Atmanand Prakash Pustak 085 Ank 05 06

Author(s): Kantilal J Doshi
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531963/1

Page #1

'
કર્થ
'
= = = ૭ = 5
जो देवाणवि देवो ज देवा मजलि नम सन्ति । त देवदेवमहिय सिरसा व दे महावीरम् ।।
જે દેવાના પણ દેવ છે, જેને દેવો હાથ જોડીને વ'દે છે, તે દેવાધિદેવથી પૂજિત મહાવીરને મસ્તક નમાવી વદુ છું'.
પુસ્તક : ૮૫
થી
ફાગણ-ચૈત્ર મ:ચ – પ્રીલ
૧૯૮૮-
આત્મ સંવત ૯૪ વીર સંવત ૨૫૧૪ વિક્રમ સંવત ૨૦ ૪૪
અ કે
:
૫-૬

Page #2

શ્રી જેનશાસનપ્રભાવક પૂજ્યપાદ આચાર્ય ભગવંત શ્રી શ્રી ૧૦૦૮ શ્રીમવિજય ભુવનચન્દ્રસૂરીશ્વરજી મહારાજશ્રી ડહેલાવાલા
: ગુણીપદ :
સં'. ૨૦૨૩ કારતક વદી ૧૦
ખેતરવસી, પટિણ ઉ. ગુ.
: ઉપાધ્યાયપદ :
સ'. ૨૦૨૩ વૈશાખ સુદિ: ૫ ઝોટાણા ઉ. ગુ.
BHI
: પંન્યાસપદ ?
સં. ૨૦૨૩ કારતક વદી : ૧૧
ખેતરવસી, પાટણ 9 ગુ,
: આચાર્યપદ :
સં. ૨૦૨૯ માગરશ સુદિ : ૨ સિદ્ધચક્રની પાળ પાટણ, ઉ. ગુ.
જન્મ : સ. ૧૯૫૫ ફાગણ સુદિ ૧૪ : ખેતરવસી, પાટણ, ઉ. ગુ.
દીક્ષા : સં. ૧૯૮૮ માગશર સુદિ ૩ ચાણસમા, ઉઃ ગુ.

Page #3

(શ્રી આત્માનંદ સભાના નવા પેટ્રન ) શ્રેષ્ઠીવર્ય શ્રી બાબુભાઈ ભીખમચંદ જૈનની
ટુકી જીવન ઝરમર
શ્રી બાબુભાઈ ભીખમચંદ જૈન લાખ રૂપી નુ દાન કરે છે, ધર્મ માર્ગમાં વાપરે છે. તેમ છતાં પોતાનો ફોટો કે જીવન ઝરમર આપવાની સ્પષ્ટ ઈનકારી કરી છે. તેઓ ગુપ્ત દાનમાં જ માને છે. જમણા હાથ આપે ડાબે હાથ ન જાણે. તેઓ એકદમ શાંત સ્વભાવના તદ્દન સાદા સરલ અને ઓછુ બેલવાવાળા છે. એમની ઉદારતાની અનુમોદના જેટલી કરીએ એટલી ઓછી જ છે. અહીં ત્રીજા ભઈવાડામાં “ પૂર્ણિમા એબ્રાઈડરી સ્ટેસ ની દુકાન ધરાવે છે.
મૂળ વતન રાજસ્થાનમાં “શિવગંજ ”ના વતની છે. હાલમાં તેઓશ્રીની ઉંમર વર્ષ ૫૪ છે. તેઓના ધર્મપત્ની પણ ખૂબજ ધર્મિષ્ઠ છે. સાધુ-સાદેવીની વૈયાવચ્ચ, સુપાત્રદાન એમના જીવનના આદર્શ બની ગયા છે.
શ્રી બાબુભાઈ તથા એમના ધર્મપત્નીને ધર્મની શ્રદ્ધા એટલી બધી છે કે હરહંમેશ વ્યાખ્યાન શ્રવણ, પ્રભુપૂજા સામાયિક પ્રતિક્રમણ વગેરેમાં એમની હાજરી હોય જ આમ શ્રદ્ધાળુ દાનેશ્વરી અને જિનશાસનના પ્રેમી એવા શ્રીમાન શ્રેણિવર્ય શ્રી બાબુભાઈ ભીખમચંદ જેન આ સભાના માનવંતા પેટ્રન થવાથી સભા ગૌરવ અનુભવે છે અને આ સભાને સર્વ પ્રકારે સહકાર આપતા રહે એજ શુભેચ્છા સહ અભિનંદન !!
રાયચંદ મગનલાલ શાહ

Page #4

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
માનદૂતંત્રી શ્રી કાન્તિલાલ જે. દેશી એમ. એ.
વર્ષ : ૮૫)
વિ. સં. ૨૦૪૪ માચ એપ્રીલ-૧૯૮૮
૦ [અંક : ૫-૬
ભગવાન
છે
મહાવીર
(પંચકલથાણ) રચયિતા : શ્રીમતી અંજનાબેન હસમુખરાય મહેતા-ભાવનગર
રાગઃ આંગણીયું સજા આજ આંગણીયા સજાવે આજ, સાથીયા પુશ દ્વાર, તેરણ બંધાવો.
વા વગડા આજ, કૈ થૈ થૈ થૈ ના આજ તરણ બંધાવો. હે...અષાઢ સુદી છઠના દિન ત્ર્યવીયા, ત્રિશલા કુખ વર્ધમાન રે. ચૌદ સુપન માતાજી દેને, હુઓ જય જયકાર રે.
સ્વપ્ન પાઠક તેડાવે રાય, તેરણ બંધાવે,
પુત્ર કહે થશે ત્રિભુવનનાથ. તોરણ બંધાવો. ૧ હેચવ શુદી તેરસે વીર જન્મ્યા સિદ્ધાથ દરબાર રે, છપ્પન દિશી કુમરી મળી આવી, આવે ઇદ્રો તત્કાળ રે.
મેરૂ શિખરે લેઈ જાયે બાળ તેરણ બંધાવે,
અંગુઠે મેરૂ કંપાય તરણ બંધાવો. ૨. હિ....કાતિક વદી દશમી દિન લીધી, દીક્ષા દઈને દાન રે, ઉપસર્ગો સહી ઘેર તપેથી, કર્મ ખપાવે નાથ રે.
તારી ચંદનબાળા બાળ, તરણ બંધાવે,
બૂઝ ચંડજ કૌશીક નાગ. તે રણુ બંધાવે. ૩. હેવિશાખ સુદી દશમી દિને પામ્યા, વીર કેવળરાણ રે,
ભારે પર્ષદે દેઈને દેશના, તાર્યા કંઈ નરનાર રે.
*
R'*'4'*
એપ્રીલ-૮૮]
૬િ૫

Page #5

cocorre
હું....આસા વદની દ્રવ્ય દીપક દેવે
૬૬]
ટાળ્યુ. ઇંદ્રભૂતિનુ માન, સંયમ દીધા ગણધરપા થાય, અમાસે પામ્યા, વીરપ્રભુ પ્રગટાવ્યા, પર્વ દિવાળી થયું
OCTO
તાર ખંધાવા, તેારણુ ખંધાવા. ૪.
નિર્વાણ રે, ત્યાંય રે,
આસન્ન ઉપકારી જિનરાજ શાસન તેનું અવિચળ આજ. હે....આપણુ સહુના છે ઉપકારી, ચરમ તીથ કર નાથ ૨, પુન્ય ઉદયથી ગયાજ પામી, શાસન ધન ધન ભાગ્ય રે. આરાધન શુ' કરીએ અમાપ મુક્તિપુરીમાં થાયે વાસ, તારણુ પંચકલ્યાણક એહના આજ ગાયે સેવક મનશુ` ભાવ,
જન્મ કલ્યાણક દિવસ ખાસ
તારણુ ખંધાવા,
તારણુ ખધાવા, ૫.
તારણુ ખંધાવા, તારણુ ખ'ધાવા. ૬.
X
-: ' જ વમાન :
આ સમયે રાજા સિદ્ધાર્થ પાસે ખેડૂતા આવે છે અને કહે છે ‘કારણ કે'ઇ જણાતું નથી, પરંતુ જમીનના રસકસ વ`માન છે.'
ગેાવાળિયા આવીને કહે છે, ‘રાણીજી, કઈ નવતર કારણ ઊભું થયુ નથી, પણ ગાયાના દૂધ વધુ માન છે, ગૌચરમાં ઘાસ વધ્યા છે, ’
વનવાસીએ કરે છે, ‘આંબા એના એ છે ને ફળના કાઇ પાર નથી. વેલીએ ફુતથી અને વૃક્ષેા ફળથી લચી રહ્યાં છે. ’
નાગરિકે કહે છે, 'આ ષષે ન જાણે સુખાકારી સારી છે. મૃત્યુ ઓછાં થયાં છે અને અકાળ મૃત્યુ તે થતાં જ નથી. મન વિના કારણે ઉત્સાહખાનદથી વધુ માન છે.
આ સાંભળી રાજા સિદ્ધાર્થ કહે છે, 'જો જ્યાતિષીએાની આગાહી ફળશે તા મહાન આત્મા જગતમાં આવશે. મારા હૈયામાં પણ કાણુ જાણે કેમ હ વધમાન છે.’
રાણી ત્રિશલાદેવી કહે કે, ‘મારા મનમાં પણ અપૂર્વ મંગલ થાય છે. આપણે બાળકનું નામ વર્ધમાન ‘ ભ. મહાવીર’
રાખીશું? ’
TEMPLE
આત્માનંદ-પ્રકાશ

Page #6

શ્રી પ્રભુ મહાવી૨ની જીવ. સા૨કથા.
લેખક શ્રીમતી મધુબેન નવીનભાઈ શાહ વીર દેવ નિત્ય વંદે, જેના પાટા યુઝ્માનું પાતુ, જુએ છે. જૈન વાક્ય ભૂયાત્ ભૂત્યેક વિદ્યાદેવી ધાતુ હવે જયારે ભગવાન ત્રિશલામાતાના ગર્ભમાં
સૌગં આવે છે ત્યારે તિર્યકુર્જુભક દેવ સિદ્ધારથ રાજાને પ્રભુ મહાવીરનું સ્તવન કીર્તન કરવાથી ઘરે કનક, યણ, મણિ. રૌમ્ય, ધાન્ય, ભૂષણ, અનંતી કર્મની નિર્જરા થાય છે. ધન્ય છે એ નૂતન વસ્ત્રની તથા ફળફુલની વૃષ્ટિ કરે છે અને કરૂણા સાગરને, એ સમતા સાગરને, એ અમીયા- દેલતમાં ખૂબ ખૂબ વધારો થાય છે તેથી ભરી મૂતિને જેને જોતાં જ કાધ નાશ પામે ભગવાનના જન્મ પછી તેનું નામ વર્ધમાન છે, સમતા મળે છે, અમીદષ્ટિ મળે છે. વિશ્વ રાખીશું એ માતાપિતાએ સંકેત કર્યો. વાડીનું મઘમઘતું માનવ પુષ્પ
જ્યારે ભગવાન ત્રિશલાએટલે પ્રભુ મહાવીર, આખા
માતાના ગર્ભમાં હતા ત્યારે વિશ્વ ઉપર અને વાત્સલ્ય
તેને એમ લાગ્યું કે મારા વરસાવનાર પ્રભુ મહાવીર છેલ્લા
હલનચલનથી માતા દુઃખી ભવથી આગળના ત્રીજે ભવે
થશે, તેથી તે હત્યા ચાલ્યા તેમણે એવી સાધના કરી કે
વગર સ્થિર રહ્યાં પરંતુ ‘સવી જીવ કરૂં શાસન રસી'
માતાને તેથી એમ લાગ્યું જે સાધનાના બળે તેમણે તીર્થ.
કે ગર્ભને કંઈક અમંગળ કર નામકર્મ ઉપાર્જન કર્યું".
થયું હશે તેથી ચિંતાતુર પૂર્વ મરિચિના ભવે કુળમા
રહેવા લાગ્યા. ભગવાન ગર્ભ. કર્યો હતો તેથી વીર પ્રભુએ
માં હાલ્યા અને માતા આનંદેવાનંદ બ્રાહ્મણીની કુક્ષિએ દેવ
દિત બન્યા. આ પ્રસંગ લેકમાંથી ચવીને જન્મ લીધો,
ઉપરથી ભગવાને નિશ્ચય કર્યો ઈને અવધિજ્ઞાનથી જોયું અને વિચાર્યું કે કે માતાપિતાની હયાતિમાં દિક્ષા લેવી નહિં, તીર્થકર કદી બ્રાહ્મણને ઘેર જમે નહિ, તેથી સંસારમાં માતાપિતાની સેવાથી કંઈ ઊંચો હરિયગમેથી દેવને બોલાવી દેવાનંદાની કુક્ષિ- ધર્મ નથી. માંથી ત્રિશલારાણીની કુક્ષિમાં ગર્ભને મૂકે છે. આભમાં ઉગ્યો ચાંદલે અને ત્રિશલાદેવીને આ પણ જૈન શાસનમાં દસ અછેિર થયાં છે બાળ આવે, જાણે રત્નાકરે નકલંક મોતી તેમાંનું આ એક અચ્છેરૂ છે. દેવાનંદાની કુક્ષિમાંથી આપ્યું. ગ્રિષ્મ ઋતુમાં ચિત્ર મહિનાની ભગવાનને ઉપાડે છે ત્યારે દેવાનંદ ચૌદ ઝાંખા સુદ તેરસે મધરાતે ભગવાનને જન્મ થયો. સ્વપ્ના જુએ છે અને ત્રિશલામાતાની કુક્ષિમાં ભગવાનના જન્મ વખતે ત્રણે લોકમાં અજવાળા મૂકે છે ત્યારે ત્રિશલામાતા ચૌદ ઉજળા સવપ્ના થયાં. નારકી જીવોને ક્ષણવાર મુખ થયું. એપ્રીલ-૨૮]
[૬૭
hai
..*

Page #7

ભગવાનને જન્મ મહોત્સવ ઈન્દોએ કર્યો, વળી યજ્ઞ કરે ધર્મ થાય તેમ સૌ માને છે પાણીની ધારા કરવા માંડી અને તે જ વખતે અને મોટા મોટા યજ્ઞ કરે છે. જેમ વધુ જીવ ઈન્દ્રને વિચાર આવ્યો કે આટલે નાને બાળ હમાય તેમ વધુ પુણ્ય. પણ મહાવીર તે બધા ઈન્દ્રોની જળધારા સહન કેમ કરો! વિવેકસારવાળા છે. કેઠાવિદ્યાવાળા છે, તે કહે ભગવાને પગને અંગુઠા પર્વત પર ચાંપ્યા. છે કે બલિ તે માણસમાં છુપાયેલ પશુ તત્વનો પૃથ્વી કંપી, શિખરો ધ્રુજી રહ્યાં. ઈદ્રોએ તેમને હાય, ધ, માન, માયા, લેભ, રાગ, દ્વેષ, મેહ, મહામાનવ કહ્યાં.
મત્સર વગેરે કાના ભાવે માણસને પશુ ભગવાન બાળક હતા ત્યારે ગામના પાદરે બનાવી દે છે. મનના એ પશુ જેમાં ભસ્મ થાય વડલા નીચે તેની જેવડા છોકરાઓ સાથે રમતા એજ સાચો યજ્ઞ. હતા, ત્યારે એક મોટા સાપ નીકળે. બધા માતાપિતાના વચન ખાતર મહાવીરસ્વામી બાળકે બીને નાઠા. પરંતુ વર્ષ માને તેની પાસે યશોદા નામની રાજકુંવરી સાથે લગ્ન કરે છે. જઈ તેની પૂછડી પકડી દૂર ફે દીધો. તે રાજકુંવરી પણ જાણે છે કે “પંખી પરદેશી તેઓ નિર્ભય હતા.
છે, ત્યાગ–માર્ગને અનુસરનારો જીવ છે.' તે વળી એકવાર જ્યારે તે વડલા નીચે બાળકે
A પતિપરાયણ સ્ત્રી કહે છે કે, મહાવીરસ્વામી સાથે રમત રમતા હતા ત્યારે એક દેવ બાળકનું
- ત્યાગ માગને સ્વીકારશે તો સીતાએ જેમ
રામને ભજ્યા એમ હું સદાકાળ ભજતી રહીશ. રૂપ લઈ વર્ધમાન સાથે રમવા આવ્યું. વર્ધમાનને તેની પીઠ પર બેસાડી તાડ જેવડું ૩પ કરી મહાવીરસ્વામી રાતદિવસ ઉંડા વિચારમાં દૂર દૂર લઈ ગયે. પરંતુ ભગવાને તેને ત્રણ વાર ખોવાઈ જાય છે. એમને ત્રણ વાતેના રણકાર મષ્ટિ પ્રહાર કરી હરાવ્યું. એ અઘોરીની રાડ સંભળાય છે, હું કોણ ; કરવા આવ્યો ફાટી ગઈ. તે નમી ગયો અને વર્ધમાનને તેના છું, મારે શું કરવાનું છે.” સંસારના ઝંઝાઘર સુધી મૂકી આવ્યું. વર્ધમાનને મહાવીર વાતોમાં ભય અને દ્વેષના દોથી જે નિવૃત છે નામે બીરદાવ્યા અને અદશ્ય થઈ ગયો. એ જગતના સાચા મહાવીર છે. અંદગી ચાર - પછી તે વર્ધમાનકુમારને નિશાળે બેસાડયા.
દિનની ચાંદની છે. અધર્મની રાત એળે ગઈ,
સુધમની રાત સફળ. આ વખતે એક દેવ બ્રાહ્મણનું રૂપ લઈ તેને પ્રશ્ન પુછવા આવ્યો ખૂબ ખૂબ અઘરા પ્રશ્નો
- અઠાવીસ વર્ષની વયે માતાપિતા સ્વર્ગ પૂછયા. મહાવીરે બધાં પ્રશ્નોના સાચા જવાબ
સિધાવ્યા. મોટાભાઈના કહેવાથી બે વર્ષ સંસાઆપ્યા. એ પ્રશ્નોત્તરી પરથી જ એક આખું
૨માં જલકમલવત્ રહ્યાં. વ્યાકરણ રચી નાખ્યું તેનું નામ રાખ્યું ઈન્દ્ર નવ લેકાંતિક દે વર્ધમાન પાસે આવ્યા. વ્યાકરણ
ધર્મતીર્થના ઘડીયાળા બજાવનાર ચોકીદાર જેવા વર્ધમાનકુમાર યૌવનકાળમાં પ્રવેશ કરે છે. “આપને જય હે, આપ ધર્મ પ્રવર્તા, આપ ક્ષત્રિય રાજકુંવર, પરંતુ નિર્દોષ મુંગા પશઓ તીર્થ પ્રવર્તા” પર તીર ફેંકાતું નથી. વિચાર વમળે ચડે છે, રોજ પ્રાતઃકાળમાં એક પ્રહર સુધી એક કે નિર્દોષ જીવને હણ નહીં: કઈ જીવને કરોડ સાઠ લાખ સેનયાનું દાન એક વર્ષ સુધી દુઃખ આપવું નહિં; સહુને સુખ ગમે છે; કર્યું. માગશર વદ દસમને દિવસે અશોક વૃક્ષની સહુને જીવવું ગમે છે.
નીચે પિતાની ચાર મુષ્ટિથી લોન્ચ કરી સંયમ સ્વી૬૮)
[ આત્માનંદ-પ્રકાશ

Page #8

કાર્યો સઘળાં વસ્ત્ર અળગાં કર્યો. એ વખતે ઈ કરપાત્રથી ખાવું. (૫) ગૃહસ્થની ખુશામત ના ખભા પર સુંદર એવું દેવદૃશ્ય નાંખ્યું અને કરવી. એ એકલાં એકાકી, નસંગી, નસાથી દૂર દૂર નીકળી ચંડકૌશિકને પ્રચંડ હંસ, અને દિલાવર પડયાં, દૂર દૂર ચાલ્યા જાય છે ત્યાં એક ગરીબ દિલનું સૌમ્ય ઉબેધન, તારકે તિર્યંચને તાર્યો, બ્રાહ્મણ પ્રભુ પાસે માંગવા આવે. ભગવાન તે આઠમા દેવલે કે પહોંચાડો. કપૂતનાનો જળઅંતર્યામી હતા. દેવદ્રશ્ય વસ્ત્રના બે ટુકડા કરી છે અને દયાસાગરને દયાધેધ, સંગમની એક બ્રાહ્મણને આપ્યો અને એક પિતે રાખ્યા. અધમતા, વીસવીસ ઉપસર્ગો એક રાત્રિમાં અને ત્યાગના દિવસથી જ સંકટોની હારમાળા,
નાથે અશ્રુભીની આંખે ચિતવેલી લાવદયા, બધેથી ઉપસર્ગોની હેલીફ પરિષહનો પાર નહિં. શૂલ
આત્મવીર મહાવીરે એનો વિજય મેળવ્યો. પાણિ યક્ષ તરફથી પોતે ઘણું ઉપસર્ગો સહન આતા,
આત સામે પગલે ચાલીને દુઃખનું સામૈયું કરી તેને તાર્યો. તેના વિહારમાં ભગવાન કરવાની ભાવના, કષ્ટોને સામે પગલે વધાવતા કાઉસગ્ગ ધ્યાનમાં હતા એટલે ખેડૂતના બળદ હતા, આવા કછોરૂપી અગ્નિજ્વાળામાં પડીને સાચવી ન શકયા તેથી ખેડૂત રાશ લઈ ભગ- મારે આત્મા સુવર્ણ જેવો શુદ્ધ બની જશે, વાનને મારવા દેડ. ઈન્ટ આવી તેને અટકાવ્યું. એવી ભાવના છ છ માસ સુધી, અભિગ્રહધારી. ઈન્દ્ર ભગવાનને કહ્યું, આપના વિહારમાં મને અડદના બાકુલા વહોરી ચંદનાને તારી. ગોશાસાથે રાખ, અપના માર્ગમાં આમ તમને ઘણા લાએ ભગવાન ઉપર તેજલેશ્યા મૂકે તો તેને હેરાન કરશે. ભગવાન બોલ્યા, “આત્માનો માર્ગ પણ તારી, સમક્તિ પ્રાપ્તિના સ્થાન મળ્યા. એકાકીને છે, અંતરશત્રુને નાશ કરવા માટે છેલ્લે એકવાર ભગવાન કાઉસગ્ગ ધ્યાનમાં કોઈની સહાય કામ લાગતી નથી. પોતાની હતા ત્યારે ગોવાળે તેના કાનમાં દર્ભમૂળના મુક્તિ પિતાના બળ, ઉદ્યમ અને પરાક્રમમાં જ ખીલા નાખ્યા. ખરક નામના વૈવે તે કાઢી આપ્યા રહેલી છે.
દુખમાં કદી ઓયક રે ન કરે તેવા ભગવાનના ભગવાન ચરમશરીરી હતા, તેજ ભવમાં મુખમાંથી એક ભયકર ચીસ નીકળી ગઈ. જેથી મક્ષ જવાના હતા છતાં મોક્ષ માટે કેટલે પહાડમાં પણ તિરાડ પડી ગઈ. તલસાટ હતો. પ્રભુને રાતદિવસ અજ પિ હત માણસ જેવો માણસને આટલે પુરૂષાર્થ ! કે કયારે કર્મના કર્જમાંથી મુક્ત થાઉં? મારે આટલી સહનશીલતા! અટલી નિર્ભયતા! આટલી માથે કર્મના દેવા હોય ત્યાં સુધી હું સુખે તપશ્ચર્યા! એ જીવન સાધનાની સિદ્ધિની ક્ષણ સુવાનો અધીકારી નથી. ભગવાન સાડાબાર વર્ષ આવી પહોંચી. બેતાલીસ વર્ષની વયે વૈશાખ અને પંદર દિવસ છે દ્રસ્થાવસ્થામાં રહ્યા તે સુદ દશમને દીવસે ભગવાનને કેવળજ્ઞાન થયું, દરમિયાન શૂલપાણિ યક્ષના ઘણું ઉપસર્ગો સર્વજ્ઞ સર્વોદશી બન્યા. નડયાં.
અહમ્ મહાવીર જય, દેવતાઓ એ સમોએક તાપસની ગુપડીમાં મહાવીરસ્વામી વસરણ રચી પ્રભુના મુખેથી ધર્મદેશના સાંબળી. ચોમાસુ રહ્યા, તે ચોમાસુ પુરૂ થયું ત્યારે તેણે મહાવીરવાણી :- માણસ માનવતા રાખે તે પાંચ સંક૯પ કર્યા. (૧) અપ્રીત થાય તેવા દેવ પણ એના ચરણમાં રહે. “અહિંસા પરમો સ્થળે ન રહેવું. (૨) ધ્યાનને અનુકૂળ જ જગા ઘમ'વેરને પ્રેમથી જીતે, એકબીજાને સમજે, ધવી. (૩) માયા મૌન રહેવું. (૪) હાથમાં જ અનેકાંતવાદને તમારી દષ્ટિ સમક્ષ રાખો, ત્યાગને
એપ્રીલ-૮૮)
[૬૯

Page #9

તપશ્ચર્યા, પ્રાયશ્ચિતને પ્રેમ, જીવનના અમૃત છે, ગોશાલકે ભગવાન ઉપર તેલેક્ષા છેડી, એ અમૃત જે પામે તે ઉચ્ચ શ્રેષ્ઠ અધિકારી છે. પાછી તેનાજ દેડમાં સમાઈ ગઈ અને ગોશાલક
માણસ માત્ર સમાન, ન કોઈ ઉો, ન કે સાત દિવસમાં જ મૃત્યુ પામ્યા, પછી છ મહિનાથી નીચો, કમેં બ્રાહ્મણ, કમેં ક્ષત્રિય, મે વિશ્વ, ભગવાનની તબિયત બરાબર રહેતી નહોતી,
શરીર સુકાઈને કાંટે થઈ ગયું હતું. રેવતી કમે શૂદ્ર, ગૌતમ ઇન્દ્રભૂતિ આવ્યા બાદ કરવા, *
' નામની શ્રાવિકાએ બે જાતની દવા બનાવી હતી, બની ગયા વડા વછર. એ પ્રભાવ હતે સત્ય. " પ્રિય અને મીઠી વાણીને. બીજા દસે દસ વિદ્વાને
તે ભગવાને જ્ઞાનથી જાણ્યું, અને બીજા માટે
તૈયાર કરેલું ઓષધ શિષ્ય પાસે મંગાવ્યું મહાવીરને જીતવા આવ્યા હતા. પણ ખુદ 9
રેવતી શ્રાવિકાએ આ એષધ ભાવથી હરાવ્યું જીતાઈને પ્રભુના ચરણકિકર બની ગયા. મહા
તેથી તેને તીર્થંકર પદ [પ્ત થયું. નામ કમ માનવ બનવા, આત્મકલ્યાણ સાધવા, એમણે
ઉપાર્જન કર્યું. પાંચ મહાવ્રત મુણવ્યા. અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય,
ભગવાન પાવાપુરીમાં ચોમાસુ રહ્યા હતા. બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ,
ત્યારે તેનો નિર્વાણ સમય નજીક જાણી, સેળ ભગવાને તીર્થ પ્રવર્તાવ્યું, એમણે તે માટે
માટે પ્રહર સુધી અખંડ દેશના આપી, બારે પર્યાદા ચતુર્વિધ સંઘની રચના કરી, ઇન્દ્રભૂતિ ગૌતમ તમય બનીને પ્રભુ વાણીના અમૃતનું પાન કરી આદિ અગિયાર શિષ્યને ગણધર બનાવી સાધુ રહી ગૌતમ ગણધરના પૂછવાથી ભગવાને પાંચમા, સંસ્થા સ્થાપી, ચંદનબાળાને પ્રથમ દિક્ષા આપી છટ્ઠા આરાનું સ્વરૂપ તથા ભાવી તીર્થંકરોના સાવી બનાવ્યા. શ્રદ્ધા ધરાવનાર સ્ત્રી, પુરૂષોને જીવ ગૌતમની પાસે કહ્યા, ઈને આવી પ્રભુને શ્રાવક, શ્રાવિકા બનાવ્યા. આ ચતુર્વિધ સંઘને કહ્યું, આપના ગર્ભ, જન્મ, દીક્ષા, અને કેવળ ભગવાન દષ્ટાંત દ્વારા ઉપદેશ આપે છે. જ્ઞાન હસ્તે ત્તરા નક્ષત્રમાં હતાં, આ૫ના નિર્વાણના
સદાચાર, તપ, શીલ ને વ્રત પાળી દેવ નક્ષત્રમાં ભમપ્રહ સંક્રાંત થાય છે. અનિષ્ટ થવાય છે, સદાચાર પાળી મનુષ્યમાંથી મનુષ્ય ભાવિની એ આગાહી કહેવાય. તેથી આ પની થવાય છે, અનાચારી અને દુરાચારી બની નરકના નિર્વાણ ઘડીને થોડી લંબાવો. ભગવાને કહ્યું, ગામી થવાય છે હિંસા, જૂઠ, ચોરી, અનાચાર આયુષ્યની એક ક્ષણ પણ સુર અસુર કે માનવ ને સંઘરની વૃતિ વગેરે અઢ, ૨ પા પસ્થાનકેના કેઈ વધારી શકતું નથી. સેવનથી જીવ ભારે થાય છે અને જીવનું ભવ- પ્રભુએ છેલ્લો સૂમ કાગ રૂ, સવ બ્રમણ વધે છે. બાહ્ય યુદ્ધ કર્યો કઈ નહિ વળે. ક્રિયાઓને ઉચ્છેદ કર્યો, ને આંખને આંજી અંદરના દુશમને સાથે યુદ્ધ કરો તે કંઈક દેનારૂં તેજ વર્તુળ પ્રગટ થયું. તારાગણોથી આત્મ કલ્યાણની આશા છે. નહિ તે તમે સુશોભિત અમાવાસ્યાની રાત્રિ એકાએક અલૌકિક ડુબશે અને બીજાને ડુબાડશે. જીવન પાંદડા પ્રકાશથી ઝળહળી ઊઠી, ચારે તરફ જય જય પર પડેલા ઝાકળના બિંદુ જેવું ક્ષણિક છે. નાદ સંભળાય છઠની તપયાવાળા પ્રભુ નિર્વાણ કામગ વાદળ જેવાં ચંચળ છે. છેલ્લે ભગવાને પામ્યા તે રાત્રિએ દેએ રત્નના દીવાઓ વડે કહ્યું કે દર્શનરત્ન, જ્ઞાનરત્ન, ચારિત્રરત્ન જેની ઉદ્યોત કર્યો ત્યારથી આરંભિત દરેક વર્ષે તે પાસે હોય એને કે ઈ વાતનું દુઃખ રહેતુ નથી, દિવસે જગતમાં દીપસવ થયે. ત્રીશ વર્ષ એ પરમ સુખી થાય છે, એના બને ભવ સુખી ગૃહસ્થાશ્રમમાં અને બેતાબ્રીશ વર્ષ વ્રતમાં એમ થાય છે.
કુલ તેર વર્ષનું આયુષ્ય હતું.
૭૦]
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #10

ભગવાઈ. મહાવીરી. બોધિ.શૈલી
પ્રા. અરુણ જેવી શામળદાસ કોલેજ, ભાવનગર.
KVO
એમનાં વખાણ કર્યા છે. આર્ય સુધર્માએ પણ ભગવાન મહાવીરની સમજાવવાની પદ્ધતિનાં વખાણ “નાયાધમ્મકથામાં અનેકવાર કહેલ છે, આપણે કેટલાક ઉદાહરણ જોઈએ.
(૧) બહુજ જાણીતી એવી હિણી ની કથામાં પુત્રવધૂઓની પરીક્ષા અંગેની કથા રજૂ થઈ છે. કથાને અંતે મહાવીર સ્વામી જણાવે છે કે જેઓ અહિંસા વગેરે પાંચ પ્રતિજ્ઞાઓને ઉજિઝકાની જેમ ફેંકી દે છે તેઓ સંઘના તિરસ્કારને પાત્ર બને છે. જેઓ પાંચ પ્રતિમા એને ગ્રહણ કરી આજીવિકા ખાતર તેનું પાલન
કરે છે તે પરલોકમાં દુઃખી થાય છે, જેઓ તીકર પરમ કૌટુંબિક સભાવ ધારણ
પાંચ પ્રતિમાઓને કાળજીથી સુરક્ષિત રાખે છે કરનારા હોય છે, માનવજાતને દુઃખમાંથી ઉગા.
તે માનવજીવનને સાર્થક કરે છે અને જે માત્ર રવા માટે કઈ ધન્ય ઘડીએ તેઓ પૃથ્વી ઉપર
સાચવતા નથી પણ પ્રતિમાઓને ખીલવે છે તે આવિર્ભાવ પામે છે. ભગવાન મહાવીર પણ
મોક્ષને પામે છે. કરુણાસભર હતા અને પિતાને પ્રાપ્ત થયેલા (૨) બે કાચબા નામની ટૂંકી વાર્તામાં કહેવામાં જ્ઞાનને સામાન્યમાં સામાન્ય માનવી સુધી પહઆવ્યું છે કે પ્રમાદી કાચબાને શિયાળે મારી ચાડવા માટે સદા તત્પર રહેતા હતા. એટલે જ ખ્યા જયારે સંયમી કાચબાને જરાય વાંધો તેમણે બુદ્ધ ભગવાનની જેમ પ્રાકૃત ભાષામાં જ આવ્યો નહિં. આ વાર્તા કહીને મહાવીર સ્વામીએ ઉપદેશ આપવા માંડયો, જેથી સંસ્કૃત ના ઉપદેશ તારવ્યા કે, જેઓ પ્રમાદમાં રહે છે જાણનારાઓને પણ મહાવીર ભગવાનનાં વચનો તેઓના બૂરા હાલ થાય છે, જયારે અપ્રમાદી સાંભળવાનો અને સમજવાને લહાવો મળે. શ્રમણ અને શ્રમણીએ પાંચ મહાયામોને
ભગવાન મહાવીરે ઉપદેશ આપતી વખતે પાળવામાં નિરંતર તત્પર રહે છે. તેઓ ખદ રોચક શૈલી સ્વીકારી. શ્રોતાને જરાય જે ન તરે છે અને બીજાને પણ તારે છે. લાગે એ રીતે કઠિનમાં કઠિન એવો ઉપદેશ (૩) “ તુંબડું ” એ વાર્તા દ્વારા તત્વજ્ઞાન આપી શકાય તે માટે એમણે કથાનો આશ્રય અતિ સરળતાથી સમજાવવા માં આવેલ છે. તેમાં લઈ આડકતરી રીતે ઉપદેશ આપવાનું અખત્યાર કહેવામાં આવ્યું છે કે જેમ તું બડા ઉપર માટીને કર્યું. તેમના પ્રબળ હરીફ એવા ગોશાલકે પણ લેપ લગાડ હોય તે તે પાણીમાં ડૂબી જાય મgTધર્મ સાથીકહીને સકડાલપુત્ર સમક્ષ છે અને પછી જેમ જેમ લેપના થર ઉતરતા એ પ્રીલ ૮૮
૭૧

Page #11

જાય તેમ તેમ તે ઉપર આવતું જાય છે. આ જેઓ શંકાશીલ રહે છે તેઓ વ્યર્થ છવન કથા દ્વારા કહેવામાં આવ્યું છે કે કર્મના બંધ- જીવી જાય છે. જ્યારે વ્રતનું અશંકભાવે પાલન નથી આત્મા ડૂબે છે અને જેમ જેમ કર્મના કરનાર સંસાર સમુદ્રને તરી જાય છે. બંધનના થર ઊકવી જાય છે તેમ તેમ આતમાં આ તો થોડાંક દષ્ટ જ છે. આવી તો ઉન્નતિ સાધી શકે છે. સામાન્યમાં સામાન્ય અનેક વાર્તાઓ કહીને મહાવીર સ્વામીએ ગુઢ માનવીને ગહન રહસ્ય આટલી સરળ રીતે ભાગ્યે ઉપદેશને શ્રોતાઓના હૃદયમાં ઠસાવવા પ્રયત્ન જ બીજી કઈ રીતે સમજાવી શકાય,
કર્યા છે, (૪) બે ઈંડાની વાર્તામાં કહેવામાં આવ્યું આ કથાઓ ઉપર ઉપરથી સાવ સાદી જણાય છે કે એ સાથે વાહના બે પુત્રે ઢેલડીનાં બે ઇંડાં છે પણ તેની પાશ્વભૂમિકામાં ઉગ્ર તપસ્વીનું ઘરે લઈ જાય છે. તેમાંથી એક પુત્ર એક બળ ડોકાય છે અને તેથી તે ધારી અસર જન્માવે ઇંડાંને વારે વારે ખખડાવવા લાગ્યોપરિણામે એવા બધથી ભરપૂર છે. ઈંડુ નિર્જીવ બની ગયું. જ્યારે બીજા પુત્રે માનવજાતને કેઈ પણ સંપ્રદાય કે ફીરકાની ઈંડાંને એમને એમ રહેવા દીધું. પરિણામે તેમાંથી અસર વગરની આવી કથાઓ કહીને ઉન્નત બનામરનું બચ્ચું જગ્યું. આ વાર્તા કહીને મહાવીર વવાની ખેવના કરનાર તીર્થકર ભગવાનને સ્વામીએ ઉપદેશ તારવ્યો કે વ્રતની બાબતમાં વંદન હજો.
- માતૃભક્તિને મહિમા :
એમણે વિચાર્યું, માતાને પુત્ર તરફ કેવો અજબ પ્રેમ હોય છે ! એમાં દુખ એને સુખ લાગે છે. સંસારમાં માતાની સેવાથી કોઈ મોટો ધર્મ નથી. હજી હું ગર્ભમાં છું, માતાએ મારું મુખ પણ જોયું નથી છતાં કેટલો બધે પ્રેમ! આ સમયે જ ભગવાન મહાવીરે અભિગ્રહ કર્યો કે માતાપિતાની જીવિત અવસ્થામાં હું દીક્ષા લઈશ નહિ આમ ભગવાન મહાવીરે પહેલે પાઠ આપે માતૃ-ભક્તિને
ભગવાન મહાવીર
૭૨]
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #12

મહાવી૨ો ધર્મ ક્રાન્તિod ધર્મ
લે. ડે. શ્રી કુમારપાળ દેસાઈ
હી
છે.
જે
ભગવાન મહાવીરના
નથી, સામાન્ય માનવી એ સંદેશને વિચાર
માટે પણ છે. સામાન્ય કરીએ તે પહેલાં એમણે
લોકો સમજે એ રીતે કરેલી ક્રાંતિને જોઈએ.
એમની ભાષામાં બોલવું એમણે શાસ્ત્રને આમ
જોઈએ. આથી એમણે જનતા માટે ખુલ્લાં
એ કાળની મગધ દેશની મૂક્યાં. એ જમાનામાં
લોકભાષા અર્ધમાગધીઆવી જ્ઞાનવાર્તા દેવ
માં ઉપદેશ આપે. ગિર સંસ્કૃત ભાષામાં
એમાં સંસાર અને થતી હતી. સામાન્ય
ધર્મનાં ગૂઢ રહસ્યો લે કો એ સમજી શકતાં
પ્રગટ કરવા માડયા. નહિ. અને એમાં જ
જીવશું, અજીવ શું ? એની મહત્તા લેખાતી.
લેક શું, અ-લક શું ? સમજાય એ તો સામાન્ય
આસ્રવ-સંવર શું, બંધ વિદ્યા કહેવાય, ન સમ
મેક્ષ શુ ? તયચ જાય એ જ મહાન વિદ્યા
ગતિ શું ? મનુષ્યભવ લેખાય. એવો ભ્રમ
શું? એ બધુ લોકભા. સર્વત્ર વ્યાપેલો હતો.
ષામાં કહેવા લાગ્યા. ધર્મ, કર્મ અને તત્વની
લે કેને પોતાની જબાન ચર્ચા લેકણાષામાં કરવી
અને પોતાની ભાષા એ હીનકર્મ લેખાતું.
મળી. પંડિતોનો ભારે લે કભાષામાં બોલનારને કેઈ સાંભળતું નહિ બેજવાળે જ્ઞાન ધ તો એમને માટે આંખનું અને શિષ્ટ લેખતું નહિ. એનું કોઈ સન્માન કરતું કાજળ ગાલે ઘસ્યા જેવું હતું. પણ હવે પંડિત નહિ. કેટલાક કહેતા કે આવી ઉરચ વાત કંઈ કહે તે શાસ્ત્ર અને શાસ્ત્ર કહે તે પ્રમાણે, એમ જનપદની ભાષામાં સારી લાગે ? ઊચી વાત માનવાનું રહ્યું નહિ. મહાવીરનો ઉપદેશ સહુને માટે ભાષા પણ ઊંચી અને અઘરી, ભારેખમ સમજો અને બધાને માટે આત્મકલ્યાણનાં હેવી જોઈએ.
દ્વિાર ખુલાં થયાં. લોકભાષા અને નારી સન્માન
ભગવાન મહાવીરે સ્ત્રીને સ્વતંત્રતા બક્ષવા ભગવાન મહાવીરે પહેલે પગલે ભાષાની માટે બે મહાન સુધારા કર્યાએક તે વ્રતમાં કાતિ કરી. એમણે કહ્યું જ્ઞાન માત્ર જ્ઞાની માટે બ્રહ્મચર્યને સ્થાન આપ્યું અને બીજું સ્ત્રી
એપ્રીલ ૮૮)
T૭૩

Page #13

ચરણમાં રહે!
સંન્યાસિની થઈ દીક્ષિત થાય તે સર્વ બંધને દેવ ભલે માટે હોય, ગમે તેવું તેમનું માંથી મુક્ત બને એમ કહ્યું. જાતિ અને વર્ણના સ્વર્ગ હોય, પણ માણસથી મોટું કોઈ નથી. મહતવને કાઢી નાખ્યું અને ચારિત્ર્યની મહત્તા માણસ માનવતા રાખે તે દેવ પણ એના સ્થાપી. એમણે કહ્યું, कम्मुणा बंभणा होइ, कम्मुणा हाइ खत्तिओ।
માણસે આ માટે સત્ય અને પ્રેમનો આગ્રહ वइसेा कम्मुणा होइ, सुद्दो हाइ कम्मुणा ॥
રાખવો જોઈએ. પ્રત્યેક માણસ પોતાના કાર્યથી, કિમથી બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય વૈશ્ય અને શુદ્ર પિતાના ગુણથી અને પિતાના પરિશ્રમથી મહાન થવાય છે.]
થઈ શકે છે, એ માટે જાતિ, કુળ કે જન્મ આમ એમણે શુદ્રોને ગુલામીના અંધકાર- નિરર્થક છે.” માંથી બહાર કાઢયા અને પશુતામાંથી પ્રભુતા આપી. કઈ પણ વર્ણને સ્ત્રી-પુરુષ ધર્મ આમિક સંયમની સાધના સ્વીકારી શકે છે તેમ કહ્યું. હકીકતમાં એમણે
ભગવાન મહાવીરે બ્રહ્મચર્યમાં પરિગ્રહશ્રમણને કુળ, રૂપ, જાતિ, જ્ઞાન, તપ, ધૃત અને વિકાસ,
, અને વિરમણ વ્રતથી વિશેષ જોયું. બ્રહ્મચર્ય એ માત્ર શિલને જરા પણ ગર્વ ન કરનાર કહ્યો. ભગવાન
બીજી બહારની વસ્તુઓ ગ્રહણ કરવી કે છોડી મહાવીરની આ એક મહાન સામાજિક ક્રાંતિ
દેવી એ ફક્ત બાહ્ય વેપાર નથી, પરંતુ એ ગણાય. એમણે આખીયે પરિસ્થિતિમાં પરિવર્તન
તે આમિક સંયમને પ્રશ્ન છે. એ જ રીતે આપ્યું. આત્માના ઊંડાણમાંથી ઉગેલા આ સત્ય
કર્મના બંધનેને છેદ કરવાનો એક અને વિચારે સમાજમાં સ્થાયી રૂપ લીધું. ભગવાન
અદ્વિતીય ઉપાય તપ છે, એમ કહીને જીવનમાં મહાવીરે નીડરતા અને દઢતાથી પોતાના વિચારો
તપના મહત્વને અસાધારણ પ્રતિષ્ઠા આપી. પ્રગટ કર્યા અને અમુક વર્ગના અસાધારણ
આમ ભગવાન મહાવીરે ગુલામ મનેદશામાંથી પ્રભુત્વ, હિંસાચાર અને માનસિક ગુલામીમાંથી લોકોને મુક્તિ અપાવી. વર્ણાશ્રમની જડ દીવા
માનવીને મુક્તિ અપાવી. પ્રારબ્ધને બદલે પુરૂષા
થથી એને ગૌરવ અપાવ્યું. શુષ્ક પાંડિત્ય સામે લેમાં કેદ થયેલા સમાજને બહાર લાવ્યા.
- સક્રિય પ્રયત્નનું પ્રતિપાદન કર્યું. વર્ષોથી ચાલી ઊંચનીચનો કલ્પનામાં સમૂળી ક્રાંતિ કરી. સ્ત્રીને
આવતી રૂઢ માન્યતા અને અંધ વિશ્વાસને દૂર બાળપણમાં પિતા પાળે, યુવાનીમાં પતિ પાળે ?
કરીને મહાવીરે વિચાર-સ્વાતંત્ર્યની પ્રતિષ્ઠા કરી. અને ઘડપણમાં પુત્ર પાળે એ વિચાર પર કુઠારા
પિતાને સારું લાગે તેને સ્વીકાર કરવાની ઘાત કર્યો. જાતિ કે લિંગના ભેદે આત્મવિકાસમાં કયાંય કદીય બાધારૂપ બનતા નથી, તેમ કહ્યું. '
નીડરતા બતાવી. આમતત્વની દષ્ટિએ બધા સરખા છે. બ્રાહ્મણ સાધુની સાથેસાથે ગૃહસ્થને પણ એના ધર્મો કે શુદ્ર, સ્ત્રી કે પુરૂષ, યુવાન કે વૃદ્ધ, રાય કે હોય છે. એમણે કહ્યું, “ધર્મ સાધુ માટે છે, ને રંક જે પુરુષાર્થ કરે તે મોક્ષનો અધિકારી છે. ગૃહસ્થ લીલાલહેર કરવાની છે, એ માન્યતા આના સમર્થનમાં જ તેમણે ચંદનબાળાને પ્રથમ સાવ ભૂલભરેલી છે. સાધુની જેમ સંસારી સાવી બનાવી. ઇશ્વરકૃપા પર આધાર રાખીને ગૃહસ્થને પણ ધમ છે. સાધુ સર્વાશે સૂક્ષમ પ્રારબ્ધને સહારે જીવતા માનવની ગુલામી રીતે વ્રત-નિયમ પાળે, ગૃહસ્થ યથાશક્તિ સ્થલ એમણે દૂર કરી, પુરુષાર્થને ઉપદેશ આપે અને રીતે પાળે. એ માટે સાધુએ પાંચ મહાવ્રત, ને કહ્યુ ,
ગૃહસ્થ પાંચ અણુવ્રતને સાત શિક્ષા વ્રત–એમ 9૪]
[ આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #14

બાર વ્રતવાળા ધર્મથી જીવનનું ઘડતર કરવું વિચારણા અને અનુભવમાંથી થયે છે. બધા જોઈએ. એમ કરે તો માણસને બેડો પાર થઈ છની સમાનતાના સિદ્ધાંતમાંથી અહિંસાનો જાય. આ ઉપરાંત યજ્ઞમાં પશુહિંસા ન કરો. આવિષ્કાર થયો છે. એવી જ રીતે સર્વ જીવ શાસ્ત્રને છુપાવે નહિ. શુદ્રને તિરસ્કાર નહિ” જીવવા ઈચ્છે છે. કેઈને મરવું ગમતું નથી.
ભગવાન મહાવીર મત અને મજહબની સહુ સુખ ઇરછે છે. કેઈ દુઃખ ઈચ્છતું નથી. લડાઈ ગૌણુપદે સ્થાપી. સંસારના પ્રત્યેક મતને હિંસા કરવાના વિચારથી જ કમબંધ થાય સાપેક્ષ સત્યવાળા ઠરાવ્યા, આચારમાં અહિંસા છે. આથી જૈનધર્મ માં હિંસા અને અહિંસા એ આપી. વિચારમાં અનેકાન્ત આપે. વાણીમાં કર્તાના ભાવ પર આધારિત છે જ્યાં પ્રમાદ છે સ્યાદવાદ આપ્યો. સમાજમાં અપરિગ્રહ સ્થા, ત્યાં નિત્ય હિંસા હોય છે. અસત્ય વાણી અને એમણે કહ્યું,
વર્તન એ હિંસા છે. બીજાને આઘાત આપે धम्मो मगलमुक्किट्ठ, अहिंसा सयमा तवा।
કે ભ્રષ્ટાચાર કરે એ પણ હિંસા છે અને આ
અહિંસામાંથી જ સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને देवा वि तनमसति जस्स धम्मे सया मणो।
અપરિગ્રહ પ્રગટે છે. પહેલાં વિચારમાં હિંસા ધર્મ ઉત્કૃષ્ટ મંગળ છે. અહિંસા, સંયમ આવે છે અને પછી વાણી અને વર્તનમાં હિંસા અને તપ એનાં લક્ષણો છે. જેનું મન ધર્મમાં આવે છે. આથી જ કહેવાયું છે, “War is હંમેશાં રમ્યા કરે છે તેને દેવે પણ નમે છે.] born in the hearts of men.’ વિચારની
ભગવાન મહાવીરે આત્મકલ્યાણ સાધવા અહિંસાનો ઉદ્ઘોષ અનેકાંતમાં સંભળાશે. માટે કેટલાક નિયમો પાળવા કાં. નિયમો જેનદર્શનમાં અહિંસાને પરમધર્મ કહ્યો છે એટલે વ્રત, આવા પાંચ મહાવ્રત એટલે કે અને હિંસાને બધાં પાપ અને દુઃખનું મૂળ પાંચ યામ છે.
માન્યું છે. મહાવીરની અહિંસા એ મનુષ્ય પૂરતી પરમ ધર્મ – અહિંસા
જ મર્યાદિત નથી, પરંતુ પ્રાણીમાત્રને આવરી
લે છે. જીવનની એકતા( Unity of life )માં આમાં પહેલું મહાવત છેઅહિંસા. માને છે. સર્વ જીવને એ સમાન ગણે છે અને ભગવાન મહાવીરે કહ્યું કે “જેને તું હણવા એના પ્રત્યે સમાન આદર રાખે છે. જે પ્રાણ પ્રત્યે માગે છે તે તું જ છે, જેના પર તું શાસન કરવા ક્રૂર થાય, તે માનવ પ્રત્યે પણ ક્રૂર થઈ શકે. ક્રૂરતા માગે છે તે તું જ છે, જેને તું પરિતાપ ઉપજાવવા એ માત્ર બાહ્ય આચરણ નથી, પરંતુ આંતરિક માગે છે તે તું જ છે. જેને તું મારી નાંખવા (ત્તિ છે.જેના હૃદયમાં ક્રૂરતાં હશે, તે પ્રાણી હોય માગે છે તે પણ તું જ છે. આમ જાણી સમજુ કે મનુષ્ય-સહુ પ્રત્યે ક્રૂર વર્તન કરશે. જેના હૃદયમાં માણસ કોઈને હણતો નથી, કેઈન પર શાસન કરુણા હશે તે બધા પ્રાણ પ્રત્યે કરુણાભર્યું ચલાવતું નથી કે કેઈને પરિતાપ આપતો નથી, વર્તન કરશે. વળી જૈનધર્મ પુનર્જનમમાં માને અહિંસા એ જૈનધર્મને પામે છે. બીજા છે. જીવ આજે એક યોનિમાં હોય એ કાલે ધર્મોએ અહિંસા સ્વીકારી છે, પણ જૈનધર્મ બીજ નિમાં પણ હોય. આજે માખી હોય જેટલું પ્રાધાન્ય એને આપ્યું નથી. આ તે કાલે મનુષ્ય હોય આવું હોવાથી મનુષ્યને અહિંસાની જેટલી સૂક્ષ્મ વિચારણા જૈનધર્મમાં મનુષ્યતર પ્રાણીસૃષ્ટિને પણ દુઃખ આપવાને કરવામાં આવી તેટલી વિચારણા અન્ય ધર્મોમાં અધિકાર નથી. સંસારના સર્વ પ્રાણીઓ પ્રત્યે. થઈ નથી. આ અહિંસાને ઉદ્ગમ તાત્ત્વિક પછી તે શત્રુ હોય કે મિત્ર, સમભાવથી વર્તવું એપ્રીલ-૮૮)
[૭૫

Page #15

જોઈએ. અહિંસાનું જૈનદર્શનમાં આવું મહત્ત્વ છે. કારણ કે ગુસ્સામાં આવીને અસત્ય બોલાઈ તું ન માગો, સારો જિન જાય, એ લેભને ત્યાગ કરશે કારણ કે પ્રલે
નOિા ભાનમાં આવીને જૂઠું બોલાય જાય. એ ભયનો जह तह जय मि जाणसु, धम्ममहिंसासम જ કાન ના ત્યાગ કરશે કારણ કે ભયમાં આવીને અસત્ય
રજિ બાલાઈ જાય. એ હસી-મજાકના ત્યાગ કરશે મિ પર્વતથી ઊંચું અને આકાશથી વિશાળ
છે કારણ કે ટીખળ-મશ્કરીમાં અસત્ય બેલાય જાય.” જગતમાં કશું નથી. તેવી જ રીતે અહિંસા આવી સત્યપાલનની જાગૃતિ જેના મનમાં સમાન જગતમાં, બીજે કે ધર્મ નથી ] હોય તેની શું વાત કરવી ? સત્ય બેલનારને
અગ્નિ સળગાવી શકતું નથી, કે પાણી ડૂબાડી સત્ય એ ઈશ્વર
શકતું નથી. જેનદર્શને સત્યની વ્યાપક વિચારણા બીજુ મહાવ્રત તે સત્ય. હું અસત્ય નહિ કરી છે. હું કહું છું તે જ સત્ય એવા આગ્રહ, આચર, બીજા પાસે નહિ આચરાવું અને દુરાગ્રહ કે પૂર્વગ્રહમાં વિચારની હિંસા સમાઆચ તે હોય તે તેને અનુમોદન મહિ યેલી છે જ્યારે બીજાના કથનમાં પણ સત્યનો આપું. “ પ્રશ્ન વ્યાકરણ' માં સત્ય એ જ અંશ હોઈ શકે તેવી ઉદાર દષ્ટિ તે અનેકાંત, ભગવાન છે એમ કહેવામાં આવ્યું છે. જ્યારે કારણ કે સત્ય સાપેક્ષ છે. તમારી નજરનું સત્ય આચારાંગ સૂત્રમાં કહ્યું છે કે “સત્યની આજ્ઞા અને તેના પરની તમારી શ્રદ્ધા તેમ જ બીજાની પર ઊભેલ બુદ્ધિશાળી મૃત્યુને તરી જાય છે.” નજરનું સત્ય અને તેના તરફની તેની વિચારણા આ સત્યને અનુભવ માનવીના અંતરમાં થતો આમ જીવનની સર્વ દૃષ્ટિને અનેકાંતમાં સમતા હોય છે. મહાવીરનું જીવન જ સ્વયં સાધનાથી છે, સહિષ્ણુતા છે, સમન્વય છે અને સહપ્રાપ્ત થયેલા અનુભવ પર આધારિત છે. આથી અસ્તિત્વની ભાવના છે. સત્યશોધ માટેના જ તેઓ કહે છે કે હું પૂર્ણજ્ઞાની છું અને તે અવિરત પ્રયાસની આ એક સાચી પદ્ધતિ છે. તમે સ્વીકારે તેમ નહિ. પણ દરેક જીવ સાચી બધી વસ્તુને સાપેક્ષભાવે વિચારવી અને દરેક સાધના કરે તે એ પદને પ્રાપ્ત કરી શકે છે સ્થિતિમાં રહેલા સત્યના અંશને જે એનું એ એમને ઉપદેશ છે ખુદ ભગવાન મહાવીરે નામ અનેકાંત છે. “મારું જ સાચું એમ નહિ, પણ અગાઉના ર૭ ભવની સાધના અને એ પરંતુ સાચુ તે મારુ” એવી ભાવના પ્રગટ થઈ. પછી સાડાબાર વર્ષની તપશ્ચર્યા બાદ તીર્થંકર ભગવાન મહાવીરના જીવનમાં “સાચુ. તે મારું પદની પ્રાપ્તિ કરી હતી. આથી એમણે કહ્યું કે બતાવતા અનેક પ્રસંગો મળે છે. એમણે એમના જાગ્રત રહીને અસત્યને ત્યાગ કરવો જોઈએ. પટધર જ્ઞાની ગૌતમને આનંદ શ્રાવકની ક્ષમા અસત્ય વચન બોલનાર સદા અવિશ્વાસને પાત્ર માગવા કહ્યું હતું. ભગવાન મહાવીરના સમયે બને છે. વાણીમાં પણ ક્યાંય અસત્ય કથન ન અનેક વિવાદ ચાલતા હતા. દરેક પિતાની વાત આવે તેની તકેદારી રાખવી જોઈએ. માપસર સાચી ઠેરવવા માટે બીજાના વિચારનું ખંડન અને દેષ વિનાનાં વચનો બેલવા જોઈએ, કટુ કરે, બીજાના વિચારના ખંડનને બદલે મંડનની કે કઠેર ભાષાથી દૂર રહેવું જોઈએ. તેઓએ ભાવના ભગવાને બતાવી, એમણે કહ્યું, નિગ્રંથ વિશે કહ્યું કે, “એ નિષથી વિચારીને ‘તમારી એકાન્તી બનેલી દષ્ટિને અનેકાન્તી બેલશે કારણ કે વગર વિચાર્યું બેલવા જતાં બનાવે. એમ કરશે તે જ તમારી દષ્ટિ ઢાંકી જુઠું બેલાઈ જાય. એ કે ધનો ત્યાગ કરશે દેતે “સર્વથા” શબ્દને બનેલો કાગ્રહરૂપી પડદો
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #16

હડી જશે. અને પછી તરત જ તમને શુદ્ધ લેકમાં જે કાંઈ શારીરિક કે માનસિક દુઃખ છે સત્યનું સ્પષ્ટ અને સુરેખ દર્શન થશે.” તે બધાં કામગોની લાલચમાંથી પેદા થયેલાં
આમ ભગવાન મહાવીરે મત, વાદ, વિચાર છે, કારણ કે ભેગે પગ અને તે દુઃખદાયી સરણી અને માન્યતાઓના માનવીના હદયમાં છે. નદી વહેતી હોય પણ એને બે કાંઠા જોઈએ ચાલતા વિવાદયુદ્ધને ખાળવાનો પ્રયાસ કર્યો તે રીતે જીવનપ્રવાહને વહેવા માટે સંયમ આને માટે એમણે સાત આંધળા હાથીને જે જોઈએ. આ સંયમ સ્વેચ્છાએ સ્વીકારવા માં રીતે જુએ છે તેનું દષ્ટાંત આપ્યું. આ અનેકાન્ત આવે તે સ્વસ્થતા અને પ્રસન્નતા અર્પે છે. આથી વાદથી માનવી બીજાની દૃષ્ટિએ વિચારતે થઈ જ ભગવાન મહાવીરે કહ્યું કે, “તું પોતે જ જશે અને આમ થાય તો જગતના અર્ધા ઓ પોતાની જાતનો નિગ્રહ કર. આત્માનું દમન કર, ઓછાં થઈ જાય. અનેકાન્ત સમન્વય અને વિરોધ વાસના, તૃષ્ણ અને કામગોમાં જીવનાર અંતે પરિહારનો માર્ગ બતાવે છે. વિનોબાજી કહે તે દીર્ઘકાળ સુધી દુ ખ પામે છે. એમણે કહ્યું છે કે અનેકાન્ત દષ્ટિ એ મહાવીરની જગતને દુરાચારમાં પ્રવૃત્ત આત્મા જેટલું પિતાનું અનિષ્ટ વિશિષ્ટ દેન છે.
કરે છે તેટલું તે ગળું કાપવાવાળો દુશ્મન પણ
કરતો નથી. આથી સુખ, શાંતિ અને સમાધિનું અસ્તેય વ્રત
મૂળ કારણુ સાહજિક અને પ્રસન્નતાપૂર્વક ભગવાન મહાવીર કહેલું ત્રીજું મહાવ્રત સ્વીકારેલા સંયમ છે. તે અરdય છે. માણસે સર્વ પ્રકારની ચોરીનો
અપરિગ્રહ અને પરમ આનંદ ત્યાગ કર જોઈએ. અણહકનું વણ આપ્યું કોઈનું કશું લેવું જોઈએ નહિ, કેઈની પાસે પાંચમું મહાવ્રત છે અપરિગ્રહનું. પરિહ લેવડાવવું જોઈએ પણ નહિ અને એવા કામમાં એ પાપનું મૂળ છે. માત્ર કઈ વસ્તુની પ્રાપ્તિ સહાય કે ટેકે પણ આપવાં જોઈએ નહિ. કે સંગ્રહ એ જ પરિગ્રહ નથી, પરંતુ કઈ વસ્તુ એમણે તે એમ પણ કહ્યું કે દાંત ખોતરવાની માટેની મૂછ અને આસક્તિ એ પણ પરિગ્રહ સળી જેવી તુચ્છ વસ્તુ પણ એના માલિકને છે. આ પરિગ્રહ એ હિંસા, અસત્ય, ચોરી, પૂછયા વિના સંયમવાળા મનુષ્યો લેતા નથી, મૈથુન અને આસક્તિ એ પાંચેય પાપની જડ બીજા દ્વારા લેવડાવતા નથી કે તેની સંમતિ છે. આજે આપણે જોઈએ છીએ કે વર્તમાન આપતા નથી. આવે વખતે મોટી મોટી વસ્તુ. જગતની અસીમ યાતનાઓનું મુખ્ય કારણ ઓની તો વાત જ શી ? સંયમીએ પિતાને ખપે માનવીની બહેકેલી પરિગ્રહવૃત્તિ છે. માણસ એમ એવી નિર્દોષ વસ્તુઓ શોધી શોધીને લેવી જોઈએ. માને છે કે પરિગ્રહથી સુખ મળે છે, પરંતુ આને અર્થ એ કે પ્રત્યેક વસ્તુ લેતી વખતે હકીકતમાં પરિગ્રહ જ એના દુઃખનું અને એની નિર્દોષતા-સદોષતાને વિચાર કરવો જોઈએ. બંધનનું કારણ બને છે. માનવીને બાહ્ય વસ્તુ
એને ગુલામ બનાવે છે. આથી ભગવાન સાહજિક અને પ્રસન્ન સંયમ
મડાવીર કહે છે કે જેમ ભમરે પુષમાંથી રસ ચોથે મહાવ્રત તે બ્રહ્મચર્ય. ભગવાન ચૂસશે. પરંતુ પુષ્પને નાશ કરતો નથી, એ જ મહાવીરે શ્રી પાર્શ્વનાથના ચાર યામમાં પાંચમ રીતે રોવાથી મનુષ્ય પોતાની વ્યવહારિક પ્રવૃત્તિમાં બ્રહ્મચર્ય પામ ઉમેરીને એનું આગવું મહત્વ બીજાને ઓછા માં ઓછા કલેશ કે પીડા આપે છે. પ્રગટ કર્યું. એમણે કહ્યું કે સ્વર્ગમાં અને આ આમ પાંચ યામનું નિરૂપણ કરીને ભગવાન
એપ્રીલ ૮૮)
[૭૭

Page #17

મહાવીર કહે છે,
તેમ એ આદર્શ માનવી પણ સંસારની જવલાજેઓ આ રીતે આવશે, તેઓ જેમ જાય એને ઓળંગી, પરમ આનંદને ભાગી થશે.” ભડભડ સળગતી જવાલાઓને ઓળંગી જાય છે,
છON
YAVUUUU
શ્રી મહાવીર સ્તવન રચયિતા : કાંતિલાલ વાંકાણી
(રાગ તેરે કુચેમેં અરમાનંકી) પ્રભુ મહાવીર તું યારે, મને તારી લગન લાગી, જગતને તારનારો તું, મને તારી લગન લાગી પ્રભુ અહસા, સત્ય ને શાંતિ, દયાને મંત્ર પ્રસરાવી, જગત તારક બિરુદ ધારી, મને તારી લગન લાગી પ્રભુ ભૂલેલાં માર્ગ ભૂલ્યાને, બતાવી તે દીવાદાંડી તરીને તારનાર તું, મને તારી લગન લાગી. પ્રભુ પરમધામી, પરમજ્ઞાની, થયે તું તે જગતનામી; કહે “કાંતિ સદા તુને, મને તારી લગન લાગી. પ્રભુ
૭૮)
[ આમાનદ પ્રકાશ

Page #18

સંસ્કારના દીવા પાછળ અંધારું હેય ખરું ?
લે. અમારી જ્યોતિ પ્રતાપરાય શાહ, બી. કેમ, ભાવનગર
આકાશનાં અનંત અતીતમાં ચમકી રહેલાં પંખી અરે કુદરતના તત્વે પણ આનંદથી કિલ્લોલ પિલાં નવલખ તારલિયાઓને જઈને કઈ પૂછે, કરતા ગાય છે કે – કે તમારામાં સૂર્ય નારાયણની એ અસીમ,
આ આવ્યા રે, આવ્યા રે, અલૌકિક અને અગમ્ય તેજસ્વિતા છે ખરી? અસંખ્ય તારલા ભલે ચમકે પરંતુ તેથી કંઈ
અગમ તત્વને જાણનારે. સૂર્યની ખોટ પુરી શકાય નહી તે જ રીતે
અમ અંતરચક્ષુ ઉઘાડનાર વિશ્વનાં રંગમંચ પર આદિકાળથી તે આજ સુધી જેમનાં જન્મની વધામણી ઈન્દ્રનાં ઇન્દ્રાસનને અને ધર્મ ધુરંધરો જ્યોતિર્ધર અને મહાત્માએ ડો લાવી ગઈ અસરાનાં ઝાંઝરને ઝણકાવી ગઈ આવ્યા અને ચાલ્યા ગયા, પરંતુ પ્રભુ મહાવીરે અને પિતા સિદ્ધાર્થ રાજા તથા માતા ત્રિશલાવહાલી નેહની સરવાણી, જ્ઞાનની ગંગોતરી, દેવીને રત્નક્ષીનું બિરૂદ અપાવી ગઈ, તેવાં શ્રી માનવધર્મની બિરદાવહી, સત્ય, ક્ષમા અને વર્ધમાનકુમારનું શિશવ પણ કેવું ભવ્ય હતું? સમતાની પુનિત ધારાઓથી સજી એલી જૈન સેનારૂપાનાં રમકડાથી રમનાર આ રાજકુમારે ધર્મની અહિંસા, અપરિગ્રહ અને સ્યાદવાદની બચપણથી જ ત્યાગીને ભેગ ન ભેળવવામાં જ રત્નત્રયીથી શોભતી આચારસંહિતા આજે પણ જીવનનું સાચું સુખ નિહાળ્યું. જન્મજાત પતે વિશ્વમાં અમરત્વને વરી છે. સૂરજની જેમ તેજ ત્રિકાળદર્શી હોવા છતાં દેવ, ગુરૂ અને વડીલોની પુંજે બિછાવી રહી છે.
સામે વિનય, વિવેક અને નમ્રતાની આદર્શ રેખા પ્રભુ મહાવીરનું જીવન ડગલેને પગલે સ્થાપવા માટે જ્ઞાનને જાણ, માણી અને પછી સંસ્કારની એક અલૌકિક આતશ પ્રજવલિત કરે જ લેકકલ્યાણાર્થે વાપરી બતાવ્યું. આર્ય છે. ક્ષત્રિયકુંડની મહા સૌભાગ્યદાયિની ભૂમિ સંસ્કૃતિનાં રક્ષણ માટે, માનવજીવનમાં ધર્મ, અર્થ પર પ્રભુ પનોતા પગલા પાડે છે અને ચારે. કામ અને મોક્ષ એ ક્રમને વ્યવસ્થિત ચલાવવા લેકમાં અજવાળા પથરાય છે. નર, નારી, પશુ માટે, પિતાનામાં વિરાગને ચિરાગ જલતે હવે એપ્રીલ-૮૮)
[૭૯

Page #19

છતાંય રાણી યÀાદા સાથે સસાર સંબંધ સ્વીકારી જલકમલવત્ જીવન જીવી બતાવ્યું. લક્ષ્મીએ આપણી માલિકીની મિલકત નથી, પરતુ દુઃખીયા માણુસની આપણી પાસે મુક્રાએલી અનામત છે, આ સનાતન સત્યને સિદ્ધ કરવા માટે તા તેઓશ્રીએ દાનની ધારાએ વહાવી. યૌવન એ ત્યાગનું સેાપાન અને, શીલ અને સયમનુ` મ`દિર બને તે માટે ત્રીસ વરસની જુવાનીમાં સંયમ જીવન શરૂ કર્યું..
મહાવીરના દરબારમાં ધર્મનું પ્રભાત ખીલ્યું છે. સારનો આ દીવડાથી તમારુ જીવન ઉજ્જવળ બનાવી અન્યના જીવનની તમે રૂાશની અને ! આ દીવડાની જેમ જલી જઈ ધર્મની ‘જ્યેાતિ’ જગત પર મુકી જવાની તમન્ના રાખા ! તમારા વગર આ દીવડામાં કે દીવેલ પુરશે. જ્ઞાનની દીવેટ કાણુ સ’કરશે! જોજો તમારા પર મુકેલા ભરવશ્વાસને ભૂવી જવાનું પાપ વહેશે!માં હા કે!
તેઓશ્રીના આંખાના અમૃતે ઝેરીના ઝર ઉતાર્યાં. તેમના ચરણકમળનાં સ્પર્શે કંઇ આત્માઓ જાગી ઉઠયા. તેમની મધુર શીતળ વાણીએ પાપીના હૃદયમાં પણ પસ્તાવાના ઝરણુ વહાવ્યા. તેમની ઉત્કૃષ્ટ તપશ્ચર્યાએ સાધનાને સિદ્ધ મનાવી અને અવણુ નીય સમતાથી, ઉપ સગ કરનાર પે તે જ તેમના ચરણાની જ બની ગયા. કેવલશ્રી વરેલા પ્રભુ મહાવીરે જૈન શાસનની ઉન્નતિ કરી, ખેતેર વર્ષની ઉંમરે જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને તપનાં ઉત્કૃષ્ટ દીવડાએ જલાવી, ખાદ્ય પુદ્ગલનાં નશ્વર દ્વીપકને સદાય ને માટે જગતમાંથી અલેપ કરી દીધો.
યૌવન સહજ તમારા માજ-શેખ, મેાહ, મમતા, લાવણ્ય, ભૌતિકતા, આંડખર અને આ અતિ કપરી સ'સારની રફ્તારમાં પડી આ દીવડાનું' જતન કરવાનુ' ભૂલી જશે! તે કેમ ચાલશે ? યાદ રાખે! કે પ્રભુ મહાવીર તમને જૈનત્વના વારસે। આપીને સંસ્કારના આ દીવડાં આપ્યા છે. પ્રાણના ભાગે પણ સેાંપેઢી થાપણનું રખાપુ કરનારાં આ આદનાં દીવાને નહિ જલાવી શકીએ તે શું આપણે આપણા પૂર્વજો અને ભાવિ પેઢીના ગુનેગાર નહિ બનીએ ? જૈનત્વનુ એ અપમાન નહિ ગણાય !
પ્રભુ મહાવીરના દેહ જગતમાં પરંતુ એ દેહમાં પાઢેલા અજર, આત્માએ પ્રગટ કરેલાં સ`સ્ક્રારના આજે પણ એ જ શ્રદ્ધાથી, એ જ જલી રહ્યા છે. જૈન શાસનની જય'તિ ગજવવા ઈચ્છતા એ દીવડા આજે આપણને પોકાર પાડીએમ સિદ્ધ કરી શકીએ કે, પાડીને કહે છે કે, હે મહાવીરના સંતાનો ! હું સસ્કારના દીવાં પાછળ અંધકાર હાય પ્રભુ વીરના વ ́શો ! આવે, અહિ' આવે શકે નહિ !
વાંચનથી, વાણીથી, સગીતથી, સર્જનાત્મક ભકિતથી, તપથી, શ્રદ્ધાથી કે કોઇ પણ શુભ ભલે નથી,માધ્યમ દ્વારા દિવસનાં ચાવીસ કલાકમાંથી માત્ર અમર એ ત્રીસ મિનીટ ધમ માટે આપી આપણે આપણે દીવડા તા માથે રહેલાં કરજમાંથી મુક્ત બનવાના નિર્ધાર નિષ્ઠાથી કરીએ તે જ આપણામાં મુકેન્રી પ્રભુ મહાવીરની શ્રદ્ધાને હકીકતનું સ્વરૂપ આપી આપણે દુનિયામાં
*
સાચું
યુદ્ધ
ભગવ!ન મહાવીરે કહ્યું કે માહ્ય યુદ્ધથી શું વળે ? પેાતાની જાત સાથે જ સ્વચ' યુદ્ધ કર. પેાતે પાતાની જાતને જીતવાથી જ સાચુ` સુખ પ્રાપ્ત કરી શકશે, ! એમણે કહ્યુ કે દુજે ય યુદ્ધમાં જે હજારા યોદ્ધા એને જીતે છે તેને ખદલે એ એકલે પેાતાની જાતને જીતે છે તેના એ વિજય પરમ વિજય ગણાય ]

Page #20

મહાવીરને માર્ગ ધર્મધ્યાન લક્ષ્યાર્થથી થાય એ જ આત્મહિત રહે છે. ચિત્તના સંક૯પ-વિકલ્પથી રહિત થવું એ મહાવીરના માર્ગ છે. અલિપ્ત ભાવમાં રહેવું એ વિવેકીનું કર્તવ્ય છે.
વર્ધમાન સ્વામીએ ગ્રહવાસમાં પણ આ સર્વ વ્યવસાય અસાર છે, કર્તવ્યરૂપ નથી, એમ જાણ્યું હતું. તેમ છતાં તે ગૃહ વાસને ત્યાગી મુનિચર્યા ગ્રહણ કરી હતી તે મુનિપણામાં પણ આત્મબળે સમર્થ છતાં તે બળ કરતાં પણ અત્યંત વધતા બળની જરૂર છે, એમ જાણી મૌનપણું અને અનિદ્રાપણું સાડા બાર વર્ષ લગભગ ભર્યું છે, કે જેથી વ્યવસાય રૂ૫ અગ્નિ તે પ્રાયે થઈ શકે નહીં.

Page #21

મહાવીરના બંધને પાત્ર કોણ? ૧૪ પુરુષના ચરણને ઈચ્છા, ૨. સદેવ સૂક્ષમ બોધને અભિલાષી, ૩. ગુણ પર પ્રશસ્ત ભાવ રાખનાર, ૪. બ્રહ્મવ્રતમાં પ્રીતિમાન, ૫. જ્યારે સ્વદેષ દેખે ત્યારે તેને છેદવાનો ઉપયોગ
રાખનાર, ૬. ઉપયોગથી એક પળ પણ ભરનાર, ૭. એકાંતવાસને વખાણનાર, ૮. તીર્થાદિ પ્રવાસનો ઉછરંગી, ૯. આહાર, વિહાર, ને નિહારને નિયમી, ૧૦. પિતાની ગુરુતા દબાવનાર,
એવો કોઈપણ પુરુષ તે મહાવીરના બોધને પાત્ર છે. સમ્યક્દશાને પાત્ર છે. પહેલાં જેવું એકે નથી.
– શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
જે વર્ધમાન હવામી ગૃહવાસમાં છતાં અભેગી જેવા હતા, અવ્યવસાયી જેવા હતા, નિસ્પૃડ હતાં, અને સહજ સ્વભાવે મુનિ જેવા હતા. આત્માકાર-પરિણમી હતા, તે વર્ધમાન સ્વામી પણ સર્વ વ્યવસાયમાં અસારપણુ જાણીને, નિરસ જાણીને દૂર પ્રવર્યા; તે વ્યવસાય બીજા છ કરી કયા પ્રકારથી સમાધિ રાખવી વિચારી છે, તે વિચારવા યેગ્ય છે. તે વિચારીને ફરી ફરી તે ચર્યા કાર્યો કા પ્રવર્તાને પ્રવને સ્મૃતિમાં લાવી વ્યવસાયના પ્રસંગમાં વર્તતી એવી રૂચિ વિલય કરવા યોગ્ય છે. જે એમ ન કરવામાં આવે તે એમ ઘણું કરીને લાગે છે કે હજી આ જીવની યથાયોગ્ય જિજ્ઞાષા મુમુક્ષુ પદને વિષે થઈ નથી
बेनी
देश •
૨]
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #22

એક સમય માત્ર પણ પ્રમાદ ન કરવા
ભગવાને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં ગૌતમને કહ્યું કે, હે ગૌતમ! મનુષ્યનું આયુષ્ય ડાભની અણી પર પડેલા જળના ખિદુ જેવુ' છે. જેમ તે બિંદુને પડતાં વાર લાગતી નથી, તેમ આ મનુષ્યાયુ જતાં વાર લાગતી નથી. એ બધના કાવ્યમાં ચેાથી કડી સ્મરણમાં અવશ્ય રાખવા જેવી છે.--સમય' ગાયમ મા માપ ”—એ પવિત્ર વાકયના બે અર્થ થાય છે. એક તા હૈ ગૌતમ ! સમય એટલે અવસર પામીને પ્રમાદ ન કરવા, અને બીજો એ કે મૈષાનુમેષમાં ચાલ્યા જતા અસ`ખ્યાતમા ભાગના જે સમય કહેવાય છે તેટલે વખત પણ પ્રમાદ ન કરવા. કારણ, દેહ ક્ષણભ"ગુર છે, કાળ શિકારી માથે ધનુષ્યબાણ ચઢાવીને ઉભા છે, સીધા કે લેશે એમ જ જાળ થઈ રહી છે. ત્યાં પ્રમાદથી ધર્મ કર્તવ્ય કરવું રહી જશે.
--
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
Sy
મહાવીરના એક સમય માત્ર પણ સ'સારનેા ઉપદેશ નથી, એનાં સઘળાં પ્રવચનમાં એણે એ જ પ્રદર્શિત કર્યું છે. તેમ તેવુ' સ્વાચરણથી સિદ્ધ પણ કરી આપ્યુ` છે. કંચનવણી કાયા, યશેાદા જેવી રાણી, અઢળક સામ્રાજય લક્ષ્મી, અને મહાપ્રતાપી સ્વજન પિરવારને સમૂહ છતાં તેની માહિનીને ઉતારી દઈ જ્ઞાનદર્શનચૈાગ પરાયણ થઇ એણે જે અદ્ભુતતા દર્શાવી છે અનુપમ છે.
તે
૫રમ માન્ય રાખવા ચાગ્ય સજ્ઞ મહાવીરનાં વચત સવ સ્થળે એ છે કે, સ'સાર એકાંત અને અનંત શેાકરૂપ તેમજ દુઃખપ્રદ છે. અહે। ભવ્ય લેક! એમાં મધુરી માહિની ન ભણતાં એથા નિવૃત્ત થાઓ ! નિવૃત્ત થાઓ !
મહાવીરસ્વામી ગૃહવાસમાં રહેતાં છતાં પણ ત્યાગી જેવા હતા. હજારા વર્ષનાં સયમી પણ જેવા વૈરાગ્ય રાખી શકે નહી તેવા વૈરાગ્ય ભગવાનના હતા, જ્યાં જ્યાં ભગવાન વ છે, ત્યાં ત્યાં બધા પ્રકારના અ` પણ વર્તે છે. તેઓની વાણી ઉદય પ્રમાણે શાંતિપૂર્ણાંક પરમાં હેતુથી નીકળે છે; ગર્થાત્ તેમની વાણી કલ્યાણ અર્થે જ છે. તેને જન્મથી મતિ, એપ્રીલ-૮૮૬
[૮૩

Page #23

શ્રુત, અવધિ એ ત્રણ જ્ઞાન હતાં. તે પુરૂષના ગુણગ્રામ કરતાં અનંતી નિર્જરા છે. જ્ઞાની પુરૂષની ખરી ખૂબી એ છે કે તેમણે અનાદિથી નહીં ટળેલાં એવા રાગ, દ્વેષ ને અજ્ઞાન તેમણે છેદી ભેદી નાંખ્યાં છે. એ ભગવાનની અનંત કૃપા છે. તેને પચીસ વર્ષ થયાં છતાં તેમની દયા આદિ હાલ વતે છે. એ તેમને અનંત ઉપકાર છે.
તે જિન-વર્ધમાનાદિ સહુ કેવા મહાન મને જયી હતા ! તેને મૌન રહેવું-અમીન રહેવું અને સુલભ હતું, તેને સર્વે અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ દિવસ સરખા હતા, તેને લાભ હાનિ સરખી હતી. તેને ક્રમ માત્ર-આત્મ સમતા હતા. કેવું આશ્ચર્યકારક કે, એક ક૯૫નાનો જય એક કલ્પ થ દુલભ, તેવી તેમણે અનંત કલ્પનાઓ ક૯૫ના અને તેમાં ભાગે શમાવી દીધી!
– શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર
तीर्थकर
th
| tવની છે
[
(NGM BAD ,
. કેરાની,
समक्ष
.
:
રા,
,
,
,
,
, ,
,
, . .
. .
.
.
.
'
જ એન. જો કે
.
. ..
સ્થળ : ક્ષત્રિયકુંડ
સમય : પ્રાચીન વિગત : ભગવાન મહાવીરનું જન્મસ્થાન ભગવાનના નિર્દોષ બાળપણના યશગાન ગાતા જિનાલયના બહારના ભાગની તસ્વીર
ઈમાનદ પ્રકાશ

Page #24

પૂ. સાધ્વીજીશ્રી જયદર્શિતાશ્રીજી મ.સા.ની વિદ્યા સાધના
જૈન ધર્મમાં સંસાર તજીને સાધુ-સાધ્વીઓ યોગ વગેરે અધ્યાયમાં જૈન સાધનાના વિષયને ધર્મ પ્રસારણ સાથે, ધમની આરાધના અને વધારે વિરતારથી સરખામણી કરીને પ્રતિપાદિત સાધુજીવનની પરિચર્યાઓમાં જીવન પસાર કરે કરવામાં આવેલ છે. છે. ધર્મનું શિક્ષણ મેળવતાં જ્ઞાન આરાધના પુસ્તકનું આમુખ મદ્રાસ વિશ્વ વિદ્યાલયના કરતાં કરતાં બહુજ ઓછા વિશ્વ વિદ્યાલયની ડીપાર્ટમેન્ટ ઓફ જૈનોલેજીના વડા ડે. ટી. પદવી મેળવે છે. જૈન ધર્મમાં સાધુ-સાવી. જી. કલઘટગીએ લખ્યું છે. એમાં તત્વજ્ઞાન (ફીલસોફી) જેવા ગહન વિષયમાં ૫૦૦ ગ્રંથના અધ્યયન બાદ, સતત ત્રણ પી. એચ. ડી. મેળવનાર બહુજ વિરલ છે. મહિનાના લેખનકાર્ય દ્વારા આ મહાનિબંધ પૂરો અચલગચ્છના સાધીશ્રી જયદર્શિતાશ્રીજીએ જ્ઞાન કરવામાં આવેલ છે. આ મહાનિબંધની ગુજરાતી ઉપાસના કરતાં કરતાં "ફીલેસેફિી ઓફ સાધના આવૃત્તિ ટૂંક સમયમાં પ્રસિદ્ધ કરવામાં આવશે. ઈન જેનીઝમ” વિષય પર મહાનિબંધ લખીને આ પુસ્તક લખનાર સાધ્વીશ્રીએ સંસારી ભાવનગર વિશ્વ વિદ્યાલય તરફથી પી.એચ.ડી.ની પણામાં બી. એસસી, (વનસ્પતિશાસ્ત્ર, રસાયણ પદવી મેળવેલ છે. આમ જનતાની જ્ઞાનપિપાસા શાસ્ત્ર) ૧૯૭૩ તથા એમ, એસસી. (વનસ્પતિ સંતોષવા કથિત મહાનિબંધને પુરતકાકારે શાસ્ત્ર) ૧૯૭૫માં પ્રથમ વર્ગમાં પાસ કરી બે પ્રસિદ્ધ કરીને વિમોચન કરવાનો લાભશ્રી ક.દ. વરસ પાર્ટટાઈમ ડેમેન્ટેટર તરીકે અને ચાર વરસ એ જૈન જ્ઞાતિ મહાજન, મુંબઈ એ રવિવાર તા. લેકચરર તરીકે સે મૈયા કોલેજ વિદ્યાવિહારમાં ૨૦-૩-૮૮ના રેગ્ય સમારંભ યોજીને મેળવેલ. મુંબઈમાં સેવા આપેલ. આ દરમ્યાન તેમની
પ્રસ્તુત પુસ્તકમાં “સાધના” અંગેની જેન વેરાગ્ય ભાવનાને પ્રબળ ઉદયથી તેમણે સાધીશ્રી, તત્વજ્ઞાનની વિસ્તૃત છણાવટ કરીને સમકાલીન જયલક્ષ્મીજી મ. સા. પાસે દિક્ષા અંગીકાર કરી. ધની સાધના વિષય પરની વિચારધારાઓ જૈન ધર્મમાં સાધુ-સાધ્વીઓ સંસારિક નામ, સાથે તુલના કરવામાં આવી છે.
સંબંધે મહત્તા અને માન-અકરામો, ઈચ્છાપ્રથમ ભાગમાં ભગવાન મહાવીર પહેલાનાં આકાંક્ષાઓ ત્યજીને વૈરાગ્યને પથ અપનાવે છે. તિર્થકરોના સમયમાં “સાધના” અગેની જૈન ધ્યેય વગર કેઈપણ સાધનામાં પરિપૂર્ણતા વિચારસરણીઓનું નિરૂપણ કરીને, મહાવીર અને પ્રાપ્ત થતી નથી. ધ્યેય વગરનું જીવન મહાતે બાદના ૨૦૦ વર્ષ સુધીના સમયગાળામાં સાગરમાં એકલદોકલ નવલડીની સ્થિતિ જેવું “સાધના” વિષે જૈન ધર્મના સિદ્ધાંત-વિચારો દિશાવિહીન છે. સાધ્વીશ્રીએ ધર્મ-જ્ઞાન આરાધકે વર્ણવ્યા છે. આત્મા, કર્મ, પુનર્જનમ, મોક્ષ, માટે નવી દિશા કંડારી છે. આધ્યાત્મિક ઉત્ક્રાંતિ, બંધન અને મુક્તિ વગેરે ખરેખર પૂ. સાધ્વીજી શ્રી જયદર્શિતાશ્રી જી. ગહન વિષયાને સરળ ભાષામાં સમજાવવામાં એ ઘણું જ સરાહનીય અને પ્રેરણાદાયી કાર્ય આવેલ છે. તદઉપરાંત સમ્યગ (સાચું) દર્શન, કરેલ છે. તેઓ તેમની આ વિદ્યાસાધનાનું કાર્ય સમ્યગજ્ઞાન, સમ્યગચરિત્ર અને સમ્યગ તપ વિષે અવિરત ચાલુ રાખે અને તેમનું કાર્ય ઉત્તરોત્તર જૈન ધર્મને અને ખો દૃષ્ટિકોણ સ્પષ્ટપણે નિ- વૃદ્ધિ પામે અને તેમના લેખન કાર્યનો લાભ પવામાં આવેલ છે. ભક્તિ, જૈન અને બુદ્ધ ધર્મમાં જૈન સમાજને મળતો રહે એવી શુભભાવના સાધનાના પ્રકારો, હરિભદ્રસૂરિ અને પંતજલિ. સાથે તેમને વંદન.
એપ્રીલ -૮૮]
૮૫

Page #25

બીજા 'કિત કરેલા ફ કૂંડના પિરિશિષ્ટ મુજખ ઠાણી સૂત્ર કુંડ
ફ્રેંડ તથા જવાબદારીઓ
જવાબદારીઓ :– અગાઉથી મળેલી રક્રમા પેટે
૮૬ ]
ભાડા અને બીજી અનામત રકમ પેટે અન્ય જવાબદારીઆ
...
...
....
કુલ રૂા.
રૂા. પૈસા
૪૦૪૦૩૮-૧૧
૧૨૦૦૦-૦૦
ઉપજ ખચ ખાતુ :
ઉમેશ : ચાલુ સાલનેા વધારા આવક ખર્ચ ખાતા મુજબ ૮૬૨-૪૮ માદ : ગઈ સાલના ઉધાર બાકી
૩૭૧-૮૪
શ્રી જૈન આત્મન દ
સં. ૨૦૪૩ના આસા વદી
રૂા. પૈસા
૨૧૧૨૭-૬૯
૨૨૯૮-૦૦
૫૪૪૮-૨૦
ટ્રસ્ટીઓની સહી
૪૧૬૦૩૮-૧૧
૨૨૮૭૪-૪૯
૪૯૦-૬૪
ENG BOSS
૪૪૫૪૦૩-૨૪
૧. હીરાલાલ ભાણજીભાઈ શાહ ૨. પ્રમાદકાંત ખીમચ'દ શાહે
૩. હિંમતલાલ અનેાપચંદ મેાતીવાળા ૪. કાંતિલાલ હેમચંદ્ર વાંકાણી ચીમનલાલ વધુ માન
4. 211.
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #26

નોંધણી નંબર એફ/૩૭ ભાવનગ૨.
સભા–ભાવનગર. અમાસના રેજનું સરવૈયું
મિલકત સ્થાવર મિલકત :- ગઈ સાલની બાકી
રૂા. પૈસા
રૂ. પૈસા
...
૧૧૧૩૧૬-૦૦
ડે સ્ટેક ફનચર -
ગઈ સાલની બાકી
.
૬૮૫૨-૦૦
માલ સ્ટેક :
પુસ્તક સ્ટોક
૭૪૪૩-૦૩
એડવાન્સીઝ -
ઈલેકટ્રીક ડીપોઝીટ
૧૪૦-૦૦
૨૦૪૯૦૦૦૧
રોકડ તથા અવેજ - (અ) બેન્કમાં ચાલુ ખાતે
બેન્કમાં સેવઝ ખાતે બેન્કમાં ફીલ્ડ અથવા કોલ ડીપોઝીટ
ખાતે રાષ્ટ્રીયકૃત બેન્ક (બ) ટ્રસ્ટી/મેનેજર પાસે જમા
૨૯૮૦૦-૦૦
૧૧૬૨-૨૦
૩૧૯૬૫-૨૧
કુલ રૂા.
૪૪૫૪૦૩-૨૪
ઉપરનું સરવૈયું અમારી માન્યતા પ્રમાણે ટ્રસ્ટના ફંડે તથા જવાબદારીઓ તેમજ મિલ્કત તથા વહેણનો સાચો અહેવાલ રજુ કરે છે. ભાવનગર
સંઘવી એન્ડ કાં, તા. ૭ ડિસેમ્બર ૧૯૮૭
ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટસ
ઓડીટસ
એપ્રીલ-૮૮]
[૮૭

Page #27

આવક
ભાડા ખાતે :- (લહેણી મળેલી)
વ્યાજ ખાતે : (લહેણી મળેલી) બેન્કના ખાતા ઉપર
શેઠ આવક ઃ
બીજી આવક :– પરચુરણ આવક પસ્તી વેચાણ આવક પુસ્તક વેચાણ ભાવક
૮૮।
--
....
શ્રી જૈન આત્મા નદ
સ. ૨૦૪૩ના આસૈા વદી અમાસનાં રાજ
રૂા.
પૈસા
રૂા. પૈસા
૧૨૨૯૩-૦૦
કુલ રૂા.
૫૦૦-૦૦ ૧૨૦-૨૫ .... ૩૪૭૨-૬૭
98.0
ટ્રસ્ટીઓની સહી
3
૪. કાંતિલાલ
૫. 211.
....
૨૯૫૫૮-૪૦
૪૨૨૦-૦૦
૧. હીરાલાલ ભાણજીભાઈ શાહ ૨. પ્રમાકાન્ત ખીમચંદ્ર શાહ
'િમતલાલ અને પચંદ માતીવાળા
હેમચંદ
ચીમનલાલ
૪૧૩૨-૯૨
૫૦૨૦૪-૩૨
વાંકાણી
વધુ માન
[આત્માનંદ-પ્રકાશ

Page #28

નોંધણી નંબર એફ/૩૭ ભાવનગર,
રૂ. પૈસા
રૂા. પૈસા
સભા-ભાવનગર, પૂરાં થતા આવક અને ખર્ચના હિસાબ
ખચ મિલ્કત અંગને ખર્ચ
મ્યુનિસિપલ/ગવર્નમેન્ટ ટેક્ષ ... મરામત અને નિભાવ વીમે
– ૩૯૩-૫૦ • ૧૧૨-૬૦ • ૧૦૬૬-૦૦
૧૫૭૨-૧૦
૧૧૮૭૬-૭૫
૨૦૦-૦૦
૨૦૦-૦૦
વહીવહી ખચ:- .... કાનુની ખર્ચ - - એડીટ ખર્ચ:- ... ફળો અને ફી - ... પરચુરણુ ખર્ચ - રીઝર્વ અથવા અંકિત ફેર ખાતે લીધેલ રકમ ટ્રસ્ટના હેતુઓ અંગેનું ખર્ચ - વધારે સરવૈયામાં લઈ ગયા તે:
૬૯૨-૫૦
૧૨૭૪-૬૯
૧૭૭૬૪-૦૦
૧૫૭૬-૮૦
૮૧૨૮
કુલ રૂ.
૫૨૦૪-૩૨
ભાવનગર ૭ ડીસેમ્બર ૧૯૮૭
સાવી એન્ડ કાં. ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટસ
ઓડીટર્સ
એપ્રીલ-૮૮).

Page #29

INSTITUT FOR TIBETOLOGIE UNDBUDDHISMUSKUNDE DER UNIVERSITAT WIEN
MARIA THERESIEN-STRASSE 3/4/26 A-1090 WIEN
To,
Jain Mupi Shri Jambuvijayaji 0/0. Jain Atmanand Sabha Bhavnagar, Gujarat India
1988 02 15
Dear Muni,
I Just received the third volume of your monumantal work on Mallavadin and would like to thank you very much indeed for this beautiful and most welcome present. I would also like to corgratulate you for the beautiful completion of this work that proveu to be so important for many aspects of our studies. I am indeed very grateful for your continued kindness and wish you a long and vigorous continuation of your already astonishing achicvements. With my most sincere and respectful greetings and the best wishes from the bottom of my heart.
Yours Sincerely Ernst Steinkellner
આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #30

No. 24885
THB AUSTRALIAN NATIONAL UNIVERSITY Box 4. P.O. CANBERRA, A.C.T., AUSTRALIA 2600 FACULTY OF ASIAN STUDIES
Canberra, 8 March 1988.
Shri Muni Jambuvijayaji C/o. Jain Atmanand Sabha Bhavnagar.. Pin 364001 INDIA
Dear Muni Jambuvijayaji,
It is a great pleasure for me to acknowledge receipt of volume three of your edition of the Nayacakra. It must give you great satisfaction to sec the completion of your edition of this important work which is of fundamental importance for the study of both jain philosophy and Indian philosophy. I have no doubt that your work will be greatly appreciated by specialists in Indian philosophy in the entire world.
With many thanks and best wishes
Yours sincerely, J, W. de Jong.
le-66]

Page #31

UNIVERSITAT HAMBURG
SEMINAR FOR KULTUR UND GESCHICHTE INDIENS Prof. Dr. A. Wezler 10 February 1988
To, Muni Jambuvijayaji Jain Atmanand Sabha Khargate, (Bhavnagar-364 001.) Indien.
Dear Muniji,
Yesterday I received the copy of thc 3. Volume of your edition of Mallavadip's Dvadasaranayacakram and I was both most happy to have it and moved by your kindness in thinking of me. But I should also like to congratulate you on the excellence of your work thanks to which one of the most important works of Indian philosophy could be reconstructed and is now available practically in its entirety.
I thank you once again for the gift, and I do hope that my long cherisned wish to meet you is fulfilled in the near futuro. With best wishes,
Yours Sincerely,
I llegible
Muni Jam buvijaya has devoted many years to this edition of the Nayacakra. The difficulties in restoring Mallavadin's text and in editing Simhasuri's commentary are of a kind to discourage even the most learned scholar. However, as Frauwallner has already pointed out in his introduction, Munl Jambuvijaya has overcome all these difficulties. It is a great pleasure to congratulate him upon the completion of this demanding task. It is due to his great efforts that it has now become possible to understand more fully the inportance of the Nayacakra for the study of many aspects of Indian philosophy.
J. W: de Jong ( Introduction To Part III Dvadasaram Nayacakram)
[આત્માનંદ પ્રકાશ

Page #32

સમાચાર
[a+m]
16
મહાવી૨ જન્મકલ્યાણક મહોત્સવ
મહાવીર જન્મકલ્યાણક મહાત્સવની ઉજવણી ઠેકઠેકાણે ખૂબ ઉલ્લાસ અને ઉમ`ગથી થઇ હતી. ભારતના પાટનગરમાં તેમજ ગુજરાતના પાટનગરમાં ખૂબ ઉલ્લાસભેર ઉજવાઈ હતી.
અમદાવાદમાં ચાંદીના રથમાં ભગવાન મહાવીરની મૂર્તિ સાથે વિશાળ રથયાત્રા પલિડીથી પ્રસ્થાન થઈને ગુજરાત વિદ્યાપીઠ પહોંચી હતી. જયાં તે સભાના રૂપમાં ફેરવાઈ ગઈ હતી. સમગ્ર જૈન સમાજ શ્વેતામ્બર, દિગમ્બર, સ્થાનકવાસી, તેરાપથી, ભારત જૈન મહામંડળ વગેરેના ઉપક્રમે સવારે નીકળેલી રથયાત્રામાં બહેાળા જનસમુદાય ઉપસ્થિત રહ્યો હતા. ટાઉનહેાલ પાસે અમદાવાદના નગરપતિ શ્રી જયેન્દ્ર પડિતે તથા એકતા સમિતિએ આ રથયાત્રાનું સન્માન કર્યું હતું. આ યાત્રા દરમિયાન જૈન સ્વયંસેવક ભાઇ ઘાસચારા માટે નાણા ઉઘરાવતા હતા.
ગાયાના
રાજકોટમાં પણ જન્મકલ્યાણક મહાત્સવ જૈનોના દરેક ફીરકાઓએ સાથે સુપેરે ઉજવાયે હતા. રથયાત્રા પૂર્ણ થયા બાદ સભાના રૂપમાં ફેરવાઈ ગઈ હતી, તેમાં વિવિધ વકતાએ એ પ્રવચન કરી દુષ્કાળના સમયમાં છૂટે હાથે સહાય કરવા પ્રેરણા આપી મહાવીરની અહિંસા ભાવના સમજાવી હતી. આ થયાત્રામાં દરેક સપ્રદાયના મુનિભગવ તાએ પણ હાજરી આપી હતી.
*
X
શહેરમાં પ્રથમવાર
X
સમગ્ર જૈન સમાજ દ્વારા
ભગવાન મહાવીરસ્વામી જન્મકલ્યાણક મહોત્સવની ભવ્યતા પૂર્વક થયેલી સંયુક્ત ઉજવણી
શ્રી જૈન સેશ્યલ ગ્રુપ-ભાવનગરનું પ્રેરક આર્યજન
શ્રી જૈન સેશ્યલ ગૃપ ભાવનગરના પ્રયત્નોથી આ વર્ષે ચૈત્ર શુદ ૧૩ને ગુરૂવારે શ્રી મહાવીર સ્વામી જન્મ કલ્યાણક મહાત્સવ ભાવનગરના તમામ જૈન સ`ઘાએ એકી સાથે ઉજવાનું
નક્કી કરેલ.
આ માટે શ્રી ભાવનગર જૈન શ્વેતામ્બર મૂર્તિ પૂજક તપાસંધ, શ્રી સ્થાનકવાસી જૈન એપ્રીલ ૮૮)
| ૯૩

Page #33

સંઘ (મહેતાશેરી), શ્રી કૃષ્ણનગર સ્થાનકવાસી જૈન સોસાયટી, દિગમ્બર જૈન મુમુક્ષુ મંડળ (કાનજીસ્વામી) તથા શ્રી દશા હુમડ દિગમ્બર જૈન સંઘ અને તમામ સંઘના હોદેદારોને સંપૂર્ણ સાથ સહકાર પ્રાપ્ત થયેલ અને તમામ જૈન સમાજે આ મહાન અવસર ઉત્સાહ ઉમંગ અને ઉલ્લાસથી ભાવભરી રીતે ઉજવ્યો. ઉપરાંત આ મહોત્સવમાં ભાવનગરમાં બીરાજમાન તમામ સંપ્રદાયના તમામ સાધુ ભગવાને એ સમગ્ર જૈન સમાજની એકતાના આ કાર્યમાં હાજરી આપી હતી.
આ પ્રસંગે એક શોભાયાત્રા ચૈત્ર સુદી ૧૩ને ગુરૂવારે સવારે ૮:૦૦ વાગે શ્રી કૃષ્ણકુમારસિંહજી ટાઉનહોલથી નીકળી. શહેરમાં રાજમાર્ગો ઉપર ફરી સવારે ૧૦-૩૦ કલાકે શ્રી દાદાસાહેબના પટાંગણમાં ઉતરી હતી. આચાર્ય ભગવંતના આશીર્વાદ સાથે ભગવાન મહાવીર સ્વામીના જીવન દર્શન પર પ્રવચને થયા હતા. શોભાયાત્રા, તેમજ વ્યાખ્યાન મંડપમાં માનવ મહેરામણ ઉમટયે હતે સાકરના પાણીની વ્યવસ્થા હતી.
સમગ્ર જૈન સમાજને શહેરની તમામ સામાજીક સંસ્થાઓના સભ્યોને તથા અહિંસા પ્રેમી નગરજનોને જૈન સોશ્યલ ગૃપ ભાવનગર અને ઉપર દર્શાવેલ તમામ જૈન સંઘને જાહેર આમંત્રણ હતું.
વિદ્યા-સન્માન મહત્સવ વિધિપક્ષ અચલગચ્છના સ્વ. પૂ. આચાર્ય ભગવંત શ્રી દાનસાગર સૂરિશ્વરજી મહારાજ સાહેબની જન્મશતાબ્દી, અચલગચ્છાધિપતિ પૂ આભ. શ્રી ગુણસાગરસૂરીશ્વરજી મ. સા. ના સાધનાભર્યા જીવનના અમૃત મહત્સવ અને પૂ. સાધ્વી મહારાજ શ્રી જયદર્શિતાજીના લખેલ મહાનિબંધ “ફિલોસોફી ઓફ સાધના ઈન જેનીઝમ” ના પુસ્તક (આ મહાનિબંધ માટે ભાવનગર વિશ્વ વિધાલયે પી, એચ. ડી. ની પદવી એનાયત કરેલ છે.) નું વિમોચન કરવા એક સમારંભ રવિવાર તા. ૨૦-૩-૮૮ના શ્રી અનંતનાથજી મહારાજ જૈન દેરાસરજી ઉપાશ્રય હોલ (ખારેક બજાર, મુંબઈ-૯ )માં યોજવામાં આવેલ હતા.
પધારેલા અતિથિવિશે, શ્રી ગુલાબચંદ કરમચંદ શાહ (પ્રમુખ શ્રી અખિલ ભારત અચલગચ્છ જૈન સંઘ), શ્રી શાંતિલાલ મુલજી શાહ (માજીપ્રમુખ, શ્રી ક. ઇ. ઓ. જૈન જ્ઞાતિ મહાજન, મુંબઈ) સંઘરત્ન શ્રી વસનજી લખમશી શાહ ( માજીપ્રમુખ શ્રી અખિલ ભારત અચલગરછ જૈન સંઘ), “ પ્રબુદ્ધજીવન ” ના તંત્રી અને સાક્ષશ્રી ડે. રમણલાલ શાહ ત્યા શ્રી ક.દ.ઓ. જૈન જ્ઞાતિ મહાજન, મુંબઈના પ્રમુખશ્રી રાજેન્દ્ર મણિલાલ શાહે આચાય ભગવતોની જૈન ધર્મની સેવાને બિરદાવી હતી. અચલગચ્છ સાધુ-સાવી સમાજમાં પ્રથમવાર જ પી. એચ. ડી. પદવી મેળવનાર સા વીશીની જ્ઞાનોપાસનાની અનુમોદના કરવામાં આવી હતી.
શહેરી જીવનમાં ધાર્મિક શિક્ષણ અને આરાધના પ્રત્યે નવી પેઢીને રસ લેતી કરવા તથા જૈન ધર્મને તાત્વિક દુષ્ટિથી અભ્યાસ કરવા સૌ વકતાઓએ ભાર મુક્યો હતે.
એ સાથે જ યતિ શ્રી મતીસાગરજી મ. સા. લિખિત પુસ્તક “ પ્રભુજી તમારી દેશનાએ મન મોહયું ” નો વિમોચન વિધિ શ્રી અખિલ ભાત અચલગચ્છ જૈન સંઘના ઉપાધ્યક્ષ
૯૪.
[આમાનંદ-પ્રકાશ

Page #34

શ્રીમતી ઈન્દીરાબેન વિકમશી (એસ. ઈ એમ.)એ કરેલ.
સમારંભ પહેલા ચતુવિધ સંઘ સહિત રથયાત્રાનો વરઘોડો કાઢવામાં આવી હતે. જેમાં હજારો ભાવિકો ઉપસ્થિત રહયા હતા.
સમારંભના અતિથિવિશે Oા પુસ્તક પ્રકાશનમાં સહાય થનાર શ્રી નરશી જેઠાભાઈ દંડ (મલકાપુર) નાં સન્માન બાદ, સૌ ભાવિકેએ સવામીવાત્સલ્ય જમણને લાભ લીધે હતે.
*
સમાચના જૈન દષ્ટિએ ક : લેખક શ્રી મોતીચંદ ગિરધરલાલ કાપડીઆ, પ્રકાશક શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય, ઓગષ્ટ ક્રાન્તિ માર્ગ, મુંબઈ ૪૦૦ ૦૩૬ મૂલ્ય ૨૦ રૂપીયા. સ્વ. શ્રી મોતીચંદ ભાઈના નામથી જૈન સમાજ સુપરિચિત છે. તેમણે લખેલ આ પુસ્તક પ્રકાશિત કરવા માટે પ્રકાશિકા સ સ્થાને હાદિક ધન્યવાદ. જૈન દષ્ટિએ કર્મ’ પુસ્તકમાં કર્મ સંબંધી જેન દર્શન સંમત દરેક પાસાઓની વિશદ છણાવટ કરવામાં આવી છે. શ્રી મોતીચંદભાઈ જે કંઈ લખતા તે સંપૂર્ણ ઊંડાણથી અભ્યાસ મનન કરીને વિસ્તારથી લખતા. તે માટે તે વિષયનો પૂરે અભ્યાસ કરીને જ લખતા. “કર્મને સિદ્ધાન્ત એ જૈન દર્શનને આગ સિદ્ધાન્ત છે. કર્મ વિષય પરત્વે જૈન દર્શનકારે એ જે ઊંડું ચિંતન, મનન કરેલું છે, તેવું બીજે ક્યાંયે જેવા મળતું નથી. જૈન દર્શનકારના કર્મ વિષેના વિચારોને સમાપણે વિચારી અધ્યયન કરી એકત્રિત કરીને આ પુસ્તક રચાયેલું છે તે હકીકત સ્વ. શ્રી મોતિચંદભાઈની અભ્યાસનિષ્ઠા અને લેખન નિપુણતા દર્શાવે છે. આ પુસ્તકના સંપાદક શ્રી નગીનદાસ શાહે પણ સુંદર સંપાદન કર્યું છે. અને તે અંગે વિસ્તૃત, અભ્યાસ પૂર્ણ પ્રસ્તાવના લખી પુસ્તકને હેતુ સમજવાની ઘણી સરળતા કરી આપેલ છે. તેમને પણ હાદિક અભિનંદન
– કા. જ. દોશી
શ્રી મુંબઈ જૈન પત્રકાર સંઘ મુંબઈના જૈન પવારોના હિતાર્થે સ્થપાયેલ શ્રી મુંબઈ જિન પત્રકાર સંઘની તાજેતરમાં મળેલી સભામાં નવી કારોબારી સમિતિના ૧૯૮૮ ના વર્ષ માટે નીચે મુજબના પત્રકાર મિત્રે ચુંટાઈ આવ્યા છે.
પદાધિકારીઓ :- પ્રમુખ શ્રી નટવરલાલ એસ. શાહ, ઉપપ્રમુખ શ્રી રતિલાલ ચી. શાહ, ધમપ્રિય મંત્રીઓ : શ્રી ચીમનલાલ કલાધર અને શ્રી નગીનદાસ વાવડીકર, કોષાધ્યક્ષ : શ્રી હિમતલાલ એસ. ગાંધી, કારોબારી સભ્ય ; શ્રી ચીમનલાલ જે. શાહ, શ્રી પન્નાલાલ ૨. શાહ, શ્રી બચુભાઈ પી. દેશી, શ્રી જયેન્દ્રભાઈ એમ. શાહ, શ્રી નાનાલાલ વસા અને શ્રી ચીમનલાલ પાલિતાણાકર, કોઓપ્ટ સભ્યો : શ્રી ગીતાબહેન જૈન, શ્રી અમુલખ પી. પરીખ, શ્રી પ્રકાશ પી, વેરા અને શ્રી ધનસુખ બી. દેશી.
પત્રકાર સંઘને વધુ ગતિશીલ બનાવવા અને પત્રકારમિત્રોમાં પરસ્પર નેહ, બ્રાતૃભાવ
એપ્રીલ ૮૮]
૯િ૫

Page #35

અને એક્યતાની ભાવનામાં વધારે થાય તે રીતે કાર્ય કરવાને નિર્ણય આ સભામાં લેવામાં આવ્યું હતું.
સુધારે: ફેબ્રુઆરી માસના અંકમાં યુવાને કર્યું માગે તે લેખના લેખિકા જ્યોતિબેન પ્રતાપરાય શાહ બી. કેમ ભાવનગર એમ વાંચવા વિનંતિ. અને સાધના સાર્થક કયારે બને” ના લેખક પ્રફુલ જેઠાલાલ સાવલા “નિર્મલ” મેરાઉ-કચ્છ એમ વાંચવા વિનંતી.
અવસાન નોંધ શ્રી હરજીવનદાસ નથુભાઈ શાહ સવંત ૨૦૪૪ ના તા ૩૦-૩-૮૮ ના રોજ મુંબઈ મુકામે વર્ગવાસી થયા છે તેઓ શ્રી આ સભાના આજીવન સજય હતા. તેઓશ્રી ધાર્મિક વૃત્તિવાળા અને મીલનસાર સ્વભાવના હતા. તેમના કુટુમ્બ ઉપર આવી પડેલ દુઃખમાં અમે સમવેદના પ્રગટ કરી તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એવી પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
શ્રી કાંતિલાલ પરસેતમદાસ મહેતા સવંત ૨૦૪૪ ના રૌત્ર વદ ૩ ને મંગળવાર તા. ૫-૪-૮૮ ના રોજ ભાવનગર મુકામે સ્વર્ગવાસી થયા છે. તેઓશ્રી આ સભાના આજીવન સભ્ય હતા. તેઓશ્રી ધાર્મિક વૃત્તિવાળા અને મીલનસાર સ્વભાવના હતા. તેમના કુટુમ્બ પર આવી પડેલ દુઃખમાં અમે સમ વેદના પ્રગટ કરી તેમના આત્માને પરમ શાંતિ મળે એવી પ્રાર્થના કરીએ છીએ.
અપરિગ્રહ, મહાવીર ચાલી નીકળ્યા. એ સમયે મશર્મા નામનો એક બ્રાહમણ ત્યાં આવ્યું. એણે દાન માગ્યું. મહાવીર પાસે બીજુ કંઈ નહોતું, એટલે તેમણે પોતાના ખભે રહેલું વસ્ત્ર ફાડીને આપી દીધું. બ્રાહ્મણ વસ્ત્ર લઈ પાછો વળે, એ વસ્ત્ર ભારે કિંમતી હતું. વસ્ત્ર તૈણનારે બ્રાહ્મણને કહ્યું કે બીજું અડધુ વસ્ત્ર લઈ આવ તે તુણીને આખું વસ્ત્ર બનાવી દઊં. ખુબ દામ ઉપજશે.
બ્રહાણ મહાવીરની પાછળ ચાલે. વસ્ત્ર માંગતા તેની જીભ ન ચાલી, પણ એકવાર તેમના ખભા પરથી એ વસ્ત્ર સરી પડ્યું. બ્રાહ્મણે એ લઈ લીધું. મહાવીરને તે એની ચિતા જ નહતી, ત્યાર પછી તેમણે નવું વસ્ત્ર ન સ્વીકાર્યું.
[જે મમત્વ ભાવનાને ત્યાગ કરે છે, તે મમત્વનો પરિત્યાગ કરે છે. ]
જ
જ
છે,
[ આમાનંદ પ્રકાશ

Page #36

હે પરમાત્મા હું' વ્રત એકટાણાં, ઉપવાસ કરૂ અને મારા મનમાંથી ગુસ્સો, ઈર્ષા, ડંખ નિમૂળ ન થાય
તે મારૂં' એ તપ મિથ્યા છે. હું મંદિર જાઉ', ફુલ ચઢાવું', માળા ગણુ', અને મારામાંથી સ્વાર્થ, લોભ, મોહ નિર્મૂળ ન થાય,
e તો મારી એ પૂજા મિથ્યા છે. હુંજ ૫ કરૂં', સત્સંગ કરું, ધ્યાન કરૂં' અને મારા ચિત્તપરથી આહ 'કાર, અભિમાન, મેટાઈને ભાવ નિર્મૂળ ન થાય,
તે મારી એ ઉપાસના મિથ્યા છે. હુ' એકાંતમાં ભાઉ', વૈરાગ્ય ગ્રહુ', મૌન પાળું અને મારી ઈચ્છા એ-વૃત્તિઓનું શમન ન થાય મારો દેહભાવ ઢીલ ન પડે
e તો મારી એ સાધના મિથ્યા છે,
મુ
:
;
;
હે પરમાત્મા, હું પ્રાર્થના કરૂં' ને તમારું નામ લઉં' અને મારા જીવનમાં પ્રેમ, કરુણા, મિત્રી, અનિ't પ્રગટ ન થાય, તો મારે તમારી સાથેના સંબંધ મિથ્યા છે.
આ “પરમ સમીપે” માંથી સાભાર

Page #37
Atmanand Prakash Regd. No. G. BV. 31 પ્રાર્થના હે પ્રભુ, દરેક દિવસે હું એક પગથિયુ" ઊંચે ચડું', દરેક પગલે હું થે ડાક વધુ તમારી નિકટ આવું, રોજે રોજ, કાઇક સત્કર્મથી મારી હદયમાં રહેલા તમને વ્યક્ત કરૂ'. દુનિયાને મારા થી થોડી વધુ સુંદર બનાવું', દરેક વર્ષે આજના દિવસ આવે ત્યારે આગલા વર્ષ કરતા મારું જીવન વધુ કૃતાર્થ બન્યું છે એમ કહી શકું એ હું માનું છું'. પ્રાર્થના કરવી એટલો ફરી ફરી શબ્દો ઉરચારવા, એમ નહિ, પ્રાર્થના એટલે પરમાત્મા સાથે ગોઠડી પરમાત્માનું ચિંતન અને અનુભવે, -સ્વામી રામતીર્થ પ્રાર્થના માગણી નથી આત્માની ઝંખના છે, પ્રાર્થના, ડોશીમાનું’ નવરાશની પળાનું મના૨ જન નથી પ્રાર્થના અંતરનું જોડાણ છે. ગાંધીજી " પરમ સમીપે માંથી સાભાર ઉદધૃત દિ सापरोपण्डो जीवाना તંત્રી ; શ્રી કાન્તિલાલ જે. દોશી એમ. એ. પ્રકાશક ; શ્રી જૈન આત્માનદ સભા, ભાવનગર, મુદ્રક : શેઠ હેમેન્દ્ર હરિલાલ આનદ પ્રી. પ્રેસ, સૂતારવાડ, ભાવનગ૨. For Private And Personal Use Only