Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ cyAra dhyAna vicAra leza saM. Do. mAlatI ke. zAha zrI vikramapura nagaramAM (hAlanA bikAneramAM) vi.saM. 1799nA vaizAkha suda chaThanA divase bhoja nAmanA vidvAna dvArA lakhAyela 'cyAra dhyAna vicAra leza' hastaprata 2 pAnAMnI che. akSaro suvAcya che ane banne pAnAmAM vacce ekasarakhI DijhAina upase te rIte lakhANa suzobhita che. jaina paraMparAmAM rajU thayela dhyAnanA cAra prakAranuM varNana A pratamAM rajU thayela che. 1. ArtadhyAna, 2. raudradhyAna, 3. dharmadhyAna ane 4. zukladhyAna. A dareka dhyAnanA cAra-cAra pAyAnI samajUtI ApyA bAda guru-ziSyanA saMvAdarUpe keTalIka zaMkAonuM samAdhAna karavAmAM Avela che. __ A sivAya eka anya dRSTile paNa dhyAnanA cAra prakAra ahIM rajU karyA che. 1. padastha, 2. piMDastha, 3. rUpastha, 4. rUpAtIta. A cAreya prakAranAM dhyAna mokSaprApti mATe kAraNabhUta che. dharmadhyAnanI cAra bhAvanA rajU karI che. 1. maitrI, 2. pramoda, 3. madhyastha ane 4. dayA. A pratanA anta bhAgamAM hindImA cAra dohA Apela che. temAM trIjo ane cotho prasiddha hindI kavi bihArInA che. A dohA ahIM zA mATe ApyA che te khyAlamAM AvatuM nathI. A cAreyanA artha A pramANe che. 1. vyakti dekhItI kriyA eka kare che ane tenuM phaLa eTale ke tenA manano bhAva judo hoya che. jema ke patine jyAre patnIne bolAvavI hoya tyAre te nAma potAnA bALakanuM bole che, paNa tenA manamAM bAlA eTale ke patnIne bolAvavAno bhAva che. . 2. lAlasa (eTale lAlaca) lALa, labADatA A traNa lalA jenAmAM che tenA hAthamAM lAkaDI AvI gai cha (arthAt te vRddha thai gayo che) topaNa tenA haiyAmAM lobha che. AvI vRddhAvasthA (vaDapaNa) bALapaNa (lalapaNa) jevI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ja che. 3. A duniyAmAM jenAmAM burAI vase che tene ja sanmAna maLe che. badhA grahomAM je sArA graho che tene bhalo bhalo karI choDI devAmAM Ave che ane rAhu ketu jevA khoTA graho ApaNane naDe che tethI tene japa, dAna vagerethI rIjhavavAmAM Ave che. eTaleke sajjana sAro che tenI koi noMdha paNa letuM nathI ane durjanathI sau bIve che tethI tene japyA kare che, namyA kare che. 4. eka kanaka eTale dhaturo ane bIjo kanaka eTale suvarNa. suvarNamAM dhaturA karatAM sogaNI mAdakatA che. dhaturo khAvAthI tanamAM mAdakatA Ave che, jyAre suvarNane to mAtra meLavavAthI mAdakatA AvI jAya che. potAnI pAse rahela suvarNane jovA mAtrathI mANasamAM mada ke ahaMkAra AvI jAya che. anusaMdhAna - 23 A pratanI gujarAtI bhASA mArugurjara zailInI che. temAM apabhraMza, rAjasthAnI, vraja bhASAnI chaMTa che. kartAnuM nAma 'kartA' tarIkenA ullekhathI prApta nathI thatuM, paraMtu 'bhoja' nAmanA lekhaka te ja kartA hoya tevI zakyatA nakArI zakAtI nathI. zrI gurubhyo namaH // hivai cAri dhyAna kahai chai / tihAM dhyAnarA 4 bheda chai / ArtadhyAna 1 rudra dhyAna 2 dharma dhyAna 3 zukladhyAna 4 | tihAM pahilA 2 dhyAna azubha chai / anai be dhyAna zuddha chai / tihAM ArtadhyAna kahai / manamai AhaTa dohaTanA pariNAma te ArtadhyAna kahIjai |1| je ArtadhyAnanA pAyA 4 cha / pahilo iSTaviyoga je iSTa kahatAM vallabha bhAI mitrasayaNa mAtApitA strI putra dhana pramukhano viyoga thayAM je ciMtA soga vilApa karai te iSTaviyoga ArtadhyAna kahIjai |1| bIjo aniSTasaMyoga kahatAM aniSTa bhuMDA duHkhanA kAraNa dusamaNa dalita kuchoru milyAM je manamai duHkha citA upajai te aniSTasaMyoga ArtadhyAna kahIjai // 2 // tIjo rogaciMtA ArtadhyAna je zarIramai roga upanAM duHkha karai ciMtA
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 49 ghaNI karai te rogaciMtA ArtadhyAna kahIjai / 3 / cautho agrazoca ArtadhyAna, je manamai AgalA kAlaro soca karai / je iNa varasa e kAma karasyAM Avatai varasa u kAma karasyAM ima citavai / athavA dAna zIla tapano phala mAMgai je meM iNa bhavamai e tapa kIdho tehano monai cakravarti iMdranI padavI hojyo / e AgalA bhavanI vAMchA te piNa agrazoca ArtadhyAna jANavo / e ArtadhyAnarA cyAra bheda kahyA / e ArtadhyAna tiryaMca gatino kAraNa chai / guNaThANA pAMca tathA cha tAI ArtadhyAnanA pariNAma upajai / hivaI raudradhyAna kahai chai / rudra kahatAM mahAkaThora pariNAma cItavai te rudradhyAna kahIjai / te rudradhyAnanA pAyA cyAra chai / hiMsAnubaMdhI 1 mRSAnubaMdhI 2 corAnubaMdhI 3 parigraharakSaNAnubaMdhI 4 / e cyAra pAyAnA nAma kahyA / hivai pahilo hiMsAraudradhyAna kahai chai / je jIva hiMsA karI harSa pAmai / athavA hiMsA karatA dekhI khuzI hovai / athavA saMgrAmanI vAtanI anumodanA karai te hiMsArudradhyAna kahIjai 111 mRSAnubaMdhI raudradhyAna je kUDa bolai manamai harSa vedai / je mai kiso eka kUDa kelavyo chai / je mAharai kUDarI khabara kiNahInaI paDI nhii| ehavo mRSArUpa pariNAma te mRSArudradhyAna kahIjai / 2 / / tIjo cauryarudradhyAna je corI karI ThagAI karI manamai khusI hovai / je mujha sarikho jorAvara kuNa chai / je hUM pArakA mAla khAuM / ehanau je pariNAma te corarudradhyAna jANivo / 3 / hivai cautho parigraharakSaNa rudradhyAna / je parigraha dhanadhAnya parivAra ghaNo vadhavArI lAlaca hovai / je dhanarai anaI kuTaMbarai vAsatai harakiso pApa karai / athavA parigraha ghaNo juDyAM ahaMkAramai magana te parigraharakSaNa rudradhyAna kahIjai / 4 / e rudradhyAnarA cAra pAyA kahyA / e rudradhyAna narakagatino kAraNa chai / mahA azubha karmano kAraNa chai / e rudradhyAna pAMcamai guNaThANai tAI
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 anusaMdhAna-23 chai / anai chaThai guNaThANai piNa eka hiMsA rudradhyAnanA pariNAma kiNahI jIvanai chai / hivara dharmadhyAna kahai chai / dharmano cIMtavaNo te dharmadhyAna kahIjai / te dharmadhyAnarA pAyA cyAra chai / AjJAvicaya 1 apAyavicaya 2 vipAkavicaya 3 saMsthAnavicaya 4. tihAM pahilaM AjJAvicaya kahai chai / je vItarAgadevanI AjJA tahati kari mAnai saradahai etalai bhagavaMtai dravya chano svarUpa naya-pramANa - nikSepA siddhasvarUpa nigodasvarUpa jima kA tima saradahai / vItarAganI AjJA nitya syAdvAdapaNai nizcaya vyavahArapaNai mAnai saradahai te AjJAvicaya dharmadhyAna kahI |1| hivara bIjo apAyavicaya dharmadhyAna kahai chai / je jIvamai azuddha paNai karmasUM saMsAranAvasthAmai aneka apAya kahatAM dUSaNa chai / ajJAna rAgadveSa kaSAya Azrava e mAharA nahI hUM iNAMsUM nyAro chu / anaMta jJAnadarzanavIryamayI zudha - budhi avinAsI chu / aja anAdi anaMta akSaya / akSara anakSara acala akala amala agama anAmI arUpI akarmA abaMdhaka anudaya anudIraka ajogI abhogI arogI abhedI avedI acchedI akhedI akaSAyI asakhAyI alezI azarIrI abhAsI anAhArI avyAbAdha anavagAhI agurulaghu apariNAmI anidrI aprANI ayonI asaMsArI amara apara aparaMpara avyApI anAzrita akaMpa aviruddha anAzrava alakha asoka lokAlokApAyaka zuddha cidAnaMda mAharo jIva chai / ehavo je dhyAna te apAyavicaya dharmadhyAna jANavo 2 / hivai vipAkavicaya dharmadhyAna kahai chai / je ehavo jIva chai to piNa karmavasai duHkhI chai te karmano vipAka cIMtavai / je kAraNa gyAnaguNa gyAnAvaraNI karma dAbyo / darzanAvaraNI karma darzanaguNa dAbyo chai / ima ATha karmai jIvarA AThaguNa dAbyA chai / etalai e saMsAramai bhamatai jIvanaI sukha duHkha te sarva karmanA kIdhA chai / tihAM sukha upanAM rAcavo nahI / duHkha upanAM dalagIra hoNo nahI ehavo je pariNAma te vipAkavicaya dharmadhyAna jANavo |3| hivai saMsthAnavicaya dharmadhyAna kahai chai / je caudaha rAjamAna loka
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 51 chai / tehanau svarUpa vicArai te kahai chai / e loka cauda rAja uMco chai / tiNamaI sAta rAja adholoka chai / anaI vicai aDhAraisai yojana manuSyaloka tricho loka chai / te upari kAMika uMNaUM sAta rAja Urdhvaloka chai / te mAMhi devatA vaimAnika sarva anai upari siddhasilA siddhakSetra chai / ima lokamAna chai / e lokano saMsthAna vaizAkha chai / anaMtai kAlamaiM ApaNai jIvai saMsAra bhamatai sarvaloka janmamaraNa karI pharasyauM chai / ehavauM je dhyAna te saMsthAna-vicaya dharmadhyAna kahIjai / e dharmadhyAnanA cyAra pAyA kahyA / e dharmadhyAna cauthA guNaThANAthI mAMDI sAtamA guNaThANA tAI chaD / hivai zukladhyAna kahai chai / zukla kahatAM nirmala zuddha pariNAma AlaMbana vinA te zukla dhyAna kahIjai / te zukla dhyAnarA pAyA cyAra chai / pRthakatvavitarka sapravicAra / 1 / ekatvavitarkaapravicAra 2 sUkSmakriyA pratipAti 3 / ucchannakriyAnivRtti 4 e cAra bheda chai / tihAM pahilo pRthakatvavitarkasapravicAra / jIvasuM ajIva judA karaNA vitarka kahatAM guNaparyAya vicArai / sapravicAra kahatAM AparI sattA dhyAvai e pRthakatvavitarkasapravicAra jANavo / e pAyo AThamai guNaThANai sUM mAMDI igyAramai tAMI chai / 1 / __ hivai bIjo ekatvavitarkaapravicAra kahai / je jIva AparA guNaparyAyarI ekaThA karI dhyAvai / jIvanA guNaparyAya jIvasuM eka ja chai / anai mAharo jIva siddhasvarUpa eka chaD / ehavauM dhyAna te ekatvavitarkaapravicAra jANavo / e pAyo bAramai guNaThANai dhyAvai / iNa dhyAnasUM ghanaghAtI cyAra karma khapAvai / nirmala kevalajJAna pAmai / pachI teramai guNaThANai dhyAnaMtarikA teramairai aMtara caudamai te doya pAyA dhyAvai / tihAM cIjo sUkSmakriyApratipAtI kahai chai / sUkSma mana vacana kAyAnA yoga rUMdhai / zailezIkaraNa karI ayogI thAya te je apratipAtI nirmala pariNAma te sUkSma pratipAtI dhyAnaM jANavo / ihAM sattA pacyAsI prakRti rahI te mAMhi bahuttari khapAvai / / cauthau ucchinnakriyAnivRtti kahai chai / je yoganirodha kIyAM pachI terai prakRti khapAvInaiM akarmA thAya / sarva kriyAsU rahita thAyai te samucchinna
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 anusaMdhAna-23 kriyA zukladhyAna kahIjai / e dhyAna dhyAvatAM avagAhanA dehamAnamaI tIjo bhAga ghaTAvai / ima zarIra choDi ihAthI sAta rAja uparilokanaI aMtai jAya siddha thAya / ihAM ziSya pUchai chai / je caudamai guNaThANai to akriya chai to sAta rAja UMcau gayo te siddhaI e kriyA kima karai chai / tihAM uttara kahai chai / je siddha to akriya chai paraM preraNAiM tUMbInaiM dRSTAMtaraM jIvamaI cAlavAro guNa chai / dharmAstikAyamai preraNA guNa chai / tiNaI karmarahita jIva mokSa jAi / lokanai aMtai jAya rahai / tihAM koI pUchasI je Agai uMcau aloka tihAM kima jAvai nhii| tihAM kahai chai / je Agai dharmAstikAya nahI tiNaiM na jAi / adho nIcI gati kima na jAvai / tihAM kahai karmarai bhAratUMrahita chai halako chai / tiNai nIco na jAvai / DAbo jImaNo na jAvai / je kAraNa preraka koI nahI / aru kaMpai nahI je akriya chaD / koI pUchasI je siddhanaI valI karma kyu na lAgaI / tihAM kahai je karma to ajJAnasUM anaiM yogasUM lAgai chai / te siddha jIvanai ajJAnayoga khakhAvyA (khapAvyA) tiNaI karma lAgai nahIM / e cyAra dhyAnano adhikAra kahyo / hivaI valI bIjA cyAra dhyAna kahai chai / padastha 1 piMDastha 2 rUpastha 3 rUpAtIta 4 / hivai padastha dhyAna kahai chai / je arihaMta siddha paMca padanA guNa cIcItArI dhyAna karaNo te padastha dhyAna kahIjai 11 // hivai piMDastha dhyAna kahai chai / je piMDa kahatAM zarIra te mAhi rahAuM chai e ApaNo jIva tehamai arihaMta siddha AcArya upAdhyAya sAdhu ghaNerA guNa sarva chai ehavauM je dhyAna te piMDastha dhyAna jANivo / 2 / hivaI rUpastha dhyAna kahai chai / je rUpamai rahyo thako piNa e mAharo jIva arUpI anaMta guNI chai ehavo je dhyAna te rUpastha dhyAna jaannvo| e tIna dhyAna dharmadhyAnamai jANavA /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 53 hivai rUpAtIta dhyAna kahai chaD / niraMjana nirmala saMkalpa vikalparahita abheda eka zuddha sattArUpa dhyAna te rUpAtIta dhyAna jANavo / ihAM mArgaNA guNaThANA naya pramANa mati Adika jJAna kSayopazamabhAva sarva choDavAyogya thyaa| eka siddhanA mUlaguNa te dhyAvai / e rUpAtIta dhyAna jANavo / etalai mokSanA kAraNa dhyAna te kahyA / hivai cyAra bhAvanA dharmadhyAnarI kahai chai / maitrI bhAvanA sarva jIvasUM maitrIbhAva cItavaNo / sarvano bhalo cAhai / piNa buro kiNaro cItavaNo nahI e maitrI bhAvanA / pramodabhAvanA / guNavaMta anai jJAnAdi guNa upari rAga te pramodabhAvanA 2 // madhyastha bhAvanA je dharmavaMtasUM rAga anaiM adharmIsUM rAga nahI dveSa piNa nahIM te madhyastha bhAvanA (3 / dayA bhAvanA je sarva jIva Apa sarikhA jANI dayA pAlai hiMsai nahIM te dayA bhAvanA 4 / e cyAra bhAvanA kahI / iti cyAra dhyAna vicAra lezaH saMpUrNaH / zrImad vikramapuravare'lekhi bhojena / saMvat 1799 / vaizAkha suda SaSThI tithau // zrI rastu // kriyA aura phala aura hI / hota aura hI bhAya / bAlaka nAma pukArakai / bAlA leta bulAya / 1 / lAlasa lAla labAlatA lalA lalA paNa tIna /
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 anusaMdhAna-23 kara lAkarI hiya lobhatA / lalapaNa vaDapaNa kIna / 2 / vasai burAI jAsa tana / tAhIko sanamAna / bhalo bhalo kari choDIyai / khoTe grahe japadAna / / kanaka kanakate so gunau / mAdakatA adhikAya / ihiM khAyeM baurAta tana / uhiM pAyai baurAya / / zrI: stAt / vAcanAvasare mukhe yatnAkaraNIyeti rahasyam // AhaTa dohaTapariNAma sayaNa dusamaNa kAlaro soca monai kaThina lAgatA zabdonA artha aghaTa-durghaTa vicAra svajana duzmana kAlano zoca(cintA) mane sudhI tAI pAyA bheda kUDa dhanarai anaiM kuTuMbarai vAsatai hara kiso kUTa-prapaMca dhanane ane kuTuMbane vAste hareka-koIpaNa
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ April-2003 juDyAM guNaThANa tahati saradahai dravya chano naya-pramANa - nikSepA siddhasvarUpa nigodasvarUpa syAdvAda nizcaya vyavahAra asakhAyI alezI anavagAhI lokAlokApAyaka caudau rAja mAna tricho saMsAranAvasthAmai iNAMsUM zudhabudhi zuddha buddha abaMdhaka anudaya karmanA baMdha, udaya, udIraNA-rahita anudIraka avedI vaizAkha saMsthAna AparI dhyAnaMtarikA yoga ruMdhai bhego karyo guNasthAna- AtmAnA guNavikAsanI bhUmikA tathAstu - 'te pramANe ja che' ema zraddhA kare jainadarzanamAM svIkRta cha dravyonuM jaina tattvajJAnanA padArthonAM nAma che. mukta jIvanuM svarUpa atiavyakta cetanAvALI jIvanI avasthA te nigoda. anekAntavAda pratyeka vastune jovAnI be jaina dRSTiH nizcayanaya, vyavahAranaya saMsAranI avasthAmAM ethI veda vinAnA sakhA - mitrasaMbaMdharahita lezyArahita avagAhanArahita 55 loka- alokane chAMDanAra 14 'rAja' nA mApavALo ticche-madhya keDa para be hAtha rAkhIne UbhelA manuSyano AkAra potAnI zulladhyAnanA 4 bhedano madhyAntara vyApAra baMdha kare
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zailezIkaraNa ayogI apratipAtI avagAhanA dharmAstikAya aMtai jAya Agai cIcItArI rUpamai anusaMdhAna-23 AtmAnI nizcala avasthA yoga vihoNo AvyA pachI Tale nahIM tevo UMcAI 'dharma' nAmaka jainadarzanasvIkRta padArtha aMte jaIne Age-AgaLa vicArI(?) rUpamAM-pudgalamAM 8, zrIpAla phleTsa, kRSNanagara, dera roDa, bhAvanagara (gujarAta) 364001