Book Title: Dharmik Shikshan
Author(s): Sukhlal Sanghavi
Publisher: Z_Darshan_ane_Chintan_Part_2_004635.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249207/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa* [ 24 ] jema bhUgoLa, khagALAdi vidyAe che tema dhArmika zikSaNa paNa eka vidyA che. nahi ? ane te vidyA nathI ema ja nathI kahI zakAtuM te e jovuM rahe che ke dhArmika zikSaNamAM jANavA jevI, rasa pedA kare evI ane mAnavadinI bhUkha jagADI tene saMtuSTa kare evI mahattvanI bAbato kaI che ke nahi ? jo anubhavIonA uttara e haiAya ( ane che ema mArA vizvAsa che ) ke evI bAbate dhArmi ka kahevAtI vidyAmAM puSkaLa che, te pachI Aje e prazna krama Ubho thAya ke chAtrAlaya vagere saMsthAomAM dhArmika zikSaNa hovu joI e ke nahi ? A prazna thavAnAM cAra mukhya kAraNo cheH (1) dRSTinuM saMkucitapaNu, ( 2 ) buddhisvAtaMtrya ane tarka upara aMkuza, ( 3 ) jJAna upara aMkuza arthAt navI vicAradhArA ane zAdha taraka durlakSa, (4) razailI doSa. dhArmika zikSaNa ApavAmAM dRSTi bhAre saMkucita ane TUMkI rAkhavAmAM Ave che. dA. ta. jaina samAja, ane temAM pazu digaMbara, dhArmika zikSaNlR Ape tyAre te evI ja dRSTi dharAvatA hoya che ke amuka bhAkhata upara digaMbara zAstromAM je lakhAyelu che te chellAmAM chellu eTale ke sarvajJakathita che; have temAM vadhAre jANavA jevuM ke umeravA jevuM kazuM nathI. te bAbata paratve anya zAstro jo bhinna mata darzAvatAM hoya to te taddana agrAhya ane apUrNa che. ane je jaina zAstra pramANe ja khIjAM zAstro paNa te bAbata paratve mata dharAvatAM hoya te te vicAra temaNe jaina zAstramAMthI lIdhelA che. vaLI tee evI paNa mAnyatA dharAvatA hAya che ke te bAbata paratve digambara AcArcIe lakhyuM che te ja yathArtha che ane bIjA AcAryo yathA dRSTi vinAnA hovAthI abhrAMta vicAra karI zake ja nahi. bhaNAvanAramAM A dRSTisaMkucitatA hoya che ane bhaNanAramAM pachIthI e dAkhala thAya che, *A carcA jaina samAjane lakSIne lakhelI che paNa te badhA dhArmika samAntanI zikSaNa paddhatine lAgu paDe e dRSTie ja vicArAyelI che, Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [435 eTale jyAre bhaNanArAomAMthI keTalAka AgaLa vadhe che ane vicArazIla thAya che tyAre temane zarUAtamAM maLela daSTisaMkecane vAraso yAda Ave che, ane te vakhatanI vicArasaraNI sAthe tema ja abhyAsa sAthe e TUMkI dRSTine meLa khAte na jotAM e zikSitagaNu pikArI UThe che ke dhArmika zikSaNa nakAmuM che. atyAranI sAMpradAyika badhI ja saMsthAomAM dhArmika zikSaNa ApanArAo ane saMsthAnA saMcAlake meTebhAge buddhisvAtaMtrya ane tarkazakti, ke je bane manuSyatvanA prANa ane kharuM jIvana che, tenA upara aMkuza mUke che. dA. ta. koI jaina vidyAthI dhArmika zikSaNa letI vakhate dUdha-ghInA ja samudronuM varNana sAMbhaLI tema ja sonArUpAnA pahADanuM varNana sAMbhaLI e vize purAvA mAge agara to vizeSa jijJAsA pragaTa kare te zikSako enA upara lAla AMkha na kare ema mAnI laIe, topaNuM eTaluM te jarUra ja kahevAnA ke ApaNI buddhi parimita che ane parataMtra che tethI tene AvI bAbate vize mAtra zraddhA rAkhavAnuM hoya che; emAM zaMkA karavI e paNa dharmahatyA che. vaLI koI raDyAkhaDyo ziSya tarka kare ke bhagavAna mahAvIranI tahenAtamAM koDa de rahetA ema kahevAya che, tyAre bhagavAnanA samayanA rAjAo ane bIjI vyaktienA ullekha jema bauddha Adi zAstromAM maLI Ave che tema AvI ajaba vastuone ulekha kema nathI maLato ? vaLI, koI vidyArthI ema tarka kare ke pUjAmAM nA DhagalA kare che te, athavA tIrtharakSAne nAme koI koI vAra manuSyahatyA sudhInAM ajANatAM paNa pagalAM bharAya che te, tyAga ane ahiMsAnI sAthe baMdha kevI rIte bese ? eka te AvA tarko UThavA jevI buddhi ja ghaTI gaI che, ane kadAca durbhAgya ke sadbhAgye UDyA che tevA tarka karanArane moTe. bhAge nAstika athavA deDhaDAhyo kahIne utArI pADavAmAM Ave che. jyAre emAMnA koI vidyArthI AgaLa jatAM svataMtra vicAraka ane tArkika thAya che tyAre teo pelA vidyArthI jIvananA dhArmika zikSaNa sAme tobA pokAre che, ane baLa jagAve che. dhArmika zikSaNamAM je viSaya zikhavAta hoya ane tenA upara je AcAryanuM pustaka cAlatuM hoya te viSaya paratve te AcAryanA (pachI bhale te seMkaDo ane hajAro varSa pahelAM thaI gayA hoya) vicAre sivAya bahAranI duniyAmAM te jamAnA sudhImAM bIjAoe zuM vicAryuM che ane te jamAnAthI mAMDI atyAra sudhImAM te viSaya paratve AkhI duniyAmAM zuM zuM vicAravAmAM AvyuM che, zI zI zedha thaI che, kayAM jajUnAM satye vadhAre spaSTa thayAM che Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 ] darzana ane ciMtana ane kaI bAbate khoTI sAkhita thatI jAya che agara thaI che, te badhAM tarapha mAtra durlakSa karavAmAM Ave che. tethI jyAre kAI dhArmika zikSaNa lIdhela vidyAthI meTI uMmare pote zIkhela viSayanI bAbatamAM cAmerathI navuM jANe che athavA tene e jANavA-sAMbhaLavAnA prasaMga Ave che tyAre tene pelA dhArmika abhyAsa daramiyAnanA jJAnaaMkuza khaTake che ane vagara sAce te kahI de che ke dhArmika zikSaNane salAma ! ene lIdhe te UlaTA mUkha rahyA ! uparanA traNa doSo uparAMta eka mATe doSa zikSaNanI zailInA che. Aje mATebhAge arthahIna pAgAkhavavAmAM Ave che. emAM zIkhanArane kadAca TIkhaLa ane majA paDe che, kAraNa ke te gAkhatAM ramatA jAya che; paNa tenI vicAra ane kalpanAzakti mAtra geAkhaNapaTTInA bhArane lIdhe buThThI thaI jAya che. atha na samajAvAthI jJAnane rasa AvatA nathI ane gAkhelA zabdo kALa jatAM bhulAI jAya che. moTI uMmare jyAre evA vidyArthI vicAra ane kalpanAnI kiM'mata AMkatA thAya che ane vyavahAramAM tenI agahatA jue che tyAre AragajhebanI peThe te potAnA dhazikSakAne phAMsI mAk karI zApa to Apeja che. A uparAMta keTalIka, mahesANAmAM che tevI, dharmAMjIvI pAThazALAeJamAM te vidyAthIone, jemanuM jJAna ane vicAra jANavA mATe AkhuM jagata talase che te gAMdhIjInAM patro ane pustake vAMcatAM paNa rAkavAmAM Ave che; eTalA kAraNe ke e jaina dhArmika pustaka nathI. huM keTalAMya dharmAMputra manAtAM ane vidvAna gaNAtAM jaina sAdhu tema ja sAdhvIne jANuM chuM ke jeone mana amuka AyArthIe amuka bhASAmAM lakhyu hAya te sivAyanuM kazu paNu vAMcavA ane sAMbhaLavA tarapha mAtra udAsInatA ja nahi, paNa dveSa hoya che. A joI dhaNA eTalI UThe che ke dhArmi ka zikSaNe satyAnAza vALyuM; enI zI jarUra che? alabatta, dhArmika zikSaNa sAme vAMdhe lenArA uparanA anubhava khoTe che ema to na ja kahI zakAya, chatAM jo vicAra ane anubhave ema lAge ke dhArmika zikSaNamAM samAI jUnI mAnyatAo, jUnI paraparA ane e prAcIna anubhave amuka hada sudhI ane amuka dRSTie jANavA jevAM che ane upayAgI paNu che, te pachI bIjA Agatuka de, je samaja ane prayanathI TALI zakAya tema che, tene kAraNe e badhuM phekI tena devAya. ochA ke vattA kAMkarA hoya agara dhULa hoya teTalAmAtrathI ja puSTikAraka ane agatyanuM anna-dhAnya pheMkI te! na ja devAya. jema sUrlR ane AMkha anAja Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ 437 sApha karavA mATe che tema, buddhi ane dhIraja guNa-doSa pArakhavA ane de nivAravA mATe che. dhArmika zikSaNanA virodhI pakSanI dalIle te eTaluM ja sAbita kare che ke je khAmIone kAraNe AgaLa jatAM bhaNelAone dhArmika zikSaNa tarapha aruci thAya che te khAmIo dUra karavI ane e zikSaNamAM prANa lAvavo. tyAre atyAre dhArmika zikSaNa kyA prakAranuM hovuM joIe ke jethI te rasaprada thAya, AgaLa jatAM te lenArane pastAvo na thAya e ja prazna upasthita thAya che. dhArmika zikSaNa kaI rIte ane kaI duTie ApavuM tenuM TUMka sucana ahIM karavAmAM Ave che. vizeSa sudhArAne ane parivartanane pUrNa avakAza che. - zikSaNamAM pahelI vAta daSTinI udAratAnI che. eTale je viSaya para te je vicAra dhArmika zikSaNamAM zIkhavavAmAM Ave te viSaya para te vicAra chevaTane ja che ema Agraha na rAkhatAM te paNa eka vicAra che, jANavA je che, ane amuka jamAnAnA, amuka saMpradAyanA vidvAne amuka vakhata sudhI A rIte mAnatA AvyA che ema dhArIne ja e vicAra zIkhave joIe. A pramANe dRSTi vizALa banI eTale e viSaya para bIjA AcAryonA vicAra upara paNa udAra bhAve lakSa ApI zakAze, ane eka viSaya paratve dhArmika kaSamAM samAtI badhI ja mAnyatAo samatolapaNe jANa vAnI taka raheze. pariNAme sarvApaNuM hoI zake ke nahi evI ane bIjI bAbatamAM mAtra eka vicArane pUrvagraha na baMdhAtAM te muddA upara bhinna bhinna darzanemAM maLatAM badhAM ja maMtavyo samatolapaNe jANI ane vicArI zakAze. dRSTi udAra thaI eTale tene jJAnane daravAje pahoLo ke, tenuM sAhitya apAra banyuM ane tene mAtra durAgrahane lIdhe ja amuka sAhityamAM gaMdhAI rahevAnI sthiti prApta thaI hatI te paNa gaI. pachI dhArmika zikSaNa lenAra je dazavaikAlika zIkhato haze te te sthAnakavAsI ke zvetAMbara derAvAsI hovA chatAMya dhammapada, gItA ane bAIbala Adi vAMcavAno; ane je te vidyAthI brAhmaNa hAIveda ke upaniSada zIkhato haze te tenI daSTi avestA, kurAna ane jaina ke bauddha Agama tarapha paNa jaze. dhArmika zikSaNamAM buddhivAtaMtrya ane tarkazaktine saMpUrNa chUTa hevI joIe. dharma e nAnIsUnI ke sAMkaDI vastu nathI. manuSya mahAna banavA ja dharmanuM zaraNuM le che, eTale dharmanA pradezamAM te buddhinI svataMtratA ane tane vadhAremAM vadhAre chaTa hevI joIe. jema UgatA bALakanA zarIrane Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] darzana ane ciMtana rUMdhavAmAM Ave che te tenA jIvanane gUMgaLAve che ane zarIranA vikAsane taddana puSTi ApavAmAM Ave che tethI zarIra vadhe che ane majabUta bane che, e ja rIte buddhinI svatratA ane tarkazakitanI chUTathI dharma vikase che, tenA taraphanI ruci vadhe che. zarUAtamAM amuka to DagamagavA lAge, tethI kAMI dharmane nAza thato nathI; UlaTuM temAM sudhAre ane umere ja thAya che. dharma e mAtra maryAdita ke jaDa vastu nathI; e te amaryAdita ane jIvaMta varatuM che. eTale jema jema dine chUTa tema tema dhArmika gaNAtI mAnyatAo ane viSayo vadhAre carcAvAnAM, vadhAre spaSTa thavAnAM ane kasAvAnAM. A tatva zikSaNamAM AvavAthI ghaNA jUnA viSaye cALaNImAM caLAze e vAta kharI, paNa tethI te UlaTuM tenuM svarUpa vadhAre cekhuM banaze. satyane zaMkAne bhaya zAne? ene lIdhe dhArmika zikSaNa pAmela moTI uMmare enA tarapha Adara batAvavAnA. dhArmika zikSaNamAM jijJAsA niraMkuza rahevI joIe, eTale ke koI paNa viSaya paratve zakya hoya eTaluM badhuM jJAna meLavavAnI vidyArthImAM icchA utpanna karavI joIe ane e IcchAne zikSakoe pUrNa prayatnathI saMtejavI joIe. Ama karavA mATe koIpaNa viSayanuM dhArmika zikSaNa ApatAM mAtra maryAdA tarIke bhale amuka pustaka pasaMda karavAmAM Ave, paNa te viSaya paratvenAM vicAre ane ze jANavA mATe dezakALanuM baMdhana nahi ja rAkhI zakAya. Ane pariNAme tulanAtmaka abhyAsa dAkhala thaze, bhaNanArane kadI aruci nahi thAya, tema ja tenuM vicArakSetra paNa vadhaze. A uparAMta zailInuM parivaMtana jarUrI che. gokhaNapaTTInuM sthAna samajazakti ane kalpanAzakita le eTale samaya ane zakti lekhe lAgavAnAM. pachI dhArmika zikSaNa tarapha AkarSavA mATe nahi jarUra paDe patAsAM vaheMcavAnI ke nahi jarUra paDe bIja pralebhAnI. TUMkamAM, uparanA svarUpanuM tAraNa eTaluM ja kADhI zakAya ke dhArmika zikSaNa udAra daSTithI, tulanAtmaka paddhatithI ane samajazakti tema ja kalpanAzaktinA vikAsane pradhAna rAkhIne ja apAvuM joIe. A badhuM chatAM dhArmika zikSaNa marajiyAta rahevuM joIe. enAM kAraNe TUMkamAM A che : ( 1 ) varga khAlI na rahe te mATe zikSakane zikSaNa khUba AkarSaka banAvavAnI pharaja paDaze, kAraNa ke varganA cAlavA upara ja tenI pratine AdhAra manAvo joIe. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhArmika zikSaNa [ 439 (2) tethI zikSakane khUba vAMcavuM-vicAravuM paDaze, ane ziSyanAM mAnasa tapAsI tene anukULa thavA zikSaNamAM rasa reDa paDaze. Ane lIdhe e zikSaka gaMbhIra banaze ane pariNAme pharajiyAta paddhatimAM je ziSya ane zikSaka bane chIcharA rahI jAya che tene badale zikSaka prauDha banaze ane ane e cepa bIje paNa phelAze. (3) pharajiyAta paddhatithI AgaLa jatAM je kaMTALo ane haMmezane mATe aNagame janme che tene sthAna ja nahi rahe. pharajiyAta zikSaNanA phAyadAo koI dhyAna bahAra nathI, paNa marajiyAta zikSaNanA pariNAma sAme tenI kazI ja kiMmata nathI. dhArmika zikSaNamAM jyAM jyAM AcAra vizenA zikSaNanI vAta Ave tyAM paNa uparanAM udAratA, tulanA Adi tara dAkhala karIne ja AcAra zIkhavavAthI vidyArthIone temAM rasa paDaze. paryuSaNa parvanAM vyAkhyAne.