Atmanand Prakash Pustak 100 Ank 08

Author(s): Pramodkant K Shah
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/532085/1

Page #1

શ્રી આઠ પ્રકાશ SHREE ATMANAND PRAKASH
Vol-3 * Issue-8 | JUNE-2003
જેઠ
જુન-૨૦૦૩ આત્મ સંવત : ૧૦૭ વીર સંવત : ૨૫૨૯ વિક્રમ સંવત : ૨૦૫૯
પુસ્તક : ૧૦૦
आरोग्यं द्विविधं बाह्यमान्तरं तत्र चादिमम् । शारीरिकं द्वितीयं च चित्तनार्मल्यलक्षणम् ॥
આરોગ્ય બે પ્રકારનું : બાહ્ય અને આત્તર. શારીરિક આરોગ્ય એ બાહ્ય આરોગ્ય અને માનસિક નૈર્મલ્યરૂપ આરોગ્ય એ આત્તર આરોગ્ય. ૧૨.
Health is of two kinds : outer and inner. The former is bodily and the latter, the purified state of mind. 12.
(કલ્યાણભારતી ચેપ્ટર-૫ : ગાથા-૧૨, પૃષ્ઠ-૭૫)

Page #2

ક્રમ
લેખ
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
તંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહ
અનુક્રમણિકા
(૧)
જૈન શ્રાવક
(૨) સ્વાધ્યાય એટલે સ્વયંનું અધ્યયન ઃ બેહોશીમાંથી જાગૃતિ તરફનું કદમ
(૩) પૂજાનું સાચું સ્વરૂપ
(૪) અષ્ટાપદ-કૈલાસ માનસરોવર યાત્રા (૮)
(૫) શ્રી ચંડરુદ્રાચાર્ય અને શ્રી શય્યભવાચાર્ય (૬) પૂ.પં. ભદ્રંકરવિજયજી મ.સા.ના પ્રવચનો (૭) નિર્મલ દેઢ સમકિત ગુણવતી મહાસતી સુલસા (૮) ત્યાગ - ભગવાન મહાવીરની દ્રષ્ટિએ....
(૯) મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર
લેખક
રચયિતા : બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ.સા.
શાહ કેયુરકુમાર વિનયચંદ્ર
—મહેન્દ્ર પુનાતર
પ્રા. ડૉ. પ્રફુલ્લાબેન રસિકલાલ વોરા
કાંતિલાલ દીપચંદ શાહ
ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ
પં. શ્રી ગુણસુંદરવિજયજી
—દીપકભાઈ દેસાઈ
— ડ્રેગેશ્વર
આ સભાના નવા પેટ્રન મેમ્બરશ્રી દર્શનકુમાર અશોકભાઈ દોશી (દોશી બ્રધર્સ) મુંબઈ
જયેશકુમાર ચંપકલાલ વોરા
શૈલેષકુમાર ચંપકલાલ વોરા
જગતકુમાર ચંપકલાલ વોરા
સુરત
સુરત
સુરત
આ સભાના નવા આજીવન સભ્યશ્રી
ભાવનગર
पृष्ठ
૧
૪
૭
૧
૧૩
૧૫
૧૮
૨૦

Page #3

[૧
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩] ટ્રસ્ટ રજી. ન. એફ-૩૭ ભાવનગર
દિ જૈન શ્રાવક ઉદિ ] શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
(રચયિતા : શ્રીમદ્ બુદ્ધિસાગરસૂરિજી મ. સા.) ભાવનગરનું મુખપત્ર
ખટપટિયા કે શ્રાવકો, ખટપટ કરે હજાર; (ફક્ત સભ્યો માટે) * * *
કપટે મુનિ લડાવતા, નારદ સમ અવધાર. ૪૩ સભાના હોદ્દેદારશ્રીઓ :
આડુ અવળું ભેરવી, કપટ કળાથી વાત; (૧) પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહ–પ્રમુખ
કરી સાધુઓ પજવતા, કરી ધર્મની ઘાત. ૪૪ | (૨) દિવ્યકાંત મોહનલાલ સલોત–ઉપપ્રમુખ
એવા શ્રાવક નામના, નિષ્ફળ કાઢે કાળ; (૩) જશવંતરાય ચીમનલાલ ગાંધી–ઉપપ્રમુખ
| ધર્મરત્ન હારી જતા, ધર્મ માર્ગમાં બાળ. ૪૫ (૪) મનહરલાલ કેશવલાલ મહેતા–માનદ્મંત્રી
રૂચિ નહિં મુનિવૃન્દ પર, રામાપર બહુ રાગ; (૫) ચંદુલાલ ધનજીભાઈ વોરા–માનદ્મંત્રી
કદર સાધુની ના કરે, મનમાં કાળો કાગ. ૪૬ (૬) ચીમનલાલ વર્ધમાન શાહ-માનમંત્રી
| શ્રાવક એવા નામના, કૂળથકી કહેવાય; (૭) હસમુખરાય જયંતીલાલ શાહ–ખજાનચી
કરે ન ધર્મારાધના, મિથ્યાત્વી દેખાય. ૪૭
નિદે ધર્મ વિચારને, નિને ધર્માચાર; સભા પેટ્રન મેમ્બર ફી રૂ. ૧૦OO=00 નાસ્તિક શ્રાવક જાણવા, બાંધે કર્મ અપાર. ૪૮ સભા આજીવન સભ્ય ફી રૂ. ૫૦૦=૦૦ કરે સંઘની હેલના, ધરે સંઘપર ખાર; * * *
ધર્મ સંઘ માને નહીં, દુર્ભવી શ્રાવક ધાર. ૪૯ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વાર્ષિક જાહેરાત દરઃ
નાત જાત વ્યવહારથી, સાધે ધર્માચાર; ટાઈટલ પેઈજ આખું રૂ. ૫000=00 અત્તમાં શ્રદ્ધા નહીં, કૃત્રિમ શ્રાવકધાર. ૫૦
આખું પેઈજ રૂ. ૩૦૦૦=૦૦ ધન દારાદિક સ્વાર્થથી, કરે ધર્મ પરિહાર; અર્ધ પેઈજ રૂા. ૧૫૦૦=૦૦ શ્રાવક વિષયાનન્દી તે, ઉતરે નહિ ભવપાર. ૫૧ પા પેઈજ રૂા. ૧૦૦૦=૦૦ ધર્મતત્ત્વ સમજે નહીં, મન રાખે અહંકાર;
મૂઢ જૈન તે જાણવો, કરે ન સમજી સાર. પર શૈક્ષણિક ઉત્તેજન, જ્ઞાનખાતું, સભા નિભાવ ગદ્ધા પુચ્છ કદાગ્રહી, ત્યજે ન જૂઠો પક્ષ; ફંડ, યાત્રા પ્રવાસ આદિમાં વ્યાજું ફંડ માટે કદાગ્રહી શ્રાવક અરે, થાય નહીં જગદક્ષ. ૧૩ ડોનેશન સ્વીકારવામાં આવે છે.
જ્યાં જાવે ત્યાં તેહવો, ક્ષણ ક્ષણમાં થઈ જાય;
સત્ય જૂઠ જાણે નહીં, ક્ષણિક શ્રાદ્ધ કથાય. ૫૪ * માલિક તથા પ્રકાશન સ્થળ : વિના વિચારે બોલતો, કરતો તાણાંતાણ;
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ક્ષેત્ર કાલ અનુભવ વિના, શ્રાવક મૂર્ખ પ્રમાણ, પપ ખારગેઈટ, ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧
ઉદ્ધત ને અવળો બની, લોપે ધર્માચાર; ફોન નં. (૦૨૭૮) ૨૫૨૧૬૯૮ સિદ્ધાન્તોને લોપતો, નાસ્તિક શ્રાવક ધાર. ૫૬)

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ સ્વાધ્યાય એટલે સ્વયંનું અધ્યયન : બેહોશીમાંથી
જાગૃતિ તરફનું કદમ –મહેન્દ્ર પુનાતર અંતરતમાં પ્રાયશ્ચિત, વિનય અને | રાગ, દ્વેષ, ક્રોધ, લોભ, માન, માયા વગેરે અનેક વૈયાવૃત્ય અંગે આપણે જાણવાની કોશિશ કરી ઉપદ્રવો છે. આ શા માટે છે? આ બધા ઉપદ્રવો હવે અંતરતપના ચોથા ચરણ સ્વાધ્યાય અંગે | આપણી ભીતરમાં શી હલચલ મચાવે છે? તેના વિચારીએ. સ્વાધ્યાયનો દેખીતો અર્થ છે શાસ્ત્રનું, I દ્વારા આપણે કેવા કેવા વિચારો કરીએ છીએ? ધર્મગ્રંથોનું પઠન, અધ્યયન અને મનન, ભણવું - | આ બધા ઉપદ્રવો કઈ રીતે શમે? આપણે સ્વય ભણાવવું, જે શંકા હોય તે ગુરુને પૂછવી, જે કાંઈ | કેવા છીએ? એ બધાનું અધ્યયન એટલે યાદ હોય તેને ફરીફરી સ્મરણમાં લાવવું. વાંચેલી| સ્વાધ્યાય. આપણે ક્રોધનું કે રાગનું અધ્યયન કરી વાતને એકાગ્રચિત્તે વિચારવી, ધર્મોપદેશ દેવો-] રહ્યા હોઈએ તો તે સ્વાધ્યાય છે પરંતુ ક્રોધની ધર્મકથા કરવી. કોઈપણ સાધક માટે આ જરૂરી | બાબતમાં બીજાઓએ શું કહ્યું છે તેનો વિચાર છે પરંતુ માત્ર આટલાથી તે અંતરતપ બની શકે | કરીએ, શાસ્ત્રમાં શું લખ્યું છે તેનો વિચાર કરીએ નહીં. માત્ર શાસ્ત્રોનો અભ્યાસ કરવાથી ખરા, તો એ સ્વાધ્યાય બનશે નહીં. કારણ કે એ અર્થમાં જ્ઞાની બની શકાય નહીં. અંતરતા | બીજાનો અનુભવ છે. એ માર્ગદર્શન રૂપ બની આટલું સરળ અને સહેલું નથી. તે કઠિન સાધના] શકે પરંતુ અંતરતપની છલાંગમાં બીજાનો છે. એટલે સ્વાધ્યાયના ગર્ભિત અર્થને આપણે અનુભવ કામ આવે નહીં. તરતા શીખવું હોય સમજવો પડશે.
તો તમારે ખુદ પાણીમાં ઉતરવું પડે. તરવા સ્વાધ્યાયનો અર્થ છે સ્વયંનું અધ્યયન.
માટેનો ગમે તેટલો કિનારે બેસીને અભ્યાસ કર્યા સ્વયંના અનુભવ વગરનું જ્ઞાન નકામું બની જાય !
કરો તો તરતા થોડું આવડી જવાનું છે તે માટે છે. આ જગતમાં જેટલું જાણી શકાયું છે અને | પાણીમાં ડૂબકી લગાવવી પડે. મનુષ્ય ખુદ એક ભવિષ્યમાં જેટલું જાણી શકાશે તે મનુષ્યની |
શાસ્ત્ર છે. પ્રત્યેક માણસની ભીતરમાં તેના બીજ ભીતરમાં પડેલું છે અને મનુષ્ય દ્વારા જ તે જાણી | પડેલા છે. સ્વાધ્યાય દ્વારા તેને પોષણ આપવાનું શકાશે. આપણે એક વિચિત્ર ગ્રંથિઓની જાળ
| છે. જે દિવસે આ બીજ અંકુરિત થશે અને કૂંપળ છીએ. આપણી અંદર એક દુનિયા પડી છે ફૂટશે ત્યારે અંદર વિસ્ફોટ થશે અને જ્ઞાનની હજારો જાતના ઉપદ્રવો છે. આ બધાનું અધ્યયન ગંગા વહેતી થઈ જશે. એટલે સ્વાધ્યાય.
કોઈપણ વસ્તુને બે રીતે જાણી શકાય છે. સ્વાધ્યાયનો અર્થ માત્ર શાસ્ત્રોનું પઠન અને ! એક વસ્તુગત રીતે અને બીજુ આત્મગત રીતે. મનન હોત તો તેને અધ્યયન કહેવું પૂરતું હતું. | જાણવાની પ્રક્રિયામાં બે ઘટનાઓ ઘટે છે. એક પરંતુ તેને સ્વાધ્યાય એટલા માટે કહેવામાં આવ્યું | જાણવાવાળો હોય છે અને બીજી જાણવા માટેની છે કે અંતરમાં ઉતરવાની આ પ્રક્રિયા છે. સ્વયં | વસ્તુ હોય છે. જ્ઞાતાને જાણવો એ ધર્મ છે અને વિશે જાણવાનો આ માર્ગ છે. આપણી અંદર શેયને જાણવું એ વિજ્ઞાન છે. આપણે ગમે તેટલું

Page #5

હોય ,
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૯ જૂન ૨૦૦૩]
૩િ જાણી લઈએ તો પણ જ્ઞાતા અંગે કશી ખબર | જયારે માણસ પોતાનું સ્વયંમનું સ્મરણ કરે પડવાની નથી. સૂર્ય, ચંદ્ર, તારા અને બ્રહ્માંડનાનું છે ત્યારે સ્વાધ્યાય શરૂ થાય છે અને બીજા પ્રત્યે રહસ્યોને આપણે ગમે તેટલા જાણી લઈએ તો ! જયારે ધ્યાન કેન્દ્રીત થાય છે ત્યારે સ્વાધ્યાય બંધ પણ આપણા સંબંધમાં આપણે કશું જાણી શકીશું | થઈ જાય છે. સ્વયં પરથી ધ્યાન હટીને બીજી નહીં. જેમ જેમ જાણકારી વધે છે તેમ તેમ | ચીજ પર કેન્દ્રીત થાય છે ત્યારે માણસ સ્વયંને જાણવાવાળો માણસ ખોવાઈ જાય છે. જાણકારી | ભૂલી જાય છે. આ અનુપસ્થિતિને તોડવાનું કામ વધુ એકઠી થઈ જાય ત્યારે જ્ઞાતા તેની હેઠળ | સ્વાધ્યાય છે. સ્વાધ્યાયનો અર્થ છે જીવનનું ઢંકાઈ જાય છે. માત્ર જાણકારીથી ભીતરમાં કશું કોઈપણ કૃત્ય, વિચાર કે ઘટના મારી પરિવર્તન ઊભું નહીં થાય. હું સર્વજ્ઞ છું એવો | ગેરહાજરીમાં અનુપસ્થિતિમાં ન બને. મારી માત્ર ભ્રમ ઊભો થશે. જીવન માટે જે જ્ઞાન કામ | અંદર જે કાંઈ ઘટના ઘટે તે અંગે હું જાગૃત રહું. ન આવે તે મિથ્યા જ્ઞાન છે.
- ક્રોધ હોય તો ક્રોધમાં, રાગ આટલું બધું જાણ્યા પછી અંતમાં ઊતરવાની ) પણ મનુષ્ય પોતાને નથી પ્રક્રિયા એટલે સ્વાધ્યાય : તો ધૂણામાં હું મૂછવશ ન જાણતો તે એક આશ્ચર્યજનક
બની જાઉં પણ જાગૃત રહું. બાબત છે. એટલે મહાવીર) ( ચોથું મહત્ત્વનું ચરણ
આ જાગૃત રહેવાની પ્રક્રિયા પ્રભુએ તેને અંતરતપ કહ્યું છે. જ્યાં સુધી એટલે સ્વાધ્યાય. જે કાંઈ ખોટું થાય છે તે સ્વયંની ઓળખ ન થાય ત્યાં સુધી દુનિયાની | મૂર્છાવસ્થામાં થતું હોય છે. માણસ જાગૃત રહે કોઈપણ ચીજ વિશેનું જ્ઞાન નકામું છે. આપણે , તો કોઈપણ પગલું તે ખોટું ભરે નહીં આવી એક ચીજ વિશે જાણીએ કે દસ ચીજ વિશે | ઘટના અસંભવિત બની જાય. મહાવીર ભગવાને જાણીએ શું ફરક પડે છે? આ બધું જાણવા છતાં, કહ્યું છે “હોંશપૂર્વક જીવો, અપ્રમાદથી જીવો, આપણે ત્યાનાં ત્યાં જ રહીએ છીએ. સ્વયંમાં | જાગૃત રહીને જીવો.” ઉતર્યા વગર આત્મજ્ઞાન થતું નથી. સ્વાધ્યાય એ
આપણું સારું ધ્યાન અને સમગ્ર ચેતના બહાર આત્મજ્ઞાનની પ્રક્રિયા છે. જે કોઈ બીજાએ કહ્યું | તરફ વહી રહી છે એટલે અંદર અંધકાર છે. છે તે આપણું જ્ઞાન બની શકે નહીં. આપણે માટે |
બહારની ચીજોમાં આપણે એટલા તલ્લીન છીએ આપણો પોતાનો અનુભવ જરૂરી છે. બીજાનું | કે અંદર દૃષ્ટિ જતી નથી. બહારના આ ધ્યાનને, જ્ઞાન આધાર બની શકે નહીં. કોઈપણ જ્ઞાન રોશનીને અંદર વાળવી અને અંદર જોવાનું શરૂ શબ્દોમાં ઉતરતા ઉતરતા તેનું મૂળભૂત સત્ય | કરવું તેનું નામ સ્વાધ્યાય. એક માણસ આપણને ગુમાવી બેસે છે. તેનું અર્થઘટન બદલાઈ જાય છે | ગાળ દઈ રહ્યો છે વસ્તુ બહાર છે. માણસ બહાર અને માત્ર છાયા રહી જાય છે. એટલે કેટલીક) છે. ગાળ બહાર છે અને અંદર ક્રોધ ઊભો થઈ વખત અજ્ઞાનીઓ સ્વયંના આધાર પર રહ્યો છે. આપણે ગાળ પર ધ્યાન આપીશું તો તે પરમાત્માને પામી જાય છે. અને જ્ઞાનીઓ ત્યાંના | સ્વાધ્યાય નહીં બની શકે પરંતુ આપણે જો ક્રોધ ત્યાં જ રહે છે. સ્વાધ્યાયનો અર્થ છે સ્વયંમાં | પર ધ્યાન આપીશું તો તે સ્વાધ્યાય બની જશે. ઉતરવું અને તેનો અભ્યાસ કરવો.
(અનુસંધાન માટે જુઓ પાનું-૬)

Page #6

૪]
[ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩
* પૂજાનું સાચું સ્વરૂપ
પ્રા. ડૉ. પ્રફૂલ્લાબેન રસિકલાલ વોરા
નુતન યુગના મંડાણથી માનવીના જીવનમાં જેમ જેમ ભૌતિક સુખ-સંપત્તિનાં સાધનો અને સગવડ વધવા લાગ્યાં છે, તેમ તેમ તેની દોટ વધારે ને વધારે સંપત્તિનો સંચય કરવા તરફ વધતી જાય છે.
|
ચારે બાજુ આમતેમ પાસાં ફેંકતો, પોતાના ચાતુર્ય વડે ભૌતિક સમૃદ્ધિની ટોચે બેઠેલો માનવી આજે સત્તાનો સ્વામી બની બેઠો છે. તેની આજુબાજુ દુન્યવી અજવાળાંનું વર્તુળ વિસ્તરતું જાય છે. આ વિશ્વની ક્ષિતિજો પણ તેને ટૂંકી પડતી હોય, એમ તે પૂરાં બ્રહ્માંડને પોતાની અંદર સમાવવા મથી રહ્યો છે.
બાહ્ય જગતની રોશનીના ઝળહળાટ વચ્ચે આ ચાર દિવસની ચાંદનીને માણી લેવાની દોડાદોડ કરતો માનવી ઇચ્છાના ઘોડાઓને પણ બેલગામ દોડાવી રહ્યો છે. સવારથી સાંજ સુધી સુખની ઘેલછામાં શ્વાસ લેતો માનવી રાત્રે પણ નિરાંતની નિંદર લઈ શકતો નથી.
આસપાસ રંગીન ફૂવારાની છોળો હોય કે -ધનના ઢગલા વચ્ચે પણ અશાતા અનુભવતું મન સતત ઝંખના કરે છે શાંતિની, ત્યારે ભૌતિક સુખના મહાસાગર વચ્ચે પણ તે કોઈ અસહ્ય તરસની પીડાનો અનુભવ કરે છે. આમ, એક બાજુએ સ્વપ્નને સાકાર કરવાના અથાગ પ્રયત્નોથી થાકેલો માનવી વાસ્તવિકતાની ધરતી ૫૨ હાશનો અનુભવ ઝંખે છે. આમ જ ચાલતું રહે છે આ ઘટમાળનું ચક્ર. આ શાંતિની ઝંખનાના કારણે જ આજે મંદિરો, મસ્જિદો કે દેવળોની |
દીવાલો આસ્થાની ગવાહી પૂરતી ઊભી છે.
મનની વ્યગ્રતાને સાંત્વન આપતાં શિખરો પર ધર્મની ધજાઓ ફરકી રહી છે. આમ, આપણે સર્જેલી પરિસ્થિતિ વચ્ચે પણ દીવાદાંડીની જેમ શ્રદ્ધાનો દીપક પ્રગટી રહ્યો છે. એક બાજુ બહુમાળી ભવનો બંધાય છે, તો બીજી બાજુ મંદિરોમાં મૂર્તિની પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા થઈ રહી છે. આ બતાવે છે કે આપણે ભલે વિજ્ઞાનયુગમાં હરણફાળ ભરતાં હોઈએ, પણ અંતે તો એક એવી જગ્યા છે, જ્યાં આવીને સૌ કોઈ મનમાં હળવાશનો અનુભવ કરે છે—એ છે આપણો પૂજાખંડ, મંદિરનું મૂર્તિગૃહ.
વહેલી સવારના પૂર્વાકાશમાં પ્રગટ થતી લાલીમાની સાથે પૂર્ણ શ્રદ્ધાથી, બે હાથ ઊંચા કરીને, નત મસ્તકે સૂર્યદેવને અર્ધ્ય અપાતું હોય એ દૃશ્ય આજે પણ જોવા મળે છે. હાથમાં શ્રદ્ધાનો ભરચક થાળ લઈને, આંખોમાં પરમપાવન પરમેશ્વર પ્રત્યે વહેતી ભક્તિ ભાવના આંખોમાં છલકાતી હોય એવા ભક્તોની હારમાળા જોવાનું સદ્ભાગ્ય આજે ય મળે છે. તો પથ્થર કે ધાતુની મૂર્તિમાં પરમતત્ત્વની પ્રતિષ્ઠા કરીને પોતાના જીવનને સાર્થક કરતા પૂજારીઓની આંખો આજેય પ્રભુમાં લીન બનતી જોવા મળે છે. વિધિપૂર્વક બોલાતી વેદોની ઋચાઓ હોય કે પછી ફળિયામાં કોઈ લીલાછમ્મ
તુલસી ક્યારે છંટાતાં કંકુ-છાંટણાં હોય. આ તમામ દૃશ્યો ઇશ્વર તરફ રહેલી માનવીની શ્રદ્ધાનાં દર્શન કરાવે છે. આ આસ્થાનાં અજવાળે તો ગમે તેવો બોજ ઊઠાવતો માનવી હળવાશનો

Page #7

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષઃ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩] અનુભવ કરે છે, અને ઝંઝાવાતી ફટકાઓ ઝીરવી | મંદિરની દીવાલો ખળભળી જાય ત્યાં સુધી ઢોલલેવાનું સામર્થ્ય મેળવે છે.
નગારા વગાડીને કે ચંદન ઘસીને વાટકા ભરી પરંતુ...પરંતુ પ્રશ્ન એ છે કે આ તમામને તેનો લેપ કર્યા કરવાથી નથી ઇશ્વરની પ્રાપ્તિ વિધિ અને કર્મકાંડ સાચા અર્થમાં પ્રભુભક્તિ કે થતી કે નથી એ પૂજાનો કોઈ મર્મ સચવાતો. પ્રભુપૂજા છે? કયારેક તો એવું જ લાગે કે | તો સાચી પૂજા એટલે શું? દુનિયામાં વાહવાહ કરાવવા માટે ધર્મના -પૂજા એટલે મનની સીમાઓનો આડંબરનો અંચળો ઓઢીને કોઈ સામાજિક | પરમતત્ત્વની પ્રાપ્તિ સુધીનો વિસ્તાર. પ્રતિષ્ઠા ખાતર ક્રિયાકાંડ કરાવવામાં આવે છે.
-પૂજા એટલે આત્માનું પરમાત્મા સાથેનું પરમ તત્ત્વને પામવા માટે માનવી ભક્તિ, અતૂટ અભિસંધાન. પૂજન કે અર્ચનનું અવલંબન લે છે, પરંતુ એનો ] -પૂજા એટલે અંતરવણાથી નીપજતું અર્થ ખોટો સમજે છે. પૂજાને ખોટા પરિવેષમાં | ભાવસંગીત. અપનાવી છે. તો પ્રશ્ન એ થાય કે :
-પૂજા એટલે હૃદયની ભાષા, મનનો -શું પૂજા એટલે ઢોલ, નગારા કે જોર-1 વ્યાપાર અને અંતરની આરત. શોરથી ગવાતા શ્લોકો કે ભજનો?
ખરા અર્થમાં પૂજા એટલે પરમતત્ત્વના -પૂજા એટલે ભાત ભાતના પકવાનોનો | દર્શન માટે આંતરચક્ષુની દષ્ટિ. થાળ કે પ્રસાદ?
કદાચ આંખ સામે મૂર્તિ કે પ્રતિમા નહીં -પૂજા એટલે ભજન, કિર્તન અને એ હોય તો ચાલશે; મોટા મોટા દેવસ્થાનો ન માટેના વરઘોડા?
બનાવીએ તો પણ ચાલશે કારણ કે જે અંતરની -પૂજા એટલે સૂતેલા પરમાત્માને જગાડવા | આરતથી પરમતત્ત્વમાં લીન બને છે, અને ત્યાં માટે કરવામાં આવતો ઘંટનાદ?
પહોંચવાનો પુરુષાર્થ કરે છે તેને કોઈ અન્ય -પૂજા એટલે ટીલા, ટપકાં અને તિલકની આધાર કે અવલંબનની આવશ્યકતા નથી. શોભા?
પૂજામાં ભૌતિક સામગ્રી કે ક્રિયાકાંડોને -પૂજા એટલે ઉપરથી રૂપાળું અને અંદરથી | બદલે આંતરશક્તિઓને જગાડી ઉત્તમતાના પથ સડી ગયેલું વ્યક્તિનું સ્વરૂપ?
પર પ્રયાણ કરવામાં આવે તો પરમ સામર્થ્યની આવા પ્રશ્નોના ઉત્તરો પૂજાના સાચાં |
પ્રાપ્તિ જરૂર થાય છે. જે પૂજામાં મનનું જોડાણ સ્વરૂપને ઓળખવા માટે પથદર્શક બની શકે છે,
ન હોય; હૃદયનું સમર્પણ ન હોય કે અંતરનું કારણ કે આજે આપણે એક અતિ મહત્ત્વની વાત
અભિસંધાન ન હોય તે પૂજાનું કોઈ પરિણામ ભૂલીને આગળ ચાલીએ છીએ કે ઈશ્વર એ એવી
મળતું નથી. પરમતત્ત્વના પ્રકાશના પુંજને આકૃતિ છે કે તેનું કેન્દ્ર સાર્વત્રિક છે, પરંતુ પરિઘ
પામવાની તાકાત બુદ્ધિના સામર્થ્ય કરતાં હૃદયની
વિશુદ્ધ ભાવનાઓમાં વધારે હોય છે. અને આ જ ક્યાંય નથી.
ભાવના અજ્ઞાનના અંધારા ઉલેચીને જ્ઞાનની ઇશ્વર પ્રાપ્તિ માટે કરાતી વિધિઓ એ કાંઈ | પરમ જયોતિને પ્રગટાવશે. અંતર ભાષા એ બાહ્ય આરાધના નથી. ઊંચા ઊંચા અવાજે, | મૌનની ભાષા છે.

Page #8

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ કહેવાયું છે કે મૌનમાં વાર્તાલાપની મહાન| સાકાર કરી શકે છે. બાહ્ય ક્રિયા વિધિઓથી નહીં કલા છે. સાચી પૂજામાં શબ્દોના વાર્તાલાપને પણ અંતરની શક્તિઓથી આ સ્વરૂપની પ્રાપ્તિ બદલે અંતરની લિપિ દ્વારા રચાતા સંવાદનું સ્થાન થાય છે. પૂજા એ માધ્યમ છે; સાધન છે; સાધ્ય મહત્ત્વનું છે.
તો પરમ સ્થાને રહેલું એ પરમ સ્વરૂપ જ છે. પૂજા વખતે મનના ઘોડા બેલગામ બની | આમ પૂજામાં પૈસો, સત્તા કે આડંબરને બદલે ચારે તરફ દોડતા હોય, કે મન અશાંત બની જતું
ભાવ-ભક્તિની દીપમાળાને પ્રગટાવી, તે પુનિત હોય ત્યારે પૂજા માત્ર આડંબર બની જાય છે. |
જયોતિના અજવાળે આ જીવનપથને ઉજમાળ - ઇશ્વર ભલે નિરાકાર હોય પણ કોઈ પૂજક |
બનાવવો એટલે પૂજામાં અંતર રેડી, મનને તન્મય. પોતાના મનની ઇચ્છા મુજબ ઇશ્વરના સ્વરૂપને
બનાવવું. - (અનુસંધાન પાના નં. ૩નું ચાલુ) ! અંદરનો વ્યર્થ ઉત્પાત આપણે જોઈ શકીએ છીએ જ્યારે કોઈ આપણને ગાળ આપે છે કે કસ્ટ વચના અને એક નવા માણસ તરીકે આપણે બહાર કહે છે ત્યારે આપણે તેના વિશે જ વિચારવા! આવીએ છીએ. આ સ્વયંને જાણવાનો આયાસ લાગીએ છીએ. આપણા ધ્યાનનું કેન્દ્ર તે બની જાય
એટલે સ્વાધ્યાય. છે. એક નાની એવી ગાળ કે કટુ વચન અંદર | સ્વાધ્યાય ચોથું અંતરતા છે. આ પછીના રમખાણ મચાવી દે છે. આપણે રાતભર ઊંઘી / બે અંતરતપો જીવનની ક્રાંતિના આમૂલ શકતા નથી. આપણને ગાળ આપનારો માણસ | પરિવર્તનના છે. એટલે સ્વાધ્યાય આ છેલ્લાં બે નિરાંતે ઊંઘી ગયો હોય છે અને આપણે જાગતા અંતરતપોમાં ઉતરવાનું કાઉન્ટડાઉન છે. ભીતરમાં રહીએ છીએ. આપણી સમગ્ર ચેતનાનું કેન્દ્ર તે | | ઉતર્યા વગર જીવનની કોઈ ક્રાંતિ ઘટિત થવાની માણસ બની જાય છે. આ વખતે માણસ આJ નથી. અંદર જે વિસ્ફોટ થવો જોઈએ તે થવાનો ધ્યાનને પોતાના તરફ કેન્દ્રીત કરે તો સામો માણસ નથી. તેનો રીમોટ કન્ટ્રોલ અંદર છે. સ્વાધ્યાય અને ગાળ બંને ભલાઈ જાય છે. તેનું કશું મહત્ત્વ દ્વારા જ તેના સુધી પહોંચી શકાય તેમ છે. રહેતું નથી. આપણે ભીતરમાં ઉતરીએ છીએ ત્યારે
મુંબઈ સમાચારમાંથી સાભાર) એક અનુભવી થઈને બહાર નીકળીએ છીએ.
શ્રી જૈત આત્માનંદ સભા દ્વારા પ્રકાશિત
“આત્માનંદ પ્રકાશ” રૂપી જ્ઞાત દીપક સદા તેજોમય રહે તેવી હાદિર્ક શુભેચ્છાઓ.... 'બી સી એમ કોરપોરેશન
(હોલસેલ ફાર્માસ્યુટીકલ ડીસ્ટ્રીબ્યુટર્સ) નં. ૧, કલ્પના સોસાયટી, નવરંગપુરા પોસ્ટ ઓફિસ પાછળ, નવરંગપુરા, અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૯
ફોન : ૦૭૯-૬૪૨૭૨૦૦

Page #9

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
અષ્ટાપદ-કૈલાસ માનસરોવર યાત્રા (૮)
યાત્રિક : કાન્તિલાલ દીપચંદ શાહ તકલાકોટથી માનસરોવર :
| તેમ અહિંયા ઘંટ વાગે. જો તે વખતે જમવા ન ગઈ કાલે દર્ગમ લીપુપાસ પસાર કરીને |
ર | ગયા તો પાછળથી કશું મળે નહિ રસોડાને તાળા ચીનની સરહદમાં તકલાકોટ પહોંચી ગયા હતા.
લાગી જાય. બજારમાં ચા કે નાસ્તો ન મળે ફક્ત ભારતમાં જેમ ગરબાંગ વેપારી મથક હતું તેમ
દારૂ મળે. રાત્રે ઠંડી લાગવાથી તથા થાકેલા હતા તકલાકોટ તથા દારચેન તિબેટના વેપારી મથકો
જેથી જલદી સૂઈ ગયા. હતા અત્યારે તે જાહોજલાલી રહી નથી. જમ્યા
આજે આખો દિવસ આરામનો હતો પછી થોડો આરામ કરીને કસ્ટમ તથા પાસપોર્ટ [ સવારમાં ચાઈનીઝ વીઝાના ૫૦૦ ડોલર જમા વિધી પતાવી. પછી બે કી. મી. દૂર બજારમાં ગયા. | કરાવ્યા તથા ૧૦૦ ડોલરના સાત રૂપીઆ લેખે બજાર એટલે ૨૦ થી ૨૨ નાની ઓરડીઓમાં | ચીની ચલણ યુઆન લીધા, ૫૦૦ ડોલર વીઝા, ગોઠવેલો સામાન યાત્રિકોએ ધાબળા, ઓવરકોટ, યાત્રાને સ્થળ લાવવા લઈ જવાના બસના ૧૨ થર્મોસ વિગેરેની ખરીદી કરી. નાણાનો વ્યવહાર દિવસ રહેવાના અને તકલાકોટમાં જમવાના. કેલક્યુલેટરની મદદથી ચાલે. ભાવતાલ પણ થાય. | જમવાનું ફક્ત તકલાકોટમાં જ મળે. યાત્રામાં દરેક યાત્રિકે માન સરોવરનું પાણી ભરવા માટે | યાત્રિકોએ જ જમવાની સગવડતા કરવી પડે. રસોઈ પ્લાસ્ટીકના કેન ખરીદ્યા પાછા આવીને યાત્રિકો | માટે કેરોસીન તથા સ્ટવ ચીનની સરકાર તરફથી કરનાળી નદીએ નાહવા ગયા. મારા જેવાનું તો | મળે. દિલ્હીમાં યાત્રાની તૈયારી કરી રહ્યા હતા કામ જ નહિ. નદી એક કી. મી. દૂર, અતિશય ઠંડ. ત્યારે દરેક યાત્રિક પાસેથી રૂા. ૧OOO લેવામાં પાણી અને ઉપરથી ઠંડો પવન. જો પુરા કપડા | આવ્યા હતા જેમાંથી ચીનમાં પ્રદક્ષિણા વખતે કાઢ્યા તો ઠંડીથી રામ રમી જાય. મારા જેવાએ | જમવા તથા ચા બનાવવા માટેની ચીજ વસ્તુઓ ગરમ પાણીથી સ્પંજ કરીને શરીર સાફ કર્યું. ઠંડી ખરીદેલ હતી. રસોયો પણ સાથે લીધો હતો. લાગતી હોવાથી તડકે બેસી યાત્રાની તથા | કૈલાસ માનસરોવર પ્રદક્ષિણા માર્ગમાં લીપુપાસ પસાર કર્યો તેની ચર્ચા કરતા હતા. | આવતા કેમ્પમાં ફક્ત ૨૦ જણા જ રહી શકે તેવી બપોરે તો અણગમતું ચાઇનીઝ ખાણું પેટમાં નાખ્યું] સગવડતા હોવાથી અમારા એ અને બી ગ્રુપ હતું. સાંજે પણ તેજ વાનગીઓ જેવી કે ચાઈનીઝ | પાડવામાં આવ્યા. એ ગ્રુપ માનસરોવરની તથા બી સુપ અને તેમાં કડક ભાત. ટીનફુડમાં અનનાસ, | ગ્રુપ કૈલાસ પર્વતની યાત્રા કરે. ત્યારપછી એ ગ્રુપ સંતરા, મુસંબીના કટકા, ખાટું મિક્સ શાક, આ| કૈલાસ પર્વતની તથા બી ગ્રુપ માનસરોવરની યાત્રા બધું જોઈને ઉબકા આવવા લાગ્યા. યાત્રિકોએ મન ન કરે. મેં અમારા લાયઝન ઓફીસર તથા ચીની વગરનું ખાધું, રૂમમાં આવીને સાથે લાવેલ નાસ્તો | ગાઈડને વિનંતી કરી કે મારે તો કહેવાતા અષ્ટાકર્યો. પુરંગ ગેસ્ટ હાઉસમાં ચુસ્ત વ્યવસ્થા સવારે, ' પદની જ યાત્રા કરવી છે. માનસરોવર યાત્રાની બપોરે, સાંજે જમવા માટે નિશાળમાં જેમ ઘંટ વાગે | જરૂર નથી. જેથી મને કૈલાસ પર્વત પાસે બન્ને

Page #10

,,
દય
૮]
(શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ ગ્રુપનો લાભ મળે. તેઓ કહેકે રજા આપવામાં | આગળ જતાં રાક્ષસ તાલ નામનું સરોવર આવે તો વ્યવસ્થામાં ગુંચવાડો થાય રજા ન આપી. | આવ્યું કહેવાય છે કે રાવણે અહિ બેસીને શંકર
દરેક યાત્રિકોમાં ઉત્સાહ તથા થનગનાટ | ભગવાનનું ધ્યાન ધર્યું હતું. આ સરોવર રાક્ષસને હતો કે વર્ષો. મહિનાઓ તથા દિવસોથી જેની | નામે હોવાથી અપવિત્ર માનવામાં આવે છે. રાક્ષસ આતુરતા પૂર્વક રાહ જોઈ રહ્યા હતા તે પવિત્ર તાલ માનસરોવરથી ૫૦ ફુટ નીચે હોવાથી અષ્ટાપદ કૈલાસ માનસરોવરના દર્શન કરવાની
માનસરોવરમાંથી ગંગા નદી મારફત પાણી ઈચ્છા હતી. તે આવતી કાલે પુરી થવાની છે. 1 રાક્ષસતાલમાં આવે છે. બસમાંથી નીચે ઉતરીને યાત્રાની પુરતી તૈયારી કરી આરામથી સૂઈ ગયા.
એક બાજુ રાક્ષસતાલના દર્શન કરતા હતા આજે અમારા એ ગ્રુપને તકલાકોટથી ૧૨૦
તેટલામાં જ બીજી બાજુએ વાદળો ખસી જતાં
| પવિત્ર અષ્ટાપદ કૈલાસના દર્શન થયા. કૈલાસને માઈલ દૂર માનસરોવરની અને બી ગ્રુપને માનસરોવરથી ૨૫ માઈલ દૂર કૈલાસની યાત્રાએ
દૂરથી નિહાળતાં યાત્રિકો ગદગદિત થઈ ગયા અને બસમાં બેસીને જવાનું હતું. વહેલી સવારે ચા
આંખમાંથી હર્ષના આંસુઓ ટપકવા લાગ્યા. પાણી તથા તળેલી મગફળી અને જામ જેલીનો
સાષ્ટાંગ દંડવત પ્રણામ કર્યા. નાસ્તો કર્યા પછી હરહર મહાદેવ, નમઃ
દૂર દૂરથી પહેલી વખત જ આવતા ઉંમર શિવાય અને આદેશ્વર ભગવાનની જય બોલાવતા | લાયક જૈન યાત્રિકને પવિત્ર શેત્રુંજય પર્વતના બસમાં બેઠા. અતિશય ઠંડો પવન વાતો હતો. | દર્શન થાય છે ત્યારે અવર્ણનિય આનંદ થાય છે. તદૂઉપરાંત વરસાદ પણ વરસતો હતો. બસ. પૂર્વના કોઈ અત્યંત પુણ્યના યોગે શેત્રુંજયના ખાડાટેકરા વાળા રસ્તે ઉછળતી કુદતી રસ્તો કાપી પ્રત્યક્ષ દર્શન થતાં ભવ્ય આત્માના હૃદયોર્મી નાચી રહી હતી. સવાર થતાં જ સર્યનારાયણે આકાશમાં ઉઠે છે. મુખ પર દિવ્ય ભાવ પ્રગટ થાય છે. ડોકિયું કર્યું કે આખો પ્રદેશ તેના સોનેરી કિરણોથી શરીરમાં રોમાંચ ખડા થાય છે અને “અદ્ભુત' ઝગમગી ઉઠ્યો. ઠંડીનું પ્રમાણ ઘટી ગયું હતું. એવો શબ્દ મુખમાંથી સહેજ રીતે બોલાઈ જવાય આકાશ સ્વચ્છ હતું તકલાકોટથી ૬૦ માઈલ છે. તેવો જ અનુભવ. મને અષ્ટાપદ-કૈલાસના આવ્યા ત્યારે દૂર દૂર બરફ આચ્છાદિત પર્વતમાળાનું દર્શન કરતા થયો હતો. દેખાણી. આ ગિરિમાળાને ગુલંમાંધાતા પર્વત કહે પવિત્ર કૈલાસના દર્શન કરીને આગળ જતા છે. માંધાતા નામના એક પરાક્રમી રાજાએ શંકર ! માનસરોવરના કિનારે પહોંચ્યા. એ ગ્રુપના ભગવાનની સાથે યુદ્ધ કર્યું. પણ યુદ્ધમાં હારી જતા યાત્રિકોને માનસરોવરના કિનારે ઉતારીને બી ગ્રુપના વિનંતી કરી કે મને તમારા સતત દર્શન થાય તેવી | યાત્રિકોને લઈને બસ કૈલાસ પર્વત તરફ ચાલી જગ્યા આપો. શંકર ભગવાને તેની વિનંતી 1 નીકળી. આ વર્ષની અષ્ટાપદ કૈલાસ માનસરોવર સ્વીકારી કૈલાસની સામે જ જગ્યા આપી. પુરંગ | યાત્રા મે મહિનાની ૨૯ મીથી શરૂ થશે અને નામના મેદાનમાંથી પસાર થઈ રહ્યા હતા ત્યારે | સપ્ટેમ્બરની ૧૫ મીએ પુરી થશે. આ યાત્રામાં ૧૬ પુરંગના મેદાનમાં ગામડાના માણસોનો મેળો હતો. | બેંચ પાડેલ છે એક એક બેંચમાં ૪૦ યાત્રિકોનો જેમાં ઘોડાદોડની હરિફાઈ થતી હોય એમ લાગ્યું | સમાવેશ કરવામાં આવેલ છે. એટલે લગભગ ૬૦૦ બાકી આખે રસ્તે કોઈ માણસ જોવા ન મળે. યાત્રિકો આ વર્ષે પવિત્ર યાત્રાનો લાભ લેશે. (ક્રમશ:)

Page #11

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષઃ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[૯
સિસધીમાલાલ મુળીદશાહ
દરેક જાતના ઉચ્ચ ક્વોલીટીના અવાજ
તથા કઠોળતા વેપારી
દાણાપીઠ, ભાવનગર. ફોનઃ ૨૪૨૮૯૯૭-૨૫૧૭૮૫૪
આત્માનંદ પ્રકાશના હીરક વર્ષ નિમિત્તે
હાર્દિક શુભેચ્છાઓ સાથે મહાગુજરાત સિલ્ક સિલેકશના
(પરંપરામાં ૪૭ વર્ષ) નોબલ્સ, નેહરૂબ્રીજ સામે, આશ્રમ રોડ,
અમદાવાદ-૩૮૦ ૦૦૯. ફોન: ૬૫૮૯૬૧), ૬૫૮૫૧૪૬ એમ. જી. સિલ્વર વેલર્સ
(કલાત્મક સિલ્વર જ્વલર્સ માટે) બી-૮, નેહરૂબ્રીજ સામે, આશ્રમ રોડ,
અમદાવાદ-૩૮૦૦૦૯. શાહ મનસુખલાલ કુવરજી (ટાણાવાળા પરિવાર) ફોનઃ ૬૫૮૯૪૧૦
રોહિતભાઈ સુનીલભાઈ ઘર ઃ ૨૨૦૧૪૭૦ ઘર : ૨૨૦૦૪૨૬
પરેશભાઈ ઘર : ૨૫૧૬૬૩૯
શ્રી ભાવનગર નાગરિક સહકારી બેંક લિ. હેડ ઓફિસ : ૧૪, ગંગાજળીયા તળાવ, ભાવનગર ફોન : ૨૪૨૯૦૭૦, ૨૪૩૦૧૫
: શાખાઓ : ડોનઃ કૃષ્ણનગર-ર૪૩૯૭૮૨, વડવા પાનવાડી-૨૪૨૫૦૭૧, રૂપાણી-સરદારનગર-૨૫૫૯૬૦, ભાવનગરપરા-૨૪૪૫૭૯૬, રામમંત્રમંદિર-૨૫૬૩૮૩૨, ઘોઘારોડ-૨૫૬૪૩૩૦, શિશુવિહાર-૨૪૩૨૬૧૪ સલામત રોકાણ
આકર્ષક વ્યાજ ડીપોઝીટ વ્યાજનો દર | ડીપોઝીટ
વ્યાજનો દર ૩૦ દિવસથી ૯૦ દિવસ સુધી ૬.૦ ટકા ૧ વર્ષથી ૩ વર્ષ સુધી
૮.૦ ટકા, ૯૧ દિવસથી ૧૮૦ દિવસ સુધી ૬.૫ ટકા ૩ વર્ષ કે તે ઉપરાંત
૮.૫ ટકા ૧૮૧ દિવસથી ૧ વર્ષની અંદર ૭.૦ ટકા
૯૯ માસે રૂ. ૧000-ના રૂ. ૨૦૦૨/- મળશે. સીનીયર સીટીઝનને ED. ઉપર ૧ ટકો વધુ વ્યાજ આપવામાં આવે છે.
વધુ વિગત માટે હેડ-ઓફિસ તથા નજીકની શાખાનો સંપર્ક સાધવો. મનહરભાઈ એચ. વ્યાસ વેણીલાલ એમ. પારેખ નિરંજનભાઈ ડી. દવે જનરલ મેનેજર મેનેજિંગ ડિરેકટર
ચેરમેન

Page #12

૧૦]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ શ્રી ચંડરદ્રાચાર્ય અને શ્રી શય્યભવાચાર્ય
ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈ શ્રી ચંડરુદ્રાચાર્ય
શ્રી ચંદ્રાચાર્યનો ગુસ્સો બહાર ઊછળી સાંજના સમયે મોજ-મસ્તી કરવા નીકળેલા | આવ્યો. એમણે તો પેલા યુવાનને પકડીને એના જુવાનીયાઓ મુનિ ચંડરદ્રાચાર્યના ઉપાશ્રયે આવી વાળ ઝાલી બરાબર લોન્ચ કરવા માંડ્યો. આ દૃશ્ય પહોંચ્યા. આ ઉપાશ્રયમાં વૃદ્ધ અને ક્રોધી શ્રી
જોઈને બીજા ટીખળી યુવાનો તો ભાગ્યા; જ્યારે ચંડરુદ્રાચાર્ય બિરાજમાન હતા. તોફાને ચડેલા
પેલો મીંઢળબંધો યુવાન એક તસુ પાછો હઠ્યો જુવાનિયાઓને આ વયોવૃદ્ધ સાધુની ટીખળ |
નહીં. એણે શ્રી ચંડરુદ્રાચાર્યને વિનંતી કરી, કરવાનું સૂઝયું. આ મસ્તીખોર જુવાનિયાઓમાં |
“મહારાજ, મારાં સગાંઓ હમણાં આવી એક જુવાન મીંઢળબંધો હતો. એનાં લગ્ન લેવાઈ | પહોચશે. તેઓ આવે તે પહેલાં આપણે વિહાર ચૂક્યાં હતાં. બીજા યુવાનો આ મીંઢળબંધા
કરીને અહીંથી નીકળી જઈએ.' યુવાનને આગળ કરીને વૃદ્ધ મહારાજની મજાક શ્રી ચંદ્રાચાર્યએ તો વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે કરતાં બોલ્યા, “મહારાજ, આને ઉગારો. | ગચ્છની સઘળી જવાબદારી કયારનીય શિષ્યને બિચારાને પરણવાની લેશમાત્ર ઇચ્છા નથી છતાં | સોંપી દીધી હતી. તેઓએ માત્ર આત્મસાધના પરાણે લગ્ન કરાવવામાં આવે છે. આપ તો | કરવાની સ્થિતિ સ્વીકારી હતી. આવા મુનિરાજને દયાવાન છો. જો આપ એના પર કરુણા કરીને [ વિહાર કરાવવો કઈ રીતે? એને દીક્ષા આપો, તો એનાં સઘળાં દુઃખોનો અંત
વૃદ્ધ મુનિરાજને ખભે બેસાડીને યુવાન આવશે. આપનો મોટો ઉપકાર થશે.''
શિષ્ય ચાલવા લાગ્યો. રસ્તો અતિ દુર્ગમ અને પહેલાં તો વૃદ્ધ મહારાજે આ યુવાનોની | ખાડા-ટેકરા તથા કાંટાથી ભરેલો હતો. શિષ્યનો ટીખળ તરફ લક્ષ્ય ન આપ્યું, પણ તેથી યુવાનોને | પગ સહેજ લથડે અને ધક્કો વાગે એટલે તરત વધુ જોશ ચડ્યું. એમણે ફરી પેલા મીંઢળબંધા | ગુરુનો ગુસ્સો ફાટી પડે. શિષ્યના પગ જુવાનને સંસારથી છૂટકારો આપવા વિનંતી કરી. | લોહીલુહાણ થઈ ગયા. ગુરુ એના ખભા પર બેઠા શ્રી ચંદ્રાચાર્ય પ્રકૃતિએ અત્યંત ક્રોધી હોવાથી એ | બેઠા સતત ઠપકો આપતા હતા. એવામાં ખાડો ચંડરુદ્રાચાર્યને નામે જાણીતા હતા. યુવાનોની! આવતાં શિષ્યનો પગ લથડ્યો અને ખભા પર અતિશય ટીખળને કારણે વૃદ્ધ મુનિરાજે ક્રોધિત | બેઠેલા ગુરુ ડગમગી ગયા. બસ! આવી બન્યું. થઈને પેલા મીંઢળબંધા યુવાનને કહ્યું, “ખેર, તારે | ગુરુના ક્રોધનો જવાળામુખી ફાટતાં એમણે દીક્ષા લેવી છે ને ? તો તને દીક્ષા આપું છું, પછી | શિષ્યના માથા પર જોરથી દંડ ફટકાર્યો. આવી કેટલી વીસે સો થાય એની તનેય ખબર પડશે.' | કપરી દશા થઈ હતી, છતાં શિષ્ય તો વિચારે કે મીંઢળબંધો યુવાન તો હજી ટીખળી મિજાજમાં હતો. | પોતાના કારણે ગુરુને કેટલો બધો શ્રમ અને એણે વૃદ્ધ મુનિરાજને કહ્યું, “હા મહારાજ, મને | પરેશાની ભોગવવી પડે છે! આવા પશ્ચાત્તાપથી દીક્ષા આપો. મારે કોઈ પણ ભોગે આ સંસારનો | શિષ્યની પરિણતિ વિશુદ્ધ બની જતાં એને માર્ગ ત્યજીને સંયમનો માર્ગ ગ્રહણ કરવો છે.” | કેવળજ્ઞાન થયું. ગુરુએ કહ્યું કે, “પહેલાં બરાબર

Page #13

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[ ૧૧ ચાલતો ન હતો અને હવે કેમ બરાબર ચાલવા | પાસે મોકલ્યા. યજ્ઞમંડપમાં ચાલતી ઘોર હિંસામાં લાગ્યો? આટલા અંધારામાં તને કઈ રીતે બધું ડૂબેલા શયંભવના કાને પડે તે રીતે બે મુનિઓએ બરાબર દેખાય છે?'
કહ્યું, “ધર્મના નામે ચાલતી આવી ક્રૂર હિંસામાં શિષ્યએ કહ્યું, “જ્ઞાનબળે પ્રભુ.” આ| વળી તત્ત્વની કોને ગતાગમ છે?” સાંભળતાં જ ગુરુ શિષ્યના ખભા પરથી નીચે | મુનિઓનાં આ વચનોથી ચોંકી ઊઠેલા ઊતરી ગયા. કેવળજ્ઞાન પામેલા શિષ્યને પગે પડી I શયંભવ વિચારમાં પડ્યા. તેઓ વાકેફ હતા કે ક્ષમાયાચના કરી. પશ્ચાત્તાપમાં ડૂબી ગયેલા ગુરુને | જૈન મુનિ કદી અસત્ય વચન ઉચ્ચારે નહીં. એ પળે કેવળજ્ઞાન લાધી ગયું.
પરિણામે વિદ્વાન અને સાચા જિજ્ઞાસુ શયંભવ ગુરસેવાની અનોખી ભાવના પ્રગટ થાય છેT પેલા બે સાધુની શોધમાં નીકળ્યા. તપાસ કરતા શ્રી ચંડરદ્રાચાર્યના ચરિત્રમાં. અપાર કષ્ટો આવે, તેઓ આચાર્ય પ્રભવસ્વામી પાસે આવ્યા, જેમણે અનેક યાતના સહેવી પડે, પરંતુ ગુરુભક્તિ કેવી શથંભવને યજ્ઞનું યથાર્થ સ્વરૂપ અને આધ્યાત્મિક હોય તેનું ધાર્મિક દર્શન ચંડરદ્રાચાર્યના શિષ્યની ભૂમિકા પર દર્શનનું તત્ત્વ સમજાવ્યું. પરિણામે અગ્નિપરીક્ષામાં જોવા મળે છે. બીજ પોતાની શયંભવ યજ્ઞ, ઘરગૃહસ્થી અને ગર્ભવતી પત્નીક્ષતિનો ખ્યાલ આવતાં જ ગર ચંડરદ્રાચાર્યનો | સઘળું છોડીને અઠ્ઠાવીસ વર્ષની વયે સાધુ બની. વિનય પ્રગટ થાય છે. પશ્ચાત્તાપની પાવન | ગયા. પ્રભવસ્વામી પાસે એમણે અનુક્રમે ચૌદ ગંગાથી તેઓ પવિત્ર બને છે અને ખુદ પોતાના પૂર્વનું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું અને કૃતઘરની પરંપરામાં શિષ્ય પાસે વિનીતભાવે ક્ષમાયાચના કરે છે. |
બીજા શ્રુતકેવલી બન્યા. આચાર્ય પ્રભવસ્વામીએ શ્રી શય્યભવાચાર્ય
શ્રુતસંપન્ન આર્ય શäભવને વીરનિર્વાણ સં.
૭પમાં આચાર્યપદે સ્થાપ્યા. ભગવાન મહાવીરના સાધુ સંઘની પાટે
શયંભવની ગર્ભવતી પત્નીની કૂખે જન્મેલો બિરાજેલા ચમકેવલી જંબુસ્વામીના મહાન શિષ્ય
બાળક મનક આઠ વર્ષનો થયો, ત્યારે શ્રી પ્રભવસ્વામીને વયોવૃદ્ધ થતાં ચિત્તમાં ચિંતા
સહાધ્યાયીઓના ઉપહાસને કારણે પોતાના જાગી કે એમના પછી આચાર્યપદની જવાબદારી
પિતાને મળવાની તીવ્ર ઇચ્છા જાગી. મનકે કોને સોંપવી? ખુદ આચાર્યશ્રી પ્રભવસ્વામી
પોતાની માતા પાસે પિતા વિશે જાણકારી માગી, ૯૪મા વર્ષે આચાર્યપદે બિરાજ્યા હતા એટલે શ્રી
તો માતાએ એના વિદ્વાન પિતા શયંભવ જૈન સંઘનો કાર્યભાર વહન કરી શકે એવી યોગ્ય
મુનિ બન્યા ત્યાં સુધીનો સઘળો વૃત્તાંત વર્ણવ્યો. વ્યક્તિનો વિચાર કરતાં એમની દૃષ્ટિ રાજગૃહીના
મનકને પિતાનાં દર્શન કરવાની ઇચ્છા થઈ. યજ્ઞનિષ્ઠ બ્રાહ્મણ વિદ્વાન શયંભવ ભટ્ટ પર ઠરી. |
આચાર્ય શäભવસૂરિએ એને જોતાં જ જાણીપાયાનો પ્રશ્ન એ હતો કે એમને જૈન ધર્મ પ્રત્યે
| ઓળખી લીધો. ઓળખાણ નહીં પામેલા બાળકે અભિમુખ કરવા કઈ રીતે?
પૂછ્યું, “મારા પિતા શયંભવ મુનિ ક્યાં છે, આ સમયે શવ્યંભવ ભટ્ટ રાજગૃહી| તેની તમને ખબર છે?'' ત્યારે પોતે મુનિ નગરીમાં પશુમેઘ યજ્ઞ કરાવતા હતા. આચાર્ય | | શયંભવના અભિન્ન મિત્ર છે એમ કહીને પ્રભવસ્વામીએ પોતાના બે મુનિઓને એમની | બાળકને પોતાની સાથે રાખ્યો. એમના ઉપદેશથી

Page #14

૧૨]
[ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩
પ્રભાવિત થયેલા મનકે દીક્ષા ગ્રહણ કરી, કિંતુ / સ્વર્ગવાસ પછી શ્રુતધર શ્રી શયંભવસૂરિએ શાસનની ધુરા સંભાળીને વીતરાગ શાસનની ઘણી સેવા કરી હતી તેમ જ ‘શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર'ના દસ અધ્યયનોનો ઉદ્ધાર કર્યો.
|
આચાર્ય શય્યભવે જોયું કે એનું આયુષ્ય તો માત્ર છ મહિના જેટલું અતિ અલ્પ છે. પરિણામે સર્વ| શાસ્ત્રોનું અધ્યયન એને માટે શક્ય નહોતું. આથી આત્મપ્રવાદ આદિ પૂર્વોમાંથી દશવૈકાલિક સૂત્રોનું સંકલન કરી એને એનો અભ્યાસ કરાવ્યો. આ ‘દશવૈકાલિક સૂત્ર’ની રચનાનો સમય વીરસંવત ૮૨ની આસપાસનો છે. આ રચના દ્વારા આચાર્ય શયંભવે મુનિ બનેલા સંતાનનું કલ્યાણ કર્યું. આજે પણ એ ‘દશવૈકાલિક સૂત્ર'ની રચના સાધુઓના પ્રારંભિક અભ્યાસના રૂપમાં જૈન સમાજના સર્વ સંપ્રદાયોમાં માન્ય છે.
|
આચાર્ય શ્રી શયંભવસૂરિએ વીતરાગ શાસનની ઘણી પ્રભાવના કરી. તેઓને પૂર્વજીવનમાં બ્રાહ્મણ સમાજનો અનુભવ હતો. એમણે જોયું કે આ સમાજના યજ્ઞોમાં પશુહિંસા થતી હતી. નિર્દોષ અને અબોલ પ્રાણીઓનો બલિ ચડાવવામાં આવતો હતો. આચાર્ય શ્રી | શય્યભવસૂરિએ સહુને યજ્ઞનું આધ્યાત્મિક સ્વરૂપ સમજાવ્યું. બ્રાહ્મણમતમાં માનનારા અનેકને જૈન ધર્મને અનુકૂળ બનાવ્યા.
|
***
આચાર્ય શય્યભવસૂરિ ત્રેવીસ વર્ષ સુધી યુગપ્રધાનપદ પર અધિષ્ઠિત રહ્યા. બાસઠ વર્ષની ઉંમરે તેઓ કાળધર્મ પામ્યા. આર્ય પ્રભવસ્વામીના
दूरीया... नजदीयाँ વન ગર...
pasand
डेन्टोबेक क्रिमी स्नफ के
उत्पादको
द्वारा
मेन्यु
गोरन फार्मा प्रा. लि. सिहोर- ३६४२४०
गुजरात
पसंद
थ पेस्ट
શ્રી આત્માનંદ સભા દ્વારા પ્રકાશિત
“શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ”
રૂપી
જ્ઞાન દીપક
સદા
તેજોમય રહે
તેવી
હાર્દિક
શુભેચ્છાઓ...

Page #15

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[૧૩ પૂ. પંન્યાસશ્રી ભદ્રંકરવિજયજી મ.સા.ના પ્રવચનો
(. ૨૦૧૮ પો, સુ. ૨ સોમવાર સ્થળ : પોળની શેરી, પાટણ)
(વ્યાખ્યાન : ૧)
ખબર પડશે. જેમ સૂતેલા મનુષ્યના ગળામાં કોઈ પોષ સુદ ૨, સોમવાર, પોળની શોરી, પાટણ
હીરાનો હાર પહેરાવે તો તેનો આનંદ તેને જાગ્યા
પછી જ અનુભવમાં આવે, ઊંઘમાં નહિ. मंगलं भगवान् वीरो, मंगलं गौतमप्रभु। मंगलं स्थूलिभद्राद्या, जैनधर्मोऽस्तु मंगलं ॥
ભગવાનનું નામ સ્મરણાદિ જીવ માટે
" હીરાના હાર કરતાં પણ અધિક છે. પ્રભુના શ્રી ભગવાન મહાવીર, ગૌતમસ્વામી,
નામાદિ આજે આપણને મળ્યા છે તે આળસુને સ્થૂલભદ્ર આદિ મુનિવરો તથા જૈન ધર્મ - એ ચાર
મળેલી ગંગા સમાન છે. પૂર્વ પુરુષોના પુરુષાર્થથી જિનશાસનમાં સદાકાળ મંગળરૂપે છે.
આજે આપણને ઉત્તમ સામગ્રી મળી છે. જિનશાસન સદાકાળ શાશ્વત છે. ત્રણે ભગવાનના નામ સ્મરણ માત્રથી બધા પાપ નાશ કાળના અરિહંતો મંગળ છે. ધર્મના આદ્ય ઉપદેશક પામે છે. અરિહંત પરમાત્મા છે. તેઓ જન્મથી જ જ્ઞાની
પાપ-પુણ્યને જોઈ શકાતું નથી. પણ હોય છે. સામાન્ય મનુષ્યોને જ્ઞાન હોય છે માત્ર
અનુભવી શકાય છે. ઉઠતાંની સાથે પુન્યશાળીનું ખાવાનું, રમવાનું, પણ તેનું ફળ કાંઈ નથી. ખાવું
નામ લઈ જુઓ. પુન્યનો પ્રભાવ છે કે નહિ તેનો એ ધર્મ નથી પણ તપ કરવો એ ધર્મ છે. ક્રોધાદિ
અનુભવ થશે. સંજ્ઞાઓ સહજ છે. પણ તે ધર્મ નથી. ધર્મ તો ક્ષમાદિ કહેવાય. એ ધર્મ અરિહંતોમાં હોય છે.
ખરાબ કોણ? કૃપણ. કારણ કે તે પોતા
સિવાય કોઈના પણ સુખનો વિચાર કરતો નથી.. જેમ સૂર્ય વિના અંધકાર દૂર ન થાય તેમ
સારામાં સારો કોણ? જે બીજાને આપે છે, પોતાના અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને નાશ કરનાર ભગવાન છે.
સુખમાં બીજાને ભાગીદાર બનાવે છે. શ્રી તેઓ લોકોત્તર સૂર્ય છે. જે અંધકાર સૂર્યથી દૂર ન |
ગૌતમસ્વામી પોતા પાસે હતું તે બીજાને સંકોચ થાય તે ભગવાનથી દૂર થાય છે. દ્રવ્ય સૂર્ય તો
વિના આપતા હતા માટે તેમનું નામ મહાબાહ્ય અંધકારનો નાશ કરે છે. ભગવાનરૂપી સૂર્ય
મંગળરૂપ છે. આંતરિક અંધકાર દૂર કરે છે. સૂર્ય સમાન કોઈ બાહ્ય દ્રવ્ય નથી. તેમ ભગવાન જેવો કોઈ
ભાવમાં એક શક્તિ છે. સૌનું ભલું ચાહવું આંતરિક પ્રકાશ નથી. સૂર્ય ફ્રી ઓફ ચાર્જ પ્રકાશ
એ ઉત્તમ ભાવ છે. તીર્થંકર પદનું બીજ સૌના આપે છે. એ સૂર્યનો જગત ઉપર ઉપકાર છે. તેમ |
ભલાઈની ભાવનામાં છે. માનવજન્મમાં મળેલ અરિહંતનું દ્રવ્ય પણ જગત ઉપર ઉપકારક છે.
સૂક્ષ્મ બુદ્ધિનું ફળ બીજાનું ભલું ચાહવું તે છે. અરિહંતો ચાર પ્રકારે ઉપકાર કરે છે.
માનવીનું શરીર અમૂલ્ય છે. એ શરીર દ્વારા
જ ઉત્તમ ભાવના અને ઉત્તમ આરાધના થઈ શકે નામથી, દર્શન (સ્થાપના)થી, એમની કથા શ્રવણ દ્રવ્ય)થી અને એમના ભાવથી. એમનો કેટલો છે. શુભ ભાવપૂર્વકના એક શ્વાસથી ૨,૪૫,૦૦૦ ઉપકાર છે તે તો આપણને જ્ઞાન થશે ત્યારે જ IF
] પલ્યોપમથી અધિક દેવાયું બંધાય છે. નવકારમાં

Page #16

૧૪ |
(શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષઃ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ આઠ શ્વાસોશ્વાસ છે. બે ઘડીના સામાયિકથી ૯૨ | મનુષ્યનું જીવન વિક્નોથી ભરપૂર છે. ક્રોડ પલ્યોપમનું દેવાયું બંધાય છે. આપણે રોજનાં જીવનમાં જેને વિપ્ન ન જ આવે તે મનુષ્ય નહિ ૨૧૬OO શ્વાસોચ્છવાસ લઈએ છીએ. આખું | પણ દેવ ગણાય. વિપ્નોના નાશનો ઉપાય પ્રભુના જીવન નમસ્કાર સ્મરણમાં પસાર થાય તો કેટલી | નામરૂપી મંગળ છે. બીજું મંગળ ગણધર ભગવાન કમાણી? તેનો કોઈ પાર નહીં. કિંમતી વસ્તુની | છે. ગણધર વિના તીર્થ ઉત્પન્ન ન થાય અને કિંમત આંકવી જોઈએ.
| તીર્થંકર વિના ગણધરોને પણ ક્ષયોપશમ થતો સોને કિંમતી શાથી? સોનાનું દ્રવ્ય ઊંચું છે. ] નથી. ત્રીજું મંગળ સાધુ મહાત્માઓ છે. ચોથું પીળું - ચીકણું અને ભારે છે. દ્રવ્ય ઉત્તમ અને | મંગળ ધર્મ છે. ભાવ વધુ છે. માટે કિંમતી છે. તીર્થકરોનું દ્રવ્ય ધર્મ એ મૂડી છે. તેનાથી બધું જ ખરીદી ઉત્તમ છે. તેનું કારણ એમનો ભાવ ઉત્તમ છે...! શકાય છે. માનવ ભવ પણ ધર્મથી જ મળે છે. તીર્થકરો ત્રણ-ત્રણ ભવથી “સવિ જીવ કરું ! દિર્ધાયુષ્ય, ધર્મબુદ્ધિ, દેવ-ગુરુ-ધર્મની સામગ્રી બધું શાસનરસી' આ ભાવના ભાવે છે.
જ ધર્મથી મળે છે. ધર્મથી ધન મળે છે. દશ પ્રાણ ચતુર્વિધ સંઘ તીર્થકર સ્વરૂપ છે. કારણકે | મળે છે. દેવલોક અને મોક્ષ પણ ધર્મથી જ મળે પ્રભનો સંઘ વિશ્વમૈત્રીથી ભાવિત છે. 'ખામેમિ સવ છે. તેથી ધર્મની કિંમત સૌથી અધિક છે. એવો જીવે’ રોજ બોલાય છે. તીર્થકરોને એ ભાવ ઉત્કટ | ઉત્તમ ધર્મ આપણને મળ્યો છે માટે પ્રતિદિન ધર્મનું આવે છે. એમનું સ્મરણ કરવા માત્રથી આપણને | શ્રવણ કરવું જોઈએ.. મંગળની પ્રાપ્તિ થાય છે. મંગળથી અનિષ્ટનું
-પંચાસજી મહારાજના પ્રવચનોમાંથી નિવારણ થાય છે. અને ઈષ્ટની પ્રાપ્તિ થાય છે.
૨ શાચી સાધના જ સાપ પવન ખાઈને પેટ ભરે છે, પશુ ઘાસ ખાય છે ને પૃથ્વી પર પથારી કરે છે; તેમ તું પવનનું પ્રાશન કરીને પેટ ભરે, પૃથ્વી પર પથારી કરે, ને ઔષધિનો આહાર કરે, તો પણ શું? વિવેક ને પ્રેમ ના પ્રગટે ને બંધનમાંથી મુક્તિ ના મળે, તો તે શું કામનું?
માછલી જળમાં જ જન્મે છે ને મરે છે, ને રણ રેતીથી રંગાઈને ઊઘાડાં રહે છે; તેમ તું નદીમાં ન્હાયા કરે, શરીરે રાખ ચોળે ને તદ્દન નવસ્ત્રો ફરે તો પણ શું? સમજ ને શાંતિ ના પ્રગટે ને વાસના, વિકાર ને અહંકાર ના શમે, તો તે શું કામનું?
પશુ ઊભાં ઊભાં ખાય છે, તેમ તું કરપાત્રી થઈને ઊભો ઊભો ખાવા માંડે, ને કેટલાક હિંસક જીવો જંગલમાં એકલા ફર્યા કરે છે તેમ વનમાં એકલો જ વિહાર કરે તો પણ શું? સુમનની જેમ તારામાં સાત્વિકતા, શીલ ને સંયમની સુવાસ ના પ્રગટે ને મમતા ને મદ ના મરે તો તે શું કામનું?
તને કેમ કરીને સમજાવું કે શાંતિ એ સાધનાનો પ્રાણ ને પ્રેમ તેનું ફાલેલું ફૂલ છે! પૂર્ણતાની અવસ્થાનું અમૃતફળ તારી સાધનામાંથી ના પ્રગટે, ત્યાં સુધી તારું દળદર કયાંથી ટળે, ને જીવનની જડતા કયાંથી મરે?
(ફૂલવાડી પુસ્તકમાંથી સાભાર) |

Page #17

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ : ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[૧૫
* નિર્મળ દૃઢ સમકિત ગુણવતી મહાસતી સુલસા જે
પૂ. આ. શ્રી વિજયભુવનભાનુસૂરિજી મ.સા.ના શિષ્ય પં. શ્રી ગુણસુંદરવિજયજી
(ગતાંકથી ચાલુ)
આ બાજુ ચંપાનગરીમાં વીતરાગ, સર્વજ્ઞ શ્રી મહાવીરદેવનું સમવસરણ રચાયું. ત્યાં જેણે પૂર્વે શ્રાવકપણું સ્વીકારેલું તે અંબડ પરિવ્રાજક આવ્યો. ગેરુથી રંગેલા વસ્ત્રવાળો બ્રહ્મચારી, છત્રધારણ કરનારો, આકાશગામિની વગેરે ઘણી વિદ્યાનો વિશારદ, અનેક લબ્ધિ સંપન્ન સર્વજ્ઞની આજ્ઞા પ્રરૂપણા કરનાર એણે ભગવાનની ખૂબ સુંદર સ્તુતિ કરી, પ્રભુની દેશના સાંભળી.
સભામાં દેવેન્દ્રપૂજિત
‘‘સુરાસુરની અરિહંતદેવ જેણીના નામોચ્ચાર કરે છે એ સુલસાએ
જાઉં છું, જયારે પણ કામ પડે મારૂં સ્મરણ કરજો’'
કાઉસ્સગ્ગ કર્યો. દેવ હાજર થયો. એને બધી વિગત બતાવવામાં આવી ત્યારે એ દેવ કહે, ‘‘હે કુલીના ! હે મુગ્ધા! આ કાર્ય બરાબર નથી કર્યું. ખેર! જે થવાનું હતું તે થયું. તને હવે એક્કી સાથે બત્રીશ પુત્રો થશે, અને એ બધા જ એક સરખા આયુષ્યવાળા થશે'' સુલસાની ઉદર પીડા દૂર કરી
/
દેવ સ્વસ્થાને પાછો ગયો.
|
|
રાજગૃહી નગરી તરફ જતાં એને સર્વજ્ઞસર્વદર્શી ભગવાનશ્રી મહાવીરદેવે જણાવ્યું, હે અંબડ! તું રાજગૃહી જના૨ છે તો ત્યાં રહેલી સુલસા શ્રાવિકાને અમારા વચનથી ‘ધર્મલાભ' આશીર્વાદ આપજે'' અંબડે ભગવાનનું વચન પ્રમાણ કર્યું.
યોગ્ય સમયે વૈમાનિક દેવો જેવા તેજસ્વી બત્રીશ પુત્રોને સુલસાએ એક્કી સાથે સમાધિપૂર્વક જન્મ આપ્યો. અનુક્રમે યૌવન પામેલા તેઓ બધી જ કળાઓના સ્વામી બન્યા. માતા-પિતાએ એમને એક એક ને એક એક સુંદર રૂપ-ગુણવાન કન્યા પરણાવી. એમની સાથે આ બત્રીશ યુવાનો દૌગુંદક
|
દેવોની જેમ ભોગની મસ્તીમાં કાળ પસાર કરતા હતા. નાગસારથીનું કુટુંબ આ રીતે આનંદ-મંગળ પૂર્વક દિવસો પસાર કરતું હતું આ બત્રીશે યુવાનો શ્રેણિકરાજાના મિત્રો બની ગયા હતા. ભગવાનને એવા તે કેવા પોતાના ગુણોથી આવર્જિત કરી દીધા હશે?'' એ વિચારથી એણીની પરિક્ષા કરવાના
ખરૂં જ છે, ‘દેવ-ગુરુ આદિ પૂજયોની પૂજા પૂર્વક આરંભ કરાયેલા કાર્યો જલ્દીથી ફળદાયી બને
ભાવથી બુદ્ધિમાન અંબડે રૂપપરાવર્તન કરી, પોતાનું પાત્રપણું જણાવી તેણીની પાસે ભોજનની માગણી
છે.’’ ત્યાર બાદ સુલસા જિનેન્દ્ર ભક્તિ કરી વિષય સુખ ભોગવતી રહી. ‘‘મારે બત્રીશ પુત્રોનું શું કામ છે? બત્રીશ લક્ષણવાળો, ગુણવાન, પરાક્રમી, સ્વજનપ્રેમી એક જ પુત્ર બસ છે'' આવું વિચારી એણીએ દૈવી ગૂટિકા ક્રમશઃ એક એક ખાવાને
કરી. સુલસા તેને અનુકમ્પાપાત્ર સમજી આપવા લાગી તો અંબડ બોલ્યો, ‘‘મારા પગોનું પ્રક્ષાલન કરી મને આદરપૂર્વક ભોજન આપ’' પણ પ્રગટ પરિવ્રાજક-વેશધારી એવા તેને સત્પાત્ર સમજી
બદલે બધી જ (બત્રીશે બન્નીશ) એક્કી સાથે ખાઈ | સુલસા શેની આપે? સુલસાએ એ રીતે ભોજન ન
જ આપ્યું.
લીધી. શૂટિકાના પ્રભાવથી એણીના પેટમાં બત્રીશ ગર્ભ રહ્યા. એક્કી સાથે બન્નીશ પુત્રોના ગર્ભ પેટમાં વૃદ્ધિ પામતા ગયા અને સુલસાની વેદનાએ માઝા મૂકી. એણીએ હિરણૈગમેષી દેવને ઉદ્દેશીને
વીલખો પડેલો અંબડ નગરની બહાર નીકળ્યો. સુલસાના સમ્યગ્ દર્શનની અધિક પરીક્ષા માટે અંબડ રાજગૃહી નગરીના પૂર્વદેશાના

Page #18

૧૬]
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ દરવાજે બ્રહ્માનું રૂપ ધારણ કરી એક દિવસ રહ્યો, | દાનવેન્દ્ર અને નરેન્દ્રની સભામાં તારી પ્રશંસા કરી એમ એક દિવસ દક્ષિણ દિશાના દરવાજે વિષ્ણુનું શું છે અને મારા મુખ દ્વારા તને “ધર્મલાભ!' આશીષ રૂપ ધારણ કર્યું. એક દિવસ પશ્ચિમ દરવાજે | પાઠવ્યા છે.” મહેશ્વરનું રૂપ ધારણ કર્યું, એક દિવસ આઠ | મેઘ ગર્જનાના શ્રવણથી વનની મોરલી પ્રાતિહાર્ય યુક્ત પચ્ચીસમાં તીર્થકરનું રૂપ પ્રગટ | | નાચી ઊઠે, ઝૂમી ઊઠે તેમ સુલતા આ શબ્દો કર્યું. ગતાનગતિક બધા જ લોકો એક યા બીજા | સાંભળી આનંદવિભોર બની ગઈ. પુલકિતાંગી પ્રયોજનથી આ ચારે રૂપ પાસે વંદન-દર્શન આદિ | તેણીએ ખૂબ સુંદર શબ્દોમાં ઉપકારી શ્રી માટે આવ્યા પણ તત્ત્વ અતત્ત્વની સુજાણ સુલસા મહાવીરદેવની આદરપૂર્વક સ્તુતિ કરી; અને ત્યાં આ બધું જોવા-જાણવા ન ગઈ તે ન જ ગઈ. એનું ! રહે છતે જ ચંપાનગરીની દિશામાં ભગવાનશ્રીને પ્રચંડ સમ્યગદર્શન અને ત્યાં જવા દે જ શી રીતે? | વંદન-નમસ્કાર કર્યા.
સમવસરણમાં સર્વજ્ઞ ભગવંત શ્રી મહાવીર- સુલતાના અડગ-નિર્મળ-દઢ સમકિતના દેવે સુલતાના દઢ સમ્યગદર્શનની જે પ્રશંસા કરી | સાક્ષાત દર્શનથી અંબડ સમ્યગદર્શનની સ્થિરતા હતી તે ખરેખર ખૂબ જ યોગ્ય હતી. “ખરે જ! | પામ્યો. સુલસાની રજા મેળવી એ પોતાના સ્થાને ગયો. સુલતાના નિશ્ચય સમ્યગદર્શનના નિર્મળ દર્શન | વિવિધ અનુષ્ઠાનો સહ વિવિધ પ્રકારના તપ કરાવી ભગવાનશ્રી મહાવીરદેવે મારા ઉપર કરી સલસાએ શરીરને કુશ = પાતળું બનાવી દીધું. સમ્યગુદર્શનની સ્થિરતા નિશ્ચળતા લાવવા જી અનક્રમે એણી વદ્ધાવસ્થા
અનુક્રમે એણી વૃદ્ધાવસ્થા પામી. સદ્ગુરુ પાસે પ્રભુએ આવું કર્યું હતું. ધન્ય દેવાધિદેવ!'' અંબડનું | વિનયપૂર્વક એણીએ સવિશેષ અંતિમ નિર્ધામણાનું મન અધિક ગુણપ્રાપ્તિથી નાચી ઉડ્યું.
સ્વરૂપ જાણ્યું અને તેમને અંતિમ નિર્ધામણા -સતત ચાર-ચાર દિવસ સુધી સુલસાના | કરાવવા પ્રાર્થના કરી. સદ્ગુરુએ એ પ્રમાણે કર્યું. સમ્યગુદર્શનને ચલાયમાન કરવામાં નિષ્ફળ ગયેલ આ પ્રમાણે સર પાસે અંતિમ નિર્ધામણા અંબડે પરિવ્રાજકનો વેશ ત્યાગ કરી નિર્મળ | કરતી, ઉત્કૃષ્ટ ધર્મની આરાધના કરતી, મોક્ષાભિશ્રાવકપણું સ્વીકારી, શ્રાવક ઉચિત પૂજાનો વેશ | લાષવાળી. શ્રીમદ વીર જિનેશ્વરદેવોના ચરણપહેર્યો. માયારહિત બની એ સુલતાના ગૃહમાં 1 કમળોનું હૃદયમાં ધ્યાન કરતી, સમતારસનું પાન રહેલ જિનમંદિરમાં જિનેન્દ્ર પૂજા કરવા ગયો. | કરતી સુલસાએ તીર્થકર નામ ગોત્ર કર્મની ઉપાર્જના અતિથિ સત્કાર લાલસાવાળી સુલસા સાધર્મિક બંધુકરી. જીર્ણ દેહનો ત્યાગ કરી ધર્મ આરાધનાના અંબાની સુંદર વચનો પૂર્વક ખૂબ સુંદર સેવા કરી. | અભૂત પ્રભાવે તેણી દેવગતિમાં પ્રભાવશાળી માતા જેમ પુત્રના પગ ધૂએ તેમ તેણીએ, | દેવરૂપે અવતરી ત્યાં નિર્મમત્વ ભાવે દેવલોકના દાસીઓનો તેમ કરવા આગ્રહ છતાં, જાતે જ | દિવ્ય સુખોને અનુભવી ત્યાંથી આવી આ જ અંબડના પગોનું પ્રક્ષાલન કર્યું. સુલતાની સાધર્મિક | ભરતક્ષેત્રના આગામી ઉત્સર્પિણી કાળમાં ચોવીશ ભક્તિથી અધિક ભાવિત બનેલ અંબડે સુલસાના | પૈકીના પંદરમાં તીર્થકર નિર્મમ નામના બની, જૈનધર્મમાં અતૂટ શ્રદ્ધા-વિવેક-અદ્ભૂત સતીત્વ, અનેકાનેક જીવોને અનંત સુખ સ્વરૂપ મોક્ષનો માર્ગ વગેરે સદભૂત ગુણોના ભરપેટ વખાણ કર્યા અને | બતાવી દેહનો ત્યાગ કરી સિદ્ધિગતિને પ્રાપ્ત કરશે. પછીથી ઉમેર્યું, “ધર્મ ભગિની સુલસા! ચોવીશમાં | જય હો! વિજય હો! નિર્મમત્વગુણવાન જિનપતિ વર્ધમાનસ્વામી-મહાવીરસ્વામીએ દેવેન્દ્ર-| તિર્ધપતિશ્રી નિર્મમ સ્વામીનો! *

Page #19

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[૧૭
With Best Compliments from
Kinjal Electronics
Chandni Chowk, Par Falia, Opp. Children Park, Navsari-396445 Tele : (02637) 241 321 Fax : (02637) 252 931
તપતા પ્રભાવે ડાયાબિટીસને ભગાડ્યો મહેસાણાના એવંતીભાઈના ધર્મપત્નીને ડાયાબિટીસને કારણે ૫ વર્ષ પૂર્વે આંખમાં હેમરેજ થયું. હેમરેજવાળી નસને તપાસી નવસારીની પ્રખ્યાત હૉસ્પિટલે ઉપચાર કર્યો. આખે સારું થઈ ગયું. પણ ડાયાબીટીસ વધવાથી ફરી આંખમાં હેમરેજ થયું. તેથી ડૉકટરોએ તપ કરવાની મનાઈ કરી. છતાં તેમણે બે વર્ષ પહેલાં શ્રેણીતપમાં ૮૪ ઉપવાસ કર્યા! પછી વર્ષીતપ શરૂ કર્યો. (આ ત્રીજો વર્ષ તપ હતો.) પછી ચેક કરાવતા લોહી કે પેશાબમાં ડાયાબીટીસ નહોતો! ધાર્મિક આરાધનાને ઘરનાં કામ પણ સારી રીતે કરે છે. આમ તપથી ડાયાબીટીસનો નાશ થઈ ગયો!
મેસર્સ સુપર કાસ્ટ
૨૮૬, જી.આઈ.ડી.સી. ચિત્રા, ભાવનગર Manutacturer's of C.I. Casting. 0 : 2445428 - 2446598

Page #20

૧૮]
[શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષઃ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩
ત્યાગ - ભગવાન મહાવીરની દ્રષ્ટિએ....
-દીપકભાઈ દેસાઈ એક શેઠ દરરોજ સત્સંગ કરતા. એમને બીડી તે ખરી પડ્યું જ કહેવાય. ખરી પડે તે જ સાચા પીવાની ટેવ પડેલી. એક દહાડો બે ઇંચની બીડીને | મોક્ષમાર્ગ પ્રગતિ કરાવે છે. બદલે બાર ઈચનો બીડો ઓટલે બેસીને પીતા લોકો ઢગલેબંધ વસ્તુઓનો, વ્યક્તિઓનો હતા! એમના સત્સંગી મિત્રે પૂછ્યું: “અલ્યા, આ ત્યાગ કરે છે. વિશ્વમાં વસ્તુઓ તો અનંત છે. કઈ શું?! આવડો મોટો બીડો કેમ?' ત્યારે શેઠે કહ્યું, ત્યાગવી ને કઈ નહીં? બધું જ ત્યાગ્યું. જંગલમાં મહારાજે મને આજ્ઞા કરી કે બાધા લે કે રોજ ચાર | દગંબર થઈને ગયા પણ ત્યાં ય શરદી થઈ ને જ બીડી પીશ. મેં ઘણી ના કહી પણ એમણે | તુલસી રોપી. ઉંદરડા તુલસી ખાઈ ગયા. તેનાં જબરજસ્તીથી મારી પાસે બાધા લેવડાવી.' તે આ માટે બિલાડી પાળી. બિલાડીને દૂધ પાવા ગાય શેઠ બાધા પાળે છે!(?) થોડીવારમાં બીડી પીતા | બાંધી ને ગાય સાચવવા શિષ્ય રાખ્યો ને એમ હતા. તે અડધી થઈ ગઈ એટલે એ શેઠે શું કર્યું | સંસાર મોટો થયો! ઘેર એક પત્ની ને બે છોકરાં કે બે પાંદડા લઈ નીચેથી ચઢાવવા માંડયા!! “શેઠ | છોડ્યા ને ત્યાં ૧૦૮ શિષ્યોના ઘંટ વળગાડ્યા! આ તમે શું કરો છો?' શેઠ કહે, “ચાર બીડીએ | ભગવાનની ભાષાનો આ ત્યાગ હોઈ શકે? પૂરું ના થાય એટલે.”
મહાવીર ભગવાને તો ત્યાગની વૈજ્ઞાનિક કહેવું પડે શેઠ તમારી અક્કલને! ધન્ય છે | વ્યાખ્યા આપી છે. ભગવાને કહ્યું કે, “વસ્તુના તમને! આવું જ્ઞાન તો ભગવાન મહાવીરને યા ત્યાગને ત્યાગ નથી કહેવાતો પણ વસ્તુ પ્રત્યેના કેવળજ્ઞાનમાં ના આવ્યું તે “જ્ઞાન' (?) તમને | મૂછના ત્યાગને ત્યાગ કહેવાય! આવી વ્યાખ્યા તો છે!! તમે કઈ જાતના છો? આવી ય બુદ્ધિ હોઈ] તીર્થકરો જ આપી શકે અને તે સમજી શકે કોઈ શકે? આશ્ચર્ય ના થાય તો શું થાય? આ ત્યાગને | વિરલ જ્ઞાની જ! બાકી અજ્ઞાન દશામાં ગમે તેટલા કેવા પ્રકારનો ત્યાગ કહેવો? જો ત્યાગ ના થઈ ત્યાગ કર્યા હશે ને મૂછ અકબંધ હશે, તો તેનાથી શકે તેમ હોય તો ના કરવો? કોઈએ આપણને ! શું ફાયદો? એવું ત્યાગ તે આગે આવે જ.. કિંઈ તોપને બારે ચઢાવ્યા છે કે બસ એ કહે તેમ ! ત્યારે પેલા વ્યાખ્યાનમાં સાંભળેલું વાકય કરવું જ? ત્યાં ચોખ્ખું કહીને આવા ઘોર યાદ આવ્યું. “મેરુ પર્વત જેટલા ઢગલા થાય અપરાધમાંથી શું ના બચી શકાય?
ઓધાના કે મુંહપત્તીના તો ય મોક્ષ ના મળ્યો?” - ત્યાગ તો કોનું નામ કહેવાય કે જે વર્તે છે. સાહેબ જો તમારા આ હાલ તો સાંભળીને અમારા જેની ફરીથી યાદ જ ના આવે. એને ત્યાગ | હાલમાં શું ફરક પડશે? એવો કંઈક બોધ આપો ભગવાને કહેલો છે. ઘરબાર, બૈરી-છોકરાં, મોટર-1 કે એમને ય અંદરથી વસ્તુ પ્રત્યેની મૂર્છાઓ ખરી બંગલા બધું ત્યાખ્યું હોય પણ તેને તે કયારેય ફરી | પડે! અને ભગવાનના સાચા મોક્ષમાર્ગને લક્ષમાં ના આવે કે મેં આ ત્યાગું! એની વિસ્મૃતિ | પામીએ! માટે ત્યાગ વર્તાય. તે સાચો ત્યાગ જ વર્તે, તેનું નામ ખરો ત્યાગ કહેવાય. ખરેખર તો | મોક્ષને લાયક કહેવાય! એવો ત્યાગ પછી ગ્રહસ્થી

Page #21

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશવર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[૧૯ હો કે સાધુ હો. સ્ત્રી હો કે પુરુષ હો. જેને પણ વર્તે | કરાવે, તે બધું જ ઉર્મકર્મ કહેવાય! તેનાથી તેનો અવશ્ય મોક્ષ થાય!
આત્મા પર શો ઉપકાર? ઉષ્યકર્મથી ત્યાગ થાય ને શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહ્યું કે, જ્ઞાનીને ત્યાગાત્યાગ
પોતે માને કે મેં ત્યાગ્યું. તેને કેફ કહ્યો. મેં ત્યાખ્યું સંભવે નહીં. ત્યાગે ય નહીં ને અત્યાગે (ગ્રહણ) | એવું બોલે નહીં. પણ મહીં વર્ત. મહીં વર્ત તે સૂક્ષ્મ ય નહીં! બધું ખરી પડે છે ત્યાગ અહંકાર | કેફ કહેવાય! મનમાં વિચાર આવે, વાણીના વિના ના થાય ને ગ્રહણે ય અહંકાર વિના ના ! પરમાણુઓ ઉડે ત્યારે તેમાં તનમ્યાકાર ના થાય. થાય. કોઈને ત્યાખ્યાનો અહંકાર વર્તે. કોઈને ! આત્મ સ્વભાવમાં રહીને તેને જુદું જુએ અને જાણે ગ્રહણ કર્યાનો અહંકાર વર્તે. મોક્ષને માટે તો ! તેને સર્વસ્વ શુદ્ધ ત્યાગ કહ્યો. એનું ફળ મોક્ષ ભગવાને બંનેને નાપાસ ગણ્યા છે!
આપે. આત્મજ્ઞાની વિના આ શુદ્ધપદની પ્રાપ્તિ મોટી રકમવાળું પાકીટ પડી ગયું પણ મહીં
કોઈથી કરાવી ના શકાય. ઘણાં ગાય છે “ત્યાગ કંઈ પરમાણું પણ ના હાલ્યું, તો તે પૈસાનો ત્યાગ
ન ટકે વૈરાગ્ય વિના.' તો પછી વૈરાગ્ય શેના વર્યો કહેવાય અને જરાક શિષ્યથી પાત્ર તૂટી ગયું
વિના ના ટકે? એનો જવાબ જ્ઞાન જ આપી શકે. ને ગુરુને ક્રોધ આવ્યો કે સમજવું કે ખરા ત્યાગી
વૈરાગ્ય ન ટકે વિચાર વિના. ત્યાગથી જ મોક્ષ નથી. ત્યાગમાં સમતા હોય. તો જ તેને ભગવાને
નથી. આત્મજ્ઞાનથી જ મોક્ષ છે. અજ્ઞાન દશાના કહેલો ત્યાગ કહેવાય. ત્યાગમાં વિષમતા ના
ત્યાગથી પાછું આગે આવે ભૌતિક સુખ મળે! ચાલે. ત્યાગમાં વિષમતા એટલે કંદમૂળનો ત્યાગ
સંસારીઓનાં સર્વ દુઃખો પોતાને હો ને પોતાના હોય ને ભૂલથી બટાકો દાળમાં આવી ગયો ને !
| સર્વ સુખ સંસારીઓને હો. એવી દિન-રાત કષાય થઈ ગયા તો તે ત્યાગમાં વિષમતા થઈ
| ભાવના જેને વર્તે છે. એ ખરો ત્યાગી કહેવાય. ગઈ કહેવાય. ત્યાં જ્ઞાનીને કેવું હોય? માંસનો
પોતે જ પીડાતો હોય. તે બીજાને શું સુખ આપી ટુકડો ય દાળમાં આવી જાય તો ધીમે રહીને ટુકડો
શકે? ખરો ત્યાગી હોય. તેનું મોઢું જોતાં જ કાઢીને ઓટીમાં કે ખીસામાં સંતાડી દે! યજમાન
ભયંકર દુઃખો ય વિસ્મૃત થઈ જાય ને આનંદ જાણે તો તેને દુખ થાય માટે થાય કાઢવા માટે આનંદ વર્તાય! દીલ ઠરી જાય! ત્યાગ છે. જે ત્યાગ કષાય કરાવે, તેને ત્યાગ કેવી મૂળ આત્મા એક ક્ષણ પણ અનાત્મા થયો રીતે કહેવાય? એટલે ત્યાગ બે પ્રકારના. (૧)] નથી. જે થઈ શકે તેમ પણ નથી. મૂળ આત્માને અહંકારે કરીને કરેલો ત્યાગ (૨) સહજ વર્તનમાં | ત્યાગ નથી. જપ-તપ કશું ય નથી. આત્માને વર્તાય તે ત્યાગ!
ગ્રહણ કે ત્યાગ છે એ માન્યતા એ જ ભ્રાંતિ છે! જ્ઞાનીઓ પાસે ધોરીમૂળથી જ દવા હોય. | જ્ઞાની મળે તેને તો એમની આજ્ઞા એ જ ધર્મ ડાળા-પાંદડાની નહીં! તેથી જ્ઞાનીઓએ ત્યાગ ને એ જ તપ અને એનાંથી જ મોક્ષ! જ્ઞાની શેનો કરવાનો કહ્યો? અહંકાર અને મમતાને | અહંકાર અને મમતાનો જ ત્યાગ કરાવે ને નિજ હુંપણું અને મારું.” બે ત્યાગ્યા પછી સંસારમાં કશું | સ્વરૂપનું ગ્રહણ કરાવે, પછી સ્ટેજે મન વચન કાયા જ ત્યાગવાનું બાકી રહેતું નથી!
છૂટાં વર્તે, ત્યારે ખરો મહાવીરનો ત્યાગ થયો ઉર્ધ્વ કર્મ ત્યાગ કરાવડાવે, તપ કરાવે. એ | ગણાય. જે નિશ્ચય મોક્ષ પ્રાપ્ત કરાવે જ! ત્યાગ વીતરાગનો ના કહેવાય. પ્રકૃતિ પરાણે |
(ગુજરાત સમાચારમાંથી સાભાર)

Page #22

૨૦]
[ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ ઃ ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩
શ્રી મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર
મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર એ કહેવત પ્રમાણે આપણે ત્યાં પ્રાચીનકાળથી પરંપરાગત રીતે ચાલી આવે છે. કહેવત નાની છે છતાં ગુણવત્તાની અથવા સત્વશીલતાની દૃષ્ટિએ મોટી છે.
મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર એ સાચું હોવા છતાં એ ભૂલને સમજીને સુધારી શકે છે અને એણે ભૂલને સમજીને સુધારવી જોઈએ, એ પણ એટલું જ સાચું છે. જે ભૂલ પકડીને સુધારવાનો પ્રયત્ન કરવાને બદલે ભૂલનું પુનરાવર્તન કર્યા કરે કરે છે એ મનુષ્ય દયાપાત્ર અને આદર્શ મનુષ્ય ના કહી શકાય.
એ સૂચવે છે કે મનુષ્ય જ્ઞાન અથવા અજ્ઞાત રીતે એક અથવા બીજા કારણથી ભૂલ કરે છે. જ્યાં સુધી એ પૂર્ણતા પર નથી પહોંચ્યો, મુક્ત કે સંપૂર્ણ નથી બન્યો, પરિશુદ્ધિની પરિસીમા પ૨ નથી પહોંચ્યો, ત્યાં સુધી એની અંદર કોઈ ને કોઈ પ્રકારની ત્રુટી રહેવાની અને એ ઝુટીને લીધે ભૂલ
|
પણ થયા કરવાની.
એ સત્યને, ન્યાયને, નીતિને, માનવતાને મંગલ માર્ગે પગલાં ભરે છે. મનુષ્યમાંથી મનુષ્યોત્તમ બને છે.
|પ્રત્યે સહાનુભૂતિ રાખીએ. એમને સહાનુભૂતિથી સમજાવવાની કોશિશ કરીએ.
મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર છે તે વાતને સમજીને જેણે ભૂલ કરી હોય, અથવા ભૂલ કરતા હોય તેમનો તિરસ્કાર ના કરીએ. તેમને ઉતારી ના પાડીએ. એમનું અપમાન પણ ના કરીએ. એમના
મદદ પહોંચાડીએ, બને તો ફરી વાર ભૂલના ભોગ ના બનવાનું પરિબળ પૂરું પાડીએ. કેટલાયને અનિચ્છાએ, નિરુપાયે, સંજોગોને વશ થઈને, ભૂલના ભોગ બનવું પડ્યું હોય છે. એને માટે એમને ખેદ પણ થતો હોય છે, પીડા પહોંચતી હોય છે.
/
સંસારના આધ્યાત્મિક ઇતિહાસનું અવલોકન કરવાથી જણાય છે કે, જેમના જીવનમાં અનેક પ્રકારની ત્રુટિઓ તથા દોષો હતા તે જાગ્રત બન્યા, દોષોમાંથી મુક્તિ મેળવીને મહામાનવ આદર્શ માનવ બન્યા ને પ્રશાંતિ પામ્યા. સૂરદાસે પોતાના પદમાં ગાયું છે કે
આ
વિવેકી મનુષ્ય એક વાર, બે વાર, ત્રણ વાર ભૂલનો ભોગ બન્યા પછી પણ એ ભૂલને સુધારી લે છે. એનું પુનરાવર્તન નથી થવા દેતો. એ આત્મનિરીક્ષણ અને આત્મસંશોધન કરે છે. ક્રમે ક્રમે આગળ વધતાં એવી અવસ્થા પર પહોંચે છે જ્યારે એનાથી કોઈ ભૂલ જ નથી થતી.
પશ્ચાતાપ થાય છે. એમને તિરસ્કારવાથી કોઈ હેતુ નહિ સરે. એમને આશ્વાસન આપવું, પથપ્રદર્શન કરવું આવશ્યક છે. એવી રીતે જ એમની સેવા થઈ શકાશે. મનુષ્ય માત્ર ભૂલને પાત્ર એ સાચું હોવા છતાં એ ભૂલમાંથી મુક્તિ મેળવી શકે છે એ પણ એટલું જ સાચું છે.
અજામિલ ગીધ વ્યાઘ્ર ઇનમેં કહો કોન સાધ, પંછી કો પદ પઢાત, ગણિકા કો તારી, દીનના દુઃખ હરન દેવ સંતન હિતકારી.
જીવનને ત્રુટિરહિત, દોષરહિત કરવા માટે ઇશ્વરનું શરણ લઈએ, પ્રાર્થના કરીએ, સત્સંગનો રસ કેવળીએ, આત્મસુધારનો સંકલ્પ સેવીએ અને ભૂલ કરનારને ક્ષમા કરીને ત્રુટિરહિત જીવન જીવવાની તક અથવા અવસર પૂરો પાડીએ તો જીવન બદલાઈ જાય, અધિકાધિક ઉપયોગી અને આશીર્વાદરૂપ થાય.
—યોગેશ્વર

Page #23

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
શોકાંજલિ ભાવનગર નિવાસી નિષ્ઠાવાન સામાજિક કાર્યકર શ્રી હીરાલાલ જમનાદાસ શાહ (ઉ.વ.૮૪) મુંબઈ ખાતે નવકાર મંત્રનું સ્મરણ કરતાં કરતાં સમાધિપૂર્વક સ્વર્ગવાસ પામેલ છે. તેઓશ્રી આ સભાના આજીવન સભ્ય હતા. સભા પ્રત્યે તેઓશ્રી અત્યંત મમતા અને લાગણી ધરાવતા હતા. તેઓશ્રી ભાવનગર સ્થિત અનેક સામાજિક તેમજ ધાર્મિક સંસ્થાઓની સેવાના કાર્યોમાં ઊંડો રસ ધરાવતા હતા.
તેઓશ્રીના દુઃખદ અવસાનથી તેમના પરિવાર ઉપર આવી પડેલ આ દુઃખમાં આ સભા સમવેદના પ્રગટ કરે છે. સાથે સદ્ગતશ્રીના આત્માને પ્રભુ પરમ શાંતિ અર્પે તેવી પ્રાર્થના કરે છે.
લિ. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા - ભાવનગર
શોકાંજલિ ભાવનગર નિવાસી શેઠશ્રી કપૂરચંદ હરીચંદ શાહ (ઉ.વ.૩) ગત તા. ૪-પ-૦૭ને રવિવારના રોજ નમસ્કાર મહામંત્રનું સ્મરણ કરતાં કરતાં સમાધિ પૂર્વક સ્વર્ગવાસ પામેલ છે. તેઓશ્રી આ સભાના આજીવન સભ્ય તથા પાલીતાણા યાત્રાના ડોનર હતા. સભા પ્રત્યે તેઓશ્રી અત્યંત મમતા અને લાગણી ધરાવતા હતા. તેમજ ધાર્મિક અને સામાજિક સેવાના સકાર્યોમાં ઊંડો રસ ધરાવતા હતા..
તેઓશ્રીના દુઃખદ અવસાનથી તેમના કુટુંબ પર આવી પડેલ દુઃખમાં આ સભા સમવેદના પ્રગટ કરે છે. સાથે સાથે સતશ્રીના આત્માને પ્રભુ પરમ શાંતિ અર્પે તેવી પ્રાર્થના કરે છે.
લિ. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા -ભાવનગર
જૈન ઇતિહાસનું શ્રેષ્ઠ પ્રકાશન
“તીર્થ દર્શન’ ત્રણ વોલ્યુમ. શ્રી જૈન પ્રાર્થના મંદિર ટ્રસ્ટ ચેન્નઈ દ્વારા પ્રાચીન જૈન તીર્થની કિંમતી વારસાનો લોકોને ખ્યાલ આવે અને તેમના મનમાં ભક્તિ ભાવના ઊભી થાય અને ઘેર બેઠા જૈન તીર્થોના દર્શનનો અનેરો લાભ મળે એ માટે “તીર્થદર્શન' ત્રણ અમૂલ્ય ગ્રંથો–ત્રણ વોલ્યુમ મલ્ટી કલરમાં બહાર પાડવામાં આવ્યા છે. આ ત્રણ વોલ્યુમ ગુજરાતી, હિન્દી અને અંગ્રેજી ભાષામાં છે અને તેમાં દેશના ૨૬૫ પ્રાચીન જૈન તીર્થોને આવરી લેવાયા છે. અને આ તીર્થો અને તેની આસપાસના સુંદર દશ્યો અને નયનરમ્ય પ્રતિમાજીની મલ્ટીકલર અલભ્ય તસ્વીરો આપવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત દરેક તીર્થનો ઇતિહાસ, તેનું મહત્વ, ત્યાના રહેવા, ખાવા પીવાની વ્યવસ્થા અને આ તીર્થની યાત્રા કરવી હોય તો કેવી રીતે જઈ શકાય એ અંગેની વિસ્તૃત માહિતી આપવામાં આવી છે.
જૈન ઇતિહાસનું આ કિંમતી અને ઉપયોગી પ્રકાશન છે. આ ગ્રંથો જગતુગુ મિત્રમંડળ, પાલનપુર સંઘ, ૪૧૫ પંચરત્ન, ચોથા માળે, ઓપેરા હાઉસ, મુંબઈ ખાતેથી મળી શકશે. ગ્રંથો અને જાણકારી માટે સંપર્ક : યુ. પન્નાલાલ વૈદ્ય ફોન નં. ૬૪૦૪૧૮૮-૬૪૩૨૫૨૩.

Page #24

૨૨]
(શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩ શ્રી જૈન છે. તીર્થ નાકોડા -આગમ પ્રભાકર પૂ. મુનિશ્રી જંબૂવિજયજી મ. સા. આદિ સાધુ. સાધ્વીજી ભગવંતોની શુભ નિશ્રામાં મુમુક્ષુ મહેન્દ્રકુમાર અશોકકુમારની ભાગવતી દીક્ષા તા. ૭-૫-૦૩ના રોજ પ્રદાન કરવામાં આવી હતી. આ નિમિત્તે તા. ૪ થી ૭ મે દરમ્યાન વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવેલ.
પાવાપુરી તીર્થ (રાજ.)માં દીક્ષા મહોત્સવ ઃ યુવક જાગૃતિ પ્રેરક પૂ. આ. શ્રી ગુણરત્નસૂરીશ્વરજી મ.સા.ની શુભ નિશ્રામાં ભાવનગર નિવાસી જયસુખલાલ ઠાકરશીભાઈ સંઘવીના સુપુત્રી મુમુક્ષુ અલ્પાબેનની ભાગવતી દીક્ષા ગત તા. ૧૨-૫-૦૩ના રોજ પાવાપુરી તીર્થ (રાજ.) મધ્યે શાસન પ્રભાવના પૂર્વક સંપન્ન થઈ. આ નિમિત્તે તા. ૧૦ થી ૧૨ મે, ૦૩ દરમ્યાન વિવિધ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવેલ. મુમુક્ષુ અલ્પાબેનની સાથે આજ મંગલ દિવસે બીજા ૭ મુમુક્ષુઓએ પણ દીક્ષા અંગિકાર કરેલ.
સા. શ્રી વિસ્તર્ણાજીને પી. એચ. ડી.ની પદવી -સ્થાનક્વાસી સમાજના સા. શ્રી વિસ્તીજીએ ગુજ. યુનિ.ના ભાષા સાહિત્ય ભવનના અધ્યક્ષ ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈના માર્ગદર્શન હેઠળ “નવતત્ત્વ પ્રકરણ બાલાવબોધ' પર મહાનિબંધ તૈયાર કર્યો હતો. ગુજ. યુનિ.માં ગુજરાતી વિષયમાં મહાનિબંધ લખીને પી. એચ. ડી.ની પદવી મેળવનાર આ સર્વ પ્રથમ સાધ્વી છે.
ક
સાબરમતી કન્યા ગુરુકૂલ :-અમદાવાદ શહેરમાં સાબરમતી ખાતે સ્ત્રીઓની ૬૪ પ્રાચીન કળાઓની અર્વાચીન ઢબે તાલીમ આપતાં કન્યા ગુરુકૂલનું ખાતમુહૂર્ત ગત તા. ૧૭-૨-૦૩ના રોજ કાયદા અને ન્યાયમંત્રી શ્રી અશોકભાઈ ભટ્ટની ઉપસ્થિતિમાં કરવામાં આવ્યું. આ ગુરુકૂલમાં આજના આધુનિક વાતાવરણમાં ઉછરેલી તરૂણીઓના જીવનનો સર્વાગીણ વિકાસ થાય અને તેઓ જીવનના તમામ ક્ષેત્રોમાં ટોચ ઉપર પહોંચે એ રીતે સ્ત્રીઓની ૬૪ કળાઓ અર્વાચીન ઢબે શીખવવામાં આવશે. સાબરમતીમાં અત્યંત મોકાની પાંચ હજાર ચોરસવાર જમીન ઉપર તૈયાર થઈ રહેલા આ ભવ્ય સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર કમ વિદ્યાલય પાછળ આશરે પાંચ કરોડ રૂા.નો ખર્ચ થશે. જે અમદાવાદની તમામ શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક સંસ્થાઓમાં અનેરી ભાત પાડનારું બની રહેશે. આશરે એક હજાર કુમારિકાઓ નૈતિક શિક્ષણ સાથે એસ. એસ. સી. સમકક્ષ વ્યાવહારિક શિક્ષણ પણ પ્રાપ્ત કરશે.
જૈન વિદ્યામાં ઉચ્ચ શિક્ષણ ક્ષેત્રે અભ્યાસ અંગે : ગુજરાત વિદ્યાપીઠ સંચાલિત આંતરરાષ્ટ્રીય જૈન વિદ્યા અધ્યયન કેન્દ્ર, અમદાવાદ દ્વારા જૈન દર્શન, તત્વજ્ઞાન અને ધર્મના સર્વાગીણ અધ્યયન માટે બે વર્ષના પારંગત (એમ. એ.), અનુપારંગત (એમ. ફિલ) અને વિદ્યાવાચસ્પતિ (પી. એચ. ડી)ના અભ્યાસક્રમ ચલાવવામાં આવે છે. આ અભ્યાસ ક્રમમાં અધ્યયન કરવા ઇચ્છતા ભાઈ-બહેનોએ જૂન માસ સુધીમાં પ્રવેશપત્રના ફોમ મેળવી લેવા વિનંતી.
રસ ધરાવતા અને જિજ્ઞાસુ ભાઈ-બહેનોએ વધુ માહિતી માટે અમદાવાદ ખાતે ડો. પૂર્ણિમા મહેતાનો રૂબરૂ અથવા ફોન ઉપર સંપર્ક કરવા વિનંતી છે. ફોન નં. (૦૭૯) ૭૫૪૨૦૯૮

Page #25

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩]
[ ૨૩ ગોડીજી પાર્શ્વનાથ જિનાલય : ભાવનગર : શ્રી ગોડીજી પાર્શ્વનાથ દાદાની ૧૭મી સાલગીરા ફાગણ સુદ-૨ બુધવાર તા. પ-૩-૦૩ના રોજ હોવાથી ભવ્યાતી ભવ્ય ઉજવણી કરવામાં આવી. સાલગીરા નિમિત્તે પંચાન્ડિકા મહોત્સવ, અઢાર અભિષેક તથા ૧૨૫ જિનેશ્વર ભગવંતોને સોનાના વરખની અંગરચના કરવામાં આવી હતી. તેમજ ભાવનગર શ્રીસંઘના સાધારણ ભરતા પરિવારોને સંઘ શેષ આપવામાં આવેલ.
દાદાસાહેબ દેરાસર ખાતે શતાબ્દી મહોત્સવની ઉજવણી : ભાવનગર ખાતે આવેલ શ્રી દાદાસાહેબ દેરાસરની એકસોમી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે પૂ. આ.શ્રી વિજયસિંહસેનસૂરીશ્વરજી મ.સા. આદિ ગુરુ ભગવંતોની શુભ નિશ્રામાં તા. ૧૦-૦૫-૦૩ થી તા. ૧૭-૫૦૩ દરમ્યાન ભવ્યાતી ભવ્ય મહોત્સવનું આયોજન કરવામાં આવેલ.
મહોત્સવ દરમ્યાન રથયાત્રા, અહંદુ મહાપૂજન, સ્વામીવાત્સલ્ય આદિના શાસન પ્રભાવક શુભ કાર્યોનું આયોજન કરવામાં આવેલ છે.
નૂતન ગચ્છાધિપતિ પદે ઃ તપાગચ્છાધિરાજ પૂ. આ. શ્રી વિજયરામચંદ્રસૂરીશ્વરજી મ.સા.ના સુવિશાળ સમુદાયના નૂતન ગચ્છાધિપતિ પદે પ્રભાવક પ્રવચનકાર પૂ. આ. શ્રી વિજયમભૂષણસૂરીશ્વરજી મ. સા. ને સુરત ખાતે ગત તા. ૮-પ-૦૩ને ગુરુવારના રોજ તેઓશ્રીના વડીલો તરફથી આ પ્રભાવક પદ મહોત્સવપૂર્વક એનાયત થયું છે.
ભાવનગર શહેરમાં વર્ષીતપના પારણા નિમિત્તે જિનેન્દ્ર ભક્તિ મહોત્સવ તથા જૈન સંઘનું સ્વામીવાત્સલ્ય પૂ. આ. શ્રી વિજયસિંહસેનસૂરીશ્વરજી મ.સા. આદિ ગુરુભગવંતોની શુભ નિશ્રામાં વર્ષીતપના ૪૨ આરાધકોના પારણાનો ઉત્સવ અક્ષયતૃતિયાના પાવન પર્વે ભારે ઉમંગ-ઉત્સાહ અને આસ્થાભેર ઉજવવામાં આવ્યો.
આ નિમિત્તે ભાવનગર જૈન છે. મૃ. ૫. તપાસંઘ દ્વારા પાંચ દિવસની ભવ્ય ઉજવણી વૈવિધ્ય સભર ધાર્મિક કાર્યક્રમો સાથે થઈ હતી. આ મહોત્સવ દરમ્યાન દેરાસર ખાતે પાંચેય દિવસ પ્રભુજીને ભવ્ય અંગ રચના કરવામાં આવી હતી. તપસ્વીઓના પારણાના સામુદાયિક કાર્યક્રમ નિમિત્તે અખાત્રીજના શુભ દિને સમસ્ત ભાવનગર શ્રીસંઘનું સ્વામીવાત્સલ્ય વિનીતાનગરી ખાતે રાખવામાં આવેલ. જેમાં હજારો ભાવિકોએ લાભ લીધો હતો.
આમ, શહેરમાં અખાત્રીજના વર્ષીતપના તપસ્વીઓના પારણા અને સમસ્ત ભાવનગર જૈન સંઘ સ્વામી વાત્સલ્યના કાર્યક્રમ સાથે પાંચ દિવસીય મહોત્સવની ઉજવણીનું ભારે ભક્તિ અને આનંદ-ઉમંગ વચ્ચે સમાપન થયું હતું.

Page #26

[શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ વર્ષ: ૩ અંક ૮, ૧૬ જૂન ૨૦૦૩
સાહિત્ય તેમજ અન્ય ક્ષેત્રે સિદ્ધિ મેળવતા
પ્રા. પ્રફૂલાબેન વોરા ભાવનગરની ગુલાબરાય સંઘવી શિક્ષણ મહા વિદ્યાલયના વ્યાખ્યાતા અને શ્રેષ્ઠ શિક્ષકના રાષ્ટ્રીય પુરસ્કારથી સન્માનિત ડૉ. પ્રફુલાબેન વોરાની વિવિધ સાહિત્યિક કૃતિઓ રાજ્યના પ્રતિષ્ઠિત સામયિકો આકાશવાણી રાજકોટ, અમદાવાદ દૂરદર્શન દ્વારા પ્રસિદ્ધ કરી ચૂકાઈ છે. તાજેતરમાં કવિ શ્રી સુરેશ દલાલ સંપાદિત કવિયત્રી વિશ્વમાં પ્રકાશિત વિશ્વના ૬૮ દેશોની ૪૨૨ જેટલી ગુજરાતી કૃતિઓમાં પણ તેણીની રચનાને સ્થાન મળ્યું છે.
અમદાવાદ દૂરદર્શન પરથી પ્રસારિત ધારાવાહિક “સહિયર' યોજીત કવિતા સ્પર્ધામાં પ્રથમ અને વાર્તા સ્પર્ધામાં દ્વિતીય સ્થાન મેળવ્યું છે. ગત તા. ૩-૫-૦૩ના અમદાવાદ ખાતે સહિયર દ્વારા કેન્દ્રીય મંત્રી ભાવનાબેન ચિખલીયાના હસ્તે તેણીને પુરસ્કૃત કરવામાં આવ્યા છે.
આ ઉપરાંત તેણીએ જૈન ધર્મના વિવિધ વિષયો ઉપર લેખો ઉપરાંત શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા-ભાવનગર દ્વારા પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવેલ “શ્રી તીર્થકર ચરિત્ર” (સચિત્ર) પુસ્તકનું સંપાદન કાર્ય કરેલ છે. હાલમાં તેણી આચાર્યશ્રી વિજયચંદ્રોદયસૂરીશ્વરજી મ. સા. પ્રેરિત અને મુનિશ્રી કુલચંદ્રવિજયજી મ.સા. આયોજિત જૈન યુનિવર્સિટી ઇન્ટરનેટમાં જૈન ધર્મમાં વિવિધ વિષયો ઉપર અંગ્રેજીમાં લેખન કાર્ય કરી રહ્યા છે.
Mfrs. Of Audio Cassettes & Components
And Compect Disc Jewel Boxes JET ELECTRONICS JACOB ELECTRONICS
PVT. LTD. Cassette House, Plot No. 53/3b, Ringanwada,
48, Pravasi ind. Est. Behind Fire force Station,
Goregoan (E) DAMAN (U.T.) - 396210
MUMBAI-400 069
Tel : (0260) 22 42 809
Tel : (022) 28 75 47 46 (0260) 22 43 663
Fax : (022) 28 74 90 32 Fax : (0260) 22 42 803
E-mail : JetJacob@vsnl.com E-mail : Jatinsha@giasbm01.vsnl.net.in
Remarks : Book Delivery at Daman Factory.

Page #27

ATICA
.
..
॥श्री. ऋषभदेव ॥
Annnnnnnn
Annnnnnn
annannn
ananmanna
5000
JAIN ATMANAD SABHA AR GATE, BHAVNAGAR
SHRI JAIN ATMANAD SAE KHAR GATE, BHAVNAG
चक्कश्वरी देवी
॥श्री.ऋषभदेव॥
SHRI RISHABDEV
ADIMAM PRITHIVINATHAM ADIMAM NISHPARI GRAHAM ADIMAMTIRTHANATHAMCHA RISHABHA SWAMINAM STUMAH
आदिमं पृथिवीनाथ-मादिमं निष्परिग्रहम्।। आदिमं तीर्थनाथं च, ऋषभस्वाभिनं स्तुम :॥॥
गोमुख यक्ष

Page #28

શ્રી મરૂદેવા માતાની કથા :
તપ અને સંયમ ગુણરહિત કેટલાય ભવ્યજીવો કેવળ વિશુદ્ધ ભાવનાથી સિદ્ધિ પદને પામે છે. લઘુકર્મી મરૂદેવી માતાની જેમ :
જે વખતે ઋષભદેવ ભગવાને ચારિત્ર અંગીકાર કર્યું તે વખતે ભરત ચક્રવર્તી મહારાજા હતા. શ્રી 28ષભદેવસ્વામીની માતા મરૂદેવા હંમેશા ભરતને ઠપકો આપતા હતા. હે વત્સ! તું રાજ્યસુખમાં મોહિત બની મારા પુત્રની ખબર પણ ડરતો નથી, હું લોકોના મુખે આ પ્રમાણે સાભળું છું કે-મારો પુત્ર ત્રઋષભ એક વર્ષ સુધી અન્ન અને પાણી વિના ભૂખ્યા અને તરસ્યા, વસ્ત્ર વિના એકલો વનમાં વિચરે છે. ઠંડી અને તાપ સહન કરતો મહાદુઃખને અનુભવે છે. એકવાર મારા પુત્રને તું અહિં લાવ, તેને ભોજન વગેરે હું આપું અને પુત્રનું મુખ જોવ. તે સમયે ભરતે કહ્યું કે—માતા તમે શોક ન કરો. અમે સંખ્યામાં સો એ તારા જ પુત્રો છીએ. મરૂદેવા માતાએ કહ્યું, તે સત્ય છે પરંતુ આંબાના ફળની અભિલાષાવાળાને આંબલીના ફળ મળે એથી શું? તેમ મારા પુત્ર ઋષભ વિના આ આખો સંસાર શુન્ય લાગે છે. આ પ્રમાણે હંમેશા ઉપાલંભ આપતી, પુત્રના વિયોગથી રૂદન કરતી, તેના નેત્રો ઉપર પડલો આવી ગયા. આ પ્રમાણે એક હજાર વર્ષ વિતી ગયા બાદ શ્રી ઋષભદેવ ભગવંતને કેવળજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું. ચોસઠ ઇન્દ્રોએ આવી સમોવસરણની રચના કરી, ઉદ્યાનપાલકે ભરતને વધામણી આપી ભરતે પણ આવીને મરૂદેવા માતાને શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુનું સ્વરૂપ કહ્યું, તમે મને હંમેશા ઉપાલંભ આપો છો.- કે મારો પુત્ર ઠંડી–તાપ વગેરે પીડાઓ અનુભવ કરે છે અને એકલો વનમાં વિચરે છે.’ તો આજે તમે મારી સાથે પધારો. તમારા પુત્રની મહાદ્ધિ દેખાડું. આ વચન સાંભળી પુત્રને જોવા ઉત્કંઠાવાળા દાદીમાને હાથી ઉપર બેસાડીને તેઓ સમવસરણમાં ગયા. ત્યાં દુંદુભીનો નાદ સાંભળીને મરૂદેવા માતા ઘણા આનંદિત થયા અને ત્યાં દેવદેવીઓના જય જય શબ્દો સાંભળીને તેણીને હર્ષના આંસુ નીકળવા લાગ્યા તેનાથી આંખનો રોગ નાશ પામ્યો, અને તેથી ત્રણ ગઢ, અશોકવૃક્ષ, છત્ર, ચામર વિગેરે પુત્રની સર્વ ઋદ્ધિ દેખી અનુપમ આઠ પ્રતિહાર્ય વગેરે મહા ઋદ્ધિ જોઈ મનમાં મરૂદેવી માતા આ પ્રમાણે વિચાર કરે છે. આ સંસારને ધિક્કાર છે, મોહને ધિક્કાર છે. હું એમ જાણતી હતી કે મારો પુત્ર એકલો વનમાં ભૂખ્યો અને તરસ્યો ભમતો હશે પરંતુ આવા પ્રકારની ઋદ્ધિ પામવા છતાં પણ મને કદી સંદેશો ન મોકલ્યો અને હું તો હંમેશા પુત્રના મોહથી અતિદુ:ખી થઈ તેથી આ કુત્રીમ એકપક્ષી સ્નેહને ધિક્કારે પડો. કોનો પુત્ર? કોની માતા? સર્વે લોકો પોતાનો સ્વાર્થ સાધવામાં રસીક હોય છે. કોઈપણ કોઈને પોતાના સ્વાર્થ વિના પ્રિય થતો નથી. આ પ્રમાણે વિચાર કરતી ભાવવિશુદ્ધિથી ઘાતકર્મના ક્ષયથી કેવળજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી અંતમુહુર્ત કાળમાં આયુષ્ય પૂર્ણ કરી તે મોક્ષમાં અવ્યાબાધ એવા શાશ્વત સુખને પામ્યા. અનાદિકાળથી સ્થાવરપણામાં–એકેન્દ્રિયપણામાં રહેલ મરૂદેવા માતાનો જીવ ‘આ અવસર્પિણીમાં મનુષ્યભવ પ્રાપ્ત કરી પ્રથમ સિદ્ધ થયા.' આ પ્રમાણે કહીને તેનું શરીર દેવોએ ક્ષીર સમુદ્રમાં વહાવ્યું. મરૂદેવા માતાનું આ દેષ્ટાંત જાણીને કેટલાક કહે છે કે તપ, સંયમ વગેરે વિના જેવી રીતે મરૂદેવા માતા સિદ્ધિપદને પામ્યા. તેવી રીતે અમે પણ મોક્ષમાં જઈશું. આ પ્રમાણે મૂઢ પુરૂષો આવું આલંબન ગ્રહણ કરે છે. પરંતુ આવું આલંબન વિવેકી પુરૂષોએ ગ્રહણ કરવું જોઈએ નહી, કારણ કે તે મરૂદેવામાતા અનાદિકાળથી સ્થાવરમાં રહેલા ક્યારે પણ ત્રસભવને નહીં પામનારા તેમ જ તીવ્ર કર્મને નહીં બાંધનારા તેથી અત્યંત લઘુકર્મવાળા હતા. તેથી જ કેવળ વિશુદ્ધભાવનાથી સિદ્ધિપદને પામ્યા. અનંત જીવો મોક્ષમાં ગયા છતાં આવો કોઈક જીવ ભાગ્યે જ મોક્ષમાં જનાર થાય છે. | ઉપદેશ –સંસારની અસારતાના સ્વરૂપને બતાવનાર મરૂદેવામાતાનું દૃષ્ટાંત જાણી હે ભવ્ય જીવો તમે પણ હંમેશા ચિત્તમાં આવી વિશુદ્ધ ભાવના ધારણ કરો. - ઉપદેશમાળા પુસ્તકમાંથી સાભાર

Page #29
જૂન : 2003 ] RNI No. GUJGUJ/2000/4488 ] Regd. No. GBV 31 सौजन्यशाली मनुजः सुखीह च परत्र च / दुर्जनो हन्ति जन्म स्वं वर्तमानं च भावि च / / સૌજન્યશાલી મનુષ્ય આ લોકમાં અને પરલોકમાં સુખી છે, જ્યારે દુર્જન | આ લોક અને પરલોક બન્નેનો ઘાણ વાળે છે. 13. પક પ્રતિ, He who is good, is happy here and hereafter, and he who is wicked, ruins both his lives present and future. 13. (કલ્યાણભારતી ચેપ્ટર-૭, ગાથા-૧૩, પૃષ્ઠ-૧૭0) શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ ઠે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ખારગેઈટ, ભાવનગર-૩૬૪૦૦૧ ફોન : (0278) 2521698 FROM: તંત્રી : શ્રી પ્રમોદકાન્ત ખીમચંદ શાહ મુદ્રક અને પ્રકાશક : ‘શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, વતી શ્રી પ્રમોદકાંત ખીમચંદ શાહએ સ્મૃતિ ઓફસેટ, જૈન વિદ્યાર્થી ગૃહ કંપાઉન્ડ, સોનગઢ-૩૬૪૨૫)માં છપાવેલ છે અને શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા, ખારગેઈટ, ભાવનગરથી પ્રસિદ્ધ કરેલ છે.’ For Private And Personal Use Only