hai| isa taraha saba milAkara Rtu Adi tresaTha paTala haiM / / 41 / / asuheNa NirayatiriyaM, suhauvajogeNa divijaNarasokkhaM / suddheNa lahai siddhiM, evaM loyaM viciMtijjo / / 42 / / zubhapayogase naraka aura tiryaMca gati prApta hotI hai, zubhopayogase deva aura manuSyagatikA sukha milatA hai aura zuddhopayogase jIva muktiko prApta hotA hai -- isa prakAra lokakA vicAra karanA cAhie / / 42 / / azucitvAnuprekSA aTThIhiM paDibaddhaM, maMsavilittaM taeNa occhaNNaM / kimisaMkulehiM bhariyamacokkhaM dehaM sayAkAlaM / / 43 // yaha zarIra haDDiyoMse banA hai, mAMsase lipaTA hai, carmase AcchAdita hai, kITasaMkuloMse bharA hai aura Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadA malina rahatA hai / / 43 / / dvAdazAnuprekSA duggaMdha bIbhacchaM, kalimalabharidaM aceyaNaM muttaM / saDaNappaDaNasahAvaM, dehaM idi ciMtae NiccaM // 44 // 353 yaha zarIra durgaMdha se yukta hai, ghRNita hai, gaMde malase bharA huA hai, acetana hai, mUrtika hai tathA sar3anA aura galanA svabhAvase sahita hai aisA sadA ciMtana karanA cAhie / / 44 / / rasaruhiramaMsamedaTThImajjasaMkulaM puttapUyakimibahulaM / duggaMdhasuci cammamayamaNiccamaceyaNaM paDaNaM / / 45 / / yaha zarIra rasa, rudhira, mAMsa, carbI, haDDI tathA majjAse yukta hai| mUtra, pIba aura kIr3oMse bharA hai, durgaMdhita hai, apavitra hai, carmamaya hai, anitya hai, acetana hai aura patanazIla hai -- nazvara hai / / 45 / / dehAdo vadiritto, kammavirahio anaMtasuhaNilayo / cokho have appA, idi NiccaM bhAvaNaM kujjA / / 46 / / AtmA isa zarIra se bhinna hai, karmarahita hai, anaMta sukhoMkA bhaMDAra hai tathA zreSTha hai isa prakAra niraMtara bhAvanA karanI cAhie / / 46 / / AsravAnuprekSA micchattaM aviramaNaM, kasAyajogA ya AsavA hoMti / paNa paNa cau tiya bhedA, sammaM parikittidA samae / / 47 / / mithyAtva, avirati, kaSAya aura yoga ye Asrava haiN| ukta mithyAtva Adi Asrava kramase pA~ca, pA~ca, cAra aura tIna bhedoMse yukta haiM / AgamameM inakA acchI taraha varNana kiyA gayA hai / / 47 / / mithyAtva tathA aviratike pA~ca bheda eyaMtaviNayavivariyasaMsayamaNNANamidi have paMca / aviramaNaM hiMsAdI, paMcaviho so havai NiyameNa / / 48 / / ekAMta, vinaya, viparIta, saMzaya aura ajJAna yaha pA~ca prakArakA mithyAtva hai tathA hiMsA Adike bhedase pA~ca prakArakI avirati niyamase hotI hai / / 48 / / cAra kaSAya aura tIna yoga koho mANo mAyA, loho vi ya cauvvihaM kasAyaM khu / maNa vacikAeNa puNo, jogo tiviyappamidi jANe / / 49 / / krodha, mAna, mAyA aura lobha yaha cAra prakArakI kaSAya hai| tathA mana, vacana aura kAyake bhedase Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 yogake tIna bheda haiM yaha jAnanA cAhie / / 49 / / kudakuda-bhAratI asuhedarabhedeNa du, ekkekkaM vaNNidaM have duvihaM / AhArAdI saNNA, asuhamaNaM idi vijANehi / / 50 / / mana vacana kAya ina tInoM yogoMmeMse pratyeka yoga azubha aura zubhake bhedase do prakArakA kahA gayA / AhAra Adi saMjJAoMkA honA azubha mana hai aisA jAno / / 50 / / kiNhAdi tiNi lessA, karaNajasokkhesu siddhapariNAmo / IsA visAdabhAvo, asuhamaNaM tti ya jiNA veMti / / 51 / / kRSNAdi tIna lezyAe~, iMdriyajanya sukhoMmeM tIvra lAlasA, IrSyA tathA viSAdabhAva azubha mana hai| aisA jineMdradeva jAnate haiM / / 51 / / rAgo doso moho, hAssAdiNokasAyapariNAmo / thUlo vA sumo vA asuhamaNo tti ya jiNA veMti / / 52 / / rAga, dveSa, moha tathA hAsyAdika nokaSAyarUpa pariNAma cAhe sthUla hoM cAhe sUkSma, azubha mana hai aisA jineMdradeva jAnate haiN| / 52 / / bhasthitthirAyacorakahAo vayaNaM viyANa asuhamidi / baMdhaNachedaNamAraNakiriyA sA asuhakAyetti / / 53 / / bhaktakathA, strIkathA, rAjakathA aura corakathA azubha vacana hai aisA jaano| tathA baMdhana, chedana aura mAraNarUpa jo kriyA hai vaha azubha kAya hai / / 53 / / mottUNa asuhabhAvaM, puvvattaM Niravasesado davvaM / vadasamidisIlasaMjamapariNAmaM suhamaNaM jANe / / 54 // pahale kahe hue azubha bhAva tathA azubha dravyako vrata, samiti, zIla aura saMyamarUpa pariNAmoM kA honA zubha mana hai aisA jAno / / 54 / / saMsArachedakAraNavayaNaM suhavayaNamidi jiNuddiTThe / jiNadevAdisu pUjA, suhakAyaM tti ya have ceTThA / / 55 / / jo vacana saMsArakA cheda karanemeM kAraNa hai vaha zubha vacana hai aisA jineMdra bhagavAn ne kahA hai / tathA jineMdradeva AdikI pUjArUpa jo ceSTA zarIrakI pravRtti hai vaha zubhakAya hai / / 55 / / jammudde bahudosavIcie duHkhajalacarAkiNNe / jIvassa paribbhamaNaM, kammAsavakAraNaM hodi / / 56 / / -- Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSA 355 aneka doSarUpI taraMgoM se yukta tathA duHkharUpI jalacara jIvoMse vyApta saMsArarUpI samudrameM jIvakA paribhramaNa hotA hai vaha karmAsravake kAraNa hotA hai| arthAt karmAsravake kAraNa hI jIva saMsArasamudrameM paribhramaNa karatA hai / / 56 / / kammAsaveNa jIvo, bUDadi saMsArasAgare ghore / jaMNAvasaM kiriyA, mokkhaNimittaM paraMparayA / / 57 / / karmAsravake kAraNa jIva saMsArarUpI bhayaMkara samudrameM DUba rahA hai| jo kriyA jJAnavaza hotI hai vaha paraMparA mokSakA kAraNa hotI hai / / 57 / / AsavahedU jIvo, jammasamudde Nimajjade khippaM / AsavakiriyA tamhA, mokkhaNimittaM Na ciMtejjo / / 58 / / Asravake kAraNa jIva saMsArarUpI samudrameM zIghra DUba jAtA hai isalie AsravarUpa kriyA mokSakA nimitta nahIM hai aisA vicAra karanA caahie| bhAvArtha -- azubhAsravarUpa kriyA to mokSakA kAraNa hai hI nahIM, paraMtu zubhAsravarUpa kriyA bhI mokSakA kAraNa nahIM hai aisA ciMtana karanA cAhie / / 58 / / pAraMpajjAeNa du, AsavakiriyAe Natthi NivvANaM / saMsAragamaNakAraNamidi NidaM Asavo jANa / / 59 / / paraMparAse bhI AsravarUpa kriyAke dvArA nirvANa nahIM hotaa| Asrava saMsAragamanakA hI kAraNa hai| isalie niMdanIya hai aisA jAno / / 59 / / TEIT puvvuttAsavabhedA, NicchayaNayaeNa Natthi jiivss| uhayAsavaNimmukkaM, appANaM ciMtae NiccaM / / 60 / / pahale jo Asravake bheda kahe gaye haiM ve nizcayanayase jIvake nahIM haiM, isalie AtmAko donoM prakArake AsravoMse rahita hI niraMtara vicAranA cAhie / / 60 / / saMvarAnuprekSA calamalinamagADhaM ca, vajjiya sammattadiDhakavADeNa / micchattAsavadAraNiroho hodi ti jiNehi NiddidvaM / / 61 / / cala, malina aura agAr3ha doSako chor3akara samyaktvarUpI dRr3ha kapAToMke dvArA mithyAtvarUpI AsravadvArakA nirodha ho jAtA hai aisA jinedradevane kahA hai / / bhAvArtha -- cala, malina aura agAr3ha ye samyagdarzanake doSa haiN| inakA abhAva ho jAnepara samyagdarzanameM dRr3hatA AtI hai| mithyAtva, avirati, kaSAya aura yoga ye cAra Asrava haiM / yahA~ mithyAtvake nimittase Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 kudakuda-bhAratI honevAle Asravako dvArakI tathA samyagdarzanako sudRr3ha kapATakI upamA dI gayI hai aura usa upamAke dvArA kahA gayA hai ki samyagdarzanarUpI sudar3ha kapAToMse mithyAtvake nimittase honevAle AsravarUpa dvArakA nirodha ho jAtA hai| AsravakA ruka jAnA hI saMvara kahalAtA hai||61|| paMcamahavvayamaNasA, aviramaNaNirohaNaM have nniymaa| kohAdi AsavANaM, dArANi ksaayrhiypllgehi||62|| / paMcamahAvratoMse yukta manase aviratirUpa AsravakA nirodha niyamase ho jAtA hai aura krodhAdi kaSAyarUpa AsravoMke dvAra kaSAyake abhAvarUpa phATakoMse ruka jAte haiM -- baMda ho jAte haiN||62 / / suhajogassa pavittI, saMvaraNaM kuNadi asuhjogss| suhajogassa Niroho, saddhavajogeNa sNbhvdi||63|| zubhayogakI pravRtti azubha yogakA saMvara karatI hai aura zuddhopayogake dvArA zubhayogakA nirodha ho jAtA hai||63|| suddhavajogeNa puNo, dhammaM sukkaM ca hodi jiivss| tamhA saMvarahedU, jhANo tti viciMtae nniccN||64|| zuddhopayogase jIvake dharmyadhyAna aura zukladhyAna hote haiM, isalie dhyAna saMvarakA kAraNa hai aisA niraMtara vicAra karanA caahie||64 / / jIvassa Na saMvaraNaM, paramaTThaNaeNa suddhbhaavaado| saMvarabhAvavimukkaM, appANaM ciMtae NiccaM / / 65 / / paramArtha naya -- nizcaya nayase jIvake saMvara nahIM hai kyoMki vaha zuddha bhAvase sahita hai| ataeva AtmAko sadA saMvarabhAvase rahita vicAranA caahie||65 / / baMdhapadesaggalaNaM, NijjaraNaM idi jiNehi pnnnnttN| jeNa have saMvaraNaM, teNa du NijjaraNamidi jaann||66|| ba~dhe hue karmoMkA galanA nirjarA hai aisA jineMdra bhagavAnne kahA hai| jisa kAraNase saMvara hotA hai usI kAraNase nirjarA hotI hai||66|| sA puNa duvihA NeyA, sakAlapakkA taveNa kymaannaa| cadugadiyANaM paDhamA, vayajuttANaM have bidiyaa||67|| phira vaha nirjarA do prakArako jAnanI cAhie -- eka apanA udayakAla Anepara karmoMkA svayaM pakakara jhar3a jAnA aura dUsarI tapake dvArA kI jaanevaalii| inameM pahalI nirjarA to cAroM gatiyoMke jIvoMkI Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 dvAdazAnuprakSA hotI hai aura dUsarI nirjarA vratI jIvoMke hotI hai||67|| dharmAnuprekSA eyArasadasabheyaM, dhamma sammattapuvvayaM bhnniyN| sAgAraNagArANaM, uttamasuhasaMpajuttehiM / / 68 / / uttama sukhase saMpanna jineMdra bhagavAnne kahA hai ki gRhasthoM tathA muniyoMkA vaha dharma kramase gyAraha aura daza bhedoMse yukta hai tathA samyagdarzanapUrvaka hotA hai| bhAvArtha -- AtmAkI nirmala pariNatiko dharma kahate haiN| vaha dharma gRhastha aura munike bhedase do prakArakA hotA hai| gRhasthadharmake darzana pratimA Adi gyAraha bheda haiM aura munidharmake uttama kSamA Adi dasa bheda haiN| ina donoM prakArake dharmoMke pahale samyagdarzanakA honA Avazyaka hai, usake binA dharmakA prAraMbha nahIM hotaa||68|| gRhasthake gyAraha dharma daMsaNavayasAmAiyaposahasaccittarAyabhatte y| bamhAraMbhaparigraha, aNumaNamuddiTTa desvirdede||69|| darzana, vrata, sAmAyika, proSadha, sacittatyAga, rAtribhaktavrata, brahmacarya, AraMbhatyAga, parigrahatyAga, anumatityAga aura uddiSTatyAga ye dezavirata arthAt gRhasthake bheda haiN||69|| uttamakhamamaddavajjavasaccasauccaM ca saMjamaM cev| tavacAgamakiMcaNhaM, bamhA idi dasavihaM hodi||70|| uttama kSamA, uttama mArdava, uttama Arjava, uttama satya, uttama zauca, uttama saMyama, uttama tapa, uttama tyAga, uttama AkiMcanya aura uttama brahmacarya ye munidharmake daza bheda haiN||70 / / uttama kSamAkA lakSaNa kohuppattissa puNo, bahiraMgaM jadi havedi skkhaadN| Na kuNadi kiMci vi koho, tassa khamA hodi dhammo tti||71|| yadi krodhakI utpattikA sAkSAt bahiraMga kAraNa ho phira bhI jo kucha bhI krodha nahIM karatA usake kSamA dharma hotA hai||71|| mArdava dharmakA lakSaNa kularUvajAdibuddhisu, tapasudasIlesu gAravaM kiNci| jo Na vi kuvvadi samaNo, maddavadhamma have tss||72|| jo muni kula, rUpa, jAti, buddhi, tapa, zruta tathA zIlake viSayameM kucha bhI garva nahIM karatA usake Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 kudakuda-bhAratA mArdava dharma hotA hai||72|| Arjava dharmakA lakSaNa mottUNa kuDilabhAvaM, NimmalahidaeNa caradi jo smnno| ajjavadhammaM taio, tassa du saMbhavadi NiyameNa / / 73 / / jo muni kuTilabhAvako chor3akara nirmala hRdayase AcaraNa karatA hai usake niyamase tIsarA Arjava dharma hotA hai||73|| satyadharmakA lakSaNa parasaMtAvaNakAraNavayaNaM mottUNa sprhidvynnN| jo vadadi bhikkhu turiyo, tassa du dhammaM have saccaM / / 74 / / dUsaroMko saMtApa karanevAle vacanako chor3akara jo bhikSu svaparahitakArI vacana bolatA hai usake cauthA satyadharma hotA hai||74 / / / __ zauca dharmakA lakSaNa kaMkhAbhAvaNivitti, kiccA verggbhaavnnaajutto| jo vaDDhadi paramamuNI, tassa du dhammo have soccaM / / 75 / / jo utkRSTa muni kAMkSA bhAvase nivRtti kara vairAgyabhAvase rahatA hai usase zaucadharma hotA hai||75 / / saMyamadharmakA lakSaNa vadasamidipAlaNAe, daMDaccAeNa iNdiyjenn| pariNamamANassa puNo, saMjamadhammo have nniymaa||76|| mana vacana kAyakI pravRttirUpa daMDako tyAgakara tathA iMdriyoMko jItakara jo vrata aura samitiyoMse pAlanarUpa pravRtti karatA hai usake niyamase saMyamadharma hotA hai||76|| uttama tapakA lakSaNa visayakasAyaviNiggahabhAvaM kAUNa jhaannsjjhaae| jo bhAvai appANaM, tassa tavaM hodi NiyameNa / / 77 / / viSaya aura kaSAyake vinigraharUpa bhAvako karake jo dhyAna aura svAdhyAyake dvArA AtmAkI bhAvanA karatA hai usake niyamase tapa hotA hai||77 / / NivvegatiyaM bhAvai, mohaM caiUNa svvdvvesu| jo tassa have cAgo, idi bhaNidaM jiNavariMdehiM / / 78 / / Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprakSA 359 jo samasta dravyoMke viSayameM mohakA tyAga kara tIna prakArake nirvedakI bhAvanA karatA hai usake tyAga dharma hotA hai, aisA jineMdradevane kahA hai||78 / / / AkiMcanya dharmakA lakSaNa hoUNa ya NissaMgo, NiyabhAvaM Niggahittu suduhdN| NibaMdeNa du vaTTadi, aNayAro tassa kiNcnnhN||79|| jo muni niHsaMga -- niSparigraha hokara sukha aura duHkha denevAle apane bhAvoMkA nigraha karatA huA nidva rahatA hai arthAt kisI iSTa-aniSTake vikalpameM nahIM par3atA usake AkiMcanya dharma hotA hai||79 / / brahmacarya dharmakA lakSaNa savvaMgaM pecchaMto, itthINaM tAsu muyadi dubbhaavN| so bamhacerabhAvaM, sakkadi khalu duddharaM dhriduN||80|| jo striyoMke saba aMgoMko dekhatA huA unameM khoTe bhAvako chor3atA hai arthAt kisI prakArake vikAra bhAvako prApta nahIM hotA vaha nizcayase atyaMta kaThina brahmacarya dharmako dhAraNa karaneke lie samartha hotA hai||80|| sAvayadhammaM cattA, jadidhamme jo hu vaTTae jiivo| so Naya vajjadi mokkhaM, dhammaM idi ciMtae NiccaM / / 81 / / jo jIva zrAvaka dharmako chor3akara munidharma dhAraNa karatA hai vaha mokSako nahIM chor3atA hai arthAt use mokSakI prApti hotI hai isa prakAra niraMtara dharmakA ciMtana karanA caahie| bhAvArtha -- gRhastha dharma paraMparAse mokSakA kAraNa hai aura munidharma sAkSAt mokSakA kAraNa hai isalie yahA~ gRhasthake dharmako gauNa kara munidharmakI prabhutA batalAneke lie kahA gayA hai ki jo gRhasthadharmako chor3akara munidharmameM pravRtta hotA hai vaha mokSako nahIM chor3atA arthAt use mokSa avazya prApta hotA hai||81 / / NicchayaNaeNa jIvo, sAgAraNagAradhammado bhinnnno| majjhatthabhAvaNAe, suddhappaM ciMtae NiccaM / / 82 / / nizcayanayase jIva gRhasthadharma aura munidharmase bhinna hai isalie donoM dharmoM meM madhyastha bhAvanA rakhate hue niraMtara zuddha AtmAkA ciMtana karanA caahie| ___bhAvArtha -- moha aura lobhase rahita AtmAkI nirmala pariNatiko dharma kahate haiN| gRhastha dharma tathA munidharma usa nirmala pariNatike prakaTa honemeM sahAyaka honese dharma kahe jAte haiM, paramArthase dharma nahIM hai isalie donoMmeM mAdhyastha bhAva rakhate hue zuddha AtmAke ciMtanakI ora AcAryane yahA~ preraNA dI hai||82|| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 kuMdakuMda-bhAratA bodhidurlabha bhAvanA uppajjadi saNNANaM, jeNa uvAeNa tssuvaayss| ciMtA havei boho, accaMtaM dullahaM hodi||83|| jisa upAyase samyagjJAna utpanna hotA hai usa upAyakI ciMtA bodhi hai, yaha bodhi atyaMta durlabha hai| bhAvArtha -- samyagdarzana, samyagjJAna aura samyakcAritrako bodhi kahate haiM, isakI durlabhatAkA vicAra karanA so bodhidurlabhabhAvanA hai||83|| kammudayajapajjAyAM, heyaM khAovasamiyaNANaM tu| sagadavvamuvAdeyaM, Nicchayatti hodi snnnnaannN||84|| karmodayase honevAlI paryAya honeke kAraNa kSAyopazamika jJAna heya hai aura Atmadravya upAdeya hai aisA nizcaya honA samyagjJAna hai||84 / / mUluttarapayadIo, micchattAdI asNkhlogprimaannaa| paradavvaM sagadavvaM, appA idi nnicchynnenn||85|| mithyAtvako Adi lekara asaMkhyAta lokapramANa jo karmoMkI mUla tathA uttara prakRtiyA~ haiM ve paradravya haiM aura AtmA svadravya hai aisA nizcayanayase kahA jAtA hai| bhAvArtha -- jJAyaka svabhAvase yukta AtmA svadravya hai aura usake sAtha lage hue jo nokarma dravyakarma tathA bhAvakarma haiM ve saba paradravya haiM aisA nizcayanayase jAnanA caahie||85 / / evaM jAyadi NANaM, heyamuvAdeya Niccaye nntthi| ciMtijjai muNi bohiM, saMsAraviramaNaTe y||86|| isa prakAra svadravya aura paradravyakA ciMtana karanese heya aura upAdeyakA jJAna ho jAtA hai arthAt paradravya heya hai aura svadravya upAdeya hai| nizcayanayameM heya aura upAdeyakA vikalpa nahIM hai| muniko saMsArakA virAma karaneke lie bodhikA vicAra karanA caahie||86|| bArasa aNuvekkhAo, paccakkhANaM taheva pddikmnnN| AloyaNaM samAhiM, tamhA bhAvejja aNuvekkhaM / / 87 / / ye bAraha anuprekSAe~ hI pratyAkhyAna, pratikramaNa, AlocanA, aura samAdhi haiM isalie ina anuprekSAoMkI niraMtara bhAvanA karanI caahie|87 / / rattidivaM paDikamaNaM, paccakkhANaM samAhi saamiyN| AloyaNaM pakuvvadi, jadi vijjadi appaNo sattiM / / 88 / / Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprakSA 361 yadi apanI zakti hai to rAtadina pratikramaNa, pratyAkhyAna, samAdhi aura AlocanA karanI caahie||88|| mokkhagayA je purisA, aNAikAleNa baarannuvekkhN| paribhAviUNa sammaM, paNamAmi puNo puNo tesiN||89|| jo puruSa anAdikAlase bAraha anuprekSAoMko acchI taraha ciMtana kara mokSa gaye haiM maiM unheM bAra bAra praNAma karatA huuN||89|| kiM palavieNa bahuNA, je siddhA NaravarA gaye kaale| sijjhihadi jevi bhaviyA, taM jANaha tassa mAhappaM / / 10 / / bahuta kahanese kyA lAbha hai? bhUtakAlameM jo zreSTha puruSa siddha hue haiM aura jo bhaviSyat kAlameM siddha hoveMge use anuprekSAkA mahattva jaano||90 / / idi NicchayavavahAraM, jaM bhaNiyaM kuNdkuNdmunninnaahe| jo bhAvai suddhamaNo, so pAvai paramaNivvANaM / / 91 / / isa prakAra kuMdakuMda munirAjane nizcaya aura vyavahArakA AlaMbana lekara jo kahA hai, zuddha hRdaya hokara jo usakI bhAvanA karatA hai vaha parama nirvANako prApta hotA hai||91||| isa prakAra kuMdakuMdAcAryaviracita bArasaNupekkhA -- bAraha anuprekSA graMthameM bAraha anuprekSAoMkA varNana samApta huaa| ** *