Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
श्री
burdi
GMal
૩૦ ૨૯ મું. જ્યેષ્ઠ અક ૧૧મા
www.kobatirth.org
મૂલ્ય રૂા. ૧)
આત્માનં જીવન
પ્રકાશક,
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા
ભાવનગર.
HE
પે ૪ માતા.
For Private And Personal Use Only
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
569)
વીર સં.૨૪૫૮ આત્મ સ. ૩૭ વિ.સં.૧૯૮૮
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૧ જયન્તિ.
૨ જીવનિવકાસ,
૩ અમારી પૂ દેશની યાત્રા... ૪ વિજ્ઞપ્તિ.
૫ પાત્રદાન.
૬ નિંદા.
૭ પ્રકીર્ણ..
૮ વમાન સમાચાર.
૯ સ્વીકાર અને સમાલેાચના.
...
...
www.kobatirth.org
વિષય-પરિચય.
...
....
...
...
909
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
( વેલચંદ ધનજી )
૨૬૩
( આત્મવલ્લભ )
૨૬૫
(મુનિ શ્રી ન્યાયવિજયજી મહારાજ)... ૨૬૮ (વિનયકાંત કાંતિલાલ મહેતા.) ૨૭૨ ( જ્ઞાનનેા અભિક્ષાષિ )...
૨૭૩
( શાસ્ત્રી )
૨૭૫
૨૭૯
...
...
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના ગ્રાહકોને ૨૯-૩૦ મા વર્ષની શ્રી ધમ પરિક્ષા '' ગ્રંથ ભેટ,
66
...
શ્રી ધર્મપરિક્ષા–( શ્રી જિનમંડનગણિ વિરચિત. )
સેનું જેમ ચાર પ્રકારની પરિક્ષાએ કરી ગ્રહણ થાય છે તેમ કેવા પ્રકારની પરિક્ષા (ગુણા) એ કરીને ધ ગ્રહણ કરવા તે આઠ ગુણેાના વિસ્તારપૂર્વક વિવેચન સાથે ઉપદેશક, સુંદર, મનપૂર્વક વાંચતાં હૃદયને તેવી અસર કરી ધર્મી ગ્રહણ કરવા ઉત્કટ જિજ્ઞાસા થાય તેવી જુદી જુદી દશ કયાએ આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે.
* ૨૮
* ૨૮૫
આત્માના દ્રવ્ય-ભાવરૂપી રાગાને દૂર કરવા માટે રસાયનરૂપ અને જાત્યવત સુવની જેમ ક`રજને દૂર કરી, આત્માને અત્ય ંત નિમ ળ કરનાર, સદ્ધર્મીના પરમ ઉપાસક બનાવી પરમપદ–મેાક્ષના અધિકારી બનાવે છે. પર ફાર્મ ખસે'હું ઉપરાંત પાનાના યા એન્ટ્રીક પેપર ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઇપથી છપાવી સુશોભિત બાઇન્ડીંગથી આ ગ્રંથ અલકૃત કરવામાં આવેલ છે. કિંમત રૂા ૧-૦-૦
For Private And Personal Use Only
આત્માનંદ પ્રકાશના એગણુત્રીશ અને ત્રીશમા વર્ષોંની ભેટ તરીકે જૈન તત્ત્વજ્ઞાન કથા સહિતનેા ગ્રંથ “ શ્રી ધમ પરિક્ષા ” ભેટ આપવાનેા તૈયાર થઇ ગયેલ છે. દરેક પેપરાએ લવાજમ વધાર્યું છતાં અમેા ફ્કત સાહિત્યની સેવા અર્થે હજી સુધી તેજ લવાજમ રાખેલ છે. ઉપરાંત એક સુંદર મુક ત્રિવિધ રાહુયની દરેક વખતે ભેટ આપવામાં આવે છે તે રીતે આ વખતે ભેટ આપવાની છે.
વી. પી. ચાર્જ વધવાથી અમેએ એ વર્ષનું લવાજમ એક સાથે વસુલ લેવાનેા ક્રમ રાખેલ છે.
પુસ્તક ૨૯ અને ૩૦ ના ૧ના લવાજમના રૂ! ૨-૮-૦ અને વી. પી. ખના રૂા. ૭-૬-૦ મળી કુલ રૂા ૨-૧૪-૰ તુ ભેટના પુસ્તકનુ વી. પી. કરવામાં આવશે.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
|
रा|
रा श्री oxes! આમાન પ્રકાશ
वन्दे वीरम् ॥ आचित्यादुचितप्रवृत्तिरूपत्वात् । वृत्तयुक्तस्याणुव्रतमहाव्रतसमन्वितस्य । वचनाजिनप्रणीतात् । तत्त्वचिन्तनं जीवादिपदार्थसार्थपर्यालोचनम । मैत्र्यादि सारं मैत्रीप्रमोदकरुणामाध्यस्थ्यप्रधानं सत्त्वादिषु विषयेषु । अध्यात्म योगविशेषं । अतोऽध्यात्मात् । पापक्षयो ज्ञानावरणादि क्लिष्टकर्मप्रलयः। सत्त्वं वीर्योत्कर्षः । शीलं चित्तसमाधिः । ज्ञानं च वस्त्ववबोधरूपम् । शाश्वतमप्रतिघाति शुद्धं स्वतेजोवत् । अनुभवसंसिद्धं स्वसंवेदन प्रत्यक्षं तद्वृत्तम् । अमृतं पीयूषम् । स्फुटं भवति ।
___योगबिन्दु-श्री हरिभद्रसूरि. 卐 >----- पुस्तक २९ । वीर सं. २४५८. ज्येष्ठ. प्रात्म सं. ३६. १ अंक १ १ मो
-II-III
( यास- तो ५२ लये साधु. )
(१) ગુરૂવર આતમરામ હમારા, નમન નિરંતર વાર હજારા. વિરહ જયતિ ત્રયષ ઉજવલ, ઉજવીએ રસ ધારા; જીવન રેખા પર કર દષ્ટિ, ગુણ ગણના ભંડારા.
સત્ય માર્ગના શેધક બોધક, “અનેકાન્ત’ રસ લીના સંવેગ રંગ તરંગે ઝૂલે, આતમ અનુભવ ભીના.
शु३.
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૬૪
www.kobatirth.org
66
શ્રો ભાભાન પ્રકાશ
( ૩ )
ષટ્કનના અભ્યાસક એ, ષદ્રવ્યાના જ્ઞાતા; વહેંચણુ જડ ચેતનની સુંદર, વિધરૂપે અતલાતા. ( ૪ )
નિશદિન શેાધન શાસ્ર તણું એ, પ્રખલ વેગથી કરતા; “ ગ્રંથા ગ્રંથન કરીને તાત્વિક, ” જનતા આગે ધરતા. ( ૫ ) અહિંસા-સત્ય-અદત્ત-બ્રહ્નચર, સાથે અપરિગ્રહનું; પાલનપુર પ્રેમે કરતા, તારણ દૈવી તેનું.
( ૬ )
દર્શોનનાણુ—ચરણમાં હમ, રમણુ યથાવિધ જેનુ, જોડી નહિ મળશે કે ! આજે, શરણ સુધારસ
એનુ
( ૭ )
ફેલાવા કરવા જૈનીઝમ, યત્ન સદૈવ જ સ્યાદ્નાદ વાદેથી સહુના, સંશય ( ૮ )
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“ સ ધર્માં પરિષદમાં જેણે, પ્રતિનિધિ વીરચંદ્ર પાઠવી,
કરતા;
સઘળા હેરતા.
સાત્વિક ફાળા આપ્યું; ધ્વજ જૈની ફરકાવ્યેા.
27
જાશે.
( ૯ ) યશેાગાનની સાથે ગુણના, ગ્રહણ અંશ જો થાશે; સાચી એહ જયન્તિ સમો, શ્રમ નિષ્કુલ ના ( ૧૦ ) જૈનધર્મોને જૈન કામના, અભ્યુદયના “ શિષ્યવૃંદ સહુ ભેદને છૂંદી, ” ઐકય સાથે ઉંમગે. ( ૧૧ ) આત્માને આરામ મળે એ, આત્મારામ સુનામે; આત્માનંદના અભિલાષીકા ! નર્મીએ ગુરૂ નિષ્કામે.
ગે;
For Private And Personal Use Only
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
ગુરૂ.
( વેલચંદ ધનજી. )
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
જે
www.kobatirth.org
જીવન વિકાસ.
જીવન વિકાસ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
For Private And Personal Use Only
૨૬૫
પ્રકારે આત્મજ્ઞાન પેાતાના વિચારાની સાચી પિરક્ષાનું ફૂલ છે, તેમજ જે રીતે આત્મ-મુક્તિ અંદરથી થાય છે, તે પ્રકારે વાસ્તવિક તથા સાચે આત્મવિકાસ પણ મનુષ્યના અંતરાત્મામાંથી શરૂ થવું જોઈએ, અને તે વિકાસ દૈનિક જીવન તથા રત્રમાં બહાર પ્રકટ થવા જોઇએ. મનુષ્યનું જેવુ' મન હોય છે તેવું જ તેનું બાહ્યસ્વરૂપ દેખાય છે, વાસ્તવિક રીતે મન જ મનુષ્યને બનાવે છે. જ્યારે જ્યારે મનુષ્ય કોઇ પણ સદ્વિચાનુ મનન કરે છે ત્યારે ત્યારે તે વાસ્તવિક હિતની રચના કરે છે અને તે હિત તે મનુષ્યના જીવનમાં પ્રવેશ કરે છે, ત્યારે નિશ્ચિતરૂપે તેટલે તેને વિકાસ થાય છે. મનુષ્યની અહાળી સખ્યા પેાતાના જીવનના ઘણા ભાગ આજીવિકા પ્રાપ્તિમાં લાગી ગયેલ છે, તેની જરા પણ ઉપેક્ષા નહિ થઇ શકવાથી તે લેાકેા સમસ્ત ખીજા કાર્યા ભૂલી જાય છે, તેા પણ તેઓ જો પેાતાના વિચારે, સમય અને પેાતાની માનસિક શકિતને વિશેષ રીતે પેાતાનું ઉચ્ચ જીવન ઘડવામાં પ્રેરે તે તેને આજીવિકા પ્રાપ્તિ સાથે સુંદર તથા સમૃદ્ધિશાળી જીવન પણ સાથે સાથે પ્રાપ્ત થઈ જાય. એક વિદ્વાને કહ્યું છે કે હે ! “ મનુષ્ય! તુ' પ્રથમ પરમાત્મીય સત્યને શેાધ કે જેથી તને ખીજી વસ્તુએ સ્વયમેવ પ્રાપ્ત થશે. ” પર ંતુ લેાકેા, પરમાત્માએ આપેલ ઉપદેશ ઉપર વિશ્વાસ નહિ' રાખવાથી, મનુષ્યની સમસ્ત શક્તિ અને માં ચિત્તને સાંસારિક નાશવંત અને બાહ્ય વસ્તુએની પ્રાપ્તિમાં વ્યય થતા હાવાથી છેવટે તે શિઘ્ર નાશ પામી જાય છે અને ખાલી હાથે આ ભવમાંથી ચાર્લ્સે જાય છે. એક પણ દિવસ પાતાની જ્ઞાનરાશીમાં કંઇને કંઇ વૃદ્ધિ કર્યા સિવાય અથવા માનસિક કે આધ્યાત્મિક ઉન્નતિને અમુક અંશે અનુભવ કર્યા વિના વ્યતિત ન થવા દેવા. કોઇ પણ દિવસ એ બન્ને પ્રકારની જરાપણુ અશે ઉન્નતિ કર્યા સિવાય જવા દે, તે પેાતાના જીવનમાં એક બહુ મૂલ્ય દિવસબ્ય ગુમાવ્યેા છે, એમ શ્રદ્ધાપૂર્વક સમજો; અને પ્રત્યેક દિવસ કઇને કંઇ જ્ઞાન જરૂર પ્રાપ્ત કરતા હો અને તેથી તમારી માનસિક અને આધ્યાત્મિક અમુક અંશ-હદ સુધીની ઉન્નતિ થઇ હાય, તે જાણવુ કે તમે તે દિવસને સદ્ઉપયેગ કર્યાં છે અને ઉન્નતિને માર્ગે આગળ વધ્યા છે. જ્ઞાનપ્રાપ્તિ
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. અભ્યાસ, સદ્દગુરૂના ઉપદેશનું શ્રવણ, મહાન પુરૂના ચરિત્રનું વાંચન વગેરેને હેતુ પણ દિવસાનદિવસ બંને પ્રકારેવડે આત્મવિકાસ કરવા માટે જ છે. દરેક મનુષ્ય પોતાના મનને એવી રીતે પુષ્ટ અને કબજે કરવું તથા ઉપ બાગમાં લેવું કે પિતાના આંતરિક-આત્મિક ધન ભંડારમાંથી વિચારેને ખજાને, જ્ઞાન રાશિ અને પ્રકાશ પ્રતિદિવસ બહાર આવે, અને તેથી એ ત્રણે વસ્તુઓથી બુદ્ધિ તથા શકિતમાં એટલી બધી ઉન્નતિ અને વિકાસ પ્રાપ્ત કરી શકે કે, તે વડે તમને એક મહાન શકિત પ્રગટ થશે કે, જેનાથી તમે તમારું જીવન અને પરિરિથતિને ઉચ્ચ આદર્શને અનુકૂળ બનાવી શકશે કે જે અનંત સુખ માટે તમે આકાંક્ષા રાખે છે ! મનુષ્ય ભૂલે-પાપ કરે છે, તેમને એ વિશ્વાસ નથી કે તેમના પિતાના આત્મામાં એવી વસ્તુ મેજુદ છે જે પોતાને આદર્શરૂપ બનવા માટે આવશ્યક છે.
મન એ વિશાળ ખજાને છે અને જ્યાં સુધી મનુષ્ય મિથ્યા વિચારો પર અંકુશ નહિં લાવે ત્યાં સુધી તે શકિતકેષ તેને માટે બંધ રહેશે. એ મહાન ભંડાર ખોલવાનું સાધન શુદ્ધ વિચારે છે. પિતા માટે પ્રતિદિન એક આદર્શ— વસ્તુ નકી કરી લેવી અને પ્રાતઃકાલ, મધ્યાન્હકલ અને સાય કાલ માટે શું મનન, ચિંતન, મરણ, આવશ્યક છે તે નક્કી કરી લેવું. પ્રાતઃકાલના સમયે પરમાત્મ-સ્મરણ, પુણ્ય તથા સિદ્ધાંત સંબંધી વિચારો અને જ્ઞાનાભ્યાસનું મનન કરી શકાય છે, એ વખત ચિત્ત શુદ્ધ હોવાથી સદ્દભાવના, સિદ્ધાંતચિંતન કરી શકાય છે. મધ્યાન્હ સમયે પિતાની માનસિક તેમજ શારીરિક ઉન્નતિ સંબંધી વિચારોનું મનન કરી શકાય છે. સાય કાલે પોતાના ઈષ્ટ ભાવિની કલ્પનાઓના વિચારો અને એ દિવસમાં થયેલ ભૂલ-પાપ સંભારી, પ્રાયશ્ચિત-પ્રતિક્રમણ ક્રિયા મનનપૂર્વક કરી શકાય છે. આ ત્રણે સમયે તમારી બ્રાહ્યાવસ્થા તથા પરિસ્થિતિઓને પિતાની ઉચ્ચ ક૯૫નાઓનાં સુંદર રંગથી રંગી નાખવી. તે ઉચ્ચ કલ્પના તે સમયે એવી હોવી જોઈએ કે, તમે અનંત સુખની પ્રાપ્તિના વિચારની ભાવનામાં પહોંચેલા છે અને તે ભાવના જ પછી તમારી શક્તિઓ પ્રગટ થવા વિશાલ ક્ષેત્રે પ્રગટાવી આપશે અને તેથી ભવિષ્યમાં અન્ય પ્રાણીઓ માટે તે શક્તિઓ તમને અત્યંત ઉપગી ઉપકારક બનાવશે. ઉપરોકત કાર્ય કરવા માટે ઘરબાર છોડવાથી કે ત્યાગ કરવાથી જ માત્ર બને તેમ નથી તે માર્ગ તે જૂદે છે, પરંતુ ગૃહસ્થ પોતાના વત્તમાન કામ તથા કર્તવ્યને છોડવાની જરૂર નથી, પરંતુ તે કામ કરતા થકાં પણ અમુક અંશે વિકાસ બની શકે છે. મનુષ્ય પ્રતિદિન પિતાના અમૂલ્ય સમયને ગપ્પા મારવામાં, લક્ષ્યહિન વિચારે તથા પરનિંદા કરવામાં વ્યતિત કરે છે, તેને બદલે ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે કરવામાં આવે તે હજાર આદમીઓના પિતાના જીવન અને
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જીવન વિકાસ,
૧૬૭
વર્તનમાં ભારે પરિવર્તન થઈ જાય. ઉપરોકત રીતે કે મનુષ્ય ચિંતનમાં પિતાને થોડે ઘણે સમય પ્રતિદિન રેકે તે એક માસમાં જ તેનું ફળ આત્મવિકાસ થવા માટે જણાવ્યા સિવાય રહેશે નહિ. મનુષ્યનું મન જલયુકત સરોવર જેવું છે, તેમાં જે ખરાબ વિચારરૂપી કિચડ ભરવામાં આવે તે જેમ સરોવરનું પાણું બંધાઈ જાય છે, તેમ કુવિચારરૂપી કિચડ મનમાંથી દૂર કરવામાં આવે, તે સરોવરનું જળ જેમ નિર્મળ થઈ જાય છે, તેવી મનુષ્યના મનની સ્થિતિ છે; કેમકે મનુષ્ય પોતાના મનના પ્રવાહને મૂર્ખતાપૂર્ણ વિચારે, નકામી તથા હાનિકારક વાતે, નિંદાઓ તથા અનુચિત વર્તન અને ગપાબાજીરૂપી કચરાથી રોકે છે, જેથી મનુષ્યનું જ્ઞાન તથા બુદ્ધિ-શકિત નકામી થઈ જાય છે, અને તેથી તે મનુષ્યને સમસ્ત જીવનરૂપી બગીચે ઉજજડ બની જાય છે, પરંતુ મનુષ્ય પોતાના પ્રયત્નથી મનના પ્રવાહને સાફ કરે, મલીન વિચારો એકત્ર ન થવા દે, તો તે શુદ્ધ મનવડે ઉત્તમ બુદ્ધિમત્તા તથા જ્ઞાનરૂપી જળ વહેતાં પોતાના જીવનને અકથનીયરૂપે સુખી અને સુંદર બનાવી શકશે અને જેથી આમવિકાસ સ્વાભાવિક થશે. આ વાત ઉપર શ્રદ્ધા રાખવાની છે, કે જ્યાં જ્યાં મનુષ્ય સુંદર, ચનાત્મક, વિધાયક અને આશાપૂર્ણ વિચારે કરવાની ટેવ પાડશે, ત્યાં ત્યાં તેમનું ચારિત્ર તે તે અનુસાર બની જશે. તેમનું જીવન તેમના ચારિત્રાનુસાર ઢળતું જશે અને પછી શીધ્ર તેમની પરિસ્થિતિ તથા બાહ્યાવસ્થા પલટાયાને આરંભ શરૂ થશે; કારણકે ચારિત્ર-વર્તન તે મનુષ્યનું ભાગ્ય છે.
- આ રીતે આત્મવિકાસનો અર્થ મનુષ્ય ઉન્નતિ, સફલતા અને સિદ્ધિ છે, જેના ફળરૂપે સર્વાંગસુંદર તથા પૂર્ણ જીવન તમારી તરફ આવી રહ્યું છે, કે જેથી કોઈપણ શકિત પછી તેને તમારા પાસે આવવા રેકી શકશે નહિં.
દરરોજ પવિત્ર વિચારોનું મનન કરવાથી ધ્યાન મનુષ્યને પવિત્ર તથા ઉજજવળ વિચારની પરંપરા કરવાની ટેવ પડે છે, કે જે આદત તેને સદા પવિત્ર, ઉજજવળ, અને ઉચિત કામો તરફ લઈ જાય છે.
તે જ દિવસ મનુષ્યને ધન્ય છે ને યાદ રાખવા જેવું છે કે “ જે દિવસે તે એવો અનુભવ કરે કે પોતે પિતાને રક્ષક યા ભક્ષક છે, પોતે સિદ્ધ સમાન છે યા ભવાંતર રખડનારે છે, તેમજ પોતાનામાં જ સમસ્ત દુખો તથા જ્ઞાનાભાવનાં કારણો મેજુદ છે, અથવા પોતાનામાં સમસ્ત શાંતિ તથા સ્વયંપ્રકાશકેવળજ્ઞાનનો પ્રવાહ વિદ્યમાન છે. તેટલા માટે જ સફલતા સુખ, આનંદ તથા સિદ્ધિને માટે જીવનને માગ કેવળ આત્માનંદ, આત્મપ્રકાશ, આમમુકિત અને આત્મવિકાસમાં છે.
આત્મવલ્લભ
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૬૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. COSCOOOOOOOOOOOOOOG છે અમારી પૂર્વદેશની યાત્રા.
- (ઐતિહાસિક દષ્ટિએ.) વૈOOOOOOOOOOOOOOOOOO (ગતાંક પૃષ્ટ ૨૫૦ થી શરૂ. )
પાવાપુરી. ભગવાન મહાવીર દેવના જ્ઞાન-સૂર્યનાં પ્રકાશ-કિરણો જગતમાં અહીંથી જ પ્રથમ ફેલાયાં હતાં. પ્રભુ મહાવીરનો અહિંસા અને સત્યનો ડિડિંડિં નાદ માનવજાતને આ સ્થાનેથી જ પ્રથમ મળ્યો હતો. માનવજાતિની સમાનતાને મહામંત્ર આ સ્થાનેજથી સંભળાવે હતું. તે વખતે બ્રાહ્મણશાહીએ ચલાવેલ ધર્મના પાખંડો ઉપર પ્રથમ કુઠારઘાત આ સ્થાનમાં જ થયો હતો. વેદાન્ત પારગામી, ચિર વિદ્યામાં નિષ્ણાત ગૌતમાદિ ભૂદેવેને પ્રતિબોધી, પિતાના શિષ્ય બનાવી, ગણધર પદે સ્થાપ્યા તે પણ આ જ સ્થાન. પ્રભુ મહાવીરે આપેલ
gવા, વિમેવા, પુરૂવા” આ ગંભીર ત્રિપદીને પામી તેમણે દ્વાદશાંગીની ૨ચના પણ અહીં જ કરેલી. પચીશમા તીર્થંકર શ્રીસંઘની સ્થાપના પણ શ્રીમહાવીરદેવે અહીં જ કરેલી. સાડાબાર વર્ષપર્યત ઘેરતપ અને કઠીન ઉપસર્ગો તથા પરિષહ સહન કરી પ્રાપ્ત કરેલ કૈવલ્ય રત્નને ઉપયોગ જગતના કલ્યાણ અર્થે પ્રથમ અહીં જ થયે હતે. અહા ! તે વખતે આ મહાનું પુણ્યપુરીને વૈભવ કે અતુલ હશે ? જેના આંગણે સુર, અસુર, નર અને નરેન્દ્રનું મહામંડલ મળ્યું હશે, તેની શોભા પણ કેવી દર્શનીય હશે ? એ સુંદર સુશોભિત રત્ન મય સમવસરણ ઉપર બેસી, ચતુર્મુખ મહાવીર દેવે ધર્મદેશના દીધી, અનેક ભવ્ય જીવોને તાર્યા, મુકિતના પંથે ચઢાવ્યા, મુકિતનાં દ્વાર ખોલ્યા તે સમયનું સ્મરણ કરવાથી જ મસ્તક ભકિતભાવથી પ્રભુચરણે ઢળી પડે છે–નમી પડે છે. ઉન્નતિના શિખરે ચઢેલી એ મહાપૂનિત નગરી આજેય પણ જગતના મહાપુરૂષના સ્મરણરૂપ મહાન તીર્થ તરીકે પૂજાય છે.
જેમ જગતને શાંતિનો મહામંત્ર આ સ્થાનેથી મળ્યો હતો તેમ અન્તિમ મંત્રનું પણ આ જ સ્થાન હતું. પ્રભુ મહાવીરે પિતાના નિર્વાણ પહેલાં સોલ પહેરની અતિમ દેશના પણ અહીં જ આપી હતી. અહા ! તે સમયે અનેક ભવ્યામાઓ પ્રભુ મુખથી ઝરતા એ જ્ઞાનામૃતને પીને કે આત્મસંતેષ અનુભવતા હશે ? ત્રણ લોકના છ અહીં એકત્ર થઈ પરમ શાંતચિત્તે પ્રભુની દેશના સુણ કૃતકૃત્ય થયા હતા. પિતાને કુદરતી વૈરભાવ છો, પરમ મિત્ર
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂવદેશની યાત્રા બની એ અમૃતવાણી પીને તેઓ કેવા તૃપ્ત થયા હશે? તેમનું એ મહા સભા5 આજેય બીજને ઈષ્ય ઉત્પન્ન કરાવે તેવું છે. ધન્ય છે ! ધન્ય છે ! તે ભવ્ય આતમાઓને જેમણે પ્રભુ મુખથી અતિમ દેશના સાંભળી, આત્મ કલ્યાણ માગ સ્વીકાર્યો છે. ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રના ૧૧૦ અધ્યયને અહીં જ રચાયા હતા અને છેલ્લે જગતપ્રભુ મહાવીરદેવ આજ નગરમાં હસ્તિપાલ રાજાની સભામાં નિર્વાણ પદ પામ્યા હતા. એ ભાવ ઉદ્યોત અત થવાથી નવમલ્લીક અને લિચ્છવી રાજાઓએ પ્રભુના મરણરૂપે 4 વ્યઉદ્યોત પ્રગટાવ્યા અને દીવાલી પર્વ બન્યું, તે પણ અહીંથી જ જે પર્વ અદ્યાવધિ ભારતમાં ઘેર ઘેર ઉજવાય છે.
ભારતના બીજા કોઈ પણ મહાપુરૂષનું આવું જીવંત સમારક હજી સુધી નથી પ્રદુભૂત થયું, પરન્તુ વિચારતાં એમ લાગે છે કે ક્ષમાશમણું, સાતપુત્ર દેવાધિદેવના મહાન ઉપકારના મરણરૂપે એ યોગ્ય જ મારક છે. મિત્ત મે વ મુ, મુ ને ઉદાર મહામંત્ર પાઠવનાર મહાપુરૂષના નિર્વાણ દિવસને આજેય દરવર્ષે ભારત સંભારે છે. દ્રવ્ય ઉઘાતરૂ૫ દિવાળી મનાવે છે. ખરેજ એક મહા કવિએ કહ્યું છે કે “ મહાપુરૂષોની મહત્તા આપોઆપ જ પ્રગટે છે. ' આ કથન તદ્દન ઉચિત અને સત્ય છે.
પ્રથમ આ નગરીનું નામ અપાપાપુરી હતું, કિન્તુ પ્રભુ મહાવીરના નિર્વાણ બાદ પાપાપુરી નામ થયું જેમાંથી પાવાપુરી ચાલે છે. અત્યારે પાવા અને પુરી બન્ને જુદાં ગામ છે. બન્ને વચ્ચે ૧ માઈલનું અંતર છે. પ્રભુના નિર્વાણસ્થાનને અત્યારે પુરી કહે છે, જ્યાં વેતાંબરી સુંદર ભવ્ય મંદિર અને તાંબરી વિશાલ ધર્મશાલા છે. આ મંદિરને અત્યારે ગાંવમંદિર–ગામમંદિર કહેવામાં આવે છે, મંદિરમાં ભગવાન મહાવીરની પ્રાચીન સુંદર મૂતિ મૂળનાયક તરીકે બિરાજમાન છે. આજુબાજુમાં કાષભદેવ, ચંદ્રપ્રભુ, સુવિધિનાથ અને નેમનાથ પ્રભુની મૂત્તિઓ છે. મૂળનાયકજીની જમણી બાજુ જનરેંદ્ર મહાવીર પ્રભુની અત્યન્ત પ્રાચીન પાદુકા છે, પાદુકા બહુ જ જીર્ણ અને ઘસાઈ ગયેલ છે. પ્રભુ મહાવીરના નિર્વાણ બાદ તરતની જ તે પાદુકાઓ બનેલી છે. પરમ પ્રભાવિક અને ચમત્કારી છે. આ પાદુકાઓ પહેલાં સામે હતી, પરંતુ જીર્ણ થઈ જવાથી પ્રભુની બાજુમાં પધરાવી છે. હાલમાં નવી પાદુકા બનાવીને પ્રભુની સન્મુખ જ રાખેલી છે. પ્રભુની ડાબી બાજુ અગીયાર ગણધરની પાદુકા છે અને મહાન આગધ્ધારક શ્રી દેવર્ધિગણ ક્ષમાશ્રમણની સુંદર મનહર મૂત્તિ બિરાજમાન છે. મૂળ ગભારાની ચારે બાજુ–ખુણામાં ચાર દેરીઓ છે જેમાં વરપ્રભુ, સ્થૂલભદ્રજી, મહાસતી ચંદનબાલા તથા દાદાજીની ચરણ પાદુકાઓ છે. તે મંદિર બહુ જ સુંદર અને રમ્ય છે. સુંદર આરસપહાણુ બધે પાથરેલ છે, અને આરસની સીવ ચીને અંદર જવાય છે. મંદિરની જમણી બાજુ “વેતાં
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૦
શ્રી આત્માનદ્દ પ્રકાશ,
બર સંઘની પેઢી છે જે અહીં બધી જાતની વ્યવસ્થા જાળવે છે. ડાબી ખાનુ શ્વેતાંબરી ધર્માંશલા છે તેમજ હમણાં રંગુનમાં રહેતા શેઠ કારી વિજપાલે ધર્મશાળા અંધાવી સારી અનુકૂળતા કરાવી આપી છે.
આ ગામ મ ંદિરથી પૂર્વ દિશામાં ના થી તા માંઈલ દૂર હરીઆળાં સુંદર ડાંગરાનાં ખેતરોની વચમાં પ્રભુત્તુ સમવસરણુ મંદિર હતુ. પ્રભુની અન્તિમ દેશના આસ્થાને થયાનું કહેવાય છે અને તેના રમરણરૂપે સુદર સ્તૂપ ઉપર વીરપ્રભુની પાદુકા હતી-મ ંદિર હતુ', તેને સમવસરણ મંદિર કહેતા, પરન્તુ અત્યારે તે સ્થાને પાદુકા નથી, માત્ર નાનકડા મને હેર સ્તૂપ જ તે સ્થાને છે. ત્યાંની પાદુકાઓ ત્યાંથી ઉઠાવી લઇ જલમંદિ રની નજીકમાં-સામેની ધર્મશાળાની પાછળ સમવસરણ મંદિર બંધાવી પાદુકાઓ તેમાં પધરાવી છે. આમ કરવાનું કારણ અમે સાંભળ્યુ કે મૂળ સ્થાનની પદુકાને ત્યાં રમવા આવતાં આહીર-ભરવાડનાં છોકરાં ઉખેડી રતુપની પાસે રહેલ નાનકડા કુવામાં નાખી દેતાં અને થોડીવારમાં જ તે પાદુકા આપે આપ ઉપર તરી આવતી. કુવા બહુ ઉડે! નથી-ઘુંટણભર પાણી રહે છે, એટલે છેકરાં પાછી તે પાદુકાઓ કાઢી, મૂળસ્થાને મૂકી ઘેર જતાં. આ ક્રિયા તેમની રાજની થઇ પડી; રાજ રમતનુ એક સ્થાન મળ્યું, આ વાત ધર્નુલાલજી સૂચતિના પિતાએ સાંભળી એટલે તે પાદુકાને ત્યાંથી ઉઠાવી લઇ, નવું મદિર–સમવસરણ મંદિર બંધાવી, તેમાં પાદુકાઓ બિરાજમાન કરી, મૂળ સ્તૂપ જ હાલમાં ખેતીમાં છે; તેની પાસે મીઠા પાણીના નાના કુવા-કુઇ છે. આ કુવાનું પાણી અત્યન્ત મીઠું છે, દુકાળમાં કદી તેમાં પાણી સુકાતું નથી અને જેટલુ પાણી છે તેથી વધતું નથી. સ્તૂપની આજુબાજુની અમુક જગ્યા વેતાંબર પેઢીના તાબામાં છે. આ સ્થાનના જીÍદ્ધારની પરમ આવશ્યકતા હતી. પ્રાચીન પૂનિતભૂમીના સ્થાને એક નાનકડું મદિર બંધાય તે જુનુ સ્થાન જળવાઇ રહે તે જરૂરી છે. તે માટે પૂ. પા. ગુરૂદેવ શ્રી દર્શનવિજયજી મહારાજશ્રીએ એરનપુરાથી નીકળેલ શ્રી સ ંઘના સ ંઘપતિને ઉપદેશ આપી સુંદર સમવસરણના આકારનું મંદિર બંધાવવાનું નક્કી કરાવ્યું હતું. હવે ત્યાંના કાર્યકર્તા ધનુ લાલજી સૂચન્તિ તે સંઘપતિના કથન મુજબ વ્યવસ્થા કરી જલ્દીથી મંદિર તૈયાર કરાવે એ જરૂરી છે. સંઘપતિ મહાશય પણ તે કાર્ય તરફ લક્ષ આપી પેાતે કબુલેલ પ્રતિજ્ઞાને જલ્દીથી સફ્ળ કરે અને પોતાની લક્ષ્મીના સદુપયોગ કરે.
ગામ મંદિરથી એ લોંગ ક્રૂર. જલદિર છે. જે સ્થાને દેવાધિદેવ અન્તિમ તીર્થ''કર, ક્ષમાશ્રમણ, જ્ઞાતાપુત્ર, મહાવીર દેવના પુનિત દેહને અન્તિમ અગ્નિસંસ્કાર કર્યાં. ત્યાંની રાખ અનેક ભવ્ય ભકતા લઈ અને છેવટે ત્યાંની માટીને પણ પુનિત ધારી લઇ ગયા; ત્યાં ખાડા થઇ ગયા. આ સ્થાને પ્રભુ
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અમારી પૂવદેશની યાત્રા
૨૭૧
મહાવીરના વધેલ બધુ રાજા નંદિવર્ધને સુંદર સરોવર બનાવરાવી વચમાં મનહર જીનમંદિર બંધાવ્યું. તે જલમંદિર તરીકે પ્રસિદ્ધિ પામ્યું. ચોરાસી વિઘાનું વિશાલ સરોવર અને વચમાં મંદિર છે. મંદિરમાં જવા માટે પથ્થરની પાજ બંધાવેલ છે. મંદિર જેનારને પણ એમ લાગે કે આ સ્થાન ઘણું જ પ્રાચીનકાળનું હશે. પરમશાંતિનું ધામ છે, ગમે તે ઉગ્ર ક્રોધી કે મારમાર કરતે આવતે મનુષ્ય પણ એકવાર મંદિરમાં આવી પાદુકાનાં દર્શન કરે કે તેને કોધ શાંત થઈ જાય તેવું સ્થાન છે. ગમે તેવા વિલાસી અને ભેગી જીવને પણ અહીં વૈરાગ્યભાવના જાગૃત થાય એમાં મને સંશય નથી. ધ્યાન કરવા લાયક અને આત્મચિંતવન કરી પરમશાંતિ મેળવવા લાયક આ સ્થાન છે. આ સ્થાને આવતાં જ પ્રભુ મહાવીરના જીવનના કેટલાય પ્રસંગે સ્મૃતિપટમાં તરી આવે છે. અહા ! તે આત્માએ કેવી વીરતા મેળવી અને મહાવીર થયા જગતુપૂજ્ય બન્યા. નયસાર, મરીચી, ત્રિપૃષ્ણ વાસુદેવ, ચકવત્તિ આદિ અનેક ભવોનું સમરણ તાજું જ થાય છે અને એ વદ્ધમાન કુમાર જાણે ગઈકાલે જ જગ્યા હોય, જગતનું હિત કરી મોક્ષધામમાં જાણે હજી કાલે જ પધાર્યા હોય, તેનું સ્મરણ કરાવે છે; સાથે આપણને પણ એમ થાય છે કે હે ચેતન ! તું કયાં છે, તારું સ્થાન શું છે ? તારૂં રથાન શેધિ લે, પ્રભુ મહાવરના શાસનને પામ્યા તેની સાર્થકતા કેટલી કરી ? આ મનુષ્યભવ અને આ વીરનું શાસન પુનઃ પુનઃ હેલાઈથી પ્રાપ્ત થઈ શકે તેમ નથી. ચેત! ચેત ! ચેત ચેતન ! મનુષ્યભવમાં જેટલું બને તેટલું સુકૃત કરી લે, એ ત્રણલોકના નાથે બતાવેલા માર્ગે ચાલી, આત્મકલ્યાણના પંથે વળી મનુષ્યભવ અજવાળ. આ થાને આવતાં આપણને પણ મહાવીરદેવ જેવા થવાનું મન થાય છે. યદિ પુરૂષાર્થ કરે તો એ અનંતશકિતના ધણીને મુશ્કેલ નથી. વીરનું શાસન દરેકને વીર બનવાનું કહે છે છૂટ આપે છે. અન્તમાં ચામું ટોડ િરિાકવિ રૈનધર્માનુવાણિત ની ભાવના પ્રબલ થાય છે. શું થશે એ તે કેવલી જાણે. આ અધમ આત્માએ કેવાં કેવાં કુકૃત્ય કર્યા હશે ? હે પ્રભુ હવે આપનું શાસન પામી યદિ ભવભ્રમણતા રહી, તે તેમાં અમારા કર્મને જ દોષ સમજવાને છે. આવી અનેક શુભ ભાવના અને વૈરાગ્ય જાગૃત થાય છે. સાથે જ અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વેના એ પુનિત ભારતની ઉન્નત રિથતિ, કેવલીઓના વિહાર, અનેક સાધુ સાધ્વીઓના વિહાર તેમજ તીર્થકર દેવની પદરેણુથી પૂનિત થયેલી એ ભૂમિની વર્તમાનદશા નિહાળી આંખમાં અશ્રુ આવે છે.
આ જલમંદિરને હમણાં જ કલકત્તા નિવાસી દાનવીર બાબુ પુરણચંદજી શેઠીયાએ રૂા. એક લાખ ખર્ચ જર્ણોદ્ધાર કરાવ્યો છે. સુંદર આરસથી આખું મંદિર જઈ દીધું હોય તેવું ભાસે છે. પૂર્ણિમાની ધવલ રાત્રિમાં ચંદ્રમાં
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૭ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. પિતાનાં અમૃત કિરણે વરસાવી રહેલ હોય, તે વખતે જલમંદિરની શોભા બહુ જ હૃદયાકર્ષક બને છે, તેમાંય સફ્રેત દુધ જેવા જલમાં જલમંદિરનું પ્રતિબિંબ પડે છે તે વખતે જાણે ઈન્દ્રરાજ પોતાના વિમાન સહિત તળાવમાં સંતાયા હોય તેવું રમ્ય દશ્ય લાગે છે.
( ચાલુ ).
વિજ્ઞપ્તિ.
( ભૈરવી-ગઝલ ) હાશ કેદની લઈ ના શકે તે હોય તો લેશે નહિ, સુખ જે દઈ ના શકે તે દુઃખ તે દેશે નહિ, ગુણી થઈ ના શકે તે ગુણને કદી નીંદશે નહિ, દાન દઈ ના શકે તે દીનને દુભવશે નહિ. ધર્મ થઈ ના શકે તે અધમ આદરશે નહિ, મિત્ર થઈ ના શકે તે વરને સ્વીકારશે નહિ; દુઆ જે લેવાય ના તે શ્રાપ તે લેશો નહિ, સહાય કરો ના તે અંતરાય કરશે નહિ. નેહથી બેલાય નહિ તે ક્રોધથી ના બોલશો, પરમાર્થ થઈ ન શકે તે સ્વાર્થી મા બનશે; અંતર રિઝાવી ના શકે તે અંતર કાપશે નહિ, કુવાણીથી કંગાળને પણ કે દિ' સંતાપશે નહિ. એ હાય ઉલટી હાય છે ભભવ તે બાળશે, એ હાયને લેનાર નક્કી ફળ બુરું ભાળશે; તે ધારી દયા દિલમાં કો જીવને દુભવશે નહિ, વિજ્ઞપ્તિ સુણીને “વિનય” ની આટલું કરશે સહિ.
વિનયકાંત કાન્તિલાલ મહેતા,
અમદાવાદ
–
–
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાત્રદાન,
૨૩
આ
પાત્રદ્ધાન.
S
ન્યમતિ કે જેમ બ્રાહ્મણના હાથમાં મૂકવું તેને પાત્રદાન કહે છે, તેમ જૈન લોકો એમ જાણે છે કે સાધુ તથા સાધ્વીઓને કાંઈ વહોરાવવું કે બીજું પડિલાભવું તે પાત્રદાન છે. એમ માને છે એમાં મોટી ભૂલ છે. સાધુ એટલે માત્ર પીળા
કપડાં ધારણ કરનાર હરિકેઈ એમ સમજવાનું છે જ નહીં. જે સંયમને તથા પંચમહાવતેને યથાર્થ રીતે પાળે તે જ સાધુ, તે જ સુપાત્ર ગણાય છે. માત્ર વિનાનું દાન દાતાને નિષ્ફળ છે. તેવા દાનથી દાતાને કાંઈ પણ ફલ પ્રાપ્ત થતું નથી.
જૈનશાસ્ત્રમાં ગૃહને અતિથિસંવિભાગ નામના વ્રતને અંગે જે દાનધર્મની ચર્ચા કરેલી છે, તેનું હરય જૂદા જ પ્રકારનું છે. તેવા દાનથી સાંસારિક કાર્યોની સિદ્ધિ થતી નથી. તે ઉપરથી દાનના બે પ્રકાર સામાન્ય રીતે સિદ્ધ થાય છે. આંતરદાન અને બાહ્યદાન. બાહ્યદાન આંતરદાનથી ઉતરતું છે, પણ તે આંતરદાનનું પોષક હોવાથી ઉત્કૃષ્ટ કેટીમાં આવી શકે છે. પ્રત્યેક જીવ પર પ્રેમભાવ રાખી અન્નદાન કરવું, એના જેવું દાન એકે નથી, પણ તે બાહ્યદાન છે. તેના કરતાં જ્ઞાનદાન ઉત્તમ છે, કારણ કે તે આંતરદાન છે. કેઈપણ જીવને પિતાના ઉદ્ધારનો માર્ગ જડે એવું તેને દાન કરવું, એ સમાન બીજું પુણ્ય છે જ નહીં
આવા કારણથી શાસ્ત્રમાં જ્ઞાનદાનને ઉત્તમ કહેલું છે. શાસ્ત્રકારોએ જે આવી સૂક્ષમબુદ્ધિથી શાનદાનને મહિમા વર્ણવ્યા છે, તેને આપણે ભૂલી ગયા છીએ; અને નજીવા માર્ગોમાં લાખો રૂપીઆ બગાઢ દાન કર્યું, એમ માની ઠગાઈએ છીએ. જ્ઞાનના સાધનરૂપ પુસ્તકનું દાન કરવું એ શાસ્ત્રસંમત છે, અને તે દાન કોઈ સાધુને જ કરવું એમ પણ નથી; જે ચોગ્ય હોય, સમજવાને શકિતવાન હોય તેને કરવું એમ પણ શાસ્ત્ર જ આપણને આજ્ઞા કરે છે. ત્યારે પાત્રદાન અથવા ધર્માદાને નામે લાખ રૂપીઆ વ્યય કરનારા અમારા શેઠ શાહુકારોને અમે એટલું જ વિનવીએ છીએ કે તેમણે પોતાની આવકને કઈક ભાગ-એક શતાંશ–પણ જ્ઞાનદાનના સાધનને માટે કાઢ; અને પુરતક વગેરે લઈ યોગ્ય માણસને અર્પવા. પુરતક લેવામાં પણ લખેલાં કે છાપેલાં, સંસ્કૃત
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૭૪
શ્રી માત્માનંદ પ્રકાશ.
કે પ્રાકૃત, અંગ્રેજી કે ગુજરાતી એ કશે નિયમ રાખવાની જરૂર નથી. વિદ્યા છે-જ્ઞાન છે, તે બધે એક જ છે, બધા શારદાના જ રૂપાંતર છે, માટે તે શારદારૂપ ગ્રંથનું કેઈપણ યોગ્ય શ્રાવક કે શ્રાવિકા ગમે તે હોય તેને દાન આપવું એ શ્રેયસ્કર છે.
આમ થવાથી સત્પાત્રદાનનું મહાફળ દાતાને પ્રાપ્ત થશે, એટલું જ નહીં પણ અભ્યાસીઓને પિતાના અભ્યાસમાં સરળતા થશે, વિદ્વાનની પરીક્ષા થશે, લેખકને ઉત્સાહ વધશે અને ઉત્સુક વિદ્યાભિલાષિ વિદ્યાર્થીઓને ગ્રંથને લાભ મલશે. કેઈપણ કાલે અને કેઈપણ સ્થલે વિદ્યાની વૃદ્ધિ લક્ષ્મીની સહાય વિના થઈ નથી. જ્યાં સુધી વિદ્વાનોને અને લેખકોને પોતાના નિર્વાહની પીડા મટતી નથી, ત્યાંસુધી તેઓ શારદાને પૂર્ણ રીતે ઉપાસી શકતા નથી, અને જ્યાં સુધી તે પૂરેપૂરી ઉપાસાય નહીં, ત્યાંસુધી તે જ્ઞાનદેવી ખરી ફલતી પણ નથી. નિગ્રંથ મુનિઓ નિઃસ્પૃહ હતા, તેમને આ લેકના કેઈ પણ સ્વાર્થ સાધવાની અપેક્ષા ન હતી, તે પણ આડકતરી રીતે તેમને સારા સારા આશ્રયે હતા, તેથી તેઓ ભારતીય જૈન પ્રજાના ઉપકારને માટે હજારો ગ્રંથ લખી ગયેલા છે. સૂત્રકારે તથા ભાગ્યકારને જૈન રાજાઓને આશ્રય હતું. જો કે તેઓને દ્રવ્યની અપેક્ષા ન હતી, તે પણ ગ્રંથ લેખનમાં જે બીજી અનુકૂલતાની આવશ્યકતા છે, તે અનુકૂલતા તેમને કરી આપવામાં આવી હતી. કલિકાલ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ, મહારાજા કુમારપાળની સહાયથી ઘણા ગ્રંથો લખી -લખાવી શક્યા હતા. શોભન વગેરે જેન કવિઓએ અવંતિ દેશના રાજાની મદદ મેળવી હતી, તે સિવાય બીજા ઘણા લેખકે, રાજાઓ અને ગૃહસ્થના આશ્રયથી ગ્રંથકર્તાનું મહાન કાર્ય કરી શકયા છે. બીજી તરફ વેદધર્મના ગ્રંથકાર પણ રાજ્યાશ્રયથી જ આગળ વધેલા છે. ચારે વેદના મહાભાષ્ય રચનાર તથા તેવા જ બીજા અનેક ગુઢ ગ્રંથ ગુથનાર સાયણાચાર્યને બુકરાયને આશ્રય હતે. ભાસ્કર, વરાહમિહિર, કાલિદાસ, ભવભૂતિ, હર્ષ ઇત્યાદિ અનેક પંડિતે તથા શેધકોને રાજ્યાશ્રયથી જ સરસ્વતી પ્રસાદ મ છે. વત્તમાન સમયે પણ ઘણા વિદ્વાને અને કવિઓ રાજ્યના આશ્રયથી કાંઈક કરી શકયા છે અને કરી શકે છે. યુરોપ, અમેરિકામાં પણ એનું એ જ થયું છે અને થાય છે. શ્રીમંતોએ આ વાત લક્ષમાં રાખવાની છે. તેમને એ ધર્મ છે કે, પિતાની કમાણીને જે ભાગ તેઓ હાલ ધર્માદામાં ખર્ચે છે, તેમાંથી કેટલીક રકમ જ્ઞાનદાન કરવામાં પણું ખાસ વાપરવી. સારા સારા ગ્રંથે ખરીદી, યોગ્ય પાત્રોને તેનું દાન કરવું એ ખરેખરૂં પાત્રદાન ગણાય છે.
આજકાલ માનની ખાતર કે નામની ખાતર કે ખુશામતની ખાતર ગ્રંથાર્પણ કરવા કરાવવાનો રીવાજ ચાલે છે, પણ તેમાં ગ્રંથની યોગ્યતાઅયોગ્યતાને
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ર૭૫
નિં. Sિ))->>>>>>>
નિંદા.
>>>>ગઠ્ઠિી
જકાલ નિંદાની પ્રવૃત્તિ વિશેષ જોવામાં આવે છે. આપણામાં મોટો ભાગ નિદાના કુકર્મમાં પડ્યા કરે છે. ધર્મ, નીતિ, સદાચાર અને સકમમાં પણ નિદાને જ પ્રધાનપદ આપે છે. કેઈપણ એવું નગર કે ગામ નહીં હોય કે જેમાં પરસ્પર નિંદા
થતી ન હોય. બીજાની નિંદા કરવામાં જ પોતાનો વિજય સમજવામાં આવે છે. જૈનશાસ્ત્રી જેને માટે સર્વદા દૂર રહેવાનું કહે છે અને જેને સર્વથા ત્યાગ કરવાનો પ્રતિબંધ આપે છે, તેવી નિંદા હાલમાં આપણુમાં પ્રધાનપદ ભોગવે છે. વિચાર કરવામાં આવતો નથી. ઊત્તમ અને ઉપયોગી ગ્રંથ આશ્રય વગર પ્રસિન્દ્રિમાં આવતા નથી, અને ગ્રંથકાર થવાની અને આજીવિકાની અભિલાષા રાખનારા વગવાલા લેખકના નિરૂપયોગી ગ્રંથ વિશેષ પ્રસિદ્ધિમાં આવે છે. તેને અમે ખરૂં વિવાદાન ગણતા નથી, તે તે એક સ્વાર્થ જ છે; એમાં ધર્મ કે પુણ્ય કાંઈ નથી. ગુપ્ત અને ઉપયોગી વસ્તુનું દાન તે જ ખરું દાન છે, નિરભિમાનથી જ્ઞાનદાન કરવું એ જ વારતવિક છે. જે લેખક-વિદ્વાનો પિતે ભાષણથી કે લેખથી બેધને વિસ્તારે છે, એ તેમના તરફથી જ્ઞાનદાન થાય છે અને તેથી તે લોકોના અનુણી બને છે; પણ જે શ્રીમંતે છે તેઓ આવું જ્ઞાનદાન કરી શકતા નથી, તેઓ તે લોકેના ત્રણમાંથી મુક્ત થઈ શકતા નથી; માટે જ તેમણે ઇતર વિદ્વાનોના લેખેને ખરીદી, તેનું દાન કરવું તથા તેવા વિદ્વાનોને બીજી રીતે ઉત્તેજન આપી દાનાદિથી સતેષવા, એ તેમનું લેક ઋણમાંથી મુક્ત કરાવનારૂં મુખ્ય કર્તવ્ય છે. તેથી શ્રીમતે એ જ્ઞાનદાન કરવામાં સર્વદા બદ્ધ પરિકર થઈ પિતાના દ્રવ્યને સદુપયોગ કર જોઈએ.
જ્ઞાનદાનને માટે જેન શ્રીમતીએ પૂર્ણ લક્ષ આપવું જોઇએ. જે તેઓ તે તરફ લક્ષ આપશે તે જેને પ્રજામાંથી અનેક વિદ્વાનો અને લેખકે ઉત્પન્ન થઈ, આગળ વધશે અને ધાર્મિક તથા સાંસારિક ઉન્નતિને દર્શાવનારા અનેક ગ્રંથે તથા સંખ્યાબંધ લેખે સાહિત્યપ્રકાશદ્વારા પ્રગટ થઈ આવશે. જેના શ્રીમંતેના હૃદયમાં શાસનદેવતા એવી જાગૃતિ ઉત્પન્ન કરે.
(જ્ઞાનનો અભિલાષ. )
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ર૯૬
શ્રી આત્માનં પ્રકાશ
એક સંઘ બીજા સઘની, એક શહેરના સમાજ બીજા શહેરગામના સમાજની નિંદા કરે છે તેટલુંજ નહિ', પરંતુ સાધુ સાધુની, શ્રાવક શ્રાવકની પરસ્પર મેઢેથી અને લેખાદ્વારા નિંદા કરવાના પ્રવાહમાં તણાતા જાય છે. પવિત્ર ઉપાશ્રયની અંદર જ્યાં નવકાર મંત્રના જપ કરવાને હોય ત્યાં નિદાના મહામત્રને જ૫ કાઇ કાઇ સ્થળે સભળાય છે. કોઇ ગૃહસ્થે આવી કોઇ મુનિની પ્રશંસા કરી કે તરતજ તે શ્રવણુ કરનાર પ્રતિસ્પર્ધિ સાધુના મુખમાંથી તેની નિદાના જ શબ્દો નીકળે છે. ઉત્તમ વસ્તુને જન્મ આપનારી પ્રશંસા, નિદાને જન્મ આપનારી થાય છે . તેમાં વિશેષે કરીને પદવીધર મુનિએની આગળ પણ હાલ તે સંભળાય છે. એક આચાર્ય ખીા આચાર્યને નિદે છે, પન્યાસ બીજા પન્યાસની ગાઁ કરે છે અને મુનિ બીજા મુખ્ય મુનિને નિદે છે. અહર્નિશ સ્વાધ્યાય ધ્યાન કરનારા મુનિએમાં પરસ્પર કલેસ કુસંપ, અને નિદાનું અત્યારે સામ્રાજ્ય દેખાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હવે સાધ્વીઓ મહારાજ તરફ જોઇશું' તે તેમના પણ માટે ભાગ શિષ્યાની ખટપટમાં ઉતરી નિંદાના જ વરસાદ વર્ષાવે છે. આવી નિદાની ચર્ચાથી કેટલેક સ્થળે સાધ્વીઓના ઉપાશ્રયમાં પણ નિંદાના પાઠ ભજવાય છે. કેટલીએક સાધ્વીઓ અમુક શ્રાવિકાઓને પક્ષમાં લઈ પાતાની સત્તા જમાવવા તત્પર અને છે, અને તેમાં નિદાના જ પ્રાદુર્ભાવ થાય છે.
શ્રાવકાને માટે તે નિદાની હદ જ નથી. એક શ્રાવક ગૃહસ્થ બીજાના ઉત્ક્રુષ્ટ સહન કરી શકતા નથી. બીજાને હાનિ પહેાંચે તેવી અનેક જાતની નિદાની વાતા ઉભી કરે છે. ધર્મીના પવિત્ર કાર્યમાં પણ ગૃહસ્થા નિદાના આવિર્ભાવ કરે છે. વ્રત, તપ, દાન અને ખીજા સુકૃત સાધવામાં પણ નિંદાને મુખ્યાસનપર બેસાડે છે, એ કેવુ શોચનીય કહેવાય ? હવે શ્રાવિકાઓને માટે તે તે વિષે જેટલુ કહીએ તેટલુ ઘેાડું છે. સ્ત્રીજાતિને લઇને તેમાં નિદાની પ્રધાનતા વિશેષ હાય એ સંભવિત છે; કારણ કે તેમને પરિચય નિદા સાથે જ હાય છે. કેળવણીના અભાવથી તેમનામાં અનેક દુર્ગુણાના પ્રાદુર્ભાવ થયા કરે છે અને તેથી તેએ પેાતે નિદર્ભીય બની, ખીજાઓને નિર્દેનીય બનાવે છે. આ પ્રમાણે કેટલાક સ્થàાએ સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા એ સંઘના ચારે અંગેરમાં આજકાલ જૈનપ્રજામાં નિદાનું સામ્રાજ્ય ચાલે છે.
નિંદા એ કેવા નઠારા દુર્ગુણ છે ? તેને માટે એક પ્રખ્યાત વૃત્તાંત કહેવાય છે.
ગુરૃર દેશમાં રત્નપુર નામે એક નગરમાં વિાધચંદ્ર નામે એક શ્રાવક ગૃહસ્થ રહેતા હતા. તે ગૃહસ્થને સુખાધા નામે એક સદ્ગુણી શ્રાવિકા હતી. તે અને શ્રાવક દ્રુપતી જૈનધર્મીના પરમ ઉપાસક અને ધ્રુવ, ગુરૂના પરમ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
નિંદા,
ભકત હતા. ગૃહરથાવાસમાં રહેતા તેમને ઘણે કાલ ગયે, તે પણુકાંઈ પણ સંતાન પ્રાપ્ત થયું નહીં. વિધચંદ્ર એક સારે ધનવાન અને પ્રતિષ્ઠિત ગૃહસ્થ હતો. તેને ગૃહ વૈભવ ઘણો ઉંચા પ્રકારને હતે. આવી ઉચ્ચ સ્થિતિ છતાં સંતાનના અભાવને લઈને તે ચિંતાતુર રહેતો હતો. વિધચંદ્રના કરતાં તેની સ્ત્રી સુબેધા સંતાનને માટે વિશેષ ઉત્સુક હતી. અને તેણે તેને માટે વિશેષ ચિંતાગ્રસ્ત રહેતી હતી.
બંને દંપતી સંતાનને માટે ચિંતાતુર રહેતા, પણ તેમની ધર્મ ઉપર પૂર્ણ શ્રદ્ધા હોવાથી તેઓ કઈ જતના વહેમમાં પડતા નહીં. તેઓ જૈનધર્મના સિદ્ધાંતને માન આપી વિચારતા હતા કે, “ આ સંસારમાં જે કાંઈ યોગ મલી આવે છે તે કર્મને આધીન છે. પૂર્વ કર્મના ચેગથી લાભાલાભ થયા કરે છે. સત્કર્મનું ફલ શુભ છે અને અસરકર્મનું ફલ અશુભ છે. ” આ પ્રમાણે વિ ચારી તેઓ પિતાના કર્તાવ્યને અનુસરતા હતા.
શ્રાવિકા સુબેધા ધર્મ વતી હતી, પણ કેવાર સંસાર-વ્યવહારના મેહને ઉદય થવાથી તેનું સંતાનને માટે વિચાર કરતી હતી. “ કાંઈપણ પ્રજા વગર આ ગૃહ-વૈભવને ઊ ગ થઈ શકતું નથી. પૂર્વ પુણ્યને ગે સંપત્તિ પ્રાપ્ત થઈ છે, પણ તે ભક્તા વગર તદ્દન નકામી છે. ” આવી આવી ચિંતા તેણીના હૃદયમાં ઉત્પન્ન થઈ આવતી હતી.
એક વખતે કોઈ જૈન ગૃહસ્થ ગી તે નગરમાં આવી ચડયા. તે ગૃહસ્થપણામાં રહી ચોગવિદ્યાની ઉપાસના કરતા હતા. ગૃહસ્થ છતાં કેટલાએક નિયમ ધારણ કરી, તે ભાવમુનિના સ્વરૂપને પૂર્ણ રીતે પામ્યા હતા. તે યોગી
ગવિદ્યાના પ્રભાવથી કેટલું એક ભવિષ્ય કહી શકતા હતા. તેમ તે નિમિત્તવિદ્યામાં ઉત્તમ પ્રકારની પ્રવીણતા ધરાવતા હતા.
તે ચગી નગરની બાહેર આવેલા એક ઊદ્યાનમાં ઊતર્યા. તેમના આગમનના ખબર જાણી નગરજને તેમને વંદના કરવાને આવવા લાગ્યા. તે પ્રસંગે વિધચંદ્ર અને સુબેધા બને દંપતિ પણ ત્યાં આવ્યા. તે બંને દંપતિ તે મહાત્માને વંદના કરી સમીપે આસન કરીને બેઠા. વિબોધચંદ્ર વિનયથી આ પ્રમાણે પૂછયું,–“મહાત્મન્ ! આપ જૈનધર્મના ગૃહસ્થ ગી છે. આપ યોગવિદ્યાના બલથી ભવિષ્યનું જ્ઞાન ધરાવે છે, તેથી આપને એક સ્વાથ પ્રશ્ન પૂછવાની ઈચ્છા થાય છે, જે આપની ઈચ્છા હોય તે પૂછું.”
ગીએ પ્રસન્નતાથી કહ્યું “ભદ્ર! ખુશીથી પૂછે. કેઈ જાતની શંકા રાખશે નહીં. આ જગતમાં સર્વ પ્રાણી સ્વાર્થની સાથે ગુંથાએલા છે.”
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
२७८
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
યેગીંદ્રના આ વચન સાંભળી વિષેધચંદ્ર બાલ્યા— ચેગીરાજ, હું સમૃદ્ધિથી સુખી છું, પણ પ્રજામાં દુ:ખી છુ. પ્રજાના અભાવને લઇને મારા ગૃહવૈભવ તદ્ન નિષ્ફલ છે. હવે આપને એટલું પૂછવાનું કે, મારા ભાગ્યમાં પ્રજા છે કે નહીં? મારે પ્રજાના ચેગ હાય અથવા ન હેાય, તેનું સ્પષ્ટીકરણ કરી બતાવેા. જો મારા ભાગ્યમાં પ્રજા હૈાય તે હું મારા વૈભવની તે પ્રમાણે વ્યવ સ્થા કરૂ નહીં તે આ વૈભવના ધાર્મિક ખાતામાં ઉપયોગ કરૂ ઝ
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિષેાધચંદ્રના આવા વચન સાંભળી તે યાગીદ્ર યાવિદ્યાથી અવલાકન કરી આ પ્રમાણે ખેલ્યા— ભદ્રે ! તારે પુત્ર પ્રજાને ચોગ છે, પણ તે અસતાષવાળા છે. તને એક પુત્રની પ્રાપ્તિ થશે. તે વિષે ચિ ંતાતુર રહીશ નહીં. ”
વિષેધચદ્ર ખેલ્યા--“ ચેાગિરાજ, મને પુત્રના ચાગ અસતેષવાળા કેમ થશે ? તે કૃપા કરી સમાવા. ” યાગીંન્ને સ્પષ્ટતાથી કહ્યું, “ તને જે પુત્ર થશે તે લેાકાની નિંદા કરનારે થશે. તુ તેને ગમે તેટલે અભ્યાસ કરાવીશ, અને ઘણા બેધ આપી સમજાવીશ, પણ તે પોતાના નિંદા કરવાના સ્વભાવ છેડશે નહીં. લાકિનંદા ઉપર તે ઘણા જ રૂચિવાલે થશે. ”
ચીંદ્રના આ વચન સાંભળી વિાધચંદ્રનું મુખ ગ્લાનિ પામી ગયું. તેના હૃદયમાં અસ ંતાષ ઉત્પન્ન થઇ આવ્યે. ” તેને આમ ગ્લાનિ પામેલા જોઈ ચાગીદ્રે કહ્યું—— ભદ્ર, પુત્રની પ્રાપ્તિના ચાગ જાણવાથી તમને હુ થવા જોઇએ, તે છતાં તમારા મુખ ઉપર ગ્લાનિ કેમ દેખાય છે ? ” વિષેધચંદ્ર મદ્યસ્વરે માલ્યા— ચીંદ્ર, એવે નિંદા કરનારા પુત્ર મારે જોઇતા નથી, તેના કરતાં વંધ્યત્વ સેા દરો શ્રેષ્ટ છે, જો પુત્ર સદ્ગુણી થાય તે જ પિતા પુત્રવાનું ગણાય છે, નહીં તેા તે છતે પુત્રે વધ્યુ છે. ’
ઃઃ
વિષેધચંદ્રના આવાં વચન સાંભળી યેગોંદ્ર પ્રસન્ન થઈ ગયા. તત્કાલ તેમણે કહ્યું—— ભદ્ર, તમારૂં કહેવુ યથા, પરિનેદા કરનાર પુત્રના કરતાં અપુત્ર રહેવુ સારૂ' છે. બીજાની નિંદા કરવી એ મહાપાપ છે, અને તે કર્માંના ધનનું કારણ છે. જે મનુષ્ય એ મહાપાપને આચરે છે તે દ્રુતિમાં જાય છે, અને પરિણામે અનત સંસારી અને છૅ. ભદ્ર ! એવી નિંદા કરનારને માટે એક વિદ્વાને આ પ્રમાણે લખેલુ છે:—-
असन्मनोवचः कायैराचरन् कर्म निंदितम् । पापजं दुःखमाप्नोति परनिंदापरो जनः ॥ १ ॥
પરિનંદા કરવામાં તત્પર એવા મનુષ્ય નઠારા મન, વચન અને કાયાથી નિંદિત કમને આચરતા પાપથી થયેલા દુઃખને પામે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકીર્ણ,
૨૭૯
પ્રકીર્ણ.
છે
K
જૈન સમાજ અને શ્રીમાન મહાવીર દેવનું ભયંકર અપમાન, આ માસમાં અમદાવાદમાં ઓશવાળ ખાનદાન કુટુંબની દિકરી મધુરીએ, મુંબઈના જાણીતા બેરીસ્ટર ભૂલાભાઈ દેસાઈ કે જે અનાવીલ બ્રાહ્મણ છે તેના પુત્ર ધીરૂભાઈ વેરે વણતર લગ્ન કર્યું છે, જેથી બંને જ્ઞાતિઓમાં ખળભળાટ થયો છે, અને તે બંનેના કુટુંબને તેમની જ્ઞાતિએ જ્ઞાતિ બહાર મૂકયા છે, તે સુધારકની દૃષ્ટિએ ભલે અયોગ્ય કહેવાતું હોય. આ લગ્નને વિનતીય લગ્નના હિમાયતી અને સુધારક પ્રશંસશે, અને તેને માન આપનારા પત્રકાર તેને વખાણશે, તેની સાથે કોઈને લેવા દેવા ન હોય; પરંતુ તે સાથે તેના હિમા
- ભદ્ર! તેથી કઈ જાતની નિંદા કરવી નહીં. તને એવા પુત્રની ઈચ્છા નથી એ જાણ મારા મનને ઘણો જ સંતોષ થાય છે. ઉત્તમ પુરૂષે સારા સંતાનની ઈચ્છા રાખે છે એ કથન તમે સત્ય કર્યું ” વિધચંકે કહ્યું “ ગિરાજ, આપના જેવા કેઈ મહાત્માની પાસેથી મેં સાંભળ્યું છે કે, “ કાણે, કુબડો, અપંગ, મુંગે અને રોગી પુરૂષ સારે છે, પણ સર્વ અવયવસંપન્ન અને સુંદર પુરૂષ જે નિંદા કરનારે હોય તે તે સારું ગણાતું નથી. આથી હું તેવા દિક પુત્રની ઈચ્છા રાખતું નથી, તેના કરતાં અપુત્રીયા રહેવું વધારે ઉત્તમ છે.” પછી તે ગિરાજે તેને એવો ઉપદેશ આપે કે જેથી તે ગૃહસ્થ-પુત્ર નિંદક ન બને તેના ઉપાયે વેજી શકે. તે પછી તે ગીંદ્ર પિતાને સ્થાને ચાલ્યા ગયા.
આ વૃત્તાંત ઊપરથી વાચકોને સમજવાનું છે કે, કદિ પણ કોઈની નિંદા કરવી એ મહાપાપ છે. આજકાલ તો તેવી નિંદાની જ પ્રભાવના થાય છે. જ્યાં ત્યાં તે સાંભળવું પડે છે. સવાર પડે ને નવા ન્યૂસપેપરે પ્રગટ થાય તેમાં તે નિંદાનું પ્રકરણ હોય જ અને ત્યાં જાણે નિંદા બહુરૂપિણું હોય, તેમ પ્રગટ થઈને ઊભી જ છે. કેટલાક લેખકો પણ એ નિંદાની જ ઉપાસના કરે છે. કેટલાક કે જેને આપણે સારા મનુષ્યો માનતા હોઈએ તેઓ પણ નિંદાને જ માન આપે છે. આમ ન થવું જોઈએ, શાસ્ત્રકાર મહારાજે તેમને પાપસ્થાનક કહેલું છે, તેટલું જ નહિ પરંતુ તેનાથી સમાજ, જ્ઞાતિ, ધર્મ અને કુટુંબમાં અરસપરસ કેટલા ઝઘડા, સંતાપ અને કુસંપ વધી ગયા છે તેનો વિચાર કરી કમબંધ કરાવનાર આ પાપસ્થાનકને અવશ્ય દરેક મનુષ્ય ત્યાગ કરવો જોઈએ.
શાસ્ત્રી,
For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
^^^^^^^^^^^^^^^^
યતી એક પત્રકારે આ વર્ણશંકર પ્રજા ઉત્પન્ન કરનાર લગ્નના વખાણ સાથે લગ્ન કરનાર બાઇની જ્ઞાતિ, જેન જાતિ, હિંદુ સંસ્કૃતિ અને જૈન ધર્મના પ્રણેતા માટે ગમે તેવા શબ્દો લખતાં વિવેકની મર્યાદા જાળવવી જોઈએ, તે આ સમાચાર છાપતાં સુરતમાં પ્રગટ થતાં ગુજરાત પત્રમાં છાપતાં તેના તંત્રી દેસાઈ રમણલાલ છોટુભાઈ કે જે અનાવીલ બ્રાહ્મણ છે અને તેના લેખક રા. સાકરલાલ કાપડીયા જાણવા પ્રમાણે છે તેમણે જાળવી નથી. આ વર્ણતર લગ્નની દેશમાં આવી જઈ મગજ ગુમાવી તા. ૩૧-૫-૩૨ ના અંકમાં “ લગ્ન વર્ણતર ” એ નામનો એક લેખ લખી, હિંદુ જાતિનું, જૈન સમાજનું, વીશાએશવાલ જ્ઞાતિનું અને શ્રી મહાવીર દેવનું ભયંકર અપમાન કર્યું છે, અને તેમની નિંદા કરવા સાથે બદનક્ષી કરી છે અને આખો લેખ વાંચતાં તે દુર્ગધથી ભરેલ, બદબ નીકળતો વાચકને જણાયા સિવાય રહેશે નહિં. વાચકે સમજી શકે માટે એક જ વાકય અમો નીચે આપીયે છીયે.
“ અનાવીલ યુવાન સાથે જૈન યુવતીના લગ્ન થવાથી રૂઢીચુસ્ત શ્રાવકોના મહાવીરસ્વામી પિકેક મૂકી રડી ઉઠ્યા છે. આ પાક મૂકતા મહાવીરસ્વામીને શાંત પાડવા માટે અમદાવાદના ઓશવાલોએ સૌ. મધુરીના પીતાને નાત બહારની જાડી ડાંગ મારી પિતાના વાડામાંથી હાંકી કાઢવાની ખબર પડી છે. સમાજના અનાડીઓ સમાજના સભ્યોને આવી જ રીતે સુબ્ધ કરીને હિંદુસમાજને પાંગળા બનાવી રહ્યા છે.”
આ નીચ અને હલકટ ફકરામાં જૈનેના શિરતાજ, પરમાત્મ દેવ શ્રી મહાવીર પ્રભુનું અને જૈન સમાજનું ભયંકર શબ્દોમાં ગુજરાતના તંત્રોએ નિંદા કરી અપમાન કર્યું છે. મધુરી કે તેના થયેલા પતિને માટે ગમે તેટલી પ્રશંસા કરે, પરંતુ એક ધર્મનું, તેના દેવાધિદેવનું ભયંકર અપમાન કરવા કે ગાળો દેવાને તે પત્રકારને કશે હક નથી. તેમજ તેની સભ્યતા પણ નથી. મધુરી કે ધીરૂભાઈ ગમે તેની સાથે પરણે તેમાં આજે અઢી હજાર વર્ષ પૂર્વે થયેલા જૈનધર્મના મહાન દેવને શે દોષ છે? કે તેમને વચે લાવી આવી નીચ રીતે અપમાન કરે. એક ધર્મ તેને દેવ, કે સમાજ કે જ્ઞાતિને આવી રીતે નિંદે, તિરસ્કાર કરે કે ભાંડે તેમાં શું એક પત્રકારનું ભૂષણ છે ? આટલા ઉપરથી એમ સમજાય છે કે તે લેખક કે તંત્રીને વર્ણતર લગ્નને ટેકે આપવાને એકલે હેતુ નહિં હે જોઈએ, પરંતુ તે બહાના નીચે જૈનને અને જેનોનો જે વર્ગ સુધારાના નામે ભ્રષ્ટ થવા નથી માંગતો તેને તથા તેના દેવને નિંદવાનો-હલકા પાડવાને પણ હેતુ હોય તેમ જણાય છે. જેથી તે પત્રના તંત્રીની ફરજ છે કે પત્રકારના ધર્મને ખાતર પણ પ્રસ્તુત લેખ પાછો ખેંચી તે પ્રકટ થવા માટે પિતાની દિલગીરી બતાવવી જોઈએ, અને તે જે તેમ ન કરે તે જેન કામના ત્રણે ફીરકા સાથે મળી તેમ કરે તેવી ફરજ પાડવી જોઈએ અથવા જૈન સમાજ અને તેના દેવનું ભયંકર કરેલ અપમાન બદલ ફરીયાદ કરવી જોઈએ. સમસ્ત જૈન સમાજે પોતપોતાના શહેરમાં–ગામમાં તે માટે દિલગીરીના ઠરાવ પસાર કરી તે લેખ ખેંચાવી લેવા અથવા બદનક્ષી કર્યા બદલ કોર્ટમાં ઘસડવા શેઠશ્રી આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી અને જૈન કોન્ફરન્સ અને સમાજને તે માટે યોગ્ય પગલા લેવા તે
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮
પ્રાચીન જૈન તીર્થ પુનરૂદ્ધાર
ઝ૦૦૦૦૦૦cog છે. વર્તમાન સમાચાર ?
એક પ્રાચીન જૈનતીર્થને પુનરૂદ્ધાર, મથુરા જૈનઈતિહાસમાં બહુ મહત્ત્વનું સ્થાન ભોગવે છે. અનેક જૈન ગ્રન્થમાં મથુરા નગરીના પુણ્ય વૈભવનું રસમય વર્ણન ઉલ્લેખાયેલ જેવામાં આવે છે. વિવિધ તીર્થ કલ્પકાર આચાર્ય મહારાજ શ્રી જીનપ્રભસૂરીશ્વરજી મથુરાકલ્પમાં લખે છે કે “અહીં પ્રથમ શ્રીસુપાર્શ્વનાથ પ્રભુને રત્નમય સુંદર સ્તુપ હતા. પછી કાળને પ્રભાવ વિચારી શાસનદેવીએ રત્નમય સ્તુપની આજુબાજુ ઈટને તુપ બનાવી, મૂળ સ્તુપને અંદર ગોપવી દીધે, અને મહાપ્રભાવીક આચાર્ય શ્રીઅપભટ્ટસૂરીશ્વરના સમયમાં પથ્થરને વિશાલ સ્તુપ બનાવવામાં આવ્યું, જે ગ્રન્થકાર શ્રીજીનપ્રભસૂરીશ્વરજીના સમય સુધી વિદ્યમાન હત; એમ પિતે લખે છે. સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુના એ સ્તુપમાં રત્નમય સુંદર મુખજી હતા. આ નગરી બાર જન લાંબી અને નવ જન વિસ્તારવાળી હવાને ઉલ્લેખ મળે છે.
યદુકુલતિલક, બાલ બ્રહ્મચારી શ્રીને મનાથ પ્રભુના બાલજીવનસમયની આ ક્રિીડાભૂમિ છે. સતિ શિરામણ, બાલ બ્રહ્મચારીણી રાજીમતિની જન્મભૂમિ છે. નવમા વાસુદેવ અને ભાવી તીર્થકર ભગવાન્ શ્રીકૃષ્ણચંદ્રજીની આ જન્મભૂમિ અને લીલાભૂમિ છે. ભગવાન શ્રી પાર્શ્વનાથજી પણ કેવલજ્ઞાન પછી અહીં પધાર્યા છે. અંતીમ કેવલી ભગવાન શ્રીજબુસ્વામીછની અંતીમ દેશના અને નિર્વાણભૂમિ પણ આ જ નગરી છે; અને છેલ્લે છેલ્લે વીર સંવત ૯૮૦ માં ઉત્તરાપથના ગીતાર્થ સુવિહિત સૂરીશ્વર અને મુનિ પુંગના અધ્યક્ષપણુમાં વાંચન અને લેખન-જૈન આગમ પુસ્તકારૂઢ થયાં હતાં. આ નગરીમાં બબે હજાર સાધુઓ વિચરતા અને લાખોની સંખ્યામાં શ્રમણોપાસકે-શ્રાવકે અહીં વસતા અને પાંચસો જિન મંદિર હતાં. આ ઉપરથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે ઉત્તરાપથમાં મથુરા નગરી મહાન જૈનપૂરી તરીકેનું ગૌરવ પામી હતી. આહંત ધર્મની ઉષણવિજયપતાકા અહીં ફરકતી હતી.
આજે એ ભૂતકાલીન સ્થિતિ પલટાઈ ગઈ છે. કાળબળે અને તેમાંય છેલે સોથી બસે વર્ષથી સુવિહિત સાધુઓના વિહારના અભાવે જબરદસ્ત ફટકે પડે છે, તેમજ વૈષ્ણવાચાર્યના સતત સહવાસથી જૈનોની વસ્તી ઘટી જતા, જિનમંદિરે યમુનાના ઉદરમાં ઠરાવો મોકલી આપવા જોઇએ. મુસલમાન કેમના પેગંબર સાહેબનું આવી રીતે કઈ હિંદુ અપમાન કરે તો તેનું શું પરિણામ આવે તે આ પત્રકારને કે તે અપમાન કરનારને ખબર પડે-પડત? આવું જૈન સમાજ અને તેના દેવનું ભયંકર સિંઘ અને ગલીચ અપમાન કરનારૂં લખાણ પ્રકટ કરી ગુજરાતના તંત્રીએ પત્રકારત્વના ધંધાને ડાધ લગાડ્યો છે એટલું જ નહિં પણ જૈન સમાજના તેઓ એક કટર વિરોધી છે તે બતાવી આપ્યું છે.
-
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૮૨
શ્રી આત્માનઢ પ્રકાશ
દટાયાં, કેટલાક વિષ્ણુમંદિર બન્યાં અને થોડા ઘણા દિગંબર માઁદિર બન્યાં. આજે અહીં મૂળ વસ્તીમાં એકપણ શ્વેતાંબર ધર નથી. થોડા વર્ષોં પહેલાં અગ્રવાલ, પલ્લીવાલ, ખંડેલવાલ, જાયસવાલ આદિ શ્વેતાંબર જૈના હતા, તેમાં અગ્રવાલે તે લગભગ અહીં બધા વૈષ્ણવ બન્યા છે, પલ્લીવાલ અને ખડેલવાલમાં અત્યારે કેટલાક દિગંબર જૈન બન્યા છે, કેટલાક વૈષ્ણવ બન્યા છે, કેટલાક ચાલ્યા ગયા છે. અત્યારે તે વ્યાપારઅર્થે આવેલા શ્વેતાંબર જેનેનાં ઘેાડાં ઘર છે. શ્વેતાંબર વસ્તીના અભાવે મિંદરો ઘટવા મડયા છે અને કેટલાક દિગંબર ભાઇઓએ પેાતાના બનાવ્યાં. શ્વેતાંબર મૂતિ એને જમુનામાં પધરાવી અને કેટલીક શ્વેતાંબર મૂતિઓને દિગંબર બનાવી છે, જે અદ્યાવધિ દિગંબર મંદિરમાં પૂજાય છે અને શ્વેતાંબરાને દર્શનના લાભ મળે છે.
આ સિવાય અહીં એક ચેારાસી મ`દિર બહુ જ પ્રસિદ્ધ અને દર્શનીય ગણાય છે તે પણ શ્વેતાંબર મદિર છે. અંદર બિરાજમાન અંતીમ કેવલી શ્રીજ મુસ્વામીની પાદુકા છે. આ મંદિર ઉપર દિગંબર સત્તા છે, પરંતુ પૂજા તે શ્વેતાંબર આમન્યાય પ્રમાણે જ થાય છે. પાદુકા ઉપર સુંદર લેખ છે, પણ તેમાંથી ઘણા ભાગ ઉખેડી નાખવામાં આવેલ છે. પાદુકા ઉપરના શ્વેતાંબરી ચિન્હરૂપ અંગુઠા, આંગળીનાં ટેરવાનાં નખ પણ ઉખેડી નાંખ્યા છે. જંબુસ્વામીની પાદુકા-પાછળની ચેાકી વધારી તેની ઉપર દિગબરાએ અજીતનાથ પ્રભુની મૂર્તિ બિરાજમાન કરી છે, પરન્તુ હકની સાઠમારીમાં બેહુદુ બનાવી દીધેલ છે. મિંદરનુ મૂળદ્વાર પાદુકાના માપનું જ છે. આ મંદિરની ભતિમાં શ્વેતાંબર મૂર્તિ છે, શ્વેતાંબરાને તેના દર્શનને લાભ મળે છે. આ મદિરને ચેારાસી મંદિર કહેવામાં આવે છે, તે માટે વૈષ્ણવા અને દિગંબરા જૂદી જૂદી કલ્પના કરે છે; પરન્તુ સમ જૈનાચાર્યોએ ભેગા થઇ, અહીં ૮૪ આગમની વાંચના કરેલી જેથી આ સ્થાનનું નામ ચેરાસી મદિર પડયું હોય તે સ્વાભાવિક લાગે છે. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રભુના સ્તુપ પણ અહીં જ હશે એમ લાગે છે.
હાલમાં મથુરામાં ઘીયામડિમાં પ્રાચીન જૈન શ્વેતાંબર મંદિરના જીર્ણોદ્ધારનું કામ આગ્રાના શ્રી શ્વેતાંબર જૈન સધની અધ્યક્ષ્યતામાં ચાલતું હતું. આ મંદિર ઘણા વર્ષોંનુ પુરાણું કહેવાય છે. દિગંબરા તા ત્યાંસુધી કહે છે કે મથુરામાં પ્રાચિન મંદિર જ શ્વેતાંબરદિર છે. અસ્તુ એ ગમે તેમ હોય કિન્તુ મંદિર અત્યન્ત પ્રાચિન છે તે નિર્વિવાદ છે. હમણાં થયેલા જીજ્ઞેૌહારમાં ઘણા સુધારા કરવામાં આવેલ છે. સુંદર શિખરબંધ જીનાલયમાં આરસની મટબંધ સુંદર વે િબનાવવામાં આવી છે. છેલ્લા બે અઢી વર્ષથી મંદિર તૈયાર જેવુ હતુ તથાપિ પ્રતિષ્ઠામાં વિલંબ થતા હતા. ત્યાં આ વર્ષે પૂર્વ દેશમાં વિચરી, યાત્રા કરતા અનેક સ્થાને ઉપકાર કરતા; વિદુરત્ન, શાસન દીપક, પાલીતાણા શ્રી યશેવિજયજી જૈન ગુરૂકુળના સ્થાપક, સ્વસ્થ મહાત્મા મુનિમહારાજ શ્રી ચારિત્રવિજયજી (કચ્છી) ના વિદ્વાન શિષ્યરત્ન મુનિ મહારાજ શ્રી દર્શનવિજયજી આદિ આગ્રા પધાયાં અને
શ્રી સધને પ્રતિષ્ઠા માટે ઉપદેશ આપ્યા. અંતે તેઓશ્રીના ઉપદેશ અને શુભ પ્રેરણાને અંગે ૧૯૮૮ ના વૈશાખ શુદ્ધિ સાતમ અને ગુરૂવારે મહાન ચમત્કારી, પરમપ્રભાવશાળી શ્રી પાર્શ્વનાથ પ્રભુની મૂર્તિને મૂળનાયક તરીકે તેમજ શ્રી કુંથુનાથ ભગવાન તથા શ્રી
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્તમાન સમાચાર,
૨૮૩
નમિનાથ આદિ પ્રભુને આજુબાજુમાં બિરાજમાન કરવામાં આવેલ છે–પ્રતિષ્ઠા થઈ છે. મૂળનાયકને આગ્રાના પ્રસિદ્ધ દાનવીર શેઠજીના સુપુત્ર શ્રીયુત લુણકારણુજીએ બોલીમાં વધીને બિરાજમાન કર્યા હતા. પ્રતિષ્ઠાને અંગે શાંતિસ્નાત્ર, પૂજા, પ્રભાવના, સ્વામિવાત્સલ્ય, જાહેર વ્યાખ્યાન આદિ સમયાનુકૂલ સારી રીતે થયાં હતાં અને શાસનની પ્રભાવના સુંદર રીતે થયેલ છે.
આ વખતે પ્રતિષ્ઠા ઉપર ઉદેપુર, જયપુર, ભરતપુર, આગ્રા, અલ્વર, કલકત્તા, લખનૌ, હાથરસ, કાસી, રતલામ, વૃંદાવન વગેરે વગેરે સ્થાનેથી જૈનસંઘે સારા પ્રમાણમાં હાજરી આપી તીર્થોદ્ધારમાં સારો લાભ લીધો હતો.
પૂર્વદેશની યાત્રાએ આવતાં દરેક જૈનોએ આ પ્રાચીન તીર્થ–આગમ તીર્થને અવશ્ય લાભ લેવા જેવો છે. અહિં સુંદર વિશાળ જનમંદિર બન્યું છે, તેમ એક સારી ધર્મશાળાની ઘણી જરૂર છે કોઈ દાનવીર સંગ્રહસ્થ પિતાની લક્ષ્મીનો સદુપયોગ કરી, તીર્થભકિતનો લાભ ઉઠાવે તો સારું; આ માટે જે મહાનુભાવની ઈચ્છા હોય તે આગ્રા, શ્રી જૈન શ્વેતાંબર સંઘ સાથે પત્ર વ્યવહાર કરે.
અહીં કંકાલીટીલે છે કે જેમાંથી ઘણું પ્રાચીન જૈન મૂર્તિઓ નીકળી હતી, તે સ્થાન જોવા જેવું છે, તેમજ અહીંના મ્યુઝીયમમાં પણ જૈન મુર્તિઓ છે. જો કે કંકાલીટીલાની ઘણી મૂર્તિઓ લખનૌના મ્યુઝીયમમાં લઈ જવામાં આવેલ છે, ત્યાં ખાસ જોવા યોગ્ય ઘણી વસ્તુઓને સંચય છે. મથુરામાં તે ડી જ મૂર્તિઓ રાખવામાં આવેલ છે; છતાં ખાસ દર્શનીય છે; તેમાં પણ ભગવાન મહાવીરની આમલકીક્રીડા તથા ગર્ભપહરણ આદિની મૂર્તિઓ ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે.
શ્વેતાંબર મંદિરના આ પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રસંગે દિગંબરભાઇઓએ પિતાની સંકુચિત મનોવૃત્તિ પ્રદર્શીત કરી, તેમના કાર્યમાં સહકાર ન આપ્યો; એટલું જ નહિં પણ તેમને ઉતરવાને ધર્મશાળા સુદ્ધાં ન આપી એ એક ખેદની વાત છે. અંતમાં શાસનદેવ દરેકને સદબુદ્ધિ અર્પે અને તીર્થને સદાય ઉદય-વૃદ્ધિ રાખે, એજ શુભેચ્છા.
મુનિરાજ શ્રી દશનવિજયજી રામસેનમાં પરોપકારી મુનિરાજ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ
સાહેબને પ્રવેશ મહત્સવ.” વિશાખ શુદિ. ૭ ના દિવસે નવાડીસા ( ડીસાકેમ્પ) થી પરોપકારી શાન્તમૂર્તિ શ્રી હંસવિજયજી મહારાજ સાહેબ તથા પન્યાસજી શ્રી સંતવિજયજી મહારાજ તથા મુનિશ્રી કુસુમવિજયજી વિહાર કરી, સુથારચાલી પાસેના બંગલામાં પધાર્યા હતા, અને ત્યાંથી મહાદેવીઆ, બહીવાડા થઈ ઝેરડા મુકામે પધારતાં ત્યાંના શ્રી સથે સામૈયું કર્યું હતું. વ્યાખ્યાન શ્રવણ કરી પ્રભાવના લઈ લોકો સહર્ષ રવાના થયા હતા. દેરાસરમાં નવાણું પ્રકારી પૂજા ભણવવામાં આવી હતી. ત્યાંથી નાગફણામાં પધાર્યા હતા, ત્યાં એક ખેડુત
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
२८४
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. ભાઈએ સુડ (ખેતરને કચરો) નહિ બોલવાની પ્રતીજ્ઞા કરી હતી. વિશાખ વદી. ૩ ના દિવસે રાજપૂજ્ય શ્રી બપ્પભટ્ટ સૂરીશ્વરના ગુરૂવર્ય શ્રીમાન સિદ્ધસેનાચાર્યના ચરણકમલથી પવિત્ર થયેલા રામસેનમાં પધારતાં, મેદી નહાલચંદ ગામની સામગ્રી મુજબ ઠાઠમાઠથી સામૈયું કર્યું હતું. ચાલુ શતાબ્દિમાં સામૈયાને પહેલવે પ્રસંગ હોવાથી મહારાજ સાહેબના દર્શન માટે પ્રાયઃ સંપૂર્ણ ગામ ઉભરાઈ બહાર નીકળ્યું હતું. અમૃતમય વ્યાખ્યાન શ્રવણ કરી, પ્રભાવના લઈ લોકો સહર્ષ વિદાય થયા હતા. આ પ્રાચીન તીર્થમાં શ્રી ઋષભદેવ પરમાત્માના પસાયથી આનંદ વર્તી રહ્યો છે.
ઉપરોકત તીર્થોનો જીર્ણોદ્ધાર થતાં જેઠ સુદ. ૬ ના રોજ શ્રી ઋષભદેવ પ્રભુને ઉકત મહાત્માઓના વાસક્ષેપ કરવા પૂર્વક બિરાજમાન કરવામાં (પ્રતિષ્ઠા કરવામાં ) આવ્યા હતા.
भाई परमानन्दजी एम्. ए., एम्. एल्. ए. की
श्री आत्मानन्द जैन गुरुकुल पंजाब गुजरांवाला के सम्बन्ध में सम्मति ।
मैंने आज ५ जुन १९३२ को श्री सन्तराम और दूसरे मित्रों के साथ जैन गुरुकुल को देखा । यह भारतवर्ष में अपने प्रकार की एक ही संस्था जान पड़ती है। हमें यह देख कर बड़ी प्रसन्नता हुई कि विद्यार्थियों के जीवन को सादा बनाने का यत्न किया जाता है। विद्यार्थी अपने वस्त्र अपने हाथ से धो रहे थे। विद्यार्थी स्वयं ही अपने कमरों की सफाई करते हैं। प्रत्येक विद्यार्थी को कोई न कोई उद्योग धंधा भी सिखाया जाता है। यद्यपि इसका नाम जैन गुरुकुल है तथापि इसके ५४ छात्रों में से लगभग एक दर्जन छात्र गैर जैन हैं। इस से प्रकट होता है कि छात्रों में संकुचित साम्प्रदायिक भाव पैदा नहीं किया जाता । परन्तु सबसे विशेष बात यह पाई जाती है कि इस की शिक्षा प्रणाली सर्वथा स्वतन्त्र है । गत ७ वर्ष में इस के विद्यार्थियों में मेट्रिक तक की योग्यता उत्पन्न करनेका प्रयत्न किया गया। इसके संचालक यह चाहते है कि पांच वर्ष का और कोर्स बढ़ा कर कालिजो के समान उच्च शिक्षा का प्रबन्ध कर दिया जाय । प्रबन्धकर्ता श्रीयुत् कीर्तिप्रसादजी तथा प्रिन्सीपल बाबू बन्शीधरजी बी. ए., एल् , टी, बड़े सज्जन पुरुष हैं। मैं आशा करता हूं कि इस गुरुकुल को आदर्श संस्था बनाने में इन्हें सफलता प्राप्त होगी ।
( भाई परमानंद )
६-६-३२
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સ્વીકાર અને સમાચના,
૨૮૫ આ સભાને ૩૬ મે વાર્ષિક મહોત્સવ
સભાની વર્ષગાંઠને મંગળમય દિવસ જેઠ સુદ ૭ અને પ્રાતઃસ્મરણ્ય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી) મહારાજની જેઠ સુદ ૮ ના રોજ આ સભાએ ઉજવેલ જયંતિ,
આ સભાને છત્રીસમું વર્ષ પુરૂ થઈ જેઠ સુદ ૭ ના રોજ સાડત્રીસમું વર્ષ બેસતું હેવાથી દરવર્ષ મુજબના કાર્યક્રમ અને ધારણ અનુસાર નીચે મુજબ ધાર્મિક કાર્યો કરવામાં આવ્યાં હતાં.
૧ જેઠ સુદ ૭ શનીવારના રોજ આ સભાના મકાન ( આત્માનંદ ભવન) ને ધ્વજાતરણ વગેરેથી શણગારી સવારના આઠ વાગે પ્રથમ પ્રાતઃસ્મરણીય શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી (આત્મારામજી ) મહારાજની છબી પધરાવી સભાસદેએ પૂજન કર્યું હતું. ત્યારબાદ કલાક પછી નવ વાગે સભાના મકાનમાં પ્રભુ પધરાવી આચાર્ય શ્રીમદ્ વિજયવલ્લભસૂરિ મહારાજ કૃત શ્રી ઋષીમંડળની પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. તથા બપોરના બાર વાગે વોરા હઠીસંગમાઇ ઝવેરચંદ તરફથી સભાસદોનું સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું.
તેજ દિવસે સાંજે ક. ૫-૫૦ ની ટ્રેનમાં ( દરવર્ષ મુજબ પ્રાતઃસ્મરણીય આચાર્ય શ્રીમદ વિજયાનંદસૂરીશ્વરજી ( આત્મારામજી ) મહારાજની જયંતી જેઠ સુદ ૮ રવીવારના રોજ ઉજવવાની હોઈ ત્રી સિદ્ધાચળજી ( પાલીતાણું ) સુમારે પચાસ સભાસદ બંધુઓ ગયા હતા.
૨ જેઠ સુદ ૮ રવિવારના દિવસે શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર શ્રી આદિશ્વર પ્રભુના મંદિરના ચોકમાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસુરિ કૃત શ્રી નવાણું પ્રકારી પૂજા બહુ જ આનંદ અને ઉત્સાહપૂર્વક ભણાવવામાં આવી હતી તથા દેવગુરૂની આંગી રચવામાં આવી હતી અને સાંજના ચારવાગે સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું. એ રીતે ગુરૂભકિત (દેવભક્તિ) કરવામાં આવી હતી. આ રીતે વરકાણા, ગુજરાનવાલા, ડીસા, પાટણ વગેરે અનેક સ્થળે જયંતિ ઉજવાઈ હતી.
સ્વીકાર અને સમાલોચના.
૧. ખરતર ગ-પટ્ટાવલી સંગ્રહ–સંગ્રાહક શ્રી જિનવિજયજી, શ્રી સિંધિ જૈનજ્ઞાનપીઠ અધિષ્ઠાતા- શાંતિનિકેતન-પ્રકાશક બાબુસાહેબ પૂરણચંદજી હાર એમ. બી. એલ. કલકત્તા. જૈન શાસનમાં ઈતિહાસ સંબંધી અનેક સાધનોમાં પટ્ટાવલી મુખ્ય સ્થાન છે. અને તે જૈન અને જૈનેતર કાઈ પણ ઇતિહાસ પ્રેમી માટે એક ઉપયોગી સાધન છે. - તાંબર જૈન સંઘમાં તપાગચ્છની જેમ ખરતરગચ્છના આચાર્ય અને શ્રાવક ગણુનો મોટો હિસ્સો છે. અને તેથી જ ખરતરગચછનો ઇતિહાસ જૈન સંઘના ઇતિહાસમાં મહત્વપૂર્ણ પ્રકરણ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ, છે; એટલું જ નહિં પરંતુ રાજપૂતાનાના ઇતિહાસમાં પણ વિશિષ્ટ પ્રકરણ ધરાવે છે. આ ગ્રંથમાં જે તરેહની પટ્ટાવલી સંગ્રહીત કરેલ છે, તેવી અનેક પટ્ટાવલી અને પ્રશસ્તિઓને જે સંગ્રહ કરવામાં આવે તે સંકલના પૂર્વક જૈન શાસનને ઇતિહાસ તૈયાર કરી શકાય.
પ્રકાશક શ્રીમાન બાબુસાહેબે ઘણો જ પરિશ્રમ અને દ્રવ્ય વ્યય કરીને જૈસલમેરના જેન-શિલાલેખોને એક અપૂર્વ સંગ્રહ પ્રકાશિત કરેલ છે. આ વિષયને બાબુસાહેબ પ્રેમ ધરાવતા હોઈને, આ પટ્ટાવલીનું પ્રકાશને તેઓશ્રીના પ્રયત્ન અને લક્ષ્મીના સદ્વ્યયનું શુભ ફળ છે. આ માટે પ્રકાશક બાબુસાહેબને અમો ધન્યવાદ આપીએ છીએ.
૨ ભગવાન શ્રી મહાવીરના સામાયિક યોગના પ્રયોગો-સંયોજક પંડિતજી લાલન,
“સામાયિક તેજ આત્મા છે, આત્મા આત્માની ઝાંખી (અનુભવ) કેવી રીતે થાય, તેનું દર્શન ટુંક સમયમાં કેમ થાય, તેના સાક્ષાત્કાર કેવા પ્રકારે અનુભવાય તેના પ્રયોગે લેખક મહાશયે આ પુસ્તકમાં આપ્યા છે. સામાયિક સૂત્ર પાઠે કરી તેના ઉપર મનન-વિચારપૂર્વક, આચરવામાં આવે તો જ તે વસ્તુ સ્વરૂપ ખડું કરે છે. સમભાવમાં રહેવું અને તેમ કરતાં આત્માને ઉત્તમોત્તમ સ્થિતિએ પહોંચાડવો તેનું નામ જ સામાયક છે. આ ગ્રંથના બે વિભાગમાં પ્રથમ પ્રવેશ વિભાગમાં જુદી જુદી અનેક રીતે સામાયકનું સ્વરૂપ સમજાવી, બીજા વિભાગમાં સામાયકના સૂત્રે અર્થ સાથે આપી, સ્ફટ રીતે રહસ્ય સમજાવેલ છે. લધુ છતાં ઉપયોગી રચના બંધુ લાલને કરી છે. વાંચવા વિચારવા લાગ્યા છે. પ્રકાશક ગૂર્જર ગ્રંથરત્ન કાર્યાલય, ગાંધીરોડ, અમદાવાદ. કિંમત બે આના અલ્પ છે.
સાધ્વીજી શ્રીકંચનશ્રીજીનો સ્વર્ગવાસ. શાંતમૂતિ શ્રી વૃદ્ધિચંદ્રજી મહારાજના પરિવારના ગુણીજી શ્રી લાભશ્રીજી મહારાજના શિધ્યા સાધ્વીજી શ્રીકચનશ્રીજી વૈશાક વદી ૬ (શ્રી સિદ્ધાચળજી તીર્થની વર્ષગાંઠના) ના રોજ શ્રી સિદ્ધાચલજીની યાત્રા કરી ઉતરતા, છેલ્લા વિસામે તબીયત બગડતાં, તળેટી લાવ્યા બાદ સમાધિપૂર્વક કાળધર્મ પામ્યા, છે. એકત્રીશ વર્ષ સુધી નિરતિચાપણે શુદ્ધ ચારિત્ર પાળ્યું હતું, તેટલું જ નહિ પરંતુ પિતાના ગુરૂજીની છેવટ સુધી સેવા, વૈયાવચ્ચ, ભકિત પ્રેમપૂર્વક કરી હતી. ભદ્રિક પરિણામી, હૃદયની સરલતા અને માયાળુપણું એ વિશિષ્ટ હતું. આવા ક્રિયાપાત્ર સાધ્વીજી મહારાજના સ્વર્ગવાસથી અમે પણ અમારે ખેદ જાહેર કરીએ છીએ. તેમના પવિત્ર આત્માને અખંડ, અનંત શાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ. એવી પરમાત્માની પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એ વના લવાજમના રૂા. અઢી તથા ટપાલખના ત્રણ આના મળી કુલ એ રૂપીઆ અગીઆર આનાનુ મનીઓર્ડર કરનાર ગ્રાહકાને વી. પી. નહીં કરતાં ભેટની મુક સાદા મુકપાસ્ટથી રવાના કરવામાં આવશે જેથી વી. પી. ખર્ચના બચાવ તે બધુઓને થશે.
વી. પી. નહિં સ્વીકારનાર બંધુઓએ અમેાને તુ જ લખી જણાવવું જેથી સભાના જ્ઞાનખાતાને નુકશાન તથા પાસ્ટ ખાતાને ખાલી મહેનત ન થાય.
દર વર્ષ મુજબ અશા શુદ ૧૫ થી ભેટની જીનુ વી. પી. કરવામાં આવશે જેથી અમારા કદરદાન ગ્રાહકા સ્વીકારી લેશે એવી વિનંતિ કરીએ છીએ.
સેક્રેટરીએ.
॥ श्री वसुदेवहिण्डि प्रथमखण्डम् ॥
द्वितीय अंशः बीजो भाग.
સંપાદકા તથા સશોધકા—મુનિરાજશ્રી ચતુરવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજશ્રો પુણ્યવિજયજી મહારાજ.
આ બીજા અશમાં આઠમાથી અઠ્ઠાવીશમા સુધી ૨૧ લસકા ખાવેલા છે. જે ૧૦૪૮૦ લેાકામાં પૂર્ણ થાય છે.
આ પ્રથમ ખડતા, તથા કર્તા મહાત્માના પરિચય અને આ ગ્રંથ કેટલા ઉચ્ચ કોટીના છે, પરિશિષ્ટાને લગતા વિશેષ પરિચય, પ્રસ્તાવના, વિષયાનુક્રમ, કોષ આદિ સાથે હવે પછી પ્રકટ થતા ત્રીજા ભાગમાં આપવામાં આવશે. આ ગ્રંથ નાના પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યમાંનું એક અણમેાલુ રત્ન છે. કિંમત રૂા. ૩-૮-૦ સાડા ત્રણ રૂપિયા ( પેસ્ટે જુદું) રાખવામાં આવેલ છે. ઇતિહાસિક પ્રાચીનમાં પ્રાચીન કથાસાહિત્યના આ ગ્રંથનું ગુજરાતી ભાષામાં ભાષાંતર કરાવી પ્રકટ કરવા આ સભાની ઇચ્છા હેાવાથી આર્થિક સહાયની જરૂર છે. શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા—ભાવનગર.
सूचना.
कलकत्ता निवासी बाबू पूरणचंदजी नाहरकी धर्मपत्नी श्रीमती इंद्रकुमारीजीके श्री ज्ञानपंचमी तपके उद्यापन में श्री जिनविजयजी संगृहीत “ खरतर गच्छ पट्टावली संग्रह नामक पुस्तक भेट दी जाती है । जिन महाशयोंको प्रतिकी आवश्यकता हो वे निम्नलिखित पते से लेलेवें अथवा डाक व्ययादिके लिये दो आनेका टिकिट भेज कर पोस्टमें मंगा सकते हैं ।
,,
श्री गुलाबकुमारी लायब्रेरी,
४६ इंडियन मिरर स्ट्रीट - कलकत्ता.
ભાવનગર—માનદ પ્રિન્ટિંગ પ્રેસમાં શેઠ દેવચંદ દામજીએ છાપ્યું.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Reg. No. B. 481. =8 = === = === જ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ દર માસની પૂર્ણિમાએ પ્રગટ થતું' માસિક પત્ર. II પુ. 29 મું. વીર સ'. ર૪પ૮. જયેષ્ઠ, આત્મ સં'. 37. અંક 11 મા, પુસ્તકમાં શું છે ? --IST- પુસ્તકમાં તત્ત્વજ્ઞાન છે, સાહિત્ય છે, કળાઓનું શાસ્ત્ર છે, દેવવાણી છે, માનવવંશ વિદ્યા અને ઇતિહાસ છે, અમરજનેના જીવનચરિત્ર અને અનેક રસવાળી કથાઓ છે, અજોડ સાહસ અને અપૂર્વ બલિદાનની ગાથાઓ છે, વણહારી આશાઓ અને વણુફાન્યા અભિલાષ છે. પુસ્તકમાં ચાલુ સંસારથીચે વિશાળ એવા જીવન મહાસાગરના મહાપ્રાણુ ઘૂઘવે છે. પુસ્તક ત્રિકાળદેશ° અને ભવિષ્યજ્ઞાતા છે. કેઈ ન જોઈ શકે તે દ્રષ્ટિ પુસ્તકમાં છે. કેઈ ન સમજે તે રહસ્ય તેમાં છે. કોઈ નહિ હશે ત્યારેય પુસ્તક હશે. કાઈ નહિ બોલે ત્યારે પુસ્તક બાલશે. પુસ્તક પ્રજાના ઇતિ૨ હાસને વહીવંચા છે ને પ્રારબ્ધને તિષી પણ છે. પુસ્તકને તૈયાર કરનાર લેઢાના સંચા અને કામદારો છે; પણ ઉપર કહેલા પુસ્તકના સ્વરૂપને કાણુ નહિ પૂજે, પુસ્તકને કોઈ નહિ સાંભળે ? " * પુસ્તકાલય' માંથી. ESSE For Private And Personal Use Only