Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImad rASTra dra praNIta dRSTAMta kathAo bhAvanAbodha kSamALAmAMthI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathamavRttinuM nivedana A nAnI pustikAmAM zrImad rAjacaMdra praNIta bhAvanAboghamAM AvelI bAra bhAvanAono saMpUrNa saMgraha che. A bAra bhAvanAo vairAgyanI mAtA che. bhava, tana ane bhogonuM vAstavika svarUpa darzAvanAra hovAthI AtmAne atyaMta upayogI che. - sauthI prathama jIvane upadezaboghanI arthAt vairAgya upazamanI ghaNI jarUra che. te AvyA vinA jIvamAM sAco aMtaratyAga AvI zake nahIM. ane aMtarathI sAMsArika padArtho pratyenI Asakti ghaTe nahIM to AtmajJAna paNa thAya nahIM. paramakRpALudeve kahyuM che ke | 'tyAga vairAgya na cittamAM, thAya na tene jJAna'. AtmajJAna vinA sarva kleza ane duHkhathI mukta thavAya nahIM. mATe A bAra bhAvanAonuM vAraMvAra anuprekSaNa karavAnI mahApuruSonI AjJA che. tethI A bAra bhAvanAonI draSTAMtakathAono bhAva saraLatAthI samajAya te mATe te te bhAvone darzAvanAra raMgIna citro atre mUkavAmAM Avela che. - te pramANe "mokSamALA' graMthamAM AvatI draSTAMtakathAo paNa raMgIna citro sAthe atre mUkavAmAM AvI che. jethI teno bhAva paNa spaSTatAthI samajAI hRdayamAM tenuM citra dorAI jAya. sarva mumukSaone A vairAgyapreraka pustikA saMsAra pratye viraktabhAva lAvavAmAM sahAyabhUta thAo evI zubhecchA saha viramuM chuM. - AtmArtha icchaka, pArasabhAI jaina, agAsa Azrama anukramaNikA bhAvanAboghamAMthI | pRSTha mokSamALAmAMthI- anityabhAvanA (bhikhArIno kheda)....1 bAhubaLa.............. azaraNabhAvanA (anAthI muni).kAmadeva zrAvaka................ ekatvabhAvanA (namirAjarSi)..............8 satya (vasurAjA)........... anyatvabhAvanA (cakravartI bharatezvara)14 parigrahane saMkocavo (subhama cakravartI)......42 azucibhAvanA (sanakumAra)........19 sarva jIvanI rakSA bhAga-1 ................44 nivRttibodha (mRgAputra).............22 sarva jIvanI rakSA bhAga-2................. AsravabhAvanA (kuMDarika)............29 (abhayakumAra) saMvarabhAvanA (puMDarika, vajasvAmI) 30 vinayavaDe tattvanI siddhi che (zreNika rAjA) 48 nirjarAbhAvanA draDha prahArI).........33 sudarzana zeTha........ ...................50 lokasvarUpabhAvanA ..................34 anupama kSamA (gajasukumAra)...............52 boghadurlabhabhAvanA ..................36 kapilamuni bhAga-1-2-3..................54 gharmadurlabhabhAvanA ...................39 mokSasukha (eka bhadrika bhIla).............58
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSamALAmAMthI vicAravA yogya prazno abhayakumAra (pRSTha 46) 1. zreNikanA darabAramAM sAmaMtoe zuM kahyuM? 2. abhayakumAra sAmaMtonA ghera kema gayA? 3. sAmaMtoe kALajAnuM mAMsa na ApatA zuM ApyuM? 4. zreNikarAjA siMhAsana upara beThA tyAre sAmaMtoe AvIne zuM pUchyuM? 5. rAjA vismaya kema pAmyA? 6. abhayakumAre UThIne zuM kahyuM? 7. sAmaMtone zarama AvavAthI abhayakumAre zuM kahyuM? 8. abhayakumAranA bhASaNathI sAmaMtoe zuM tyAgyuM? zreNikarAjA (pRSTha 48) 1. caMDALe AMbAnA vRkSane kevI rIte namAvyuM? 2. caMDALe aparAdha kSamA karavAnuM kahyuM tyAre abhayakumAre zuM kahyuM? 3. zreNika rAjAne vidyA zIkhavA mATe zuM karavuM paDyuM? - sudarzana zeTha (pRSTha 50) 1. abhayA rANI ane kapilA dAsIe maLIne rAjAne sudarzana viSe zuM kahyuM? 2. rAjAe krogha lAvI sudarzana zeThane zuM zikSA karI? 3. zULInuM zuM banI gayuM? gajasukumAra (pRSTha para) 1. somala brAhmaNe gajasukumAranA mAthe zuM bharyuM? 2. gajasukumAra te vakhate zuM vicAre che? 3. gajasukumAra deha choDIne kyAM gayA? 4. somala brAhmaNa marIne kyAM gayo? kapila muni (pRSTha 54) 1. kapila vidyAbhyAsa mATe kyAM gayo? 2. kapila vidyAbhyAsa kema karI zakyo nahIM? 3. vidyAbhyAsa karatAM kyAM phasAI gayo? 4. be mAsA sonuM levA kyAM jato hato? 5. sonuM levA jatAM tene koNe pakaDyo? 6. rAjAe tene bagIcAmAM zA mATe mokalyo? 7. bagIcAmAM vicAra karatAM tene zuM levAno vicAra thayo? 8. vicAra badalavAthI tene zuM prApti thaI? 9. kapile rAjAne AvIne zuM kahyuM? bhadrika bhIla (pRSTha 58) 1. rAjAe bhIlane potAnI sAthe zA mATe lIgho? 2. rAjAe potAnA nagaramAM lAvyA pachI tene kyAM rAkhyo hato? rAjA tene roja zuM batAvatA hatA? 3. eka divasa rAtanA te kyAM jato rahyo? 4. tenA kuTuMbIo tene zuM pUche che? 5. bhIla, tenA kuTuMbIone kema javAba ApI zakato nathI? - pArasabhAI jaina, agAsa Azrama 63
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ , eeeeeeeeeee ne Cdhadhadhadhadhana zrImad rAjacaMdra praNIta (bhAvanAbogha-mokSamALAmAMthI) dRSTAMta kathAo (sacitra) saMyojaka pArasabhAI jaina prakAzaka zrImad rAjacaMdra janma bhuvana, vavANiyA CEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEcececececececececercete ECCCCreeeeeeeeeeee
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMtha prakAzanamAM bhAga lenAra dAtAonI yAdI "lobha choDavA mATe dAna karavAnuM che. devalokanI icchA vagara dAna karavuM." odhAmRta bhAga-1 (pR.148) 25,000/ 25,000/ 21,000 21,000/ 15,000/ 15,000 11,000 10,000/ 10,000/ 10,000/ 10,000/ 10,000/ zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira zrImad rAjacaMdra mArga Ara.bI.metA roDa, ghATakopara (IsTa) muMbaI 400 ka zrI pArasabhAI ema. jaina tathA zrI bhAvanAbena pI. jaina zrI saMtokacaMdajA hatImalajI tathA putra mANekabhAI, kAMtibhAI, navaratanabhAI tathA parivAra zrI haMsAbena navInacaMdra tathA putra dIpakakumAra,nIlakumAra tathA putrI hemAkumArI prAptisthAna prakAzaka : zrI bharatabhAI bha.modI zrImad rAjacaMdra janmabhuvana vavANiyA-363 660 tAlukA-mALIyA miMyANA, jillo rAjakoTa niIyAvRtti, agAsa Azrama bhakti grupa-jaina sosAyaTI opha TorenTo zrI udayanamAra vinodabhAI haste kamubena zanAbhAI mAstara eka mumukSubena zrI sAgara Ara. paTela zrI harSa ena. paTela zrI saritAbena vIrajI haste susmitAbena zrI. nathamalajI rAyacaMdajI caudharI zrI bAbulAlajI rIkhabacaMdajI tathA putra vikAsakumAra, vivekakumAra, vijayakumAra dAvaNagarI zrI sUrajabena zAMtilAlajI tathA putra rAjezakumAra beMglora prata 3,000, kiMmata rU. 5 (2) gaDha sivAnA na nAya agAsa Azrama agAsa Azrama amerIkA amerIkA kenIyA tenAlI zrImad rAjacaMdra jJAnamaMdira AkAzavANI roDa, rAjakoTa (gujarAta) pInakoDa 360 001 isvI san 2011
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha - bAra bhAvanA prathama citra anitya bhAvanA (upajAti) vidyuta lakSmI prabhutA pataMga, AyuSya te to jaLanA taraMga; puraMdarI cApa anaMga raMga, zuM rAcIe tyAM kSaNano prasaMga! vizeSArtha :- lakSmI vIjaLI jevI che. vIjaLIno jhabakAro jema thaIne olavAI jAya che, tema lakSmI AvIne cAlI jAya che. adhikAra pataMganA raMga jevo che. pataMgano raMga jema cAra divasanI caTakI che, tema adhikAra mAtra thoDo kALa rahI hAthamAMthI jato rahe che. AyuSya pANInA mojAM jevuM che. pANIno hiloLo Avyo ke gayo tema janma pAmyA ane eka dehamAM rahyA ke na rahyA tyAM bIjA dehamAM paDavuM paDe che. kAmabhoga AkAzamAM utpanna thatA iMdranA ghanuSya jevA che. jema iMdraghanuSya varSAkALamAM thaIne kSaNavAramAM laya thaI jAya che, tema yauvanamAM kAmanA vikAra phaLIbhUta thaI jarAvayamAM jatA rahe che; TUMkAmAM he jIva! e saghaLI vastuono saMbaMgha kSaNabhara che; emAM premabaMdhananI sAMkaLe baMdhAIne zuM rAcavuM? tAtparya e saghaLAM capaLa ane vinAzI che, tuM akhaMDa ane avinAzI che; mATe tArA jevI nitya vastune prApta kara! bhikhArIno kheda draSTAMta :- e anitya ane svapravatu sukha para eka draSTAMta kahIe chIe. eka pAmara bhikhArI jaMgalamAM bhaTakato hato, tyAM tene bhUkha lAgI, eTale te bicAro lathaDiyAM khAto khAto eka nagaramAM eka sAmAnya manuSyane ghera pahoMcyo; tyAM jaIne teNe aneka prakAranI AjIjI karI; tenA kAlAvAlAthI karuNAA thaI te gRhapatinI strIe tene gharamAMthI jamatAM vadheluM miSTAnna bhojana
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-anitya bhAvanA ANI ApyuM. evuM bhojana maLavAthI bhikhArI bahu AnaMda pAmato pAmato nagaranI bahAra Avyo. AvIne eka jhADa taLe beTho. tyAM jarA svaccha karIne eka bAjue ati vRddhatAne pAmelo evo potAno jaLano ghaDo mUkyo; eka bAjue potAnI phATI tUTI malina godaDI mUkI ane pachI eka bAjue pote te bhojana laIne beTho. rAjI rAjI thatAM koI divase teNe nahIM dITheluM evuM bhojana eNe khAIne pUruM karyuM. bhojanane svaghAma pahoMcADyA pachI ozIke eka paththara mUkIne te sUto. bhojananA madathI jarA vAramAM tenI AMkho micAI gaI. te nidrAvaza thayo tyAM tene eka svapna AvyuM. pote jANe mahA rAjariddhi pAmyo che; tethI teNe suMdara vastrAbhUSaNo ghAraNa karyA che, deza AkhAmAM tenA vijayano DaMko vAgI gayo che, samIpamAM tenI AjJA avalaMbana karavA anucaro UbhA thaI rahyA che; AjubAju chaDIdAro "khamA! khamA!" pokAre che; eka uttama mahAlayamAM suMdara palaMga para teNe zayana karyuM che; devAMganA jevI strIo tene pAdacaMpana kare che, eka bAjuthI manuSyo paMkhA vaDe sugaMdhI pavana DhoLe che, ema ene apUrva sukhanI prAptivALuM svapra prApta thayuM. svapnAvasthAmAM tenAM romAMca ullasI gayAM. te jANe pote kharekhara tevuM sukha bhogave che evuM te mAnavA lAgyo. evAmAM sUryadeva vAdaLAMthI DhaMkAI gayo; vIjaLInA jhabakArA thavA lAgyA; megha mahArAja caDhI AvyA; sarvatra aMdhakAra vyApI gayo; muzaLadhAra varasAda paDaze evo dekhAva thaI gayo; ane gAjavIjathI eka saghana kaDAko thayo. kaDAkAnA prabaLa avAjathI bhaya pAmIne satvara te pAmara bhikhArI jAgRta thaI gayo. jAgIne jue che to nathI te deza ke nathI te nagarI, nathI te mahAlaya ke nathI te palaMga, nathI te cAmara chatra gharanArA ke nathI te chaDIdAro, nathI te strIonAM chaMda ke nathI te vastrAlaMkAro, nathI te paMkhA ke nathI te pavana, nathI te anucaro ke nathI te AjJA, nathI te sukhavilAsa ke nathI te madonmattatA. jue che to je sthaLe pANIno vRddha ghaDo paDyo hato te ja sthaLe te paDyo che. je sthaLe phATI tUTI godaDI paDI hatI te sthaLe te phATI tUTI godaDI paDI che. bhAI to jevA hatA tevA ne tevA dekhAyA. pote jevAM malina ane aneka jALI gokhavALAM vastra dhAraNa karyA hatA tevAM ne tevAM te ja vastro zarIra upara virAje che. nathI talabhAra ghaTyuM ke nathI javabhAra vadhyuM. e saghaLuM joIne te ati zoka pAmyo. je sukhADaMbara vaDe meM AnaMda mAnyo te sukhamAMnuM to ahIM kazuMye nathI. arere! meM svapUnA bhoga bhogavyA nahIM ane mithyA kheda mane prApta thayo. bicAro te bhikhArI ema glAnimAM AvI paDyo. pramANazikSA - svapraprAptimAM jema te bhikhArIe sukha-samudAya dIThA, bhogavyA ane AnaMda mAnyo, tema pAmara prANIo saMsAranA svapravatu sukhasamudAyane mahAnaMdarUpa mAnI beThA che. jema te sukhasamudAya jAgRtimAM te bhikhArIne mithyA jaNAyA, tema tattvajJAnarUpI jAgRti vaDe saMsAranAM sukha tevAM jaNAya che. svaprAnA bhoga na bhogavyA chatAM jema te bhikhArIne zokanI prApti thaI, tema pAmara bhavyo saMsAramAM sukha mAnI bese che, ane bhogavyA tulya gaNe che, paNa te bhikhArInI peThe pariNAme kheda, pazcAttApa ane adhogatine pAme che. svaprAnI eke vastunuM satyatva nathI, tema saMsAranI eke vastunuM satyatva nathI. banne capala ane zokamaya che. AvuM vicArI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 3 bhikhArIne roThAnnI eMThuM Ape che bhikhArIno kheda bhikhArI svapnamAM rAjasukha bhogave che bhikhArIno svapnAmAM rAjabhava bhikhArI AnaMdathI miSTAnna jame 3 vijaLInA kaDAkAthI jAgyA pachI beTha e *
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-azaraNa bhAvanA buddhimAna puruSo Atmadhyeyane zodhe che, iti zrI 'bhAvanAbogha' graMthanA prathama darzananuM prathama citra 'anityabhAvanA" e viSaya para sadRSTAMta vairAgyopadezArtha samApta thayuM. dvitIya citra azaraNabhAvanA (Gum) sarvajJano dharma suzarNa jANI, ArAdhya ArAdhya prabhAva ANI; anAya ekAMta sanAtha thAze, enA vinA koI na bAMdha smAze. vizeSArtha H-- - sarvajJa jinezvara deve niHspRhatAthI bodhelo dharma uttama zaraNarUpa jANIne mana, vacana ane kAyAnA prabhAva vaDe hai cetana ! tene huM ArAdha, ArAdha. tuM kevala anArUpa cho te sanAtha thaIza. enA vinA bhavATavI-bhramaNamAM tArI bAMya koI sAhanAra nathI. je AtmAo saMsAranAM mAyika sukhane ke avadarzanane zaraNarUpa mAne te adhogati pAme, temaja sadaiva anAtha rahe evo bodha karanAruM bhagavAna anAthI muninuM caritra prAraMbhIe chIe, ethI azaraNabhAvanA sudraDha thaze. anAthI muni dRSTAMta - aneka prakAranI lIlAthI yukta magadha dezano zreNika rAjA azvakrIDAne mATe maMDikukSa e nAmanA vanamAM nIkaLI paDyo. vananI vicitratA manohAriNI hatI. nAnA prakAranAM narukuMja tyAM AvI rahyAM hatAM, nAnA prakAranI komaLa vallikAo ghaTATopa thaI rahI hatI, nAnA prakAranAM paMkhIo AnaMdathI tenuM sevana karatAM hatAM; nAnA prakAranAM pakSIonAM madhurAM gAyana tyAM saMbhaLAtAM hatAM; nAnA prakAranAM phUlathI te vana chavAI rahyuM hatuM; nAnA prakAranAM jaLanAM jharaNAM tyAM vahetAM hatAM; TUMkAmAM sRSTi-sauMdaryanA pradarzanarUpa hoIne te vana naMdanavananI tulyatA dharAvatuM hatuM. tyAM eka taru taLe mahA samAdhivaMta paNa sukumAra ane sukhocita munine te zreNike beThelA dIThA. enuM rUpa dekhIne te rAjA atyaMta AnaMda pAmyo. e atulya upamAraThita rUpathI vismaya pAmIne manamAM tenI prazaMsA karavA lAgyo. aho! A munino kevo adbhuta varNa che! aho ! enuM kevuM manohara rUpa che! aho! A AryanI kevI adbhuta saumyatA che! aho ! A kevI vismayakAraka A kSamAnA gharanAra che ! aho! AnA aMgathI vairAgyanI kevI uttama sphuraNA che ! aho ! AnI kevI nirlobhatA jaNAya che ! aho ! A saMyati kevuM nirbhaya aprabhutva-namrapaNuM dharAve che! aho ! enuM bhoganuM asaMgatipaNuM kevuM suddha che! ema ciMtavato ciMtavato, mudita thato thato, stuti karato
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthI muni karato, ghImethI cAlato cAlato, pradakSiNA daIne te munine vaMdana karIne ati samIpa nahIM tema ati dUra nahIM ema te beTho. pachI be hAthanI aMjali karIne vinayathI teNe munine pUchyuM, "he Arya! tame prazaMsA karavA yogya evA taruNa cho; bhogavilAsane mATe tamAruM vaya anukULa che; saMsAramAM nAnA prakAranAM sukha rahyAM che; Rtu-RtunA kAmabhoga, jaLa saMbadhInA kAmabhoga, temaja manohAriNI strIonA mukhavacananuM madhuruM zravaNa chatAM e saghaLAMno tyAga karIne munitvamAM tame mahA udyama karo cho enuM zuM kAraNa? te mane anugrahathI kaho." rAjAnAM vacanano Avo artha sAMbhaLIne munie kahyuM, "huM anAtha hato. he mahArAjA! mane apUrva vastuno prApta karAvanAra tathA yogakSemano karanAra, mArA para anukaMpA ANanAra, karuNAthI karIne paramasukhano denAra, suhanu--mitra lezamAtra paNa koI na thayo. e kAraNa anAthIpaNAnuM hatuM." - zreNika, muninAM bhASaNathI smita hasI paDyo. "are! tamAre mahA riddhivaMtane nAtha kema na hoya? lo, koI nAtha nathI to huM thauM chuM. he bhayatrANa! tame bhoga bhogavo. he saMyati! mitra! jJAtie karI durlabha evo tamAro manuSyabhava sulabha karo!" - anAthIe kahyuM, "paraMtu are zreNika, magagha dezanA rAjA! tuM pote anAtha cho to mAro nAtha zuM thaIza? nirdhana te ghanADhya kyAMthI banAve? abugha te buddhidAna kyAMthI Ape? ajJa te vidvattA kyAMthI de? vaMdhyA te saMtAna kyAMthI Ape? jyAre tuM pote anAtha cho, tyAre mAro nAtha kyAMthI thaIza?" muninAM vacanathI rAjA ati AkuLa ane ati vismita thayo. koI kALe je vacananuM zravaNa thayuM nathI evAM vacananuM yatimukhapratithI zravaNa thayuM ethI te zaMkAgrasta thayo. "huM aneka prakAranA azvano bhogI chuM, aneka prakAranA madonmatta hAthIono ghaNI chuM, aneka prakAranI senA mane AdhIna che; nagara, grAma, aMtaHpura ane catuSpAdanI mAre kaMI nyUnatA nathI; manuSya saMbaMdhI saghaLA prakAranA bhoga mane prApta che; anucaro mArI AjJAne rUDI rIte ArAdhe che; pAMca prakAranI saMpatti mAre ghera che; sarva manavAMchita vastuo mArI samIpe rahe che. Avo huM jAjavalyamAna chatAM anAtha kema houM? rakhe he bhagavan! tame mRSA bolatA ho." munie kahyuM: he rAjA! mArA kahelA arthanI upapattine tuM barAbara samajyo nathI. tuM pote anAtha che, paraMtu te saMbaMdhI tArI ajJatA che. have huM kahuM chuM te avyagra ane sAvaghAna citta karIne tuM sAMbhaLa, sAMbhaLIne pachI tArI zaMkAno satyAsatya nirNaya karaje. meM pote je anAthapaNAthI munitva aMgIkRta karyuM che te huM prathama tane kahuM chuM. kauzAMbI nAme ati jIrNa ane vividha prakAranA bhedanI upajAvanArI eka suMdara nagarI che. tyAM riddhithI paripUrNa ghanasaMcaya nAmano mAro pitA raheto hato. prathama yauvanavayane viSe he mahArAjA! atulya ane upamArahita mArI AMkhone viSe vedanA utpanna thaI. duHkhaprada dAhajvara Akhe zarIre pravartamAna thayo. zastrathI paNa atizaya tIkSNa te roga vairInI peThe mArA para kopAyamAna thayo. mAruM mastaka te AMkhanI asahya vedanAthI duHkhavA lAgyuM. iMdranA vajanA prahAra sarakhI, bIjAne paNa raudra bhaya upajAvanArI, evI te atyaMta parama dAruNa vedanAthI huM bahu zokArta hato. zArIrika vidyAnA nipuNa, ananya maMtramULInA sujJa vaidarAja mArI te vedanAno nAza karavAne
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-azaraNa bhAvanA mATe AvyA; aneka prakAranA auSadhopacAra karyA paNa te vRthA gayA. e mahAnipuNa gaNAtA vaidarAjo mane te daradathI mukta karI zakyA nahIM. e ja he rAjA! mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI AMkhanI vedanA TALavAne mATe mArA pitAe sarva ghana ApavA mAMDyuM, paraMtu tethI karIne paNa mArI te vedanA TaLI nahIM. he rAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI mAtA putranA zoke karIne ati duHkhA thaI; paraMtu te paNa mane te daradathI mukAvI zakI nahIM, e ja he mahArAjA! mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelA mArA jyeSTha ane kaniSTha bhAIo potAthI banato parizrama karI cUkyA paNa mArI vedanA TaLI nahIM, he rAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. eka udarathI utpanna thayelI mArI jyeSThA ane kaniSThA bhaginIothI mAruM duHkha TaLyuM nahIM. he mahArAjA! e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. mArI strI je pativratA, mArA para anurakta ane premavaMtI hatI, te AMkhe paripUrNa AMsu bharI mArA hRdayane siMcatAM bhIMjAvatI hatI. anna, pANI ane nAnA prakAranAM aMghoLaNa, cUvAdika sugaMdhI dravya, aneka prakAranAM phula caMdanAdikanAM vilepana mane jANatAM ajANatAM karyA chatAM paNa huM te yauvanavaMtI strIne bhogavI na zakyo. mArI samIpathI kSaNa paNa aLagI nahotI rahetI, anya sthaLe jatI nahotI, he mahArAjA! evI te strI paNa mArA rogane TALI zakI nahIM, e ja mAruM anAthapaNuM hatuM. ema koInA premathI, koInA auSaghathI, koInA vilApathI ke koInA parizramathI e roga upazo nahIM. meM e veLA punaH punaH asahya vedanA bhogavI. - pachI huM anaMta saMsArathI kheda pAmyo. eka vAra jo huM A mahAviDaMbanAmaya vedanAthI mukta thAuM to khaMtI, daMtI ane nirAraMbhI pravrajyAne ghAraNa karuM, ema ciMtavato huM zayana karI gayo. jyAre rAtri atikramI gaI tyAre he mahArAjA! mArI te vedanA kSaya thaI gaI; ane huM nIrogI thayo. mAta, sAta ane svajana, baMghavAdikane prabhAte pUchIne meM mahA kSamAvaMta, iMdriyane nigraha karavAvALuM, ane AraMbhopAdhithI rahita evuM aNagAratva ghAraNa karyuM. tyAra pachI huM AtmA parAtmAno nAtha thayo. sarva prakAranA jIvano huM nAtha chuM." anAthI munie Ama azaraNabhAvanA te zreNika rAjAnA mana para draDha karI. have bIjo upadeza tene anukULa kahe che. - "he rAjA! A ApaNo AtmA ja duHkhanI bharelI vaitaraNIno karanAra che. ApaNo AtmA ja krUra zAlmali vRkSanAM du:khano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja manavAMchita vastu-rUpI dUdhanI devAvALI kAmadhenu gAyanAM sukhano upajAvanAra che. ApaNo AtmA ja naMdanavananI peThe AnaMdakArI che. ApaNo AtmA ja karmano karanAra che. ApaNo AtmA ja te karmano TALanAra che. ApaNo AtmA ja duHkhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja sukhopArjana karanAra che. ApaNo AtmA ja mitra ne ApaNo AtmA ja vairI che. ApaNo AtmA ja kaniSTha AcAre sthita ane ApaNo AtmA ja nirmaLa AcAre sthita rahyo che." e tathA bIjA aneka prakAre te anAthI munie zreNika rAjA pratye saMsAranuM anAthapaNuM kahI batAvyuM. pachI zreNika rAjA ati saMtoSa pAmyo. yuga hAthanI aMjali karIne ema bolyo ke, "he bhagavan! tame mane bhalI rIte upadezyo. tame jema hatuM tema anAthapaNuM kahI batAvyuM. he mahARSi! tame sanAtha, tame sabaMghava ane tame sagharma cho, tame sarva
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAthI muni anAthI vedanAmAM gherAyA zreNikarAjAne anAthI munino botha lAgyo
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-ekatvabhAvanA anAthanA nAtha cho. he pavitra saMyati! huM kSamAvuM chuM. jJAnarUpI tamArI zikSAne vAMchuM chuM. gharmadhyAnamAM vigha karavAvALuM bhoga bhogavavA saMbaMghInuM meM tamane he mahAbhAgyavaMta! je AmaMtraNa kIdhuM te saMbaMdhIno mAro aparAdha mastake karIne kSamAvuM chuM." evA prakArathI stavIne rAjapuruSakesarI paramAnaMda pAmI romarAyanA vikasita mULasahita pradakSiNA karIne vinaye karI vaMdana karIne svasthAnake gayo. - pramANazikSA :- aho bhavyo! mahA tapoghana, mahA muni, mahA prajJAvaMta, mahA yazavaMta, mahA nigraMtha ane mahAmRta anAthI munie magadha dezanA rAjAne potAnA vItaka caritrathI je bogha Apyo che te khare! azaraNabhAvanA siddha kare che. mahA muni anAthIe sahana karyA tulya vA ethI ati vizeSa asahya duHkha anaMta AtmAo sAmAnya draSTithI bhogavatA dekhAya che, tatsaMbaMdhI tame kiMcit vicAra karo! saMsAramAM chavAI rahelI anaMta azaraNatAno tyAga karI satya zaraNarUpa uttama tattvajJAna ane parama suzIlane sevo. aMte e ja muktinA kAraNarUpa che. jema saMsAramAM rahyA anAthI anAtha hatA, tema pratyeka AtmA tattvajJAnanI uttama prApti vinA sadeva anAtha ja che. sanAtha thavA puruSArtha karavo e ja zreya che! iti zrI 'bhAvanAbogha' graMthanA prathama darzanamAM dvitIya citra 'azaraNabhAvanA'nA upadezA mahA nirranthanuM caritra paripUrNatA pAmyuM. tRtIya citra ekatvabhAvanA (upajAti) zarIramAM vyAdhi pratyakSa thAya, te koI anya laI nA zakAya; e bhogave eka sva Atma pote, ekatva ethI nayasujJa gote. vizeSArtha - zarIramAM pratyakSa dekhAtA rogAdika je upadrava thAya che te snehI, kuTuMbI, jAyA ke putra koIthI laI zakAtA nathI; e mAtra eka potAno AtmA pote ja bhogave che. emAM koI paNa bhAgIdAra thatuM nathI. tema ja pApa puNyAdi saghaLA vipAko ApaNo AtmA ja bhogave che. e ekalo Ave che, ekalo jAya che; evuM siddha karIne vivekane bhalI rIte jANavAvALA puruSo ekatvane niraMtara zodhe che. ' namirAjarSi ane zakeMdrano saMvAda draSTAMta:- mahA puruSanA te nyAyane acaLa karanAra nami-rAjarSi ane zakeMdrano vairAgyopadezaka saMvAda ahIM AgaLa pradarzita karIe chIe. namirAjarSi mithilA nagarInA rAjezvara hatA. strI
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSi ane zokano saMvAda putrAdithI vizeSa duHkhano samUha pAmyA nahotA chatAM ekatvanA svarUpane paripUrNa pichAnavAmAM rAjezvare kiMcit vibhrama karyo nathI. zadra prathama namirAjarSi jyAM nivRttimAM virAjyA che, tyAM virUpe AvIne parIkSA nidAne potAnuM vyAkhyAna zarU kare che : vipra :- he rAjA ! mithilA nagarIne viSe Aje prabala kolAhala vyApI rahyo che. hRdayane ane manane udvegakArI vilApanA zabdothI rAjamaMdira ane sAmAnya ghara chavAI gayAM che. mAtra tArI dIkSA e ja e saghaLAnAM duHkhano hetu che. paranA AtmAne je duHkha ApaNAthI utpanna thAya te duHkha saMsAra-paribhramaNanuM kAraNa gaNIne huM tyAM jA. bhoLo na thA. namirAja :- (gaurava bharelAM vacanothI) he vipra! tuM je kahe che te mAtra ajJAnarUpa che. mithilA nagarImAM eka bagIco hato, tenI madhyamAM eka vRkSa hatuM, zItaLa chAyAthI karIne te ramaNIya hatuM, patra, puSpa ane phaLathI te sahita hatuM, nAnA prakAranAM pakSIone te lAbhadAyaka hatuM, vAyunA halAvavA thakI te vRkSamAM rahenArAM paMkhIo duHkhAte ne zaraNarahita thayAthI AkraMda kare che. vRkSane potAne mATe thaIne ja te vilApa karatAM nathI; potAnuM sukha gayuM e mATe thaIne teo zokArta che. vipra :- paNa A jo ! agni ne vAyunA mizraNathI tAruM nagara, tArAM aMtaHpura, ane maMdiro : = baLe che, mATe tyAM jA ane te agnine zAMta kara. namirAja H--- The viSe ! mithilA nagarInA, te aMtaHpuranA ane te maMdironA dAjhavAthI mAruM kaMI paNa dAjhatuM nathI; jema sukhotpatti che tema huM vartu chuM. e maMdirAdikamAM mAruM alpa mAtra paNa nathI. meM putra, strI AdikanA vyavahArane chAMDyo che. mane emAMnuM kaMI priya nathI ane apriya paNa nathI. vipra = paNa he rAjA ! tArI nagarIne saghana killo karAvIne, poLa, koThA, ane kamADa, bhogaLa karAvIne ane zatarI khAI karAvIne tyAra pachI jaje. namirAja :- (hiMtu kAraNa pre1) he vipra ! huM zuddha zraddhArUpI nagarI karIne, saMvararUpI bhogaLa karIne, kSamArUpI zubha gaDha karIza; zubha manoyogarUpa koThA karIza, vacanayogarUpa khAI karIza, kAyAyogarUpa zataddI karIza, parAkramarUpI dhanuSya karIza; dhairyAsamitirUpa paNacha karIza, dhIrajarUpa kamAna sAhavAnI mUThI karIza; satyarUpa cApavarDa karIne dhanuSyane bAMdhIza; taparUpa bANa karIza; karma rUpI vairInI senAne bhedIza; laukika saMgrAmanI mane ruci nathI. huM mAtra tevA bhAvasaMgrAmane cAhuM chuM. vipra :- (hetu kAraNa pre) he rAjA ! zikharabaMdha UMcA AvAsa karAvIne, maNikaMcanamaya gavAkSAdi mukAvIne, taLAvamAM krIDA karavAnA manohara mahAlaya karAvIne pachI jaje. mirAja H- (hetu kAraNa pre) teM je je prakAranA AvAsa gaNAvyA te te prakAranA AvAsa mane asthira ane azAzvata jaNAya che, mArganA ghararUpa jaNAya che, te mATe jyAM svaghAma che, jyAM zAzvatatA che, ane jyAM sthiratA che tyAM huM nivAsa karavA cAhuM chuM. vipra :- (hetu kAraNa pre) he kSatriya ziromaNi ! aneka prakAranA taskaranA upadravane TALIne, nagarInuM e tAre kalyANa karIne tuM jaje. 1. hetu ane kAraNathI prerAyelA. 9
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-ekatvabhAvanA namirAja :- he vipra! ajJAnavaMta manuSya aneka vAra mithyA daMDa de che. corInA nahIM karanAra je zarIrAdika pudgala te lokane viSe baMdhAya che; ane corInA karanAra je iMdriyavikAra tene koI baMdhana karI zakatuM nathI. to pachI ema karavAnuM zuM avazya? - vipra :- he kSatriya! je rAjAo tArI AjJA avalaMbana karatA nathI ane je narAdhipo svataMtratAthI varte che tene tuM tAre vaza karIne pachI jaje. namirAja :- (hetuM kAraNa pre) daza lAkha subhaTane saMgrAmane viSe jItavA e durlabha gaNAya che; topaNa evA vijaya karanArA puruSo aneka maLI Ave, paNa eka svAtmAne jItanAra maLanAra anaMta durlabha che. te daza lAkha subhaTathI vijaya meLavanAra karatAM eka svAtmAne jItanAra puruSa paramotkRSTa che. AtmA saMghAte yuddha karavuM ucita che. bahiryuddhanuM zuM prayojana che ? jJAnarUpa AtmA vaDe krodhAdika AtmAne jItanAra stutipAtra che. pAMca iMdriyone, kroghane, mAnane, mAyAne, temaja lobhane jItavAM dohyalAM che. jeNe manoyogAdika jItyuM teNe sarva jItyuM. - vipra :- (hetu kAraNa pre) samartha yajJo karI, zramaNa, tapasvI, brAhmaNAdikane bhojana ApI, suvarNAdika dAna daI, manojJa bhoga bhogavI he kSatriya! tuM tyAra pachI jaje.. namirAja :- (hetu kAraNa pre) mahine mahine jo daza lAkha gAyanAM dAna de topaNa te daza lAkha gAyanAM dAna karatAM saMyama grahaNa karIne saMyamane ArAdhe che te, te karatAM vizeSa maMgaLa prApta kare che. - vipra :- nirvAha karavA mATe bhikSAthI suzIla pravrajyAmAM asahya parizrama veThavo paDe che; tethI te pravrajyA tyAga karIne anya pravrajyAmAM ruci thAya che, mATe e upAdhi TALavA tuM gRhasthAzramamAM rahI pauSaghAdika vratamAM tatpara raheje. he manuSyanA adhipati! huM ThIka kahuM chuM. namirAja :- (hetu kAraNa pre) he vipra! bAla avivekI game tevAM ugra tapa kare paraMtu samya zratagharma tathA cAritragharmanI tulya na thAya. ekAda kaLA te soLa kaLA jevI kema gaNAya? vipra - aho kSatriya! suvarNa, maNi, muktAphaLa, vastrAlaMkAra ane azvAdikanI vRddhi karIne pachI jaje. namirAja :- (hetu kAraNa pre) meru parvata jevA kadAcit sonArUpAnA asaMkhyAta parvata hoya topaNa lobhI manuSyanI tRSNA chIpatI nathI. kiMcit mAtra te saMtoSa pAmato nathI. tRSNA AkAzanA jevI anaMta che. ghana, suvarNa, catuSpAda ityAdika sakaLa loka bharAya eTaluM lobhI manuSyanI tRSNA TALavA samartha nathI. lobhanI evI kaniSThatA che. mATe saMtoSanivRttirUpa tapane vivekI puruSo Acare che. - vipra :- (hetu kAraNa pre0) he kSatriya! mane adbhuta Azcarya Upaje che ke, tuM chatA bhogane chAMDe che. pachI achatA kAmabhogane viSe saMkalpa vikalpa karIne haNAIza, mATe A saghaLI munitvasaMbaMghInI upAdhi mUka.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSinuM dRSTAMta namirAja :- (hetu kAraNa pre.) kAmabhoga che te zalya sarakhA che, kAmabhoga che te viSa sarakhA che, kAmabhoga che te sarpanI tulya che, jenI vAMchanAthI jIva nakAdika adhogatine viSe jAya che; temaja krodhe karIne ane mAne karIne mAThI gati thAya che; mAyAe karIne sadgatino vinAza hoya che; lobha thakI A loka paralokano bhaya hoya che; mATe he vipra! eno tuM mane bodha na kara. mAruM hRdaya koI kALe caLanAra nathI; e mithyA mohinImAM abhiruci dharAvanAra nathI. jANI joIne jhera koNa pIe? jANI joIne dIpaka laIne kUve koNa paDe ? jANI joIne vibhramamAM koNa paDe ? huM mArA amRta jevA vairAgyano madhura rasa apriya karI e jherane priya ka2vA mithilAmAM AvanAra nathI. maharSi namirAjanI sudRDhatA joI zakeMdra paramAnaMda pAmyo, pachI brAhmaNanA rUpane chAMDIne iMdrapaNAne vaikriya karyuM. vaMdana karIne madhura vacane pachI te rAjazvaranI stuti karavA lAgyo : "Dhe mahAyazasvI ! moTuM Azcarya che ke teM krodhane jItyo. Azcarya, teM ahaMkArano parAjaya karyo. Azcarya, teM mAyAne TALI. Azcarya, te lobha vaza kIdho. Azcarya, tAruM saraLapaNuM. Azcarya, tAruM nirmamatva. Azcarya, tArI pradhAna kSamA. Azcarya, tArI nirlobhatA. he pUjya ! tuM A bhavane viSe uttama chuM; ane parabhavane viSe uttama hoIza. karmarahita thaIne pradhAna siddhagatine viSe paravarIza.'' e rIte stuti karatAM karatAM, pradakSiNA karatAM karatAM, zraddhAbhaktie te RSinA pAThAMbujane vaMdana karyuM. pachI te suMdara mukuTavALo zakeMdra AkAza vATe gayo. pramANazikSA :- viprarUpe namirAjano vairAgya tAvavAmAM indre zuM nyUnatA karI che? kaMIye nathI karI. saMsAranI je je lalutAo manuSyane caLAvanArI che, te te lalutA saMbaMdhI mahA gauravathI prazna karavAmAM te puraMdare nirmaLa bhAvathI stutipAtra cAturya calAvyuM che. chatAM nirIkSaNa karavAnuM to e che ke nimarAja kevaLa kaMcanamaya rahyA che. zuddha ane akhaMDa vairAgyanA vegamAM emanuM vahana emaNe utta2mAM darzita karyuM che. "he vipra ! tuM je je vastuo mArI che, ema kahevarAve che te te vastuo mArI nathI. huM eka ja chuM, ekalo janAra chuM; ane mAtra prazaMsanIya ekatvane ja cAhuM chuM." AvA rahasyamAM namirAja potAnA uttarane ane vairAgyane DhIbhUta karatA gayA che. evI parama pramANazikSAthI bharyuM te maharSinuM caritra che. banne mahAtmAono parasparano saMvAda zuddha ekatvane siddha karavA tathA anya vastuono tyAga karavAnA upadezArthe ahIM darzita karyo che. ene paNa vizeSa dRDhIbhUta karavA namirAja ekatva zAthI pAmyA, te viSe kiMcit mAtra namirAjano ekatva saMbaMdha ApIe chIe. namirAjartinuM dRSTAMta e videha deza jevA mahAna rAjyanA adhipati hatA. aneka yauvanavatI manohAriNI strIonA samudAyamAM te gherAI rahyA hatA. darzanonIyano udaya na chatAM e saMsAralubdharUpa dekhAtA hatA. koI kALe enA zarIramAM dAhajvara nAmanA roganI utpatti thaI. AkhuM zarIra jANe prajvalita 11
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-ekatvabhAvanA thaI jatuM hoya tevI baLatarA vyApta thaI gaI. rome rome sahastra vIMchInI DaMzavedanA samAna duHkha utpanna thayuM. vaidyavidyAnA pravINa puruSonA auSadhopacAranuM aneka prakAre sevana karyuM, paNa te saghaLuM vRthA gayuM, leza mAtra paNa e vyAdhi ocho na thatAM adhika thato gayo. auSagha mAtra dAhajvaranAM hitaiSI thatAM gayAM. koI auSadha evuM na maLyuM ke jene dAhajvarathI kiMcit paNa dveSa hoya! nipuNa vaido kAyara thayA; ane rAjezvara paNa e mahAvyAdhithI kaMTALo pAmI gayA. tene TALanAra puruSanI zogha cobAju cAlatI hatI. mahAkuzaLa eka vaida maLyo; teNe malayagiri caMdananuM vilepana karavA sUcavana karyuM. manoramA rANIo te caMdanane ghasavAmAM rokAI. te caMdana ghasavAthI hAthamAM paherelAM kaMkaNano samudAya pratyeka rANI kane khaLabhaLATa karavA maMDI paDyo. mithilezanA aMgamAM eka dAhavaranI asahya vedanA to hatI ane bIjI A kaMkaNanA kolAhalathI utpanna thaI. khaLabhaLATa khamI zakyA nahIM, eTale teNe rANIone AjJA karI ke tame caMdana na ghaso; kAM khaLabhaLATa karo cho? mArAthI e khaLabhaLATa sahana thaI zakato nathI. eka mahAvyAdhithI huM grahAyo chuM ane A bIjo vyAdhitulya kolAhala thAya che, te asahya che. saghaLI rANIoe eke kaMkaNa maMgaLa dAkhala rAkhI kaMkaNa samudAyano tyAga karyo; eTale thato khaLabhaLATa zAMta thayo. namirAje rANIone kahyuM : "tame zuM caMdana ghasavuM baMdha karyuM?" rANIoe jaNAvyuM ke "nA. mAtra kolAhala zAMta thavA mATe ekekuM kaMkaNa rAkhI, bIjAM kaMkaNa parityAgI ame caMdana ghasIe chIe. kaMkaNano samUha have ame hAthamAM rAkhyo nathI, tethI khaLabhaLATa thato nathI." rANIonAM ATalAM vacano sAMbhaLyAM tyAM to namirAjane romeroma etva siddha thayuM; vyApI gayuM ane mamatva TaLI gayuM : "khare ! jhAjhAM maLe jhAjhI upAdhi jaNAya che. have jo, A eka kaMkaNathI leza mAtra paNa khaLabhaLATa thato nathI; kaMkaNanA samUha vaDe karIne mAthuM pheravI nAkhe evo khaLabhaLATa thato hato. aho cetana! tuM mAna ke ekatvamAM ja tArI siddhi che. vaghAre maLavAthI vadhAre upAdhi che. saMsAramAM anaMta AtmAnA saMbaMdhamAM tAre upAdhi bhogavavAnuM zuM avazya che? teno tyAga kara ane ekatvamAM praveza kara. jo! A eka kaMkaNa have khaLabhaLATa vinA kevI uttama zAMtimAM rame che? aneka hatAM tyAre te kevI azAMti bhogavatuM hatuM? tevI ja rIte tuM paNa kaMkaNarUpa cho. te kaMkaNanI peThe tuM jyAM suthI snehI kuTuMbIrUpI kaMkaNasamudAyamAM paDyo rahIza tyAM sudhI bhavarUpI khaLabhaLATa sevana karavA paDaze; ane jo A kaMkaNanI vartamAna sthitinI peThe ekatvane ArAghIza to siddhagatirUpI mahApavitra zAMti pAmIza." ema vairAgyanA pravezamAM ne pravezamAM te namirAja pUrvajAtinI smRti pAmyA. pravrayA ghAraNa karavA nizcaya karI teo zayana karI gayA. prabhAte mAMgalyarUpa vAjiMtrano dhvani prakartho; dAhajvarathI mukta thayA. etvane paripUrNa sevanAra te zrImAna namirAja RSine abhivaMdana ho! (zArdUlavikrIDita) rANI sarva maLI sucaMdana ghasI, ne carcavAmAM hatI, bUDyo tyAM kakaLATa kaMkaNataNo, zrotI nami bhUpati; 12
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ namirAjarSi rAjAne dAhajvara vedanA dA = d 1 vaidyo davA banAve, rANIo caMdana ghase che. ja namirAjarSino indra sAthe vArtAlApa rAjA dIkSA laI dhyAnamAM 13
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-anyatvabhAvanA saMvAda paNa iMdrathI draDha rahyo, ekatva sAcuM karyuM, evA e mithilezanuM carita A, saMpUrNa atre thayuM. vizeSArtha :- rANIono samudAya caMdana ghasIne vilepana karavAmAM rokAyo hato; tatsamayamAM kiMkaNanA khaLabhaLATane sAMbhaLIne namirAja bUjhayo. iMdranI sAthe saMvAdamAM paNa acaLa rahyo; ane ekatvane siddha karyuM. evA e muktisAghaka mahAvairAgInuM caritra "bhAvanAbogha' graMthe tRtIya citre pUrNatA pAmyuM. caturtha citra anyatva bhAvanA (zArdUlavikrIDita) nA mArAM tana rUpa kAMti yuvatI, nA putra ke bhrAta nA; nA mArAM bhUta snehIo svajana ke, nA gotra ke jJAti nA; nA mArAM ghana ghAma yauvana gharA, e moha ajJAtvanA; re! re! jIva vicAra ema ja sadA, anyatvadA bhAvanA. vizeSArtha :- A zarIra te mAruM nathI, A rUpa te mAruM nathI, A kAMti te mArI nathI, A strI te mArI nathI, A putra te mArA nathI, A bhAIo te mArA nathI, A dAsa te mArA nathI, A snehIo te mArA nathI, A saMbaMdhIo te mArA nathI, A gotra te mAruM nathI, A jJAti te mArI nathI, A lakSmI te mArI nathI, A mahAlaya te mArAM nathI, A yauvana te mAruM nathI, ane A bhUmi te mArI nathI, mAtra e moha ajJAnapaNAno che. siddhagati sAthavA mATe he jIva! anyatvano bogha denArI evI te anyatva bhAvanAno vicAra kara! vicAra kara! mithyA mamatvanI bhramaNA TaLavA mATe, ane vairAgyanI vRddhine mATe prabhAvathI manana karavA yogya rAjarAjezvara bharatanuM caritra ahIM AgaLa TAMkIe chIe : rAjAdhirAja bharatezvara draSTAMta :- jenI azvazALAmAM ramaNIya, catura ane aneka prakAranA tejI azvanA samUha zobhatA hatA; jenI gajazALAmAM aneka jAtinA madonmatta hastIo jhUlI rahyA hatA, jenA aMtaHpuramAM navayauvanA sukumArikA ane mugdhA strIo sahastragame virAjI rahI hatI, jenA ghananidhimAM caMcaLA e upamAthI vidvAnoe oLakhelI samudranI putrI lakSmI sthirarUpa thaI hatI; jenI AjJAne deva devAMganAo AdhIna thaIne mukuTa para caDAvI rahyAM hatAM; jene prAzana karavAne mATe nAnA prakAranAM pasa bhojano paLe paLe nirmita thatAM hatAM; jenA komala karNanA vilAsane mATe jhINAM ane mathurasvarI gAyano karanArI vArAMganAo tatpara hatI; jene nirIkSaNa karavA mATe aneka prakAranAM nATaka ceTaka hatAM; jenI yazaskIrti vAyurUpe prasarI jaI AkAza jevI vAta hatI; jenA zatruone 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ cathirAja bharanedhara sukhathI zayana karavAno vakhata Avyo na hato; athavA jenA vairInI vinetAonAM nayanomAMthI sadaiva AMsu TapakatAM hatAM; jenAthI koI zatruvaTa dAkhavavA to samartha nahotuM, paNa sAmA nirdoSatAthI AMgaLI cIMdhavAye paNa koI samartha nahotuM; jenI samakSa aneka maMtrIonA samudAya tenI kRpAnI niyaMtraNA karatA hatA; jenAM rUpa, kAMti ane sauMdarya e manohAraka hatAM; jene aMge mahAna baLa, vIrya, zakti ane ugra parAkrama UchaLatAM hatAM; krIDA karavAne mATe jene mahA sugaMdhImaya bAgabagIcA ane vanopavana hatAM; jene tyAM praghAna kuLadIpaka putranA samudAya hatA; jenI sevAmAM lAkhogarma anucaro sajja thaI UbhA rahetA hatA; je puruSa jyAM jyAM praveza karato, tyAM tyAM khamA khamA, kaMcanaphUla ane mauktikanA thALathI vadhAvAto hato; jenA kuMkumavarNA pAdapaMkajano sparza karavAne iMdra jevA paNa talasI rahetA hatA; jenI AyudhazALAmAM mahA thazomAna divya cakranI utpatti thaI hatI; jene tyAM sAmrAjyano akhaMDa dIpaka prakAzamAna hato; jene zire mahAna cha khaMDanI prabhutAno tejasvI ane caLakATamAna mukuTa virAjita hato. kahevAno hetu ke jenAM daLano, jenA nagara-purapATaNano, jenA vaibhavano ane jenA vilAsano saMsAra saMbaMghe koI paNa prakAre nyUnabhAva nahoto evo te zrImAna rAjarAjezvara bharata potAnA suMdara Adarza-bhuvanamAM vastrAbhUSaNathI vibhUSita thaI manohara siMhAsana para beTho hato. cAre bAjunAM dvAra khullAM hatAM; nAnA prakAranA dhUpano dhUmra sUkSma rIte prasarI rahyo hato; nAnA prakAranA sugaMdhI padArtho dhamadhamI rahyA hatA; nAnA prakAranAM susvarayukta vAjiMtro yAMtrika kaLA vaDe svara kheMcI rahyAM hatAM; zItala, maMda ane sugaMdhI ema trividha vAyunI laharIo chUTatI hatI; AbhUSaNAdika padArthonuM nirIkSaNa karatAM karatAM e zrImAna rAjarAjezvara bharata te bhuvanamAM apUrvatAne pAmyo. enA hAthanI eka AMgaLImAMthI vIMTI nIkaLI paDI. bharatanuM dhyAna te bhaNI kheMcAyuM; ane AMgaLI kevaLa aDavI jaNAI. nava AMgaLIo vIMTI vaDe karIne je manoharatA dharAvatI hatI te manoharatA vinA A AMgaLI parathI bharatezvarane adbhuta mULottara vicAranI preraNA thaI. zA kAraNathI A AMgaLI AvI lAgavI joIe ? e vicAra karatAM vIMTInuM nIkaLI paDavuM e kAraNa ema tene samajAyuM. te vAtane vizeSa pramANabhUta karavA bIjI AMgaLInI vIMTI teNe kheMcI lIdhI. e bIjI AMgaLImAMthI jevI vIMTI nIkaLI tevI te AMgaLI azobhya dekhAI; vaLI e vAtane siddha karavAne teNe trIjI AMgaLImAMthI paNa vIMTI seravI lIdhI, ethI vizeSa pramANa thayuM, vaLI cothI AMgaLImAMthI vIMTI kADhI lIdhI eTale eNe paNa evo ja dekhAva dIdho; ema anukrame darza AMgaLIo aDavI karI mUkI; aDavI thaI javAthI saghaLIno dekhAva azobhya dekhAyo. azobhya dekhAvAthI rAjarAjezvara anyatva bhAvanAmAM gadgadita thaI ema bolyo :- "ahoho ! kevI vicitratA che ke bhUmimAMthI utpanna thayelI vastune TIpIne kuzaLatAthI ghaDavAthI mudrikA banI; e mudrikA vaDe mArI AMgaLI suMdara dekhAI; e AMgaLImAMthI mudrikA nIkaLI paDatAM ethI viparIta dekhAva dIgho; viparIta dekhAvathI azobhyatA ane aDavApaNuM khedarUpa thayuM. azobhya 15
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-anyatvabhAvanA jaNAvAnuM kAraNa mAtra vIMTI nahIM e ja TharyuM ke? jo vIMTI hota to to evI azobhA huM na jota. e mudrikA vaDe mArI A AMgaLI zobhA pAmI; e AMgaLI vaDe A hAtha zobhe che; ane e hAtha vaDe A zarIra zobhA pAme che. tyAre emAM huM zobhA konI gaNuM? ati vismayatA!mArI A manAtI manohara kAMtine vizeSa dIpta karanAra te maNi mANikyAdinA alaMkAro ane raMgaberaMgI vastro TharyA. e kAMti mArI tvacAnI zobhA TharI; e tvacA zarIranI guptatA DhAMkI suMdaratA dekhADe che; ahoho! A mahA viparItatA che! je zarIrane huM mAruM mAnuM chuM te zarIra te mAtra tvacA vaDe, te tvacA kAMti vaDe ane te kAMti vastrAlaMkAra vaDe zobhe che. tyAre zuM mArA zarIranI to kaMI zobhA nahIM ja ke? rudhira, mAMsa, ane hADano ja kevaLa e mALo ke? ane e mALo te huM kevaLa mAro mAnuM chuM. kevI bhUla!kevI bhramaNA! ane kevI vicitratA che!kevaLa huM parapud galanI zobhAthI zobhuM chuM. koIthI ramaNIkatA gharAvatuM zarIra te mAre mAruM kema mAnavuM? ane kadApi ema mAnIne huM emAM mamatvabhAva rAkhuM te paNa kevaLa duHkhaprada ane vRthA che. - A mArA AtmAno e zarIrathI eka kALe viyoga che! AtmA jyAre bIjA dehane ghAraNa karavA paravaraze tyAre A deha ahIM rahevAmAM kaMI zaMkA nathI. e kAyA mArI na thaI ane nahIM thAya tyAre huM ene mArI mAnuM chuM ke mAnuM e kevaLa mUrkhatA che. jeno eka kALe viyoga thavAno che, ane je kevaLa anyatvabhAva dharAve che temAM mamatvapaNuM zuM rAkhavuM? e jyAre mArI thatI nathI, tyAre mAre enuM thavuM zuM ucita che? nahIM nahIM, e jyAre mArI nahIM tyAre huM eno nahIM, ema vicAruM, draDha karuM, ane pravartana karuM, ema vivekabuddhinuM tAtparya che. - A AkhI sRSTi anaMta cIjathI ane anaMta padArthothI bharI che; te saghaLA padArtha karatAM jenA jeTalI koI paNa vastu para mArI priyatA nathI; te vastu te mArI na thaI; to pachI bIjI kaI vastu mArI hoya? aho! huM bahu bhUlI gayo. mithyA mohamAM lathaDI paDyo. te navayauvanAo, te mAnelA kuLadIpaka putro, te aDhaLaka lakSmI, te cha khaMDanuM mahAna rAja, e mArAM nathI. emAMnuM lezamAtra paNa mAruM nathI. emAM mAro kiMcit bhAga nathI. je kAyAthI huM e saghaLI vastuono upabhoga lauM chuM, te bhogya vastu jyAre mArI na thaI tyAre bIjI mArI mAnela vastu-snehI, kuTuMbI ityAdika--mArAM zuM thanAra hatAM? nahIM, kaMI ja nahIM. e mamatvabhAva mAre joIto nathI! e putra, e mitra, e kalatra, e vaibhava ane e lakSmIne mAre mArAM mAnavAM ja nathI! huM eno nahIM ane e mArAM nahIM! puNyAdika sAthIne meM je je vastu prApta karI te te vastu mArI na thaI, e jevuM saMsAramAM kayuM khedamaya che? mArAM ugra puNyatvanuM pariNAma A ja ke? chevaTe e saghaLAMno viyoga ja ke? puNyatvanuM e phaLa pAmIne enI vRddhine mATe je je pApa karyA che te mArA AtmAe bhogavavAM ja ke? te paNa ekalAe ja ke? emAM koI sahiyArI nahIM ja ke? nahIM nahIM. e anyatva-bhAvavALA mATe thaIne huM mamatvabhAva darzAvI AtmAno anUhitaiSI thaI ene raudra narakano bhoktA karuM e jevuM karyuM ajJAna che? evI kaI bhramaNA che? evo kayo aviveka che? tresaTha zalAkA puruSomAMno 16
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMgIta, nRtya nATaka strIdhana hajAro ghoDA hajAro hAthI rAjAdhirAja bharatezvara bharata mahArAjAnI arIsAbhavanamAM vIMTI sarI paDatAM putraparivAra UMDI vicAraNA vaDe kevaLajJAna bharatezvara kevaLajJAnI 17 cha khaMDanA adhipati bharatezvara addedens dhana bharatezvara keza loca COCO kh
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-anyatvabhAvanA huM eka gaNAyo; tyAM AvAM kRtya TALI zakuM nahIM, ane prApta karelI prabhutAne khoI besuM, e kevaLa ayukta che. e putrono, e amadAono, e rAjavaibhavano ane e vAhanAdika sukhano mAre kazo anurAga nathI! mamatva nathI !' - vairAgyanuM rAjarAjezvara bharatanA aMtaHkaraNamAM AvuM citra paDyuM ke timirapaTa TaLI gayuM. zukla-dhyAna prApta thayuM. azeSa karma baLIne bhasmIbhUta thayAM!!! mahA divya ane sahastra-kiraNathI paNa anupama kAMtimAna kevaLajJAna pragaTa thayuM. te ja veLA eNe paMcamuSTi kezalocana karyuM. zAsanadevIe ene saMtasAja Apyo; ane te mahA virAgI sarvajJa sarvadarzI thaI, caturgati, covIza daMDaka, temaja Adhi vyAdhi ane upAdhithI virakta thayo. capaLa saMsAranA sakaLa sukhavilAsathI eNe nivRtti karI, priyApriya gayuM; ane te niraMtara stavavA yogya paramAtmA thayo. pramANazikSA :- ema e cha khaMDano prabhu, devanA deva jevo, aDhaLaka sAmrAjyalakSmIno bhoktA, mahAyuno ghaNI, aneka ratnanI yuktatA gharAvanAra, rAjarAjezvara bharata Adarzabhuvanane viSe kevaLa anyatvabhAvanA UpajavAthI zuddha virAgI thayo! kharekhara bharatezvaranuM manana karavA yogya caritra saMsAranI zokArtatA ane audAsIyatAno pUrepUro bhAva, upadeza ane pramANa darzita kare che. kaho! ene tyAM kaI khAmI hatI? nahotI ene tyAM navayauvanA strIonI khAmI, ke nahotI rAjariddhinI khAmI, nahotI vijayasiddhinI khAmI, ke nahotI navanidhinI khAmI, nahotI putra-samudAyanI khAmI, ke nahotI kuTuMba-parivAranI khAmI, nahotI rUpakAMtinI khAmI, ke nahotI yazaskIrtinI khAmI. AgaLa kahevAI gayelI tenI riddhinuM ema punaH smaraNa karAvI pramANathI zikSAprasAdIno lAbha ApIe chIe ke, bharatezvare vivekathI anyatvanA svarUpane joyuM, jANyuM ane sarpakaMcukavatu saMsAra parityAga karI tenuM mithyA mamatva siddha karI ApyuM. mahAvairAgyanI acaLatA, nirmamatvatA, ane Atma-zaktinuM praphullita thavuM, A mahAyogIzvaranA caritramAM rahyuM che. eka pitAnA so putramAM navANuM AgaLa Atmasiddhine sAghatA hatA. somA A bharatezvare siddhi sAthI. pitAe paNa e ja siddhi sAthI. bharatezvarI-rAjyasana-bhogIo uparA-uparI AvanAra e ja AdarzabhuvanamAM te ja siddhi pAmyA kahevAya che. e sakaLa siddhisAdhaka maMDaLa anyatvane ja siddha karI etvamAM praveza karAve che. abhivaMdana ho te paramAtmAone! | (zArdUlavikrIDita) dekhI AMgaLI Apa eka aDavI, vairAgyavege gayA, chAMDI rAjasamAjane bharatajI, kaivalyajJAnI thayA; cothuM citra pavitra e ja carite, pAmyuM ahIM pUrNatA, jJAnInAM mana teha raMjana karo, vairAgya bhAve yathA. vizeSArtha - potAnI eka AMgaLI aDavI dekhIne vairAgyanA pravAhamAM jeNe praveza karyo, rAjasamAjane choDIne jeNe kaivalyajJAna prApta karyuM, evA te bharatezvaranuM caritra ghAraNa karIne A 18
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ azuci bhAvanA-sanatkumAra cakravartI cothuM citra pUrNatA pAmyuM. te jevo joIe tevo vairAgyabhAva darzAvIne jJAnIpuruSanAM manane raMjana karanAra thAo! bhAvanAbogha' graMthe anyatvabhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA caturtha citramAM bharatezvaranuM draSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. paMcama citra azuci bhAvanA (gItivRtta) khANa mUtra ne maLanI, roga jarAnuM nivAsanuM ghAma; kAyA evI gaNIne, mAna tyajIne kara sArthaka Ama. vizeSArtha:- maLa ane mUtranI khANarUpa, roga ane vRddhatAne rahevAnA ghAmanA jevI kAyAne gaNIne he caitanya! tenuM mithyA mAna tyAga karIne sanatakumAranI peThe tene saphaLa kara! ' e bhagavAna sanakumAranuM caritra ahIM AgaLa azucibhAvanAnI pramANikatA batAvavA mATe AraMbhAze. sanakumAra cakravartI draSTAMta:- je je riddhi siddhi ane vaibhava bharatezvaranA caritramAM varNavyAM, te te vaibhavAdikathI karIne yukta sanakumAra cakravartI hatA. tenAM varNa ane rUpa anupama hatAM. eka veLA sugharmasabhAmAM te rUpanI stuti thaI. koI be devone te vAta rucI nahIM; pachI teo te zaMkA TALavAne viprarUpe sanatu kumAranA aMtaHpuramAM gayA. sanatakumArano deha te veLA khaLathI bharyo hato. tene aMge mardanAdika padArthonuM mAtra vilepana hatuM. eka nAnuM paMciyuM paheryuM hatuM. ane te snAnamaMjana karavA mATe beThA hatA. viprarUpe AvelA devatA tenuM manohara mukha, kaMcanavarNI kAyA ane caMdra jevI kAMti joIne bahu AnaMda pAmyA; jarA mAthuM dhuNAvyuM, eTale cakravartIe pUchyuM, tame mAthuM kema ghuNAvyuM? devoe kahyuM, ame tamArAM rUpa ane varNa nirIkSaNa karavA mATe bahu abhilASI hatA. sthaLe sthaLe tamArA varNarUpanI stuti sAMbhaLI hatI; Aje te vAta amane pramANabhUta thaI ethI ame AnaMda pAmyA; mAthuM dhuNAvyuM ke jevuM lokomAM kahevAya che tevuM ja rUpa che. ethI vizeSa che, paNa ochuM nathI. sanat kumAra svarUpavarNanI stutithI prabhutva lAvI bolyA, tame A veLA mAruM rUpa joyuM te bhale, paraMtu huM jyAre rAjasabhAmAM vastrAlaMkAra dhAraNa karI kevaLa sajja thaIne siMhAsana para besuM chuM, tyAre mAruM rUpa ane mAro varNa jovA yogya che; atyAre to huM kheLabharI kAyAe beTho chuM. jo te veLA tame mArAM rUpa, varNa juo to adbhuta camatkArane pAmo ane cakita thaI jAo. devoe kahyuM, tyAre pachI ame rAjasabhAmAM AvIzuM; ema kahIne tyAMthI cAlyA gayA. sanakumAre tyAra pachI uttama ane amUlya vastrAlaMkAro dhAraNa karyA. aneka upacArathI jema 19
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-azuci bhAvanA potAnI kAyA vizeSa AzcaryatA upajAve tema karIne te rAjasabhAmAM AvI siMhAsana para beThA. AjubAju samartha maMtrIo, subhaTo, vidvAno ane anya sabhAsado yogya Asane besI gayA che. rAjezvara cAmarachatrathI ane khamA khamAthI vizeSa zobhI rahyo che temaja vaghAvAI rahyo che. tyAM pelA devatAo pAchA viprarUpe AvyA. adbhuta rUpavarNathI AnaMda pAmavAne badale jANe kheda pAmyA che, evA svarUpamAM teoe mAthuM dhuNAvyuM. cakravartIe pUchyuM, aho brAhmaNo! gaI veLA karatAM A veLA tame judA rUpamAM mAthuM dhuNAvyuM enuM zuM kAraNa che? te mane kaho. avadhijJAnAnusAre vipre kahyuM ke, he mahArAjA! te rUpamAM ne A rUpamAM bhUmi- AkAzano phera paDI gayo che. cakravartIe te spaSTa samajAvavA kahyuM. brAhmaNoe kahyuM, adhirAja! prathama tamArI komaLa kAyA amRtatulya hatI. A veLAe jherarUpa che. tethI jyAre amRtatulya aMga hatuM tyAre AnaMda pAmyA hatA. A veLAe jheratulya che tyAre kheda pAmyA. ame kahIe chIe te vAtanI siddhatA karavI hoya to tame hamaNAM tAMbUla ghUMko; tatkALa te para makSikA besaze ane paradhAma prApta thaze. - sanaskumAre e parIkSA karI to satya TharI; pUrvita karmanA pApano je bhAga, temAM A kAyAnA madasaMbaMghInuM meLavaNa thavAthI e cakravartInI kAyA jheramaya thaI gaI. vinAzI ane azucimaya kAyAno Avo prapaMca joIne sanakumAranA aMtaHkaraNamAM vairAgya utpanna thayo. kevaLa A saMsAra tajavA yogya che. AvI ne AvI azuci strI, putra, mitrAdinAM zarIramAM rahI che. e saghaLuM mohamAna karavA yogya nathI, ema bolIne te cha khaMDanI prabhutA tyAga karIne cAlI nIkaLyA. sAdurUpe jyAre vicaratA hatA tyAre mahAroga utpanna thayo. tenA satyatvanI parIkSA levAne koI deva tyAM vaidarUpe Avyo. sAdhune kahyuM, huM bahu kuzaLa rAjavaida chuM; tamArI kAyA rogano bhoga thayelI che; jo icchA hoya to tatkALa huM te rogane TALI ApuM. sAghu bolyA, "he vaida! karmarUpI roga mahonmatta che; e roga TALavAnI tamArI jo samarthatA hoya to bhale mAro e roga TALo. e samarthatA na hoya to A roga cho rahyo." devatAe kahyuM : e roga TALavAnI samarthatA huM gharAvato nathI. pachI sAdhue potAnI labdhinA paripUrNa baLa vaDe ghUMkavALI aMguli karI te rogane kharaDI ke tatkALa te roga vinAza pAmyo; ane kAyA pAchI hatI tevI banI gaI. pachI te veLA deve potAnuM svarUpa prakAzya; ghanyavAda gAI vaMdana karI potAne sthAnake gayo. pramANazikSA :- raktapitta jevA sadeva lohIpathI gadgadatA mahAroganI utpatti je kAyAmAM che; paLamAM vaNasI javAno jeno svabhAva che; jenA pratyeka rome poNAbabbe rogano nivAsa che; tevA sADAtraNa karoDa romathI te bharelI hovAthI karoDo rogano te bhaMDAra che ema vivekathI siddha che; annAdinI nyUnAdhikatAthI te pratyeka roga je kAyAmAM dekhAva de che, maLa, mUtra, naraka, hADa, mAMsa, paru ane zleSmathI jenuM baMghAraNa TakyuM che; tvacAthI mAtra jenI manoharatA che; te kAyAno moha khare! vibhrama ja che! sanatkumAre jenuM lezamAtra mAna karyuM, te paNa jethI saMkhAyuM nahIM te kAyAmAM aho pAmara! tuM zuM mohe che? "e moha maMgaLadAyaka nathI.' Ama chatAM paNa AgaLa upara manuSyadehane sarvadehottama kahevo paDaze. enAthI siddhagatinI 20
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ sanakumAra cakravartI VA MAYAW brAhmaNone rAjAnuM rUpa joI AnaMda rAjasabhAmAM devarUpe Avela brAhmaNoe batAvela anAnaMda sanatkumAre lIghela dIkSA vaidyarUpe AvI deve parIkSA karI 21
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha-nivRtti bogha siddhi che ema kahevAnuM che. tyAM AgaLa niHzaMka thavA mATe ahIM nAmamAtra vyAkhyAna ApyuM che. AtmAnAM zubha karmano jyAre udaya Avyo tyAre te manuSyadeha pAmyo. manuSya eTale be hAtha, be paga, be AMkha, be kAna, eka mukha, be oSTha, eka nAkavALA dehano adhIzvara ema nathI. paNa eno marma judo ja che. jo ema aviveka dAkhavIe to pachI vAnarane manuSya gaNavAmAM doSa zo? e bicArAe to eka pUMchaDuM paNa vaghAre prApta karyuM che. paNa nahIM, manuSyatvano marma Ama che : vivekabuddhi jenA manamAM udaya pAmI che, te ja manuSya; bAkI badhAya e sivAyanAM te dvipAdarUpe pazu ja che. meghAvI puruSo niraMtara e mAnavatvano Ama ja marma prakAze che. vivekabuddhinA udaya vaDe muktinA rAjamArgamAM praveza karAya che. ane e mArgamAM praveza e ja mAnava dehanI uttamatA che. topaNa smRtimAna thavuM yathocita che ke, te deha kevaLa azucimaya te azucimaya ja che. ena svabhAvamAM anyatva nathI. | 'bhAvanAbogha' graMthe azucibhAvanAnA upadeza mATe prathama darzananA pAMcamA citramAM sanatkumAranuM draSTAMta ane pramANazikSA pUrNatA pAmyAM. aMtardarzana : SaSThacitra nivRtti bogha (nArAca chaMda) anaMta saukhya nAma duHkha tyAM rahI na mitratA! anaMta duHkha nAma saukhya prema tyAM, vicitratA!! ughADa nyAya-netra ne nihALa re! nihALa tuM; nivRtti zIghrameva ghArI te pravRtti bALa tuM. vizeSArtha :- jemAM ekAMta ane anaMta sukhanA taraMga UchaLe che tevAM zIla, jJAnane mAtra nAmanA duHkhathI kaMTALI jaIne mitrarUpe na mAnatAM temAM abhAva kare che; ane kevaLa anaMta duHkhamaya evAM je saMsAranAM nAmamAtra sukha temAM tAro paripUrNa prema che e kevI vicitratA che! aho cetana! have tuM tArA nyAyarUpI netrane ughADIne nihALa re ! nihALa!!! nihALIne zIghrameva nivRtti eTale mahA vairAgyane ghAraNa kara, ane mithyA kAmabhoganI pravRttine bALI de! - evI pavitra mahA nivRttine draDhIbhUta karavA ucca virAgI yuvarAja mRgAputranuM manana karavA yogya caritra ahIM AgaLa pratyakSa che. kevA duHkhane sukha mAnyuM che ? ane kevA sukhane duHkha mAnyuM che? tAdraza te yuvarAjanAM mukhavacana siddha karaze. mRgAputrA draSTAMta :- nAnA prakAranAM manohara vRkSathI bharelAM udyAno vaDe sugrIva e nAme eka
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputra suzobhita nagara che. te nagaranA rAjyAsana para balabhadra e nAme eka rAjA thayo. tenI priyaMvadA paTarANInuM nAma mRgA hatuM. e patipatnIthI baLazrI nAme eka kumAre janma lIdho hato. mRgAputra evuM enuM prakhyAta nAma hatuM. janakajanetAne te ati vallabha hatA. e yuvarAja gRhasthAzramamAM rahyA chatAM saMyatinA guNane pAmyA hatA; ethI karIne damIzvara eTale yatimAM agresara gaNAvA yogya hatA. te mRgAputra zikharabaMdha AnaMdakArI prAsAdane viSe potAnI prANapriyA sahita dogaMdaka devatAnI pere vilAsa karatA hatA. niraMtara pramoda sahita manathI vartatA hatA. caMdrakAMtAdika maNi temaja vivigha ratnathI prAsAdano paTazALa jaDita hato. eka divasane samaye te kumAra potAnA gokhane viSe rahyA hatA. tyAMthI nagaranuM nirIkSaNa paripUrNa thatuM hatuM. jyAM cAra rAjamArga etvane pAmatA hatA evA cokamAM traNa rAjamArga ekaThA maLyA che tyAM tenI draSTi doDI. mahA tapa, mahA niyama, mahA saMyama, mahA zIla, ane mahA guNanA ghAmarUpa eka zAMta tapasvI sAdhune tyAM teNe joyA. jema jema veLA thatI jAya che, tema tema te munine mRgAputra nIrakhI nIrakhIne jue che. e nirIkSaNa uparathI te ema bolyA : huM jANuM chuM ke AvuM rUpa meM kyAMka dIThuM che. ane ema bolatAM bolatAM te kumAra zobhanika pariNAmane pAmyA. mohapaTa TaLyuM ne upazamatA pAmyA. jAtismRtijJAna prakAzita thayuM. pUrvita jAtinI smRti UpajavAthI te mRgAputra, mahA riddhinA bhoktA, pUrvanA cAritranA smaraNane paNa pAmyA. zIghrameva te viSayane viSe aNarAcatA thayA; saMyamane viSe rAcatA thayA. mAtApitAnI samIpe AvIne te bolyA ke "pUrvabhavane viSe meM pAMca mahAvratane sAMbhaLyAM hatAM. narakane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. tiryaMcane viSe je anaMta duHkha che te paNa meM sAMbhaLyAM hatAM. e anaMta duHkhathI kheda pAmIne huM tenAthI nivartavAne abhilASI thayo chuM. saMsArarUpI samudrathI pAra pAmavA mATe he gurujano! mane te pAMca mahAvrata ghAraNa karavAnI anujJA do." - kumAranAM nivRttithI bharelAM vacano sAMbhaLIne mAtA-pitAe bhoga bhogavavAnuM AmaMtraNa karyuM. AmaMtraNa-vacanathI kheda pAmIne mRgAputra ema kahe che ke "aho mAta! ane aho tAta! je bhogonuM tame mane AmaMtraNa karo cho te bhoga meM bhogavyA. te bhoga viSaphaLa-kiMpAkavRkSanAM phaLanI upamAthI yukta che. bhogavyA pachI kaDavA vipAkane Ape che. sadaiva duHkhotpattinAM kAraNa che. A zarIra che te anitya ane kevaLa azucimaya che, azucithI utpanna thayuM che; jIvano e azAzvata vAsa che; anaMta duHkhano hetu che; roga, jarA, ane klezAdikanuM e zarIra bhAjana che; e zarIrane viSe huM kema rati karuM? bALapaNe e zarIra chAMDavuM che ke vRddhapaNe evo jeno niyama nathI, e zarIra pANInA phINanA bubuda jevuM che evA zarIrane viSe sneha kema yogya hoya? manuSyatvamAM e zarIra pAmIne koDha jvara vagere vyAdhine temaja jarAmaraNane viSe grahAvuM rahyuM che. temAM huM kema prema bAMdhuM? janmanuM duHkha, jarAnuM duHkha, roganuM duHkha, maraNanuM duHkha; kevaLa duHkhanA hetu saMsArane viSe che. bhUmi, kSetra, AvAsa, kaMcana, kuTuMba, putra, pramadA, baMdhava, e sakaLane chAMDIne mAtra phleza pAmIne 23
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbotha-nivRttibogha A zarIrathI avazyameva javuM che. jema kiMpAkavRkSanAM phaLanuM pariNAma sukhadAyaka nathI, ema bhoganuM pariNAma paNa sukhadAyaka nathI. jema koI puruSa mahA pravAsane viSe annajaLa aMgIkAra na kare eTale ke na le ane sughAtRSAe karIne duHkhI thAya tema gharmanA anAcaraNathI parabhavane viSe jatAM te puruSa duHkhI thAya, janmajarAdikanI pIDA pAme. mahA pravAsamAM paravaratAM je puruSa annajaLAdika le te puruSa sughAtRSAthI rahita thaI sukhane pAme, ema gharmano AcaranAra puruSa parabhava pratye paravaratAM sukhane pAme; alpa karmarahita hoya; azAtA vedanIya rahita hoya. he gurujano! jema koI gRhasthanuM ghara prajavalita thAya che, tyAre te gharano ghaNI amUlya vastrAdikane laI jaI jIrNa vastrAdikane chAMDI rahevA de che, tema loka baLato dekhIne jIrNa vastrarUpa jarAmaraNane chAMDIne amUlya AtmAne te baLatAthI (tame AjJA Apo eTale huM) tArIza." - mRgAputranAM vacana sAMbhaLIne zokArta thayelAM enAM mAtApitA bolyAM, "he putra! A tuM zuM kahe che? cAritra pALatAM bahu durlabha che. kSamAdika guNane yatie gharavA paDe che, rAkhavA paDe che, yatnAthI sAcavavA paDe che. saMyatie mitramAM ane zatrumAM samabhAva rAkhavo paDe che; saMyatine potAnA AtmA upara ane parAtmA upara samabuddhi rAkhavI paDe che; athavA sarva jagata upara sarakho bhAva rAkhavo paDe che. evuM e prANAtipAtavirati prathama vrata, jIvatAM sughI, pALatAM durlabha te pALavuM paDe che. saMyatine sadevakALa apramAdapaNAthI mRSA vacananuM varjavuM, hitakArI vacananuM bhAkhavuM, evuM pALatAM duSkara bIjuM vrata avaghAraNa karavuM paDe che. saMyatine dAMta zoghanAne arthe eka saLInuM paNa adatta varjavuM, niravadya ane doSarahita bhikSAnuM AcaravuM, evuM pALatAM duSkara trIjuM vrata avadhAraNa karavuM paDe che. kAmabhoganA svAdane jANavA ane abrahmacaryanuM ghAraNa karavuM te tyAga karIne brahmacaryarUpa cothuM vrata saMyatine avadhAraNa karavuM temaja pALavuM bahu durlabha che. ghana, ghAnya, dAsanAM samudAya, parigraha mamatvanuM varjana, saghaLA prakAranA AraMbhano tyAga, kevaLa e nirmamatvathI pAMcamuM mahAvrata saMyatine ghAraNa karavuM ati vikaTa che. rAtribhojananuM varjana, dhRtAdika padArthanuM vAsI rAkhavAnuM tyAgavuM, te ati duSkara che. | he putra! tuM cAritra cAritra zuM kare che? cAritra jevI duHkhaprada vastu bIjI kaI che? zughAnA pariSaha sahana karavA; tRSAnA pariSaha sahana karavA; TADhanA pariSaha sahana karavA; uSNa tApanA pariSaha sahana karavA; DAMsa maccharanA pariSaha sahana karavA; AkrozanA pariSaha sahana karavA; upAzrayanA pariSaha sahana karavA; tRNAdika sparzanA pariSaha sahana karavA; melanA pariSaha sahana karavA; nizcaya mAna ke he putra! evuM cAritra kema pALI zakAya? vaghanA pariSaha, baMghanA pariSaha kevA vikaTa che? bhikSAcarI kevI durlabha che? yAcanA karavI kevI durlabha che ? yAcanA karavA chatAM na pamAya e alAbhapariSaha kevo durlabha che? kAyara puruSanA hRdayane bhedI nAkhanAruM kezalocana kevuM vikaTa che? tuM vicAra kara, karmavairI prati raudra evuM brahmacarya vrata kevuM durlabha che? khare! adhIra AtmAne e saghaLAM ati ati vikaTa che. priya putra! tuM sukha bhogavavAne yogya che. ati ramaNIya rIte nirmaLa snAna karavAne tAruM
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtApitA pAse dIkSAnI mAgaNI mRgAputra mRgAputra devatAI sukha bhogave che 25 mokSagamana . rastA upara munine nIrakhI-nIrakhIne joI rahyA che. muni pAse dIyA ra
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha - nivRtti bogha sukumAra zarIra yogya che. priya putra! nizcaya tuM cAritra pALavAne samartha nathI. jIvatAM sughI emAM visAmo nathI. saMyatinA guNano mahA samudAya loDhAnI peThe bahu bhAre che. saMyamano bhAra vahana karavo ati ati vikaTa che. AkAzagaMgAne sAme pUre javuM jema dohyaluM che, tema yauvanavayane viSe saMyama mahA duSkara che. pratistrota javuM jema durlabha che, tema yauvanane viSe saMyama mahA durlabha che. bhujAe karIne jema samudra taravo durlabha che, tema saMyama guNasamudra taravo yauvanamAM mahA durlabha che. veLuno kavaLa jema nIrasa che, tema saMyama paNa nIrasa che. khagaghArA para cAlavuM jema vikaTa che, tema tapa AcaravuM mahA vikaTa che. jema sarpa ekAMta draSTithI cAle che, tema cAritramAM IryAsamiti mATe ekAMtika cAlavuM mahA durlabha che. he priya putra! jema loDhAnA java cAvavA durlabha che, tema saMyama AcaratAM durlabha che. jema agninI zikhA pIvI durlabha che, tema yauvanane viSe yatipaNuM aMgIkAra karavuM mahA durlabha che. kevaLa maMda saMghayaNanA ghaNI kAyara puruSe yatipaNuM pAmavuM tema pALavuM durlabha che. jema trAjave karI meru parvata toLavo durlabha che, tema nizcaLapaNAthI, niHzaMkatAthI dazavidhi yatidharma pALavo duSkara che. bhujAe karI svayaMbhUramaNa samudra jema taravo duSkara che, tema je nathI upazamavaMta tene upazamarUpI samudra taravo dohyalo che. | he putra! zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza e pAMca prakAre manuSya saMbaMdhI bhoga bhogavIne bhuktabhogI thaIne vRddhapaNAmAM tuM gharma Acaraje." mAtApitAno bhogasaMbaMdhI upadeza sAMbhaLIne te mRgAputra mAtApitA pratye ema bolI UThyA : viSayanI vRtti na hoya tene saMyama pALavo kaMIye duSkara nathI. A AtmAe zArIrika ane mAnasika vedanA azAtArUpe anaMta vAra sahI che, bhogavI che. mahA duHkhathI bharelI, bhayane upajAvanArI ati raudra vedanA A AtmAe bhogavI che. janma, jarA, maraNa e bhayanAM ghAma che. caturgatirUpa saMsArATavImAM bhamatAM ati raudra duHkho meM bhogavyAM che. he gurujano! manuSyalokamAM je agni atizaya uSNa manAyo che, te agnithI anaMtagaNI uSNa tApavedanA narakane viSe A AtmAe bhogavI che. manuSya lokamAM je TADha ati zItaLa manAI che, e TADhathI anaMtagaNI TADha narakane viSe azAtAe A AtmAe bhogavI che. lohamaya bhAjana, tene viSe UMcA paga bAMdhI nIcuM mastaka karIne devatAe vaikriya karelA dhRvArphavA baLatA agnimAM AkraMda karatAM, A AtmAe ayugra duHkha bhogavyAM che. mahA davanA agni jevA maru dezamAM jevI veLu che te veLa jevI vajamaya veLu kadaMba nAme nadInI veLu che, te sarakhI uSNa veLune viSe pUrve mArA A AtmAne anaMta vAra bALyo che. | AkraMda karatAM pacavAnA bhAjanane viSe pacavAne arthe mane anaMtI vAra nAkhyo che. narakamAM mahA raudra paramAghAmIoe mane mArA kaDavA vipAkane mATe anaMtI vAra UMcA vRkSanI zAkhAe bAMdhyo hato. baMghava rahita evA mane lAMbI karavate karIne cheDyo hato. ati tIkSNa kaMTake karIne vyAsa UMcA zAlmali vRkSane viSe bAMdhIne mahA kheda pamADyo hato. pAza karIne bAMdhI AghopAcho 26
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ mRgAputrano mAtApitA sAthe saMvAda kheMcave karI mane ati duHkhI karyo hato. mahA asahya kolune viSe zelaDInI peThe AkraMda karato huM ati raudratAthI pIDAyo hato. e bhogavavuM paDyuM te mAtra mArAM azubha karmanA anaMtI vAranA udayathI ja hatuM. zvAnane rUpe sAmanAmA paramAdhAmIe kIgho, zabalanAmA paramAghAmIe te zvAnarUpe mane bhoMya para pADyo; jIrNa vastranI pare phADyo; vRkSanI pare chedyo; e veLA huM ati ati taraphaDato hato. vikarALa khage karI, bhAlAe karI, tathA bIjA zastra vaDe karI mane te pracaMDIoe vikhaMDa kIgho hato. narakamAM pApakarma janma laIne viSama jAtinA khaMDanuM duHkha bhogavyAmAM maNA rahI nathI. parataMtre karI anaMta prajvalita rathamAM rojhanI peThe parANe mane jotaryo hato. mahiSanI peThe devatAnA vaikriya karelA agnimAM huM baLyo hato. bhaDathuM thaI azAtAthI atyagra vedanA bhogavato hato. DhaMkagIgha nAmanA vikarALa pakSIonI sANasA sarakhI cAMcathI cUMthAI anaMta valavalATathI kAyara thaI huM vilApa karato hato. tRSAne lIdhe jalapAnanuM ciMtana karI vegamAM doDatAM, vaitaraNInuM charapalAnI ghAra jevuM anaMta duHkhada pANI pAmyo hato. jenAM pAMdaDAM tIvra khaganI ghAra jevAM che, mahA tApathI je tapI rahyuM che, te asipatravana huM pAmyo hato, tyAM AgaLa pUrvakALe mane anaMta vAra chedyo hato. mudugarathI karI, tIvra zastrathI karI, trizUlathI karI, muzaLathI karI, temaja gadAthI karIne mArAM gAtra bhAMgyAM hatAM. zaraNarUpa sukha vinA huM azaraNarUpa anaMta duHkha pAmyo hato. vastranI peThe mane charapalAnI tIkSNa ghAre karI, pALIe karI ane kAtaraNIe karIne kApyo hato. mArA khaMDokhaMDa kaTakA karyA hatA. mane tIracho cheDyo hato. cararara karatI mArI tvacA utArI hatI. ema huM anaMta duHkha pAmyo hato. paravazatAthI mRganI peThe anaMta vAra pAzamAM huM sapaDAyo hato. paramAghAmIe mane magaramaccharUpe jALa nAMkhI anaMta veLA duHkha ApyuM hatuM. sIMcANArUpe paMkhInI peThe jALamAM bAMdhI anaMta vAra mane haNyo hato. pharazI ityAdika zastrathI karIne mane anaMta vAra vRkSanI peThe kUTIne mArA sUkSma cheda karyA hatA. murAdikanA prahAra vatI lohakAra jema lohane TIpe tema mane pUrva kALe paramAghAmIoe anaMtI vAra TIpyo hato. tAMbuM, loDhuM ane sIsuM agnithI gALI teno kaLakaLato rasa mane anaMta vAra pAyo hato. ati raudratAthI te paramAghAmIo mane ema kahetA hatA ke, pUrvabhavamAM tane mAMsa priya hatuM te le A mAMsa. ema mArA zarIranA khaMDokhaMDa kaTakA meM anaMtI vAra gaLyA hatA. madyanI vallabhatA mATe paNa ethI kaMI ochuM duHkha paDyuM nahotuM. ema meM mahA bhayathI, mahA trAsathI ane mahA duHkhathI kaMpAyamAna kAyAe karI anaMta vedanA bhogavI hatI. je sahana karatAM ati tIvra, raudra ane utkRSTa kALasthitinI vedanA, sAMbhaLatAM paNa ati bhayaMkara, anaMta vAra te narakamAM meM bhogavI hatI. jevI vedanA manuSyalokamAM che tevI dekhAtI paNa tethI anaMtagaNI aghika azAtAvedanI narakane viSe rahI hatI. sarva bhavane viSe azAtAvedanI meM bhogavI che. meSAnameSa mAtra paNa tyAM zAtA nathI." e pramANe mRgAputre vairAgyabhAvathI saMsAra-paribhramaNa-duHkha kahyAM. enA uttaramAM tenAM 27
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAbogha - nivRttibogha janakajanetA ema bolyAM ke, "he putra! jo tArI icchA dIkSA levAnI che to dIkSA grahaNa kara; paNa cAritramAM rogotpatti veLA vaidaka koNa karaze? duHkhanivRtti koNa karaze? e vinA bahu dohyaluM che." mRgAputre kahyuM, "e kharuM, paNa tame vicAro ke aTavImAM mRga temaja paMkhI ekaluM hoya che, tene roga utpanna thAya che tyAre tenuM vaiduM koNa kare che? jema vanamAM mRga vihAra kare che tema huM cAritravanamAM vihAra karIza, ane sadaza bhede zuddha saMyamano anurAgI thaIza. dvAdaza prakRti tapa AcarIza; temaja mRgacaryAthI vicarIza. mRgane vanamAM rogano upadrava thAya che, tyAre tenuM vaiduM koNa kare che?" ema punaH kahI te bolyA ke "koNa te mRgane auSagha de che? koNa te mRgane AnaMda, zAMti ane sukha pUche che? koNa te mRgane AhArajaLa ANI Ape che? jema te mRga upadrava mukta thayA pachI gahanavane jyAM sarovara hoya che tyAM jAya che, tRNa pANI AdinuM sevana karIne pAchuM jema te mRga vicare che tema huM vicarIza. sArAMza, e rUpa mRgacaryA huM AcarIza. ema huM mRganI peThe saMyamavaMta hoIza. aneka sthaLe vicarato yati mRganI peThe apratibaddha rahe. mRganI peThe vicarIne, mRgacaryA sevIne, sAvadya TALIne yati vicare. jema mRga, tRNa jaLAdikanI gocarI kare tema yati gocarI karIne saMyamabhAra nirvAha kare. durAhAra mATe gRhasthane hIle nahIM, niMdA kare nahIM evo saMyama huM AcarIza." "vaM puttA nahIsuvuM-he putra! jema tane sukha thAya tema karo!" ema mAtApitAe anujJA ApI. - anujJA maLyA pachI mamatvabhAva chedIne jema mahA nAga kaMcuka tyAgI cAlyo jAya che tema te mRgAputra saMsAra tyAgI saMyamagharmamAM sAvadhAna thayA. kaMcana, kAminI, mitra, putra, jJAti ane sagAsaMbaMdhInA parityAgI thayA. vastrane dhUNI jema raja khaMkherI nAkhIe tema te saghaLA prapaMca tyAgIne dIkSA levAne mATe nIkaLI paDyA. pavitra pAMca mahAvratayukta thayA. paMca samitithI suzobhita thayA. triguNyAnuguma thayA. bAhyAbhaMtare dvAdaza tapathI saMyukta thayA. mamatva rahita thayA. nirahaMkArI thayA; strIAdikanA saMgarahita thayA. sarvAtmabhUtamAM eno samAnabhAva thayo. AhAra jaLa prApta thAo ke na thAo, sukha Upajo ke duHkha, jIvitavya ho ke maraNa ho, koI stuti karo ke koI niMdA karo, koI mAna do ke koI apamAna do, te saghaLAM para te samabhAvI thayA. riddhi, rasa ane sukha e trigAravanA ahaMpadathI te virakta thayA. manadaMDa, vacanadaMDa ane tanadaMDa nivartAvyA. cAra kaSAyathI vimukta thayA. mAyAzalya, nidAnazalya tathA mithyAtvazalya e trizalyathI te virAgI thayA. sasa mahA bhayathI te abhaya thayA. hAsya ane zokathI te nivaryA. nidAna rahita thayA; rAgadveSarUpI baMdhanathI chUTI gayA. vAMchA rahita thayA; sarva prakAranA vilAsathI rahita thayA; karavAlathI koI kApe ane koI caMdana vilepana kare te para samabhAvI thayA. pApa AvavAnAM saghaLAM dvAra teNe rUMdhyAM. zuddha aMtaHkaraNa sahita gharmadhyAnAdika vyApAre te prazasta thayA. jinendra zAsanatattva parAyaNa thayA. jJAne karI, AtmacAritre karI, samyatve karI, tape karI, pratyeka mahAvratanI pAMca bhAvanA ema pAMca mahAvratanI pacIsa bhAvanAe karI ane nirmaLatAe karI te anupama vibhUSita thayA. samyaka prakArathI ghaNAM varSa sudhI AtmacAritra parisevIne eka mAsanuM anazana karIne te mahAjJAnI 28