Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ bharuca se prApta jina-dhAtupratimAoM ke lekha Azita zAha bharuca gujarAta kA prasiddha nagara hai| narmadA taTa para sthita yaha nagara prAcIna kAla meM bhagakaccha ke nAma se jAnA jAtA thA / yahA~ sthita jinamandira ke pAsa kucha varSa pahale khudAI se 78 dhAtu nirmita jina pratimAe~ prApta huI thI, jinameM tIrthaGkara pArzvanAtha kI 31, zAntinAtha kI 8, AdinAtha kI 7, arhat mahAvIra kI 4, jina candraprabha kI 2, vimalanAtha kI 1, kuMthunAtha kI 1 evaM ajJAta jina pratimAe~ 24 kA samAveza hai / inameM se kucha pratimAe~ parama pUjya AcArya zrI padmasAgarasUrIzvarajI mahArAja kI preraNA se evaM bharuca jaina saMgha kI udAratA se samrATa samprati saMgrahAlaya, kobA meM saMgRhIta kI gaI haiN| salekha pratimAe~ vikrama saMvat 1143 se 1391 ke bIca kI hai| pratimAoM ke pIche aMkita jyAdAtara lekha naSTaprAya: yA ghisa cuke hai / phira bhI inameM se 16 pratimAoM ke vAcya lekhoM ko yahA~ prakAzita kiye jA rahe hai| 1. tIrthaGkara pArzvanAtha - tritIthi jina pratimA - vikrama saMvat 1143 (67) saptaphaNAyukta tIrthaGkara pArzvanAtha siMhAsana para madhya meM padmAsana mudrA meM virAjita haiN| donoM ora kAyotsarga mudrA meM anya do tIrthaGkara khaDe haiM, jinakI pahacAna sambhava nahIM haiN| siMhAsana ke nIce do nAgacakra ke bIca kumbha kA aMkana hai / pIThikA para, siMhAsana ke eka chora para sarvAnubhUti yakSa evaM dUsare chora para devI aMbikA sthita hai| pIThikA ke donoM chora para nikale staMbha para cAmaradhArI kA aMkana hai, aura Upara madhya meM dharmacaka evaM hirana ke aMkana hai jo ghisa cuke haiM evaM eka chora para cAra ora dUsare chora para pA~ca grahoM ko aMkita kiyA gayA haiM / tIrthaGkara ke Upara trichatra, donoM ora AkAzacAri mAlAdhara evaM stUpi ke donoM ora azokapatra evaM parikara ko alaMkRta karane ke hetu rekhAMkana Adi kiyA gayA hai| pratimA ke pIche aMkita lekha nimmalikhita hai / "saM. 1143 varadeva varAIka suta kA. pra." (nApa (se. mI.) U~cAI - 16.5 lambAI - 11.5 caur3AI - 5.5.) 2. tIrthaGkara pArzvanAtha, paMcatIrthI pratimA - prAya: vi. saM. 10-11vI zatAbdI (74) mukhya tIrthaGkara ke rUpa meM pArzvanAtha madhya meM padmAsana meM birAjamAna haiN| donoM ora kAyotsarga meM do tIrthakara pIThikA se nikale kamalAsana para khar3e haiN| Upara chatrAMkita hai, aura isa ke Upara padmAsanastha do tIrthaGkara ke aMkana haiM / mukhya trichatra ke donoM ora mAlAdhara ke aMkana hai| tIrthaGkara ke siMhAsana ke nIce prathama kI taraha do nAgacakra ke bIca kumbha kA aMkana jaisA laga rahA hai / pIThikA ke madhya meM dAMDIyukta dharmacakra va hiranoM ke aMkana hai| donoM ora cAra va pA~ca milAkara navagrahoM ke aMkana hai / pIThikA ke donoM chora se nikale kamalAsana para eka ora sarvAnubhUti aura dUsarI ora zizu yukta devI aMbikA vIrAsana meM sthita hai| pratimA para kAfI pUjAvidhi hone ke kAraNa aMkanoM ke cehare Adi bhAga naSTa ho cuke haiN| pratimA ke pIche sirpha 'vihila' aMkita kiyA gayA hai| (nApa (se. mI) U~cAI - 15 lambAI - 11.5 caur3AI - 14.)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Vol. III 1997-2002 bharuca se prApta jina- dhAtupratimAoM ke lekha 3. pArzvanAtha tritIrthI pratimA vikrama saMvat 1178 ( 11 ) prAtihAryayukta tIrthaGkara pArzvanAtha ke siMhAsana meM do cakra ke aMkana haiN| jinameM se pratimA kI dAIM ora kA cakra khaMDita hai| mukhya tIrthaGkara ke donoM ora kAyotsarga mudrA meM khar3e do tIrthaGkara ke aMkana haiM / pIThikA ke donoM chora se nikale kamalAsana para cAmaradhArI ke aMkana hai| nIce siMhAsana ke donoM ora sarvAnubhUti yakSa evaM yakSI aMbikA ke aMkana hai| pIThikA ke madhya meM dharmacakra va navagraha evaM donoM chora para zrAvaka-zrAvikA ke aMkana hai, jo zAyada isa pratimA ke pratiSThApaka hai / parikara ke ardhagolAkAra meM tA~be kI do paratoM ke bIca cA~dI kI parata, nAgachatra ke bhItarI cA~dI kI parata, kAyotsarga mudrA meM tIrthaGkara kI kamara para, cAmaradhArI kI kamara para evaM tIrthaGkara kI gaddI va siMhAsana ke UparI chora cA~dI - tA~be kI parata jar3ita hai| pratimA ke pIche nimnAGkita lekha hai / 90 saMvat 1178 posa vadI 11 zukre zrI hAIkapurIya gacche zrI guNasenAcArya saMtAne savaNI TThalaTThame a. jagaNoga suta navIlena bhA. jayadevi samanvitena deva zrI pArzvanAtha pratimA ubhaya zreyArthaM kAritA pra. ( nApa ( se. mI.) U~cAI 23.5 lambAI 17.5 caur3AI 9.5) hAikapurIya gaccha ke lekha atyalpa mAtrA meM mile haiN| - 5. - - 4. pArzvanAtha ekatIrthI pratimA vikrama saMvat 1216 (34) prAtihArya sahita tIrthaGkara pArzvanAtha kI gaddI ke nIce jina ke lAJchana ke rUpa meM sarpa kA rekhAMkana hai / donoM ora siMhAkRti, siMhAsana ke donoM chora para yakSa yakSI, pIThikA ke madhya meM dharmacakra, hirana, navagraha UparI bhAga meM stUpa kiMvA kalaza ke donoM ora nimnAGkita lekha hai / va zrAvaka-zrAvikA ke aMkana kie gae hai| parikara ke azokapatra kA aMkana kiyA gayA hai| pratimA ke pIche - saM. 1215 vaizAkha su 12 zrI thArAgacche hImakasthAne jasatha ( dha )ra putra jasadhavalena jasadevI zreyase kAritAM nApa (se. mI.) U~cAI 18 lambAI thArAgaccha ke kucha lekha pahale mila cuke hai / zAyada isase thArApadra gaccha abhipreta ho / tIrthaGkara zAntinAtha ekatIrthI pratimA vikrama saMvat 1218 (14) padmAsana meM birAjita tIrthaGkara ke siMhAsana ke madhyameM unakA lAJchana hirana kA rekhAMkana prAyaH naSTa ho cukA hai / donoM ora siMhAkRti, yakSa-yakSI, tIrthaGkara ke donoM ora cAmaradhArI zira ke donoM ora uDDIyamAna mAlAdhara evaM pIche alaMkRta AbhAmaNDala kA rekhAMkana, trichatra ke donoM ora nRtyamudrA meM gAMdharva, pIThikA ke donoM chora para ArAdhaka rUpa meM zrAvaka-zrAvikA, madhya meM dharmacakra, hirana va navagraha aura parikara ke UparI bhAga meM stUpa ke donoM ora azokapatra ke aMkana kie gae haiN| ardhagolAkAra parikara meM, tIrthaGkara kI A~khoM meM zrIvatsa va gaddI ke madhya bhAga meM cA~dI kI parata jar3ita hai| pratimA ke pIche nimnAGkita lekha hai / saM. 1218 vaizAkha vadi 5 zanau zrI bhAvadevAcArya gacche jasadhavala putri kayA saha jiyA svAtma zreyArthaM zrI zAntijina kAritaM / ( nApa (se. mI.) U~cAI 22 lambAI - - - - - - 11 caur3AI 7. - 13.5 caur3AI 345 8.)
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 Azita zAha Nirgrantha madhyayuga meM bhAvadevAcArya kA eka prasiddha caityavAsI gaccha thA, jo kabhI kabhI 'bhAvaDAcArya gaccha' ke nAma se bhI pahacAnA jAtA thA / isa gaccha ke aneka pratimA lekha mila cuke haiM / 6. tIrthaGkara pArzvanAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1225 (251) aMga-racanAyukta tIrthaGkara pArzvanAtha kI pratimA meM siMhAsana ke madhya meM sarpa lAJchana kA rekhAMkana hai| lAJchana ke donoM ora kI siMhAkRti khaMDita ho cukI hai / nAgaphaNA vistRta hai| phaNA ke donoM ora khecara mAlAdhara evaM nRtya karate hue gAMdharva, tIrthaGkara ke donoM ora cAmaradhArI, jinameM se pratimA ke bAIM ora ke cAmaradhArI ghuTane se nIce taka khaMDita hai / siMhAsana ke donoM ora yakSa-yakSI, dharmacakra, navagraha Adi kA aMkana prathama kI pratimAoM kI taraha hI hai / pratimA ke pIche nimnAGkita lekha hai| 90 saMvat 1226 jyeSTha sudi 8 gre(gu), aMpiga(Na) palyA ruviNIkyA lakhamaNa pAlhaNa delhaNa sagetayA pArzvanAtha bimba kAritaM zrI paramAnanda (nApa (se. mI.) U~cAI - 23.5 lambAI- 15 caur3AI - 9) "zrI paramAnanda' se yahA~ 'paramAnanda sUri pratiSThitaM' aisA vivakSita ho| isa nAma ke sUri ke kAla ke lekha pUrva mile hai / 7. mahAvIrasvAmI - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1234 (13) anya pratimAoM kI taraha yaha pratimA bhI prAtihArya yukta hai| tIrthaGkara kI gaddI ke nIce madhya meM vIrAsana meM zAntidevI kA aMkana pazcima bhAratIya zailI kI vizeSatA hai jo anyatra dekhane meM nahIM AtI hai| jinapIThikA para madhya meM dharmacakra evaM hiranoM kA spaSTa aMkana, donoM chora para golAkAra AdhAra para vIrAsana evaM ArAdhaka kI mudrA meM zrAvaka-zrAvikAe~ aMkita kie gae hai| 1 saM. 1234 mArga sudi 15 zukre Uoha kAlija(je) zrI mahAvIra pratyAmA kArApitA guNadevyA AtmazreyArthaM pratiSThita zrI candraprabhAcAryaiH // (nApa (se. mI.) U~cAI - 21 lambAI - 14. 5 caur3AI - 9.5.) 8. jina pratimA -ekatIrthI -vikrama saMvat 1239 (22) pratihAryayukta isa pratimA kI pahacAna sambhava nahIM hai kyoMki pUjAvidhi se pratimA kA UparI parata evaM lAJchana naSTaprAya hai para yaha pratimA tIrthakara mallinAtha kI hone kI saMbhAvanA hai kyoMki lekha meM zrI malaaspaSTa rUpa se par3hane meM AtA hai| anya pratimAoM kI taraha hI isa pratimA meM bhI cAmaradhArI, yakSa-yakSI, dharmacaka evaM navagraha, zrAvaka-zrAvikA Adi upasthita haiM / saMvat 1239 kArtika sudi 1 bhrAtR raMrAlena...mAtR priyama zrI mala....kAritA pratiSThitA zrI sarvadevasUribhiH (nApa (se. mI.) U~cAI - 18 lambAI - 13.5 caur3AI - 8.) 9. tIrthaGkara pArzvanAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 12-- (20) tIrthaGkara pArzvanAtha kI isa pratimA meM bhI prathama kI taraha pratimA kI UparI parata evaM lekha naSTaprAya hai| sirpha saMvat 1223 varSe itanA hI vAcya hai bAkI hissA vAcya nahIM hai|
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 Vol. III - 1997-2002 bharuca se prApta jina-dhAtupratimAoM ke lekha (nApa (se. mI.) U~cAI - 20 lambAI - 13 caur3AI - 7. 5.) 10. tIrthaGkara pArzvanAtha - tritIrthI pratimA - saMvat 1301 (1310) (66) madhya meM tIrthaGkara pArzvanAtha, Upara sapta nAgaphaNA, jina ke zarIra ke bAkI hisse kA rekhAMkana tIrthaGkara kI pIThikA taka kiyA gayA hai| donoM ora cAmaradhArI, yakSa-yakSI, siMhAsana ke madhya bhAga meM sarpa lAJchana kA spaSTa rekhAMkana, pIThikA para dharmacakra, navagraha evaM ArAdhaka strI-puruSa Adi aSTa prAtihArya ke aMkanoM ke sAtha-sAtha parikara ko bhI alaGkRta kiyA gayA hai / 90 // saMvat 1310 varSe phAguNa vadi 5 sa( za)nau zrI prAgavATatvaye [ prAgvATAnvaye] po. tihaNapAla pAlaka (tra, tva tUtaye zreyase prA. kSImasIhena bhA.nyakayA sahitena zrI pArzvanAtha pratimA kAritA pra. zrI yazodevasUribhi / (nApa (se. mI.) U~cAI - 17.5 lambAI - 11.5 caur3AI - 7.5.) 11. AdinAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1327 (38) viziSTa prakAra ke parikarayukta tIrthaGkara AdinAtha kI yaha pratimA prAtihArya sahita hai / pratimA meM naz2ara A rahI lAlimA tA~be ke adhikatara prayoga se hai| dvipIThikAyukta isa pratimA kI prathama pIThikA para yakSayakSI, dharmacakra evaM navagraha ke aMkana haiM aura dvitIya pIThikA ke donoM chora para ArAdhaka/kArApaka zrAvakazrAvikA ke aMkana hai / 9saM. 1327 mAha sudi 5 zrImAla jJAtiya zAMtAnvaye bhAMDA rAjA suta bhAMDA, nAga(gendra bhAyA~ vA bouladevi tayoH suta rANAkena pitroH zreyArthe zrI AdinAtha bimba kAritaM pratiSThitaM bhAvaDAra gacche zrI bhAvadevasUribhiH tth|| bhAvaDAra gaccha Upara kathita bhAvadevAcArya gaccha kA hI nAmAntara hai / (nAma (se. mI.) U~cAI- 16.5 lambAI - 12 caur3AI - 6.5) 12. candraprabhasvAmI - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1326 (35) prAtihArya sameta isa pratimA meM bhI anya pratimAoM kI taraha cAmaradhArI, dharmacakra, navagraha, yakSa-yakSI Adi aMkana kie gae hai| 90 // saMvat 1326 varSe mAgha vadi ra ravau moDhajJAtiya -(sAt kuvAra bhAryA Tha jayatu zreyArthe Tha. AhaDena zrI candraprabhabimba kAritaM pratiSThitaM zrI paramAnandasUribhiH / / pratimA kA kArApaka moDha jJAti kA hone se lekha aitihAsika dRSTi se mahattvapUrNa hai| 13. AdinAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1331 (16) AdinAtha kI prAtihArya saMlagna isa pratimAoM meM anya pratimAoM se alaga kucha naI vizetAe~ haiM jinameM pratimA kI pIThikA ke donoM chora para bane laMba catuSkoNa AdhAra para aMkita aSTagraha, siMhAsana ke donoM chora para yakSa-yakSI ke aMkana nahIM hai para unake sthAna para do catuSkoNa ke aMkana kie gae haiN| jina para sUrya jaisA rekhAMkana kiyA gayA hai, pratimA ke pIche daNDadhArI sevaka kA aMkana mahattvapUrNa hai jo kisI vizeSa gaccha yA sthAna kI viziSTatA hai| pratimA lekha meM kisI gaccha yA sthAna kA ullekha nahIM kiyA gayA hai|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 Azita zAha Nirgrantha saMvat 1331 vaizAkha sudi 1 some zrI prAgvATa jJAtIya mahaM. rUpAsuta mahaM. sAga( mandeina zrI AdinAtha bimba kAritaM pratiSThitaM / / (nApa (se. mI.) U~cAI - 21 lambAI - 14 caur3AI - 8.5.) 'maha' zabda se sUcita hai ki banAnevAle maMtrI kula ke the| 14. tIrthaGkara pArzvanAtha - paMcatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1353 (77) tIrthaGkara pArzvanAtha kI yaha pratimA meM anya pratimAoM se kucha vizeSatA haiM, isa pratimA meM eka-do prAtihArya ko chor3akara anya prAtihArya evaM kinnara-gAMdharva Adi ke aMkanoM kA abhAva hai jo isa kAla kI anya pratimAoM meM hote hai, do nAgaphaNA ke AdhAra para padmAsana meM tIrthaGkara birAjita hai, ghuTane thor3I nIce kI ora jhuke hue haiN| tIrthaGkara ke donoM ora kAyotsarga meM do tIrthaGkara chatra yukta, saptaphaNA ke donoM ora padmAsana meM do tIrthakara pIThikA ke madhya meM navagraha evaM donoM chora para do yakSIyoM ke aMkana kie gae hai| parikara ke UparI bhAga meM stUpi khaMDita ho cukI hai| ___. 1353 vai. su. 13-zrI pArzva bimba kAritaM zrI~grA. gacche zrI zrI candrasUribhiH / pratiSThitaM. (nApa (se. mI.) U~cAI - 8 lambAI - 8 caur3AI - 3.) 15. pArzvanAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1374 (46) dvipIThikA para AsIna jina pArzvanAtha prAtihAryayukta hai| prathama pIThikA para siMhAsana ke donoM chora para yakSa-yakSI aura dvitIya pIThikA para madhya meM dharmacakra evaM donoM ora navagraha va pIThikA ke bhUtala para madhya meM sarpa kA lAJchana aMkana kiyA gayA hai| saMvat 1374 varSe mAgha sudi 10 gurau ukesIya vaMze sAdhu tihuNa suta bhImasIha bhA / DAkenabAI khe( Se )ndra zreyase zrI pArzvanAtha bimba kA. pratiSThitaM zrI paramAnandasUribhiH (nApa (se. mI.) U~cAI - 14 lambAI - 9 caur3AI -5.5.) 16. AdinAtha - ekatIrthI pratimA - vikrama saMvat 1391 (91) tIrthaGkara AdinAtha prAtihArya evaM dvipIThikA yukta, prathama pIThikA para dharmacakra, navagraha evaM yakSa-yakSI, dvitIya pIThikA ke donoM chora para zrAvaka-zrAvikA Adi kA aMkana hai| (saM. 1391 varSe prA. jJA. zre. kelaNa bhA. bhopala pu.--ubhAdenalajI-pitro zreyase zrI di. bi. kA. pra.- zrI sarvadevasUribhiH / ) (nApa (se. mI.) U~cAI - 11 lambAI - 6.5 caur3AI - 8.)