Book Title: Bhadracharya ane Dattilacharya
Author(s): M A Dhaky
Publisher: Z_Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_1_002105.pdf and Nirgranth_Aetihasik_Lekh_Samucchay_Part_2
Catalog link: https://jainqq.org/explore/249355/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAryAcArya ane darilAcArya IsvIsan pUrvenI pAMcamI zatAbdInA aMtabhAge ke cothI zatAbdInA pUrvArdhamAM thayelA Arya zaThaMbhava vA svAyaMbhuva dvArA racAyelA manAtA dazakAlika keivA dazavaikAlika-sUtranI jaina zvetAMbara zrutamAM bahu moTI pratiSThA che. sadAcaraNa ane vairAgyapoSaka abhibhAvo, ciMtana-gahanatA ane cetohara padalAlitya dharAvatI tenI keTalIka sugaMbhIra gAthAonuM bhAratIya tattvapravaNa sAhityamAM UMcuM sthAna che. prakRti Agama para AthI svAbhAvika rIte ja alaga alaga svarUpanI ane sArI evI saMkhyAmAM prAcIna ane madhyayugamAM vyAkhyAo thayelI : jemAM AcArya bhadrabAhu dvitIyanI manAtI niyukti (prAkRta IsvIsano pamo-chaThTho saiko), "vRddhavivaraNa" nAmaka ajJAta kartaka cUNi (sAtamA saikAno uttarArdha), thoDAM varSo pahelAM maLI AvelI agatyasiMhanI cUrNi (prAkRtaH chaThThA zatakano uttarArdha), ane AcArya haribhadrasUrinI ziSyabodhinI-TIkA kivA ziSyahitAvRtti (saMskRta : 8mA zatakano pUrvArdha) mukhya, vizada, vizeSa mahattvapUrNa, ane pramANamAM prAcIna che. tadatirikta dakSiNa bhAratamAM vizeSa pAMgarela, jaina saMpradAyanA eka trIjA AmnAya--vApIya saMgha-nA aparAjitasUri aparanA vijyAcArye paNa dazavaikAlika para eka TIkA-vijayodayA TIkA (8mo-9mo saiko)-racelI, je hAla aprApya che. agatyasiMhanI cUrNinA aMtarAvalokana parathI jaNAya che ke te kRti pUrve paNa dazavaikAlikasUtra para beeka vRttio prAkRta bhASAmAM racAI gayelI, jenAM avataraNa vA AzayAdi cUrNi aMtargata yatratatra jovA maLe che. cUrNikAra vizeSamAM "bhadra' ane "dattila" nAmanA be pUrvavartI AcAryonA mata paNa udgati kare che. saMbhava che ke je ekAda-be purANI vRttionAM avataraNa, vyAkhyA-vivaraNa Adi cUrNimAM maLe che tenA kartA pUrvakathita bhadrAryAcArya ane darilAcArya hoya. saMdarbhagata AcAryo koNa hatA, kyAre thaI gayelA, e vAta anveSaNIya che. agatyasiMhIyA cUrNino samaya (sva) munizrI puNyavijayajIe Agamo paranAM bhASyo pUrvenI ane pauvaparyanAM pramANonAM vizeSa parIkSaNa pachI paMdalasukha mAlavaNiyAe chaThThA zatakanA madhyanA arasAno nizcita karyo che, je bahudhA svIkArya jaNAya che. AthI pUrvokta AcAryo (bhadra-dattila) cUrNikArathI ane cUrNinA samayathI pUrvavartI ja mAnavA ghaTe. A purAtana AcAryo saMbaMdhamAM pahelI talAza paTTAvalI Adi saMbaddha sAhityamAM karavI joIe. etad viSayaka sAdhanomAM vartamAne paryuSaNAkalpanI "sthavirAvalI" sauthI prAcIna che. teno Arya skaMdila parvatano bhAga spaSTatayA AgamonI mAthurI vAcanA (prAyaH Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirga-1 aitihAsika lekha-samuccaya-1 I. sa. 353-363) jeTalo prAcIna che. "sthavirAvalI"nA e purANA hissAmAM Arya vajathI sAtamA AcAryanuM nAma Arya bhadra maLe che ane prastuta Arya bhadrathI saptama AcAryanuM nAma pharIne Arya bhadra e prakAre maLe che. AcArya vajano samaya sarerAza gaNatarIe IsvIsan pUrvenI prathama sadImAM paDe che, ane e hisAbe prathama Arya bhadrano samaya IsvIsanI pahelI zatAbdInA aMtabhAge ane dvitIya Arya bhadrano kALa lagabhaga trIjI zatAbdInA madhyanA arasAmAM Ave. bhadrAcArya saMbaMdhI vizeSa talAza paravartI samaya-khaMDomAM karatAM sAMprata carcAne upakAraka evA bIjA be nirdezonI bhALa maLe che. vidizAnA udayagiri(prA. nIcegirI)nI jaina guphAnA gu. saM. 106 ! I. sa. 425-26nA utkIrNa lekhamAM jaNAvyA pramANe Aryakulogata AcArya gozarma dvArA guphAnA mukhamAM jina pAnI pratimA pratiSThita thayA hovAno ullekha che. zilAlekha ulikhita AcArya bhadra ane kalpasUtra-sthavirAvalInA dvitIya bhadrAye Ama to abhinna lAge. paraMtu samAna gurunA sAdhuonA samudAya mATe uttaranI mukhyadhArAnA nigraMthomAM "anvaya" kahevAnI prathA nahotI. tyAM gaNa, zAkhA, kula jevA prabheda hatA. AthI cUrNi-kathita bhadrAyaMcAI e paTTAvalI-kathita Arya bhadra (kadAca dvitIya) hovAno saMbhava nahivat rahe che. bIjo ullekha sUtrakRtAMga paranI anAmI kartAnI cUrNi(vRddha-vivaraNa)mAM sU. 760 paranA vyAkhyAnamAM maLe che. tyAM tra dUSaNakSamAzramafzaSyaki?i)vAvI vRvate evo ullekha Ave che. paryuSaNA kalpa-sthavirAvalImAM tema ja udayagirinA zilAlekhamAM AvatA bhadrAcAryane badale A sUtrakRtAMga pUrNi-kathita bhadrAryAcArya ane dazavaikAlika-cUrNi (agatyasiMha) kathita e ja nAmanA AcArya abhinna hovAno vizeSa saMbhava che. sUtrakRtAMga cUrNi anusAra bhadrAcAryanA guru dUdhvagaNi kSamAzramaNa te anya koI nahIM paNa naMdIsUtranI sthavirAvalI"mAM AvatA, sUtrakAra devavAcakanA guru, "dUSyagaNi" ja jaNAya che". niMdIsUtranI racanA valabhImAM maLelI dvitIya pariSada(I. sa. 103 / 516)thI pahelAM thaI cUkelI jaNAya che. tyAM, virAvalImAM, Arya nAgArjuna (I. sa. nA cothA saikAnuM prathama caraNa)thI dUSyagaNi kramamAM trIjA Ave che. e hisAbe dUSyagaNino samaya I. sa. 400 425nA gALAno ane temanA ziSyo devavAcaka tema ja bhadrAcAryano samaya I. sa. 425450nA arasAno hoI zake. bIjA AcArya, dattila vize, zodha calAvatAM prApya paTTAvalIo Adi sAdhanomAM to temano patto maLato nathI paNa guptasamrATa kumAraguptanA nAma sAthenA mathurAnA eka jaina pratimA lekhamAM temano ullekha thayelo che. gupta saMvatsara 113 I. sa. 432-33nI mitivALA te lekhamAM koTTiya(kauTika)gaNanI vidyAdharI-zAkhAnA darilAcAryanA AdezathI pratimA pratiSThita Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhadrAryAcArya ane daktilAcArya 21 thayAno ullekha che. A spaSTa ullekha jotAM ane agamyasiMhanA saMbhAvya samayathI lekhanI mitinA hisAbe Azare savAso varSa jeTaluM temanuM purogAmIpaNuM lakSamAM letAM, cUrNikathita dattilAcArya ane sAMprata zilAlekha ullikhita darilAcArya abhinna hovA joIe. jo prastuta dattilAcArya dvArA paNa dazavaikAlikasUtranI eka vRtti racAI hoya to te vRttino samaya IsvIsanA pAMcamA zatakano dvitIya prahara hovAnuM nizcitarUpe anumAnI zakAya. A banne prAcIna ullekhonAM pramANothI agatyasiMha dvArA thayela be pUrvavid AcAryo saMbaddha ullekhanI prAmANikatA siddha thavA uparAMta teonI vidyamAnatAnA kALano paNa mahadaMze nirNaya thaI jAya che. bhadrAyaMcArya IsvIsanA pAMcamA zatakanA pUrvArdhamAM thayA haze ane dattilAcArya to I. sa. 432-33mAM vidyamAna hovAnuM have sunizcita bane che. A gaNatarIe bhadrAryAcArya ane dattilAcArya samakAlika sthaviro hovA ghaTe. prastuta banne AcAryoe dazavaikAlikasUtra para vRttio racI hoya to te banne kRtio jainAgamonI vAlabhI vAcanA (I. sa. 103 vA I. sa. 516)thI pUrve thaI cUkI hatI. hAla aprApya evI A vRttionA Azaya-aMza agatyasiMhanI cUrNimAM abhiprAyarUpe jaLavAyA hoI, prastuta cUrNinuM mUlya adhiktara banI jAya che. alabatta cUrNikAranAM nijI maMtavyo ane pUrvavartI vRttikAronAM maMtavyo vacce bAvartaka rekhAo doravAnuM kArya to AgamonA adhyetAo ja karI zake. TippaNo : 1. A aMgabAhya" vargamAM gaNAtA AgamanuM vartamAna bhASA-svarUpa alabatta IsvIsanu pUrvenI ekAda sadIthI vizeSa purANuM nathI. mULa kRti banyA bAda cAraso eka varSa pachI bhASAmAM yugAnukUla parivartana karavAmAM AvyuM hovAno saMbhava che. (Arya zaabhava jina vardhamAna mahAvIra nirvANa I. sa. 477 pachInA kramamAM pAMcamA puraSa che.) paraMtu tenA prAraMbhanA be ja adhyAyo asalI che. bAkInA zayaMbhavathI beeka sadI bAdanA che. 2. mohanalAla mahetA tene jinadAsa gaNi mahattara-kaka (IsvIsananA 7mA zatakanuM AkharI caraNa) mAne che : (juo jaina sAhitya mAM vRddha tihAsa, mAga rU, pArzvanAtha jaivAzrama pramAtA, vArAphI, 2267, pR. 306) paNa (sva) munivaryazrI puNyavijayajIno e vizeSa prAcIna hovAno mata grAhya lAge che. kAraNa e che ke AvazyakacUrNi, ke jemAM jinabhadragaNi kSamAzramaNa(A. Isa. 194)nI koI ja kRtiono ullekha nathI, temAM A cUrNino nahIM paNa agatyasiMhanI cUrNimAMthI utAro maLe che. A chellI kahI te cUrNi upara joI gayA tema chaThThA saikAnA uttarArdhathI to arvAcIna nathI jaNAtI (juo navI sud, prati prantha para prasthA , amAra, 2666, pR. 20). 3. nAthUrAma premI, "yApanIyoM kA sAhitya", jaina sAhitya aura itihAsa, saMzodhita-sAhityamAlA, prathama puSpa, vasva 2666, pR. 60, 67, tathA prastuta saMkalanamAM "mArajdhanA zaura DI TIveM'', pR. 76. 4. juo sahyAtmiyagurUM (. muni kuvanaya), pra9i19nthapariSa prasthA 67, 3damavA 127rU. 5. ejana, "prastAvanA,' tasu mAnavaLayA, pR. 22, 13. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. sintha aitihAsika lekha-samuccaya-1 6. hoivageremAM ane ttinAvie; ejana, mUlapATha, pR. 3. 7. ejana, paM. mAlavaNiyA dazavaikAlikasUtra paranI cUrNimAM prAcInatara vRttionA maLatA nirdeza vize kahI AgaLa noMdhe che ke : "AcArya aparAjita jo yApanIya the unhoMne bhI dazavakAlika kI vijayodayA nAmaka TIkA likhI thii| vaha sthavira agastya ke samakSa thI yA nahIM usakA nirNaya jarUrI hai| kintu yaha upalabdha nahIM hai ataava yaha jAnanA kaThina hai| sthavira agastyasiMha dvArA kiyA gayA vRtti kA ullekha pUrvokta tInoM meM se aka kA hai thA anya je hai k thI 8nA na hai' ! ("prastAvanA', pR. 26-12). paNa agatyasiMha sAme vijayodayATIkA to hovAno saMbhava ja nathI. prastuta aparAjitasUrinI zivAryakRta ArAdhanA paranI vartamAne upalabdha vijayodayATIkAmAM jaTA-siMhanaMdIkRta varAcaritranA utArA hoI, A vRttikArano samaya IsvIsanunA sAtamA zatakanA uttarArdha pUrveno saMbhavato nathI. vizeSamAM saMdarbhagata TIkA saMskRtamAM hovAno ghaNo saMbhava che, jyAre agatyasiMhanI sAme haze te sau TIkAo prAkRtamAM hoya tema lAge che.) 8. vigata mATe ejana. 9. "sthavirAvalI" mATe juo rzanavinaya (saMpati), zrI paTTAvatnI-samuccaya:, prathama pA:, zrI cAritra-smAraka-graMthamAlA, viramagAma 1933, pR1-11. virAvalImAM gadha sUtra 33 (mAthurI vAcanAnA adhyakSa) Arya skaMdila (ajja saMDillo sAthe samApta thAya che. tyArabAda AgaLa padyamAM 14 gAthAo ApI che ane temAM virAvalIne devardhvigaNi kSamAkSamaNa sudhI laMbAvavAmAM AvI che. paNa A parivardhita bhAganI zailI alaga paDI jAya che ane teTalo bhAga vAlabha saMkalana samayano, I. sa. 103 ke te pachI taratanAM varSo daramiyAna pUrtirUpe umerAyelo che tema spaSTa jaNAI Ave che. 20. E. Hultzsch, "Two Inscriptions from general Cunnigham's Archaeological Re ports", Indian Antiquary, Vol. XI, p. 310. saMdarbhagata pATha A pramANe che : AcArya bhadrAnvaya bhUSaNasya ziSyA hyasAvAryakulAtasya AcArya gozama munessutastu. 11. juo saM. muni jaMbUvijaya, sUyADaMsu, jaina-mAna-granthamAnA abhyAdR 2, muMbaI 1978, pR. 35. 12. naMdIsUtramAM kartAnuM nAma alabatta nathI ApyuM, paNa jinadAsagaNi mahattaranI naMdIcUrNi(zaka saM. 598 I. sa. 977)mAM e spaSTatA maLe che. tyAM dUSyagaNinA ziSya devavAcake prakRta sUtranI racanA karelI tema kahyuM che. A ullekha vizvasanIya che. (juo , pR .) 13. naMdIsUtranI "sthavirAvalI" duSyagaNi sAthe samApta thAya che juo saM. muni puNyavijaya, paM. dalasukha mAlavaNiyA ane paMta amRtalAla mohanalAla bhojaka, pitta, vAvanI jANa 42, naina-kama asthamAnA abhyAhU 2, muMbaI 1968, pR. 8. 98.G. Buhler, "Further Jaina Inscriptions from Mathura," Epigraphia Indica, Vol II, XIV, Ins. no. XXXIX, p. 210. 15. pratimAlekhano saMbaddha pATha A pramANe che : ".....pUrvA diyato] MdyAdhara to] rAhato ttinAcArba jhapatA.... ityAdi