Atmanand Prakash Pustak 024 Ank 01

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531274/1

Page #1

શ્રી જૈન આત્માનંદ ભ ખારોઈટ, છાવનગર - ૩૬૧૦૦૧
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
આત્મ સંવત : ૩/૩ર
વીર સંવત : રુવર/ 3 25/3
વિક્રમ સંવત
ગુı : ૨૪
2161:

Page #2

అఅంఅంఅ
බං
श्रीमद्विजयानन्दसूरि सद्गुरुभ्यो नमः
વિષય
૧ મગળ પ્રાર્થના. ૨ ગુરૂસ્તુતિ. . ૩ ગ્રાહકાને આશિવચન.
...
आत्मानन्द प्रकाश.
|| લખાવ્રુત્તમ્ ॥
जैना रक्षन्तु धर्म विमलमतियुता स्त्यक्तरागादिदोषा जैनान् धर्मश्च पातु प्रशिथिलप्रबलकोधशत्रूनुदारान् । जैनैरुत्साहशीलैः प्रिय निक्षविषयेरस्तु भद्रं स्वभूमेर् 'आत्मानन्द' प्रकाशं वितरतु च सुखं श्री जिनाज्ञा परेभ्यः ॥ १ ॥
अंक १ लो.
पु० २४ मुं
વીર છૅ. ૨૪૯૨. શ્રાવળ આત્મ સં. રૂ
प्रकाशक- श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા.
930
श्री
૬ વિશ્વરચના પ્રબંધ.
૭ જીવ, મન અને ઈંદ્રિના સલાપરૂપ કથા.
૮ કલ્પસૂત્રના એક વર્ષા કનુ અવલાકન.
૯ સાંસારિક જીવન.
૧
૪ નૂતન વર્ષનું માંગળમય વિધાન... ૨
૫ વીર–વંદન.
...
પૃષ્ઠ
૧
...92
Reg. No. B. 431
વ્હ
...૧૫
...૨૦
વિષય
૧૦ અમદાવાદમાં સકળ સધના પ્રતિનિધિઓનું સમેલન. ૧૧ શ્રી જૈન ક્રાન્સનું ખાસ અધિવેશન.
...૨૫
૧૨ શ્રી ભારતીય જૈન સ્વયં સેવકનું પ્રથમ અધિવેશન
પૃ
...૨૮
...8
૧૭ વર્તમાનસમાચાર–શ્રી જૈન ૐ મહિલા સમાજનું મિલન વગેરે. ૩૯ ૧૪ સ્વીકાર અને સમાલાચના....૪૦ ૧૫ મગળાભિનન્દન
વાર્ષિક મૂલ્ય રૂ. ૧) ટપાલ ખ` ૪ આના.
ભાવનગર માનદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ લલ્લુભાઈએ છાપ્યું అంఅంఅంఅంఅంఅ..అ.అ. అ. అంఅంఅం
...82

Page #3

અમારા માનવતા લાઇફ મેમ્બરાને ભેટ. આ સભા તરફથી અનેક વિવિધ સાહિત્યના અનેક ગ્રંથો પ્રકટ થતાં હોવાથી, આ સભાના લાઈક મેઅરા અત્યાર સુધીમાં ગ્રંથા ભેટ મેળવી એક ધામિક સારી લાઈબ્રેરી કરી શક્યા છે તે તેઓશ્રીના ધ્યાનમાંજ છે. ગ્રંથા ભેટ આપવાની ઉદારતા આ સભાએ જેવી રાખેલ છે તેવી કાઈએ ભાગ્યેજ રાખેલ હોવાથી તેને લઈને અનેક 'ધુએ દર માસે નવા નવા લાઈફ મેમ્બરા થતા જાય છે. દિવસાનદિવસ અનેક 2 થી સભા તરફથી ભેટ મળતા હોવાથી આથિ કે દાષ્ટએ વિરોષ લાભ વ્યાજની ગણત્રીએ વધી જાય છે અને જ્ઞાનાવ્હારના કાર્યને ઉત્તેજન અને પઠનપાઠનથી આત્માની નિમળતા વધે તે પણ ખાસ છે, તેથી કાઈપણ જૈન બંધુએ આ સભામાં લાઈફ મેમ્બર થઈ તે લાભ વેળાસર લેવાની જરૂર છે. નીચના શ્ર’થા પ્રકટ થયેલા છે. જે ભેટ આપવાના છે.
ગ્રંથાના નામ, ૧ શ્રી કાવ્યસુધાકર. | ૨-૮-૦ ૨ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર અથ, ૩ શ્રી આચારોપદેશ. ૦–૮–૦ વિશેષાથકુટનાટ વિગેરે સહિત ૧-૪-૦ (૪ શ્રી ધર્મ રતનપ્રકરણ. ૧-૦-
| ઉપરના ચાર ગ્રંથો ભાદરવા વદી ૨ થી ધારા પ્રમાણે બહાર ગામના દરેક લાઈફ મેમ્મુરીતે પાસ્ટેજ પુરતા વીપી ૦ થી ભેટ મેકલવામાં આવશે જેથી સ્વીકારી લેવા વિનંતિ છે.
અત્રેના લાઈફ મેમ્બર બંધુઓએ સભાએથી મંગાવી લેવા વિનંતિ છે.
નોટ: હવે પછી ઘણાજ ઉપયોગી મેટા ગ્રંથા છપાય છે તે પ્રકટ થયે ભેટ આપવાના છે. આત્માનંદ પ્રકાશના ટાઈટલ વાંચવા અન્યને ભલામણ છે. કોઈપણ જૈન શ્રીમાને કે સંસ્થાએ આવો સારો ગ્ર’થાના ભેટનો લાભ ભલવાના નથી. 'રીપાટ તથા સૂચિપત્ર મગાવી ખાત્રી કરો. ! ! !
આભાર. અમારા જે જે માનવંતા ગ્રાહંકાએ ગયા અંકમાં જણાવ્યા પ્રમાણે અમારી વિનતિ ધ્યાન માં લઈ શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશના બે વર્ષનું લવાજમ ભરી ભેટની બુક સ્વીકારી લીધેલ છે તેવા કદરદાન ગ્રાહક્કાના આભાર માનવામાં આવે છે.
બાર માસ સુધી ગ્રાહક તરીકે રહી, આમાનદ પ્રકાશ લઇ લવાજમ વસુલ કરવા મોકલેલ ભેટની બુક નહિં લેતાં વી.પી પાછું વાળેલ કેટલાક ગ્રાહકો માટે ખેદ પણ થાય છે; કારણકે ગ્રાહક રહ્યા છતાં લવાજમ ન આપવું તે જ્ઞાન ખાતાના દેવાદાર થવું પડે છે તે તેમણે સમજવું જોઈએ. હવે તે ગ્રાહકોને ફરી વી. પી. કરવામાં આવશે જેથી તે લેણુ' લવાજમ વી. પી. સ્વીકારી વસુલ આપી દેવું, હવે પછી ગ્રાહક ન રહેવું હોય તો અમને જણાવવું. |
શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ સૂત્ર અર્થ સહિત. મૂળ, ભાવાર્થ, વિશેષાર્થ, નેટ વગેરે તદન શિક્ષણની પદ્ધતિએ નવી શૈલી. થી અર્થ સહિત વિગેરેની રચના, બાળક, બાળકીઓ જલદીથી મૂળ તથા અ થ” સરલ રીતે શીખી શકે તેવી રીતે તૈયાર કરી છપાવેલ છે. વધારે લખવા કરતાં મંગાવી ખાત્રી કરશે. કિંમત રૂ ૧-૪-૦ બાઈડીંગ થાય છે.

Page #4

નીચેના ગ્રંથો છપાય છે.
કુમારપાળ પ્રતિબોધ–ઈતિહાસ અને ઉપદેશની દષ્ટિએ અનેક કથાઓ સહિત–શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય મહારાજે કુમારપાળ રાજાને જે ઉપદેશ દષ્ટાંતકથાઓ સહિત આપી જેને રાજા બનાવેલ છે, તે અન્યધમી વાંચતાં પણ ન બની જાય છે તે જૈનધમી તે વાંચતાં પરમ જૈન બને તેમાં શું નવાઇ? ૬૦ ફોરમ શુમારે ૫૦૦ પાના રોયલ મોટી સાઈઝ=શેઠ નાગરદાસભાઈ પુરૂષોતમદાસ રાણપુર નિવાસીની સહાય વડે તેમની
સીરીઝ તરીકે– ૨ શ્રી ધર્મબિન્દુ ગ્રંથ–શ્રી હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કૃત મૂળ તથા
ભાષાંતર સાથે. આપણ: શ્રી જૈન કોન્ફરન્સની એજ્યુકેશન બોર્ડ પાઠશાબાઓના અભ્યાસક્રમ તરીકે દાખલ કરેલ છે. દરેક જૈન તેનો અભ્યાસી
હોવો જ જોઈએ ૩ શ્રી પેથડકુમાર ચરિત્ર–અર્વાચીન ઇતિહાસીક ગ્રંથ ઉત્તમ ચરિત્ર
મૂળ આ સભાએ છપાવેલ છે આ તેનું ભાષાંતર છે. ૪ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર—વિવિધ ઉપદેશ અને ચમત્કારિક અનેક
કથાઓ સહિત (ખાસ વાંચવા લાયક) ૫ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર–અર્વાચીન બાવીશ મહાન પુરૂના ચરિત્ર
( ઇતિહાસિક ગ્રંથ).
છપાઈ તૈયાર થયેલ અપૂર્વ ગ્રંથ.
“પુસતર વિનિશ્ચય પ્રસ્તુત ગ્રંથના કર્તા ન્યાયાચાર્ય મહોપાધ્યાય શ્રીમાન્ યવિજયજી મહારાજ છે. ગુરૂ તત્વના સ્વરૂપને સંગ્રહ વાંચકને એકજ ઠેકાણે મળી શકે એવા ઉદ્દેશથી તેઓશ્રીએ જેનામોનું દેહન કરી પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં તેવા સંગ્રહને રોચક અને સરલ છતાં પ્રૌભાષામાં વર્ણવેલ છે. જેને ખ્યાલ વિદ્વાન વાચકને ગ્રંથના નિરીક્ષણથી આવી શકશે.
સંસ્કૃત ભાષાને નહી જાણનાર સાધારણ વાચકે પણ પ્રસ્તુત ગ્રંથ માટેની પિતાની જિજ્ઞાસા પૂર્ણ કરી શકે તે માટે ગ્રંથની આદિમાં સંપાદક ગ્રંથનો તેમજ તેને કર્તાનો પરિચય કરાવી ગ્રંથને તાત્ત્વિક સાર તથા વિષયાનુક્રમ આદિ ગુજરાતી ભાષામાં આપેલ છે. અને અંતમાં ઉપયોગી પરિશિષ્ટો તથા ઉપાધ્યાયજીના અજ્ઞાત બે અપૂર્વ ગ્રંથને ઉમેરે કરવામાં આવ્યો છે.
ખપી મુનિમહારાજે તેમજ ગૃહસ્થોએ મંગાવવા સાવધાન રહેવું. દરેક લાભ લઈ શકે તે માટે કિંમત અડધી રાખવામાં આવી છે. કિંમત રૂ. ૩-૦- ટપાલ ખર્ચ જુદું પડશે. અમારે ત્યાંથી મળી શકશે.

Page #5

=ખાસ ખરીદો ને લાભ લ્યો
આ સભા તરફથી બહાર પડેલ ઉત્તમાત્તમગુજરાતી પુસ્તકા.
૧ શ્રી જૈન તત્વાદ ( શાસ્ત્રી ) 4-0-0
0-0-0
૨ નવતત્વને સુંદર મેધ ૩. જીવવિચાર વૃત્તિ
૪ જૈન ધર્મ વિષયિક પ્રશ્નોત્તર
૫ જૈનતત્વસાર મૂળ તથા ભાષાંતર
૬ દંડક વિચાર વૃત્તિ મૂળ. અવસુરિ ૭ નયમાર્ગદર્શક
૧૩ મેક્ષપદ સોપાન
૧૪ પ્રશ્નોત્તર પુષ્પમાલા ( શાસ્ત્રી )
૧૫ શ્રાવક કલ્પતરૂ
૧૬ આત્મપ્રાધ ગ્રંથ ( શાસ્ત્રી ) ૧૭ આત્મવલ્લભ પૂજા સંગ્રહ
૮ હંસવનેાદ ( શાસ્ત્રી ) ૯ કુમાર વિહાર શતક, મૂળ અવસૂરિ અને ભાષાંતર સાથે ( શાસ્ત્રી ) ૧-૮-૦ ૧૦ પ્રકરણ સંગ્રહ ૧૧ નવ્વાણું પ્રકારો પૂજા અર્થ સહિત ૦-૮-૦ ૧૨. આત્મવલ્લભ સ્તવનાવલી
૦-૬-૦
૦-૮-૦
૦-૬-૦
૦-૮-૦
-૧૨-૦
૦-૧૨-૦
૨૧ સમ્યકત્વ સ્તવ ૨૨ ચપકમાળા ચિત્ર ૨૩ શ્રી સમ્યક્ત્વ કૌમુદી ૨૪ પ્રકરણ પુષ્પમાલા બીજી ૨૫ અનુયાગદ્વાર સૂત્ર
0-8-0
0-8-0
-૧૨-૦
0-98-0
--
૨-૮-૦
૧-૮-૦
૧૮ જંજીસ્વામી ચરિત્ર
૧૯ જૈન ગ્રંથ ગાઇડ ( ગુજરાતી ) ૧-૦-૦ ૨૦ તપેારત્ન મહાબંધ ભાગ ૧-૨ તમામ તપ વિધિ સાથે
-2-૦
11010
01810
–2–9
૧-૦૦
-2-2
2-7-0
૨ અધ્યાત્મમત પરીક્ષા ૨૭ ગુરુગુણ છત્રીશી
૨૮ શ્રી શત્રુંજય તીર્થ સ્તવનાવલી
૨૯ જ્ઞાનામૃત કાવ્યકુંજ ( જ્ઞાનસાર
૩૦ શ્રી ઉપદેશ સપ્તતિકા
અષ્ટક ગદ્ય, પદ્ય, અનુવાદ સહિત ) ૮-૧૨-૦
૧-૦-૦
૩૧ સોધ સિત્તરી
૧-૦-૦
૩૨ ગુણમાલા ( પંચપરમેષ્ઠિના ૧૦૮ ગુણનું વર્ણન અનેક કથાઓ સહિત ) ૧-૮-૦ ૩૩ સુમુખનુપાદિ કથા.
૧-૦-૦
૩૪ આદર્શ સ્ત્રી રત્ના
૧-:
૩૫ શ્રી તેમનાથ ચરિત્ર.
-૦-૦
૩૬ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા, ૧ લો ૨-૦-૦ ૩૭ શ્રી સુપાર્શ્વનાથ ચરિત્ર ભા. ૨ ૩૮ શ્રી દાન પ્રદીપ
૨-૮-૦
૩-૦-૦
૩૯
શ્રી નવપદજી પૂજા અર્થ ફૂટનેટ
સહિત
૪૦
શ્રી કાવ્ય સુધાકર
૪૧ શ્રી ધર્મરત્ન પ્રકરણ
૪૨ શ્રી આચારાપદેશ ( રેશમી પાર્ક કપડાનું બાઇડીંગ ) ૪૩ કુમારપાળ પ્રાતમેાધ. ૪૪ ધ બિન્દુ ( આવૃતી ખીજી ) ૪૫ શ્રી પંચપ્રતિક્રમણ અર્થ સહિત
૪૬ શ્રી પ્રભાવક ચરિત્ર ૪૭ શ્રી વિમલનાથ ચરિત્ર
018-0
0-2-0
૦-૫૦
-*(@K+
૧-૪-૦
*-૮-૦
૧-૦-૦
07-0
છપાય છે.
લખા—શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા--ભાવનગર.
39
૧-૪-૦ છપાય છે.

Page #6

3 આમાનન્દ પ્રકાશ.
॥ वंदे वीरम् ॥ तत्पुनद्विविधं कर्म कुशलरूपम कुशलरूपं च। यचत्र कुशलरूपं तत्पुण्यं धर्मश्चोच्यते । यत्पुनर कुशलरूपं तत्पापम धर्मश्चाभि धीयते । पुण्योदय जनितः सुखानुभवः पापोदय संपाद्यो दुःखानुभवः । तयोरेव पुण्य पापयोरनंत भेद भिन्नेन तारतम्येन संपद्यतेखल्वेषोऽधममध्यमोत्तमायनन्त भेदवर्तितया ? विचित्ररूपः संसार विस्तार इति ॥
उपमिति भवप्रपंचा कथा. AMOO
पुस्तक २४ मुं. ३ वीर संवत् २४५२. भाषण, आत्मसंवत् ३१. 1 अंक १ लो.
பாurmummammu
%3
O
" मंगल-प्रार्थना. "
(१) श्रीसिद्धचक्र-आराधन.
અરિહંત સિદ્ધસૂરિશ વાચક સાધુ વૃંદ સહર્ષથી, વળી નાણુ દંસણ ચરણ તપ આરાધીએ ઉત્કર્ષથી; એ ગુણી ગુણનું યંત્ર અનુપમ સિદ્ધચપદાવલી, મંગલ નિમિત્તે પ્રથમ નમીએ બ્રાત ! સહુ સાથે મલી. श्री गुरुदेव-वंदन. (२)
સમજ્યા વિના સંસારની ઘટમાળના ઉંડાણમાં, રઝળ્યો અરે ! સુખ લાલચે ઉન્માગિ માયા ખાણમાં; ગુરૂદેવ આતમરામનો ઉપદેશ અક્ષર દેહથી, સહજે મળે સન્માર્ગ બેધક ચરણ વંદન તેહથી.
-06E

Page #7

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. આશિર-આનન્દ્ર,
(3) ઉદાર ગ્રાહક સાથ સમ્પાદક તણું સુ પ્રયાસથી, શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ પ્રકટે પ્રતિ માસ વિકાસથી; આશિર અમૃત સાર મંગલ માલિ સંસ્કૃત સૂકતની, નેહે સમર્પ આજ સેહે કંઠે જૈન સમાજની.
વેલચંદ ધનજી,
नूतन वर्षनुं मंगलमय विधान.
પ્રવેશ.
આધ્યાત્મિક શરીરની યુવાનીને આંગણે લગભગ આવી પહોંચેલું અને પત્ર જીવનના રંગ મહોત્સવની નજીકમાં રાહ જોતું આત્માનંદ પ્રકાશ આજના મંગલમય દિવસે વશમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે; સ્થળ શરીરની અવસ્થાઓ જેમ બાલ યુવાન અને પ્રહરૂપે હોય છે તેમ પત્ર શરીરમાં રહેલું સાત્વિક જીવન એ તેના લે. બેની યુવાવસ્થા છે. પ્રસ્તુત પત્રનું પ્રગતિમાનું જીવન તેના આધ્યાત્મિક લેખોની વિદ્યુતશક્તિના પ્રકાશ ઉપર નિર્ભર છે. वीरसंज्ञा.
આ પત્રના નૂતન વર્ષની અંકસંખ્યા ચરમશાસનાધિપતિ શ્રી મહાવીરના ચોવીશમાં તીર્થકરના–પ્રેરકબળ (motive power)ની સંજ્ઞા (tern) સૂચવે છે. શ્રી વરના અધિષ્ઠાયક દેવે અમારી આંતર (internal) શુભ અભિલાષાઓને તૃપ્ત કરવા જેવી રીતે બળ સમપ્યું છે તેવી રીતે હવે પછીના અમારા ભાવી મનેરને તે દેવ સફળ કરે એવું ઇચ્છી અમે તથા આ પત્રના લેખકો-જે તે મહાન દેવના હથીયાર માત્ર છીએ-પ્રસ્તુત વિM વિદારક દેવનું પુણ્ય સ્મરણ કરી નૂતન વર્ષમાં નવીન અભિલાષાઓને પિષવા ઉઘુક્ત થઈએ છીએ. काळ अने जागृति.
અજ્ઞાનરૂપી અંધકારને વિલય થતાં પ્રકાશમય જગતનું ભાન થાય છે. તે દિવ્ય જગતમાં જન્મ, જરા, મરણ, વ્યાધિ, દુ:ખ અને અવ્યવસ્થા આદિ કશું જ નથી, ત્યાં સ્થળ અને કાળની મર્યાદાઓ તુટી પડેલી હોય છે. ત્રણે કાળ એકજ કાળમાં સમાઈ જાય છે, જ્યાં જૂનું-નવું થયા કરતું હોય ત્યાંજ કાળને સંભવ છે. અને તેથી જ કાળની વ્યાખ્યા પણ આપણા શાસ્ત્રકારોએ એવા પ્રકારની આપી

Page #8

નૂતનવર્ષનું મંગલમય વિધાન. છે કે “જે નવાનું જૂનું કરે છે તે કાળ છે. વસ્તુસ્થિતિ આમહોઈ કે બાદા દ્રષ્ટિએ પ્રસ્તુત પત્રના વર્ષોની ગણત્રી દ્વારા સંતેષ માનવાનો છે. છતાં જૈનાગમના અનુભવ જ્ઞાન દ્વારા મનુષ્યની લેખિનીમાં આવેલા અક્ષરે જે ત્રિકાલાબાધિત હોવાથી અક્ષર (અવિનાશી) નામ સાર્થક છે; તે મનુષ્યના આત્માને મિથ્યા વાસનાએમાંથી ઢઢળીને જાગૃત કરે છે અને તેમને મુક્તિના દિવ્ય માર્ગ ઉપર મુકે છે. અત્તર સામર્થ
શ્રી જિનેશ્વરે નામ સ્થાપના-દ્રવ્ય અને ભાવ રૂપ ચાર નિક્ષેપાઓ વસ્તુસ્વરૂ૫ realisation ની પ્રાપ્તિ માટે નિવેદન કરેલાં જ્ઞાનની સ્થાપના એ અક્ષરે છે. અક્ષરોમાં વિદ્યુત કરતાં પણ અધિક સામર્થ્ય motive power હોય છે, અને મુક અક્ષરો વાંચીને મનુષ્ય, ક્રોધ અને અભિમાનયુક્ત લાગણીવાળો બને છે,
જ્યારે અમુક અક્ષરના સામર્થ્ય દ્વારા મનુષ્ય આધ્યાત્મિક શાંત પ્રકાશયુક્ત વાતાવરણવાળો બને છે. અને મૈત્રી-મેદ-કારૂણ્ય અને માધ્યસ્થાદિ ભાવનાઓને સંગ્રહે છે. પ્રસ્તુત પત્ર દ્વારા કિંચિત ગતવર્ષના સંસ્મરણમાં જે અક્ષર સામર્થ્ય વ્યક્ત થયેલું છે તેને નિર્દેશ સંક્ષિપ્ત રીતે વાંચક વર્ગ પાસે કરવા પહેલાં ગતવર્ષની ઘટનાઓનું સિંહાલેકન કરવું અસ્થાને નહિ ગણાય. સંસ્મરણો
ગતવર્ષમાં શ્રીમાન પટ્ટણી સાહેબના પ્રમુખપણા નીચે મુંબઈમાં શ્રીમહાવીર વિદ્યાલયના મકાનનું દબદબા ભર્યા સમેલન પૂર્વક ઉદ્દઘાટન એ જૈન સમાજને શુભ અભિમાન લેવાના કાર્યો પૈકીનું એક છે; પૂજ્યપાદ શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિ એ વિદ્યાલયના ઉત્પાદક છે, જેના ઉત્તમ ફળ જેને સમાજ નજીકના ભવિષ્યમાં જોઇ શકશે. પ્રસ્તુત વિદ્યાલય, પાલીતાણા શ્રી યશોવિજયજી જેન ગુરૂકુળ અને ગુજરાનવાળા શ્રી આત્માનંદ જૈન ગુરૂકુળ એ ત્રણે કેળવણીની સંસ્થાઓ જેમસુદઢ થતી જશે, તેમ તેમ જૈન સમાજના મૂલ ભૂત કેળવણી જીવનના પાયા મજબૂત થતા જશે. મુનિરાજ શ્રી લલિતવિજયજીના અધ્યક્ષપણાનીચે વિલેપારલે સેનેટરીયમ ગત વર્ષમાં ખુલ્લું મૂકાયું એ જૈન સમાજની જમાનાને અનુકુળ આરોગ્ય વર્ધક કાર્ય કરનારી દિશાનું માપ સૂચવે છે. લગ્નસરામાં પાટણમાં શેઠ નગીનદાસ કરમચંદ તરફથી ઉજમણું તથા કુમારપાળ રાજાના પૂર્વજન્મના ચરિત્રની ઘટનાઓવાળા બીજા આકર્ષક દેખાવો એ લગ્ન પ્રસંગમાં ધાર્મિક કાર્યો કરવાનું જેન પ્રજાનું શુભ વલણ સૂચવે છે. જેસલમેરમાં પ્રાચીન નાગદ્ધારક કમીટી નીમાએલી છે. તે અત્યાર સુધી હસ્તીમાં નહિ આવેલા નાગમો ઉદ્ધાર નજીકમાં કરશે એવી આગાહી ઉત્પન્ન થઈ છે. આ સિવાય ભાવનગરમાં શ્રી વૃદ્ધિચંદજી મહારાજની મૂર્તિ પ્રતિષ્ઠા,વિજાપુરમાં

Page #9

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. બુદ્ધિસાગરજી આચાર્યની મૂર્તિને દબદબા ભર્યો પ્રતિષ્ઠા પ્રસંગ,તેમજ બિનલીમાં શ્રી વિજ્યવલ્લભસૂરિના હસ્તક અંજનશલાકા અને પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ગતવર્ષના ખાસ સંસ્મરણો છે.
અમદાવાદમાં શેઠ જેસંગભાઈ જેવા ગર્ભશ્રીમંતે દીક્ષા લઇ જ્ઞાન ગર્ભિત વૈરાગ્યને અપૂર્વ દાખલે ગત વર્ષમાં પૂરો પાડે છે. તેમજ મહાવીર વિદ્યાલયને એક લાખની રકમ આપનાર એકજ વ્યક્તિ શેઠ વાડીલાલ સારાભાઈએ જેન સમાજનું વલણ કેળવણીના કાર્યક્ષેત્ર તરફ કેટલા પ્રમાણમાં વળેલું છે તે સ્પષ્ટ રીતે બતાવી આપ્યું છે. મહુવામાં ભાવનગર પ્રજા પરિષદુ અને પ્રાણીસંરક્ષક પરિષદ ગતવર્ષમાં સફળ થયેલી છે. તેમજ તળાજા રેલવે ખુલ્લી મુકાયાથી શ્રી શત્રુંજયગિરિની ટુંક તાલધ્વજગિરિની યાત્રા સુગમ અને સરળ થઈ છે. समाजबल
હજી જૈનબેંક, યુનિવર્સિટી, વિજ્ઞાન મંદિર, વિદ્યાલય અને ગુરૂકુળની જૈન સમાજમાં ઘણું ઉણપ છે. હજુ જેનસમાજનું કાર્યક્ષેત્ર વરઘોડાઓ અને આડંબજેમાં મોટે ભાગે સમાપ્ત થઈ જાય છે કે કોઈ વ્યક્તિઓને પ્રકાશ કેળવણીના કાર્યક્ષેત્રમાં પડે છે પણ હજી મોટા સમાજમાં જ્યાં સુધી તે સંબંધમાં તાલાવેલી લાગી નથી ત્યાં સુધી કેળવણીનું કાર્ય ક્ષેત્ર અપૂર્ણજ ગણાશે.
વડી ધારાસભામાં જૈન સમાજના ફકત એકજ મેંબર શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ છે બીજા નથી, તે જૈન સમાજને માટે એણું શરમાવનારૂં નથી. બેરીસ્ટરો અને સોલીસીટરે જે થોડા ઘણું છે તે સમાજસેવામાં નહિં રોકાતાં હજી પિતાની ઉદરપૂર્તિમાંજ મોટે ભાગે જીવન ધકેલ્યા જાય છે એ પણ હજી ખેદનો વિષય છે, વસ્તુસ્થિતિ આમ હોઇ શ્રી શત્રુંજય કેસમાં આપણી પાસે ધારાસભાનું અથવા સરકારી ઉચચ અધિકારોનું બળ લગભગ નહિ જેવું હોવાથી આપણને અન્યાય મળવાને પ્રસંગે ઉપસ્થિત થવામાં એક મુખ્ય અને કારણભૂત તત્વ છે. શ્રી સિદ્ધારાની અને પ્રસંહાર.
ગતવર્ષમાં શ્રી સિદ્ધાચળજી માટેને ૪૦ વર્ષને પટ્ટો પુરો થઈ જવાને અંગે રખોપા અને રકમ બાબતને નિર્ણય કરવા હિંદુસ્તાનના સકળ સંઘ તરફથી સાત ગૃહસ્થોની કમીટી નીમવામાં આવી હતી. ત્યાર પછી તેમના સંપૂર્ણ અને રસ્તુત્ય પ્રયાસ છતાં બ્રીટીશ સરકાર તરફથી વોટસન સાહેબે દશવર્ષની મુદત અને એક લાખ રૂપિયા લેવા સંબંધને જે ફેસ આવે છે તેથી જૈન પ્રજાને ભારે ખેદ થયો છે અને તે ખેદ શેઠ આણંદજી કલ્યાજીએ સકળ સંઘના પ્રતિનિધિઓ દ્વારા

Page #10

નૂતનવર્ષ નુ` માઁગલમય વિશ્વાન.
તેમજ મુંબઇમાં જૈન કોન્ફરન્સ ભરીને સકળ સંઘે ઢઢતાપૂર્વક જાહેર કર્યો છે; શેઠ આણુંદજી કલ્યાણજી તરફથી પણ સદરહુ ફૈસલેા નામજુર રાખવાનુ શ્રીમાન્ વાઇસરાય સાહેબને જણાવાઇ ચૂકયું છે. અને હાલ શત્રુંજય માટેના અસહકાર સમગ્ર હિંદની પ્રજા તરફથી ચાલુ થઇ ચુકયા છે. મુખઇમાં જૈન સ્વ ચંસેવક પરિષદે પણ સદરહુ ઠરાવામાં ઉત્સાહ પૂર્વક પૂર્તિ કરેલી છે તેમજ જૈન મહિલા સમાજે પણ સંપૂર્ણ અનુમેદન આપ્યું છે. આ રીતે શત્રુજય માટે આવેલી ગુંચવણના પ્રતીકાર કરવા બાબુ બહાદુરસિંહજી સિંધીના પ્રમુખપણા નીચે જૈન કારન્સ સફળ થઇ છે. તે સાથે શેઠ આણુ દજી કલ્યાણજીની પેઢી અને હિંદના ખીજા જૈન વર્ગના મતભેદ પણ દૂર થઇ સમગ્ર એકતાને અવાજ નીકળ્યે છે એ પણ ખુશી થવા જેવુ છે. અધિષ્ઠાયક દેવની પાસે પ્રાર્થના છે કે શ્રી શત્રુંજય સંબંધમાં જૈનોના સ્વમાન પૂર્વક તી રક્ષણના સવાલના નીકાલ વહેલામાં વહેલા થઇ જાય અને તીર્થયાત્રા સમગ્ર રીતે નિર્વિઘ્ર પણે થઈ શકે તેવા પ્રસંગ પ્રાપ્ત કરાવવા બ્રિટીશ સરકાર તેમજ શ્રી પાલીતાણા દરખારને સબુદ્ધિ આપે जैन समाजने पडेली खोट.
ગતવર્ષ માં ચારિત્ર સંપન્ન અને મહાન તપસ્વી સાધુવીર ઉપાધ્યાયજી સાહનવિજયજીના સ્વર્ગવાસ તેમજ જૈન કામના બે આગેવાના રા. હીરાલાલ ખકારભાઇ તથા શેઠ નરોત્તમદાસ ભાણુજીના સદ્ગત થવાથી જૈન કામને ન પુરાય તેવી ખાટ આવી છે. શેઠ નરાત્તમદાસ સરળ દાનવીર અને શાંતિ પ્રિય પુરૂષ હતા એએના અમર આત્માને શાંતિ શ્રૃચ્છી ગત વર્ષના લેખકે અને લેખની સમીક્ષા ઉપર આવીએ છીએ.
लेखदर्शन.
(
ગતવર્ષ માં સેાળ પદ્ય લેખા અને સુડતાલીશ ગદ્ય લેખા એકંદરે ત્રેસઠ લેખા ત્રણસોને ચાર પાનામાં આપવામાં આવેલ છે. રા. વેલચ ધનજીના ‘ મનેહર માનવદેહ ' · આંકાર સંગઠન ’અને સિદ્ધચક્રારાધના ’ વિગેરે પદ્ય લેખેામાં મુખ્ય છે જેમાં તે તે વિષયનું સમર્થન કાવ્ય રૂપે સુ ંદરતાથી બતાવ્યું છે. તે સિવાય ‘સ્નેહાંજલિ ’ નું કાવ્ય આચાર્ય શ્રી અજીતસાગરજીએ ઉપાધ્યાયજી સેાહનવિજયજીના સૂક્ષ્મ આત્મા તરફ કરૂણારસથી ભરપૂર તેમજ આત્મિક જાગૃતિવાળુ વિશિષ્ટ કવિત્વ દર્શાવનારૂં લખેલુ છે. શ્રી વિજયલબ્ધિસૂરિનુ શાંતિનાથ સ્તુતિ પદ્ય પણ પ્રશસ્ત અને સુ ંદર છે, આ સિવાય રા. કલ્યાણનું ‘જીંદગીનુ છેલ્લી ઘડીનુ પ્રયાણુ, ’ પી. એન. શાહનુ' ક્ષમાપનાવાળુ` કાવ્ય, ભાઇ ઝવેર છગનલાલનુ એકજ પ્રભુવીર ' નુ કાવ્ય અને રા. માજનીનું ઉપદેશક પદ એ સર્વ કાવ્યે જૈન સૃષ્ટિમાં

Page #11

ઃ
શ્રી આત્માનંદુ પ્રકાશ.
સુંદર પુષ્પાની સુગંધ વેરે છે અને વાંચકાને સ'સારના દુ:ખામાંથી ક્ષણુભર આત્મ જાગૃતિ સમર્પે છે.
ગદ્ય લેખકેામાં મુનિરાજ શ્રી દનવિજયજીના વિશ્વરચના પ્રમ’ધ ’ સેાળ નિવેદન સાથે પૂર્ણ થાય છે; પ્રસ્તુત પ્રખંધમાં સવ`દનાની પુષ્કળ નવીન હકીકતે તેમજ ગણિતાનુયાગનું દાનિક સ્વરૂપ અને વમાન ચારે ખડાની અંદર રહેલી જડ ચેતન પદાર્થની ઘણી ઘણી નવીનતાઓને મુકાબલે જૈન દર્શનના દ્રવ્યાનુયાગ અને ગણિતાનુયાગ સાથે ઘણા પરિશ્રમ લઇને કરેલે છે જે અત્યંત ઉપકારક હાવાથી અમે તેને પુસ્તકાકારે જુદા છપાવવા પ્રયાસ કરવા પ્રસ્તુત પૂજ્ય મુનિરાજશ્રીને વિનતિ કરીએ છીએ. તે સિવાય તેમને એક લેખ ‘મહાવીર પ્રભુને થયેલ ઘાર ઉપસર્ગ ’ના છે જે કલ્પ સુબાધિકામાં આવેલ વીર પ્રસ ંગેા કરતાં નૂતન પ્રકાશ પાડે છે; મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજીના વાદિ શ્રી દેવસૂરિ તથા રિલદ્રસૂરિ અને અપૂર્વ દાનના લેખા સુંદર શૈલિથી નિરૂપણ થયેલા છે અને ઐતિહાસિક (Historical) પ્રકાશ સાથે પ્રાચીન મહાત્માઓનું એજસ (Aura) દૃષ્ટિસમીપ ખડું કરે છે; રા. વીઠ્ઠલદાસ મુળચંદના સદાચાર અને સદ્ધિયા તેમજ ગાસ્થ્ય જીવન વિગેરે લેખા લગભગ આઠ અકામાં આવેલાં છે જે નૈતિક દૃષ્ટિએ ગૃહસ્થને માટે અત્યંત ઉપયાગી છે. રા. વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસ જે કે આ સભાના સેક્રેટરી છે તેમના ધર્મ રત્નને યાગ્ય કાણુ હાઈ શકે ? વિધિશમન વિગેરે પાંચ લેખે સન્માદક અને ઉપયાગી હાવા સાથે જૈન સમાજને સુદર આધ્યાત્મિક અને શાંતિપ્રિય ખારાક પુરા પાડે છે. રા. નરાત્તમ ખી, શાહની સમાજસેવા વિગેરે એ લેખા જૈન સમાજમાં સેવા ભાવનાની રૂચિ ઉત્પન્ન કરવા માટેના સુંદર રીતે લખાયલા છે. રા. કૂત્તેહચંદ ઝવેરભાઇનું · પ્રાસગિક સ્ફુરણ ' પણ પ્રશસ્ય અને એધક છે. આ સિવાય એક જૈનના સ્વાધ્યાય, સંસારી ચેગીએ અને વિક્રમ રાજાની પાપકારવૃત્તિના લેખા નવીન ઐતિહાસિક તેમજ આધ્યાત્મિક ( Spiritual ) ક્ષેત્રમાં સારા પ્રકાશ સમર્પે છે. તદુપરાંત પ્રાચીન ગુફાઓને રા. માહનલાલ ડી. ચાકસીના લેખ અને રા. અમૃતલાલ માવજીના આત્મબળની આવશ્યક્તાના લેખ સુંદર અને શેાધક વૃત્તિથી લખાયલા છે; ઐતિહાસિક શિક્ષણાના લેખમાં નવાંગી ટીકાકાર શ્રીમાન્ અભયદેવસૂરિનુ વૃત્તાંત બહુ સુ ંદર શૈલિથી સમજાવેલુ છે. રા. ઉત્તમચંદ ઝવેરીને શ્રદ્ધા ’ નામક લેખ રા. ડાહ્યાભાઇ દેશાઈના મનના ખ ’ ના લેખ આ સર્વ લેખેટ પ્રશ ંસા પાત્ર હાઇ અમે વિશેષ તેને માટે લખીએ તે કરતાં વાચકવર્ગની ગુણગ્રાહકતા ઉપર છેડી દઇએ છીએ. આ સિવાય ગ્રંથાવલાકન અને વર્તમાન સમાચારના તમામ લેખા સેક્રેટરી તરફથી લખાયેલા
6

Page #12

નૂતનવર્ષનું મંગલમય વિધાન. છે અને પીઠપૃષ્ટ ઉપર રા. કાલેલકર, અરવિંદઘોષ વિગેરેના પ્રવચનો લગભગ દશ માસિકમાં આપવામાં આવેલા છે. મુખપૃષ્ઠનું માગધી ભાષાનું નિવેદન શ્રી મહાવીરે ગૌતમસ્વામીને વાસનાઓ ઉપર યે મેળવવા માટે ધર્મ એજ જગમાં શ્રેષ્ઠ છે એમ ઉદ્ઘોષણુ દ્વારા ભવિષ્યકાળના જગને સંદેશ પાઠવ્યો છે. नम्र सूचना.
પ્રસ્તુત પ્રસંગે એક હકીકત ખાસ નિવેદન કરવાની છે તે એ છે કે જેનદીન અનુસારે જગત એ તેના કર્તાની પેદાશ નહીં હોવાથી તેણે કુદરતના કાયદાઓને ખાસ સ્વીકાર કરેલો છે અને આધુનિક વિજ્ઞાન શાસ્ત્ર (science) પણ કુદરતના નિયમાનુસાર શોધળમાં આગળ વધે છે, જે જૈન સમાજનું લક્ષ્ય આધુનિક વિજ્ઞાનશાસ્ત્ર સાથેના વિશેષ પરિચયમાં આવવા માટે વિજ્ઞાનમંદિરે સ્થાપન કરવા દેરાય તો જૈન દર્શનના મૂલભુત તો આધુનિક જગને સરળતાથી બતાવી શકાય અને પ્રેટ જગદીશચંદ્ર બોઝ કે જેઓએ વનસ્પતિ શાસ્ત્રને બારીક અભ્યાસ કરી તેની ઉપર પ્રાગદ્વારા લાગણુઓ સિદ્ધ કરી “ચેતન્યવંત” તરીકે સાબીત કર્યું છે તેવાઓને મદદગાર થઈ શકાય. તેમજ અન્યદર્શનીઓએ જેન દર્શનપર બતાવેલા વિચારે કે જે પુસ્તક કે લેખ રૂપે હોય છે તેમાં જ્યાં જ્યાં
ખલના જણાય તે સુધારવા માટે જેન વિદ્વાનોની એક કમીટી પણ હોવી જોઈએ એમ અમારી માન્યતા પ્રસંગે જણાવવાની રજા લઈએ છીએ. મધનાં
નવીન વર્ષમાં આ સભાના પચ્ચીસ વર્ષ પૂર્ણ થઈ ગયેલા હોવાના અંગે ખ્યિ મહોત્સવ (Silver Jubilee) ની તૈયારી માટે અભિલાષા રાખીએ છીએ. તે સાથે નવીન ગ્રંથ સમૃદ્ધિ “વસુદેવ હિંડી” જેવા અપૂર્વ ગ્રંથનું પ્રકાશન, સ્કેલરશીપ, ગુરૂભક્તિ, સાહિત્ય પ્રચાર, સમાજસેવા વિગેરે જે જે નવીન આત્માના ઉત્કર્ષને વધારનારાં કાર્યો ગણાય તે બની શકે તેવી રીતે કર્તવ્ય ઉચિત માન્યાં છે. તે સાથે અમારી અપૂર્ણતાનું ભાન અમોને દષ્ટિ સમીપ નથી એમ નથીજ તે દષ્ટિબિંદુને સાથે રાખીને પ્રગતિની ઈચ્છા રાખેલી છે; અધિષ્ઠાયક દેવ અમારી એ ભાવનાઓ સત્વર પાર પાડે તેમ ઈચ્છીએ છીએ. अंतिम पुण्य प्रार्थना.
ઉપસંહારમાં શ્રી શત્રુંજયના અધિષ્ઠાયક દેવ કપદી યક્ષ અને શ્રી ચકકેશ્વરી દેવીને આધ્યાત્મિક ઉચ્ચ સ્વરે પ્રાથીએ છીએ કે શ્રી શત્રુંજયગિરિની યાત્રા સંબંધી ગુંચવણ ના દરબાર અને સરકારને સદબુદ્ધિ આપી જેનોના સ્વમાન પૂર્વક નિર્વિઘ

Page #13

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પણે શીધ્ર ઉકેલે અને તે સાથે શ્રી વીરના અધિષ્ઠાયક ગજવાહન માતંગ યક્ષને પ્રાર્થના કરીએ છીએ કે પ્રસ્તુત પત્રના લેખક અને વાંચકેમાં શાંતિ પ્રસારી અપૂર્વ સાહિત્ય નીપજાવવા પ્રેરક બની વાંચક વર્ગને જડ ચેતનને વિવેક પ્રાપ્ત કરાવી સદાગમ દ્વારા સંતેષપૂર્વક નિવૃત્તિનગરી તરફ પ્રયાણના માર્ગ ઉપર મુકે એ મંગલમય ભાવના સાથે પૂજ્યપાદ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યને નીચેને સ્તુતિ–લેક સાદર કરી વિરમીએ છીએ.
पान्तु वः श्री महावीरस्वामिनो देशना गिरः । भध्यानामान्तरमल प्रक्षालनजलोपमाः॥
છે શાંતિઃ
“ વીર–વંદન
એ ટેક.
(રાગ–કલ્યાણ) વંદન કરૂં શીશ નામી વીર જીનેશ્વરા,
દીન દયાળ, જગતપાળ, જગત ઈશ્વરા. ત્રિશલાનંદન, જગદાનંદન, સુત સિદ્ધારકે કેશરી લંછન, આજવા આપ તું અમૃત અંજન અંધ આંખમાં નાથ નિરંજન.......વંદન. બાલ્યવયે મેરૂ કંપાવી, યુદ્ધમાં સુરનર લેક હરાવી, વિજ્ય પતાકા જગ ફરકાવી, નામ મહાવીર દીધું દીપાવી ...વંદન.
અહિંસા, તપ, સંયમ રસિયો, અણમુલ રત્નનિધાનને દરિયે, અછત અમર શિવરમણ વરિયા, અમ ઉર મંદિરમાં તું વસિય .વંદન. સિદ્ધાયિકા મંગળ ગુણ ગાવે, માતંગ સુરનર સાથે આવે, દ્રવ્ય ભાવથી પૂજે નાચે, તલ્લીન થઈ જય નાદ પૂકારેવંદન, શાન્તિકર, દુ:ખહર, સુખકારી, સભ્ય તુજ દર્શન અવિકારી,
સ્યાદ્વાદ’ વ્યાપ મહીં ભારી, સહકાર તણી એ અણમુલ ચાવી ...વંદન. ધર્મ ધુરંધર, ધર્મ પ્રકાશક, બુદ્ધિ પ્રેરક, તિમિર વિનાશક, વિપુલ મતિ તું આપ ઉદ્ધારક, ધર્મ ધ્યાન ધરવા જગતારક......વંદન.
જીન જય કારી, તું મનરંજન, તું જગજીવન, તું અવલંબન, પ્રણયથી પ્રણમું ભવભય ભંજન, બે કરજેડી, વાહ વીર વંદન. વંદન...
(રચનાર –મણુલાલ માણેકચંદ શાહ, મુ. મહુધા)

Page #14

વિવરચના પ્રાધ. વિશ્વરચના પ્રમધ
परिशिष्ट १ लुं.
પુદ્દગલાનું પુરણગલને. (ગતાંક પૃષ્ટ ૨૮૫ થી શરૂ )
વસ્તુને નાશ કેમ થાય છે ?
આપણે કહીએ છીએ કે વસ્તુના નાશ થાય છે, પરંતુ નાશ થવા એટલે શું? તે એકદમ સમજવુ` કિઠન છે. આપણે નજરે જોયેલ ઝાડના પાંદડા, કાગળના ટુકડા કેટલેક કાળે નાશ પામે છે. પણ તે નષ્ટ થાય છે એટલે એક સાથે લુપ્ત થાય છે એમ નથી પણ તેઓ અન્ય આકારે પૃથ્વીમાંજ રહે છે. તે કેવી રીતે રહે છે તે સમજાવુ છુ.
ચામાસામાં નદી નાળાં સરાવા વૃષ્ટિ જળથી પરિપૂર્ણ ભરાઈ જાય છે. પર ંતુ અત્યારે ગ્રીષ્મ કાળે આ પાણી કયાં ગયું એમ પ્રશ્ન થશે. પણ તેજ પાણી સૂર્યના તાપે વરાળ રૂપે ખની આકાશમાં મૈદ્યસ્થાનમાં જોડાયુ છે. ને ચામાસામાં તે મેઘનાં જલરૂપે પાછું અહીં આવશે. ખરફ ગળવાથી પાણી અને પાણીનું બાષ્પ અને છે. આમા કાંઇ પણ નષ્ટ થતુ જ નથી.
આપણે ધાન્યમાંથી ચાવલ કાઢી ખાઇએ છીએ તેમાં ધાન્ય નાશ પામે છે, પરન્તુ તે હાલમાં રૂપાન્તરે અમારા શરીરની પુષ્ટિનુ સાધન ખનેલ છે.
વૃક્ષના પાંદડાં માટી પર પડી એ ચાર દિવસ પછી નાશ પામે છે. વિચાર થશે કે તે પાંદડા કયાં ગયા હશે ? પણ સમજી શકાય છે કે-તે પાંદડા પ્રકારાંતરે ઝાડમાંજ ગયા છે. પાંદડાનો નાશ થતાં તેમાંથી બાષ્પીય જલીય અને કઠિન એમ ત્રણ વસ્તુ ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાંથી બાષ્પીય પદાર્થ હવામાં મળી વૃક્ષના પાંદડાની સહાયમાં તત્પર બને છે. જલીય પદાર્થ નીચેની માટીને ભીંજવે છે અથવા હવામાં સુકાઇ જાય છે. ને કેટલાક તે વૃક્ષના કામમાં આવે છે.
માટી પર રહેલ કિઠન અંશ પણ ચામાસામાં પાણીમાં મળી તે વૃક્ષની વૃદ્ધિમાં પેાતાના અવયવને જોડી દે છે—આ પ્રમાણે નાશ પામતા પાંદડાની ત્રણે વસ્તુ નવા પાંદડાની સુંદર બનાવટમાં સાધનરૂપ મની જાય છે.
આજ રીતે જોઇ શકાય છે કે પ્રકૃતિમાં અનેક વસ્તુઓ ભિન્ન ભિન્ન આકાર ધારણ કરે છે. જેમ એકજ વ્યક્તિ જુદી.જુદી રીતે તૈયાર બની રગભૂમિમાં અનેક જાતના અભિનય કરે છે. તેમજ દરેક વસ્તુ કુદરતી વિવિધ રૂપમાં જુદા જુદા કામ કર્યા કરે છે. કઈ વસ્તુ નકામી નથી અને કાઇ વસ્તુના નાશ પણ થતા નથી, શ્રી ઇંદ્રનારાયણ મુખાપાધ્યાય,

Page #15

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
–-ભેદ સૂરમતા.
પ્રથમ મી. ડાલ્ટન સાહેબે સૃષ્ટિની ઉત્પત્તિ માટે પાંચ મહાતને પદભ્રષ્ટ કરી મૂળ કિસજન વિગેરે ૯૦ પદાર્થો હોવાનું બ્રહ્મવાક્ય ઉચ્ચાયું. કેચ તત્વશોધક કુરી તથા તેની સ્ત્રીએ રેડિયમ, થોરીયમ, યુરેનિયમ, વિગેરે ધાતુમાંથી સૂફમાતિસૂક્ષમ પરમાણુ ભાગવાળા ઇલૈકાનની શોધ કરી, મી. રદર્ટ, મી, સ્ટમ્સ, અને મી. સડીએ હમણાં સમસ્ત જગતની રચના અને નાશના હેતુ રૂપ અનંતાદિ તત્વવાળા આ ઈલેકટ્રોનની સાથે નાઈટન નામે ધાતુ હોવાનું સિદ્ધ કર્યું છે અને સૃષ્ટિના તત્વ દેવના ચમત્કાર જેવાના વ્યસની સર વિલ્યમ રામસે રેડીયમમાંથી નાઈટન-અને નાઈટનને ઉષ્ણતા આપી, તેમાંથી હેલયમની શોધ કરી છે. આ રેડિયમની ગુપ્ત પ્રચંડ શક્તિ ક્ષય પામી, અતિ પરમાણુમાં બદલાઈ ઉષ્ણતારૂપે વ્યક્ત થાય છે. આ પ્રચંડ શક્તિ સર્વમાં છે જેથી સ્કૂલ સક્ષમ રૂપે અને સૂક્ષ્મ સ્થળ રૂપે પરિણમે છે. એક ઘન સેંટીમીટર જગ્યાના નાઈટનનું હેલિયમમાં રૂપાંતર થતાં જે ઉષ્ણતા છૂટે છે તે ચાલીશ લાખ ઘનસેંટીમીટર હાઈડ્રોજન વાયુને ઉત્પન્ન કરનાર ઉષ્ણતા જેટલી છે–પછી સર વિલિયમ રામ્સ નાયટનને શુદ્ધ પાણીમાં નાખી હાઈડ્રોજન અને ઓકિસજનની સાથે રહેલા નીન તત્વની શેધ મેળવી છે. વળી ત્રાંબાના ઈજન અને ઓકિસજનથી થયેલ કેપર નાઈટ્રેટ અને નાઈટનના સંયોગથી આગાન શો અને શિલિન વિગેરે પદાર્થોમાંથી કાર્બનની ઉત્પત્તિ કરી છે.
હવે સર વિલીયમ રામ્સ, મી. રદરફર્ડ અને મેડમકુરી વિગેરેએ સૂમમાંથી નાયટન વિગેરે અને નાયટનમાંથી રેડીયમની ઉત્પત્તિ કરી, લેઢાનું સપનું બનાવ વાનો અખતરે પ્રારંભે છે.
=પ્રાતઃકાળ ૧૩/દ પારસમણી,
____ =प्रवासी ૨૨/૪ –સ્વરૂપ લક્ષણ
અત્યાર સુધી જે વ્યવહારમાં અવિભાજ્ય પરમાણું મનાતે હતો તે પણ અનંત સૂક્રમ પરમાણુના સમૂહરૂપ છે અને હાઈડ્રોજન ઓકિસજન, ઇલેકટ્રોન, નાયટન, હિલિયમ, નીન, ઔગાન, સિલોન, અને કાર્બન, વિગેરે તત્વના અણુઓ પણ સ્થલ પરમાણુની નજીકનાજ રૂપકે છે. એટલે તે દરેકમાં અનંત સૂમ પરમાણુઓ છે જ્યારે વિજ્ઞાનવિદોને અડકીને રહેલ પાસે પાસેના પરમા
માં પૂણમાના સૂર્ય અને ચંદ્ર જેટલું અંતર દેખાશે ત્યારે તેના સર્વથા સૂક્ષમ પરમાણુને ભેદ પણ તેઓના ખ્યાલમાં આવશે. રૂપ, રસ, ગન્ધ અને સ્પર્શ, એ યુગલોનું લક્ષણ છે જેથી અનેક રંગના પડવાળી પીપરમેંટની ટીકડીમાં જૂના રંગને નાશ થતાં નવા નવા રંગે માલુમ પડે છે અથવા વાસણને ઘસતાં વિશેષ

Page #16

વિશ્વરચના પ્રબંધ.
પણે ચળકાટ વ્યક્ત થાય છે તેમ પુદ્ગલોમાં વિવિધ રૂપ વિગેરેની વ્યસ્તતા થાય છે. જેમ રેતીમાં પ્રવાહી દ્રવ્ય નથી તેથી તે પીસતાં કોઈ જાતનો રસ નીકળતે નથી પણ તેલમાં અવ્યક્ત તેલ છે તે ખીલતાં તેલ બહાર નીકળે છે. અરણમાં અવ્યકત અગ્નિ છે તે ઘર્ષણ થતાં બહાર નીકળે છે, તેમ દરેક પુગલ પરમાણમાં અવ્યકત, અકથ્યપણે રૂ૫ વિગેરે રહેલા છે અને તે તેમાં વ્યક્ત થતાં આપણી બુદ્ધિમાં અસ્તિત્વનું જ્ઞાન થાય છે અને જો એમ પ્રત્યેક સૂક્ષ્મ પરમાણુમાં રૂપ, રસ, ગંધ, અને સ્પર્શ ન હોય તો અનેક પ્રકારનો વિરોધ ઉભું થાય છે.
ઉદાહરણ–૧ રૂ૫. તેલવાળું કપડું સાબુના સ્પર્શથી લાલ થાય છે. તે લાલાશ કયાંથી આવી ? ૨ રસ. ઘાસ, આંચળ, દુધ, ફટકડી, કે ઉષ્ણતામાં ખટાશ નથી છતાં ફટકડી કે બીજા સંયોગથી થયેલ દહીંમાં ખટાશ કયાંથી આવી? પિપિયા ઝાડનું આદિ તત્વ બી કડવું છે, મૂળ, થડ, ખાતર, પાણી વિગેરે મીઠાશ વગરના છે; છતાં પિપૈયા ફળમાં ગળાશ કયાંથી આવી? ૩ ગંધ. અને અને નવસાર મેળવવાથી વાસ છુટે છે. વસ્તુના સેડને ચાર છ દિવસ રાખવાથી વાસ છુટે છે આ વાસ કયાંથી આવી ?
૪ સ્પર્શ–ચકમક પત્થર અગ્નિ ખેરવે છે, ચુનાના ગાંગડામાં કે સોડામાં પાણી નાખતાં ગરમી છુટે છે, આ ઉષ્ણતા કયાંથી આવી? જુવાન કે વૃદ્ધના કઠિન કે કર્કશ હાડકાનું મૂળ બાલ્યાવસ્થાનું કેમળ હાડકું છે અને તેને આહાર પાણી અને વાયુ પણ કોમળ મળે છે છતાં આ કશતા. કઠિનતા કયાંથી આવી?
સખ્ત વાસવાળા એનીયા ગેસનું મૂળ ગેસવાસ રહિત હાઈડ્રોજન છે તે તે વાસ ક્યાંથી આવી? ત્રાંબુ અને જસતના મિશ્રણમાં કાંઈ વાસ ઉત્પન્ન થાય છે તેનું મૂળ શું?
–સત્ય ૨ ૯ થી ૧૧ –ભૂતયોનિના સૂક્ષ્મ દેહાણે.
સાઈટીકલ રીચર્સ સભાના સભાસદ ગામઠી ભૂતને માનતા નથી પણ સુધરેલા ભૂતને માને છે. મી. રીટે ઈટાલીયન મીસ લટાગેરાના ભૂતના ફોટા પડયા છે તેની છબીઓ કાચ ધાતુની પુતળીની છબી જેવી છે. ભૂત લીંગને માટે કેળવાએલી આંખે જોઈએ છે.
–સત્ય ૨, પાનું પ૨૪. ૩–વરખનું માપ. એક ઇંચમાં ૨૮૨૦૦૦ વરખના પતરાં સમાય છે.
કેળવણું ર૭/૧/ પાને ૨૨,
ઓગસ્ટ સને ૧૯૧૪
X
X

Page #17

જીવ, મન અને ઈઢિઓના સંલાપરૂપ કથા.
આ હેતે ભવ્યજનો! જીવ, મન અને ઈદ્રિયના સંલાપરૂપ આ કથા વાંચતાં, હરિ વિચારતાં કુમતિ ભાગી છુટે છે, પાપમલનો નાશ થાય છે, અત્યંત
વિશુદ્ધ વાસના -ભાવના જાગ્રત થાય છે, મોહરૂપ વિષ દૂર થાય
છે. વિષયની વિષમ વાસના તૂટી જાય છે, હૃદયમાં વિવેક-ધર્મગુણ પ્રગટ થાય અને જેથી પ્રશમ ગુણમાં આદર ઉત્પન્ન થાય છે. લાવણ્ય-લક્ષમીના સ્થાનરૂપ દેહનામે પાટણ (નગર) છે જે સુધા, તૃષા,
સુખ, દુ:ખ, હર્ષ અને શક પ્રમુખ પ્રજાજન સહિત છે, વળી કથા, જ્યાં વિવિધ નાડીરૂપ માર્ગમાં સંચરનાર પવનરૂપ રખવાલ
(કોટવાલ) છે. જ્યાં ઘણું ધર્મને પ્રગટ મહિમા છે અને નવ દ્વાર જ્યાં સુપ્રતિષ્ઠિત છે. ત્યાં આત્મા નામે રાજા કે જે બુદ્ધિરૂપ મહારાણું સાથે વિવિધ ભેગ-ઉપભેગમાં આસક્ત થઈને નિરંતર રાજ્ય ચલાવે છે. તેને મનરૂપ મહામંત્રી કે જેને તે પોતાની તુલ્ય માને છે. તે મહાકેશલ–ચાતુર્યના ભાજનરૂપ, વિસ્તૃત કીર્તિયુક્ત અને રાજ્યના કાર્યો બજાવવામાં પરાયણ છે. વળી પ્રગટ ગુણયુક્ત સ્પર્શ, રસ, ધ્રાણ, વેચન અને શ્રવણ એ પાંચ ઇદ્વિરૂપ, એ મંત્રીના પાંચ પ્રધાનજને છે.
હવે એકદા અવસર મેળવી, પોતાના પરિવાર સહિત મંત્રી, બે હાથ જોડીને આત્માને કહેવા લાગ્યું કે– અજ્ઞાન તે કોટિ જીને ઘસડીને ઘણું દુ:ખમાં નાખી દે છે. એ દુષ્ટ એક પિતાના જીવિતને માટે આમ કરે છે. તેથી જાણે એ વજથી ઘડાયેલ હોય તેમ લાગે છે.” એમ સાંભળતાં આત્મા ખેદથી ભજન ન કરતાં તરત ગુસ્સે લાવીને કહેવા લાગ્યા–“હે મન-મંત્રી ! મારા પ્રસાદથી તું મદોન્મત્ત બની ગયું છે અને પોતાની યેગ્યતાને જાણતા નથી, કે જેથી તું મૂઢ બીજાના પર અદેખાઈ લાવે છે. વિવિધ આરંભ અને અબ્રા સેવનાર તું ક્યાં અને જીવ–રક્ષા કયાં ? લોચનહીન પુરૂષ તે રત્નની પરીક્ષા કરવાને શું સમર્થ થઈ શકે? જે પંચ મહાવ્રત ધારણ કરે છે, જે દુષ્કર તપ તપે છે, જે નિર્મળ ચારિત્ર

Page #18

જીવ, મન અને ઇંદ્રના સંલાપરૂપ કથા. પાળે છે અને જે જીવોની રક્ષા માટે ઉપદેશ આપે છે તેવા મુનિઓને પ્રણામ કરવા તે યુક્ત છે. વળી તે જડ ! તું જે બોલે છે, તે મને અયુક્ત લાગે છે. વળી હે નિર્લક્ષણ મન ! ઉંટના પગે શું નપુર શોભે ? તું ચપલ–શિરોમણિ અને વિષયાસક્ત છે, નિ:સત્વ અને અવિવેકી છે. હે મન ! તું જે કાંઈ દુષ્કર્મ કરે છે, તેના ચાગે હું ભવોભવ અનેક પ્રકારની વિડંબના પામું છું.” ત્યારે મને કહેવા લાગ્યું
હે ગુણોત્તમ સ્વામિન ! તમાંરા પ્રસાદથી હું મોટા મનોરથ જો કરૂં તો તમે મને શા માટે અટકાવે છે? માટે હવે પ્રસાદ લાવીને મને કોઈ વ્યવસાય બતાવે; કારણ કે હું અનેક અનર્થ નીપજે તેવું કંઈ કામ કરતું નથી, અને એ વાત ખોટી પણ નથી; કારણકે સ્પશન પ્રમુખ પાંચ મારા નિગી જન છે, તે મદેન્મત્ત અને નિરંકુશ હસ્તીની જેમ અયુક્ત કાર્ય કરે છે. તે એ કુપ્રધાનને ફેડીને તેના સ્થાને મને બીજા નિયુક્ત પુરૂષ આપે. હે સ્વામિન્ ! જુઓ, એ શિલ્યરૂપ છે અને નિરંતર અનેક અનર્થ પ્રગટાવે છે.”
એવામાં સ્પર્શનેંદ્રિયે કહ્યું–“હું એક સમગ્ર શરીરને રૂંધી બેઠી છું. અહીં બીજી ઇદ્રિમાં તપાસતાં એક મન સમાન બીજું કોઈ પ્રેરક નથી એ ગમ્ય કે અગમ્ય કંઈ ગણતું નથી, કિલષ્ટ અબ્રહ્મની અભિલાષા કરે છે, સ્વદારા છતાં એ વેશ્યાની ઈચ્છા કરાવે છે. પરસ્ત્રી ગમનનાં દુ:ખ ઉપજાવે છે. શિશિરઋતુમાં એ નિત સ્થાન, ઘરમાં અગ્નિની સગડી, સુગંધી દ્રવ્ય, તેલ તથા બહુ વસ્ત્રની સગવડ કરે છે અને ગ્રીષ્મઋતુમાં હે નાથ ! એ ચંદન-લેપ, પુષ્પ, જલાવગાહ અને કુવારા આગળ બેસવાની ઈચ્છા કરે છે, વળી વર્ષાઋતુમાં જળ અને કાદવના પ્રસંગરહિત અછિદ્ર ભવનતલને એ શોધે છે, એમ વિવિધ વિષયોની ઈચ્છા કરતાં પણ એ કદિ સ્પર્શનેંદ્રિયથી તૃપ્તિ પામતું નથી. બુધજને એના દુશ્ચરિત્રની ભારે નિંદા કરે છે. તે સ્વામિન્ ! એના આવાં કર્મોને લીધે અનેક જન્મમાં તમે પીડા પામ્યા અને વિડંબના સહન કરે છે. તેમ ભક્ષ્યાભઢ્યના વિવેક વિના મૂઢ બનેલ રસવિષયની ગૃદ્ધિરૂપ દોલા (હળા ) પર આરૂઢ થયેલ તથા પેય–અપેય વસ્તુને વિચાર ન કરનાર રસના પણ અનેક અનર્થ ઉપજાવે છે. કારણ કે વનમાં સંચરતા કંઈપણ અપરાધ ન કરતા, તૃણ અને સલિલ (જળ) માત્રથી મનમાં સંતુષ્ટ થનારા તથા જરાપણ ખડખડાટ સાંભળતાં ભયભીત બનતા એવા હરિણ, શશલા, સંબર, વરાહ વિગેરે નિરાધાર પ્રાણીઓને, નિરંતર મજબુત અને દેડાવી, હાથમાં ભાલા ધનુષ્ય અને બાણ ધારણ કરી તથા પોતાના પ્રાણેને પણ સંશયમાં નાંખીને પણ કેટલાક નિર્દય જનો શિકારમાં પ્રવર્તતાં મારી નાખે છે, કેટલાક નિષ્કરૂણ બનીને સમુદ્રના ગંભીર જળમાં વિચરતા મને હણે છે. વળી ફૂર બનેલા કેટલાક જને, નિર્દોષ, લાવરી, તીતર, દહિક અને મયૂરની ગરદન
૧ હવા વગરનું સ્થાન

Page #19

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. મરડે છે હે સ્વામિન્ ! દુષ્કૃતથી કલુષિત રસનાના એ વિલાસો તમારી આગળ કેટલા કહી બતાવું? કે જે અત્યંત નિપુણ પુરૂષ, સેંકડો વરસે પણ કોઈ રીતે પૂરા કહી ન શકે. વળી વિવેક રહિત પ્રાણેદ્રિય, બધી સુધિ વસ્તુને ઈરછે છે અને દુર્ગધિ વસ્તુ તરફ તે રોષ બતાવે છે, એ પણ એક મોટો દોષ છે. તથા જે કે દષ્ટિને અબલા કહીને વર્ણવી છે, તથાપિ એ દુષ્ટ અત્યંત ચપળ છે. એ શુચિ કે અશુચિન પરિહાર કરતી નથી અને યુક્ત કે અયુક્તને પણ એ અવશ્ય જુએ છે. પદારાના પ્રવર્તનમાં સ્પશે દ્રિયની એ ખરેખર એક દૂતી સમાન છે, વળી રસનાને વધારે લુબ્ધ બનાવવામાં એ મદદગાર બને છે. હે પ્રભુ ! એ કેટલાં દુ:ખો ન ઉપજાવે? વળી શ્રવણ જેમ વિટ ( કામી ) જનેના વચન સાંભળે છે, તેમ મુનિનો ઉપદેશ, નેત્રો બંધ કરીને પણ ન સાંભળે તેમજ ગાનતાન, વેશ્યાની વાત કે કલહ સાંભળવાથી અવિવેક નિરંતર વધ્યા કરે છે. એમ વિષયના વેગમાં ચડેલ એક એક ઇંદ્રિય પણ સમસ્ત જગતને જગાડી મૂકે છે, તો એ પાંચે જ્યાં બેદ પમાડતી ખેલી રહી છે, ત્યાં કુશળતા કયાંથી? માટે હે વિચક્ષણ દેવ ! તમે બરાબર તપાસ કરે, કે અહીં સ્પર્શન પ્રમુખ પાંચ પ્રધાને, ચપળપણાથી કંઈ વિપરીત આચરણ કરે છે. તેથી તમને ભવોભવ અનિષ્ટ દુ:ખ પ્રાપ્ત થાય છે. જે તમને મારા વચનમાં વિશ્વાસ ન હોય, તે આ એક મનને બાંધીને પકડી રાખો, એના વિના જે ઇન્દ્રિય પિતાના વિષયમાં પ્રવર્તમાન થાય, તો મને દોષ આપજે અને વળી હે સ્વામિન્ ! તમે સ્પર્શન પ્રમુખના કુલ, શીળ કે ગુણોની પણ પરીક્ષા કરી નથી, કારણ કે કુળ, શીળની પરીક્ષા ન કરવાથી સેવકે સ્વામીને દુઃખ આપે છે. માટે હે વિચક્ષણ દેવ! ઇક્રિયાના કુળ, શીળ અને ગુણે પૂછે.”
હવે બુદ્ધિદેવીને એક વિમર્શ નામે શ્રેષ્ઠ બંધુ છે અને તેનો પ્રક" નામે કુમાર છે, કે જેનામાં અસાધારણ વિવેક વિદ્યમાન છે, તે બંને ત્યાં આવ્યા અને મસ્તક નમાવી, પ્રણામ કરતા પોતાના રાજાની સમક્ષ પૃથ્વી પર બેઠા. એટલે આત્મરાજાએ આદર પૂર્વક મીઠા બેલથી તેમને આસન પર બેસાર્યા. પછી રાજાએ તેમને પૂછયું કે--આ પાંચે ઈદ્રિયોના કુળ, શીળાદિક કહે.” ત્યારે હાથ જોડીને વિમર્શ કહેવા લાગે--“હે સ્વામિન ! સાંભળો–
(ચાલુ)

Page #20

00000000000000000
કલ્પસૂત્રના એક વર્ષાંકનું અવલાકન.
oooooo00000000000
રમપુનિત જૈનશાસ્ત્રોનુ ઐતિહાસિક અવલેાકન કરીએ તે આપણને એટલું મળી શકે છે કે, વિશ્વોદ્ધારક પરમાત્મા મહાવીરના મુખમાંથી આગમ પ્રવાહ પ્રસર્યા હતા અને કાળાંતરે ખાર દુકાળી વિગેરે વિષમ પ્રસંગે ઉપસ્થિત થતાં પડનપાનાદિ ક્રમમાં ક્ષતિ થવાથી આ આગમ પ્રવાહ સર્વવિહાણેા થવા માંડ્યો હતા. અંતે હજાર વર્ષ જતાં તે દ્વાદશાંગીમાંથી એકાદશાંગી અને એક પૂર્વ જેટલું જ્ઞાન ખચવા પામ્યું. જે વખતે તે જ્ઞાનને ધારણ કરનારા પરમ પ્રભાવક પુરૂષ દેવ ગણી
ક્ષમાશ્રમણ હતાં.
વીર નિર્વાણની દશમી શતાબ્દીના ઉત્તરાર્ધ કાળના મહર્ષિઓએ આગમેાનું સંરક્ષણ કરવા માટે વિચાર ચલાવ્યે . અને ઉત્તરાપથ ( પૂર્વદેશ ) તથા દક્ષિણપથના મુનિઓની વિશાળ એ સભા મળી, જે પૈકીની એક સભા મધુરામાં મળી હતી, જેના કાર્ય પ્રવર્તક પૂજ્યપાદ સ્કંદિલાચા જી હતા. ( યાગશાસ્ત્રવૃત્તિ પ્રકાશ ૩, શ્લાક ૧૯ ) અને મીજી સભા વલ્લભીપુર ( વળા ) માં મળી હતી, જેના પ્રમુખ પુજયપાદ દેવિધ ગણી ક્ષમાશ્રમણ હતા. આ બન્ને વાચનામાં આગમ, ભાષ્ય, નિર્યુક્તિ તથા ગ્રંથાના કરાડા શ્ર્લેાકેા પુસ્તકાઢ થયા હતા. અને આ બન્ને વાચનામાં સગ્રહ કરેલ પ્રથાના સમન્વય કરતાં રહેલ પાડ઼ભેદને વાયળાંતરના ચિન્હાંકથી કાયમ રાખી લેખિત ગ્રંથાના વારસા ભાવી જગતના ઉપરકાર માટે મૂકયા હતા.
આ આગમ ગ્રંથૈામાં અંગ, ઉપાંગ, કાલિક, ઉત્કાલિક, મૂળ, પયજ્ઞા, આવ ચક, વિગેરે ચર્યાશી આગમા નીયુક્તિએ તથા ભદ્રબાહુ સ ંહિતા, ઉપદેશ માળા, વિગેરે અનેક ગ્રંથેાના સમાવેશ થાય છે.
પૂર્વાચાર્યાએ આ બન્ને વાચનાના સ્મૃતિ ચિન્હાંક તરીકે શ્રી દેવવાચકજી કૃત નંદીસૂત્રમાં તથા ચતુર્દશ પૂર્વધર શ્રી ભદ્રખાતુસ્વામી કૃત કલ્પસૂત્રમાં સ્વકા
૧ ભાષા સાહિત્યના ચાર સ્તંભ પૈકીના એક પૂજ્યપાદ શ્રી દેવગિણી ક્ષમાશ્રમણ છે. જેઓએ સાળ વર્ષની વયે દીક્ષા લીધી હતી. તેએાએ ટુક મુદતમા લખી શકાય એવા સ્વરૂપમાં મૂળ આગમાને પ્રથાના સક્ષેપ કરી પુસ્તકા લખ્યા-લખાવ્યા છે. દશાશ્રુત સ્કંધના ૮ મા અઘ્યયનમાં વીર ચિરત્રને પાક પણ આવી જ રીતે સક્ષેપેલ છે. જ્યારે તેનું સમસ્ત વિવરણ પરમ પુનિત કલ્પસૂત્રમાં રાખેલ છે. પણ માત્ર શ્રી કલ્પસૂત્રની સ્થવિરાવળા વાચનાની યાદમાં નવી યેાજેલ હાય એમ સંભવ છે.

Page #21

૧૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
લીન પટ્ટાવળનો ઉલ્લેખ કરેલ છે. જેથી આ બન્ને આગામે માથુરી વાંચના અને વલભી વાચનાના વિશિષ્ટ ગ્રંથો હોય એમ સમજી શકાય છે.
ત્યાર પછી શ્રી જીનભદ્રગણી, ક્ષમાશ્રમણ શ્રી શીલાંસૂરિ, શ્રી અભયદેવસૂરિ, શ્રી મલયગરિસૂરિ વિગેરે પરમ પ્રભાવક પુરૂષોએ વિવિધ ભાષ, ટીકા, ચુર્ણિ અને ટપણની રચનાવડે આગમપ્રવાહને સમૃદ્ધ બનાવ્યા છે, જે અદ્યાપિ પર્યત અવિચિછન્નપણે વીતરાગ માગને વહન કરી રહ્યો છે.
આ રીતે આગમોના ઐતિહાસિક સંસ્કરણે તપાસ્યા પછી આગમાં સાલવારીના ઉલેખ ક્યાં ક્યાં છે તે તપાસીએ તો શ્રી કલ્પસૂત્ર શીલાંકરિની ટકા અને અભયદેવસૂરિની ટીકામાં સંવતના ઉલ્લેખો મળી શકે છે. તેમાંથી કલ્પસૂત્રને વર્ષા ક એક નવું મહત્વ પ્રકટાવે છે–નવું અજવાળું પાડે છે.
સ્થવરાવળીમાં પ્રાંતે લખ્યું છે કે समणस्स भगवओ महावीरस्स जावसव्वदुक्खपहीणस्स नववास सयाई बिइक्वं. ताई, दसमसस्सय वाप्ससयस्स अयं असीइमे संवच्छरे काले गच्छइ ॥ वायणंतरे पुण अयं तेणउए संवच्छरे काले गच्छइ, इति दिसइ ॥ १४८ ॥
અર્થ-જાવત્ સર્વ દુ:ખ મુક્ત શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના નવ વર્ષ વ્યતિકમ્યા છે, અને આ દશમા શતકનું એંશમ્ (૯૮૦) વર્ષ જાય છે. પરંતુ અન્ય વાચનાના મતે (મતાંતરે) આ ત્રાકું (૯૯૩) વર્ષ જાય છે એમ દીસે છે. જે ૧૪૮ |
આ સૂત્રના અર્થમાં સંપ્રદાય વચનિકા છે કે–
वलहिपुरंमि अ नयरे, देवद्रि पमुह सयल संघेहिं ।
पुत्थे आगमु लिहिओ, नबसय सीआउ वीराओ ॥ १ ॥ અર્થ–વલ્લભીપુર નગરમાં દેવર્ષિ પ્રમુખ સકળ સંઘે વિરથી ૯૮૦ વર્ષ પુસ્તક ઉપર આગમ લખેલ છે.
૨ જંબુદીપ પ્રજ્ઞપ્તિ તથા કલ્પસૂત્રમાં કહેલ તીર્થકરના કલ્યાણકની કાળ ગણનામાં અને કલ્પસૂત્રની ટીકાની કાળ ગણનામાં જરાક વિસંવાદ માલુમ પડે છે એટલે ત્રીજા આરાની પૂર્ણહૃતિમાં વર્ષ ૩ માસ ૮૫ બાકી રહેતાં ઋષભદેવ ભગવાન નિર્વાણ પદ પામ્યા છે, તેમજ ચોથા આરાના વર્ષ ૩ માસ ૮Iી બાકી રહેતાં પરમાત્મા મહાવીરદેવ નિર્વાણપદ પામ્યા છે. તે પ્રભુ ઋષભદેવભગવાન અને પ્રભુમહાવીર સ્વામીના નિર્વાણને બેતાલીશ હજાર વર્ષ હીન એકક્કોડાકડી સાગરોપમનું આંતરું રહે છે, જ્યારે ટીકામાં અજીતનાથ પ્રભુ અને ઋષભદેવ પ્રભુના આંતરા મેળવતાં વર્ષ ૩ અને માસ ૮ નો વિશેષ ફરક રહે છે.

Page #22

કલ્પસૂત્રના એક વર્ષ કનુ' અવલાકન.
કળિકાળ સર્વજ્ઞ શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ લખે છે કેभगवद्भिर्नागार्जुनस्कंदिलाचार्य प्रभृतिभिर्न्यस्तं ॥
नवशताशीति वर्षे, वीरात्सेनांगजार्थमानन्दे ।
संघ समक्षं समहं, प्रारब्धं वाचयितुं विज्ञैः ॥ १ ॥
અ—ભગવાન નાગાર્જુન, સ્કંદિલાચાય વિગેરે એ પુસ્તકા લખેલ છે. કેટલાક આચાર્ય કથે છે કે—
૧૭
અથ—વિજ્ઞાએ નવસા એંશી વષૅ વીરસેનના પુત્ર માટે આનન્દ્વનગર (વડનગર ) માં સંઘ સમક્ષ મહાત્સવ પૂર્વક ( કલ્પસૂત્ર ) વાંચવાના પ્રારંભ કર્યા છે.
એવી પણ માન્યતા છે કે—૯૮૦ વર્ષે ધ્રુવસેન રાજાની સમાધિ માટે કલ્પ સૂત્રની વાંચનાના પ્રારભ થયા છે.
મુનિ સુંદરસૂરિ કહે છે કે—
नवशता शीति वर्षातिक्रमे पुस्तक वाचना प्रवृत्ता, नवशत त्रिनवति वर्षे चपर्षद वाचनेति ॥
निंदांक शरद्यचीकरत् त्वच्चैत्य पूते ध्रुवसेन भूपतिः
यस्मिन्महै संसदिकल्प वांचना - माद्यां तदानंन्द पुरं नकः स्तुते ॥ १ ॥
અ—જે નગરમાં સભામાં વીરથી ૯૩ મી શરદઋતુ જતાં ધ્રુવસેન રાજાએ મહાત્સવપૂર્વક આદ્ય ૫ વાંચના કરાવી, તે આનન્તપુર નગરની કાણુ સ્તુતિ નથી કરતુ. ૧
ઉપાધ્યાયશ્રી ધર્મ સાગરજી કહે છે કે—
અર્થ - —૯૮૦ વર્ષે પુસ્તક વાંચના થઇ, અને ૯૯૩ વર્ષે સભામાં વાંચન થયું ઉપાધ્યાયશ્રી વિનયવિજયજી મહારાજ કચે છે કે—
नवशता शीति तम वर्षे कल्पस्य पुस्तके लिखनं,
नवशतत्रिनवतितम वर्षच कल्पस्य पर्षद वाचनेति ॥
અ- -૯૮૦ વર્ષ કલ્પસૂત્ર પુસ્તકરૂપે લખાયુ. અને ૯૯૩ વર્ષ કલ્પસૂત્ર સભામાં વહેંચાયું.
"2
આ પ્રમાણે કલ્પસૂત્રના એક શબ્દના અર્થમાં અનેક ઉલ્લેખા મળી શકે છે. પણ તેમાં “ અમુકજ ઉલ્લેખ સત્ય છે એમ તા એકદમ કહી શકાય નહીં, જ્યારે “ દરેક વચના અવિશ્વસ્ય છે ” એમ માનવાની ધૃષ્ટતાપણ કરી શકાય નહીં.

Page #23

૧૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
વળી ધ્રુવસેન રાજાને સમયકાળ શેધિએ તે!, વીર નિર્વાણુથી ૯૮૦ વર્ષે ધ્રુવસેન નામે કાઈ રાજા થયા હેાય એવા ઐતિહાસિક ઉલ્લેખ મળી શકતા નથી. જ્યારે ત્યારપછી ટુક મુદ્દતમાંજ વલભીવશી ધ્રુવસેન રાજા થયેલ છે, જેની વંશાવળી નીચે મુજમ છે.
વલભી રાજવંશને આદિ પુરૂષ સૂર્યવંશી કનકસેન ગુપ્તસ ંવત ૨૦૦ ( વિક્રમાખ્ત ૫૭૬ ) માં (?) લેહકટથી ( અયાખ્યાથી ) સૌરાષ્ટ્રમાં આવ્યેા હતેા, જેણે પ્રથમ પ્રયત્નમાંજ પરમારને રાજભ્રષ્ટ કરી વડનગર સ્થાપ્યુ હતુ, તેના પુત્ર મહામદનસેન પાત્ર સુદેત અને પ્રપૌત્ર વિજયસેન થયા. વિજયસેને ૧ વિજયપુર (ધેાળકા), ૨ વૈદભી, અને ૩ વલભી ૪નગર વસાવી વલભીમાં પેાતાની રાજગાદી સ્થાપી હતી. તે વલભીવ શના આદિ રાજા હતા. જેના શીલાલેખામાં તરીકેના ઉલ્લેખ મળી શકતા નથી, પણુ “ સેનાધિપતિ વિજયસેન ભટ્ટારક એવું નામ મળી શકે છે તેની પછી આ પ્રમાણે અઢાર રાજાએ થયા છે. (કા॰ સ॰ સવલભીવશ )
“ રાજા
""
૧ વિજયસેન ભટ્ટારક, ૨ ધરસેન ( વિક્રમ સંવત્ ૫૩૫ ? ), ૩ દ્રોણસિંહ, ૪ ધ્રુવસેન, ૫ ધરભટ્ટ, ૬ ગ્રસેન, ૭ ધ્રુવસેન, ૮ શિલાદિત્ય, હું ખરગ્રહ, ૧૦ ધરસેન, ૧૧ ધ્રુવસેન, ૧૨ ધરસેન, ૧૩ ધ્રુવસેન, ૧૪ ખરગ્રહ, ૧૫ શિલાદિત્ય, ૧૬ શિલાદિત્ય, ૧૭ શિલાદિત્ય, ૧૮ શિલાદિત્ય, ૧૯ શિલાદિત્ય,
આ પરંપરામાં ભટાર્ક સેનાધિપતિને ગણતાં આગણીશ, અને તેને ન ગણીએ તેા અઢાર રાજાએ વલભીવંશમાં થયા છે.
શત્રુંજય *"મહાત્મ્યમાં પણ કહ્યું છે કે—
*3 કદાચ આનન્દ્રનગરમાં કે જીની વલ્લભીમાં આપરમાર રાજાની પૂર્વે અનપત્ય ધ્રુવસેન રાજા હોય, અને જેના વખતમાં કલ્પસૂત્ર વંચાયુ' હોય.
** આનન્દપુરના સ્થાને વડનગર, અને જુની ( જીણીશીણું ) વલભીના સ્થાને નવી વલભી, વસાવ્યાં એટલે જીના નગરને મજમ્મુત બનાવ્યાં. અથવા આનન્દપુર અને પ્રાચીન વલભીની પાસેની ભૂમિમાં નવાં વડનગર અને વલ્લભીનગરની સ્થાપના કરી એમ સભવે છે. (૫૧)
* ૫—કેટલાક મહારાયે.. ફૅચ ॥ ૨-૩ ॥ સન્નીર્વ ્ ॥ તત: મારવતસ્તુ || RE॰ || ઇત્યાદિ શ્લોકા દેખી શત્રુંજય મહાત્મ્યને અર્વાચિન ગ્રંથ તરીકે ઓળખાવે છે. પણ વિક્રમસવની પાશ્ચાત્ય શેાધ ખેાળ પ્રમાણે ચંદ્રગુપ્તનેજ સત્ય વિક્રમાર્ક માની વિમાઋતનાને ચંદ્રપુન્નત કે વલ" મ્યામ્ય એવા શબ્દો લઇએ તે આ શ્લાક ઇતિહાસમાં મહત્વનું સ્થાન લ્યે છે, કેમકે વલભીસવત્ ૪૭૦ એટલે વિક્રમસવત્ ૮૪૫ માં શિલાદિત્ય થયેલ છે. અને તે અરસામાં હિંદમાં બબ્દોનુ જોર હતું જેના ય માટે ધનેશ્વરસૂરિએ અનન્ય પ્રયત્ન કર્યો હોય, ( શકારાચાર્યજી પણ ત્યાર પછીના કાળમાંજ થયા છે) એ બનવુ સ ંભવિત છે. ઉત્કીર્ણ કામાં પણ વલભી સંવત્ ૪૭૭ લગભગના દાનપત્રા મળ્યા છે અને શત્રુંજય મહાત્મ્યમાં પણ એ અપ્રસિદ્ધ સવત્કાળના ઉલ્લેખ છે. એટલે આવા ગ્રંથને હરિષુપ્ચ્યુતિથી “ અર્વાચિન ' ના વિશેષણા આપીએ તે પ્રશંસનીય નથી.

Page #24

ઉટ
કલ્પસૂત્રના એક વષકનું અવલોકન. शत्रुनयोद्वार कर्तु-रष्टादश नृपेशितुः वलभ्यां श्री सुराष्ट्रेश-शिलादित्यस्यचाग्रहात् ॥ १ ॥ १४ ॥ सप्त सप्ततिमप्दाना मतिक्रम्यचतुःशतीं ॥ विक्रमार्का च्छिलादित्यो भविताधर्मवृद्धिसत् ॥ १४ ॥ २८६ ॥
અથ–શત્રુજ્ય તીર્થને ઉદ્ધાર કરનારા અઢારમા રાજા રાષ્ટ્રપતિ શિલાદિત્યના આગ્રહથી વલભીનગરમાં (૧૪) વિક્રમાદિત્ય (વલભી સંવત્ ) થી ૪૭૦ વર્ષ જતાં ધર્મની વૃદ્ધિ કરનારો સાતમો શિલાદિત્ય થશે (૨૮૬).
આ વલભીવંશનો બીજો રાજા ધરસેન અને ચોથો રાજા તેનો નાનોભાઈ ધ્રુવસેન છે જ્યારે ધરસેન વલભીની ગાદીએ હશે ત્યારે ધ્રુવસેન વડનગરમાં રહેતો હશે, અથવા પોતાના પિતા વિજયસેન ભટ્ટારકના રાજ્ય શાસનમાં તે વડનગરને કેઈ હાદાદાર હશે, અથવા પિતાને રાજ્યસન મલ્યું ત્યારે પણ તે બહુકાળ વડનગરમાં વસતો હશે, જેને પુત્ર મૃત્યુ પામવાથી રાજાના મનને શાંત કરવા માટે કલ્પસૂત્રનું પર્ષ વાંચન થયું હશે. પણ આ ઉપરથી પોતાના પીતાના રાજ્યકાળમાં પુત્રના મૃત્યુનો શોક ઓછો કરવા માટે ઘરસેને કલ્પસૂત્રનું શ્રવણ કર્યું હોય તે જ વીરનિર્વાણ સંવત્ ૯૯૩ માં ક૯પસૂત્રની પર્વ વાંચના થઈ છે એમ માની શકાય. તે સિવાય ૯૩ નો સંવત્ બંધ બેસતો થઈ શકતો નથી.
બીજી તરફ કલ્પસૂત્રમાં આગમવાંચનાના વર્ષને ઉલેખ હોય, પણ કલ્પસૂત્રની વાંચનાના પાઠનો ઉલ્લેખ હોય, એતો કઈ રીતે બુદ્ધિ ગ્રાહ્ય થઈ શકે તેમ નથી.
આ ઉપરાંત કપરિણાવાળી કાર, “પ્રાચિનકાળમાં + + + + પણ કલ્પસૂત્ર સભામાં વંચાતું હતું ” એવો સંભવ દેખાડે છે. તે પછી ધ્રુવસેનના સમયની વાંચનાની નોંધની શું જરૂર રહે છે? આપણ એક આવશ્યક પ્રશ્ન છે.
આ દરેક બાબતને નીચોળ નીચે મુજબ સમજાય છે.
શ્રમણ ભગવાન મહાવીર પછી ૯૦૦ વર્ષે આગમ વાંચનાની સભા ભરાઈ હતી. પણ તે કાર્ય એકજ વર્ષમાં પુરૂં થયું હોય એ બનવું અસંભવિત છે, એટલે વાંજનાનંત વાંચના પછીના તેરમે વર્ષે અર્થાત્ ૩ વર્ષે લખવાની પૂર્ણાહુતિ થઈ હશે અને બીજી રીતે કહીએ તો તેજ વર્ષમાં છેલ્લું કલ્પસૂત્ર લખાયું હશે અને પછી વીરાખ ૯૩ થી લગભગ ૧૦૧૫ સુધીમાં આનન્દપુરની સભા સમક્ષ કલ્પસૂત્ર વંચાયું હશે. ક૯પસૂત્રમાં નિર્દેશેલ અને વર્ષોકો આવા અર્થ કરવાથી અવિસં. વાદ પણે મળી રહે છે.
લી. આગમાન્યાસી.
+ આ લેખ ઐતિહાસિક દષ્ટિબીંદુથી સત્યવણમાં લખાયો છે. જે વિશેષ પ્રમાણે ન મળે ત્યાં સુધી “તદ્દન સત્ય છે એમ માનવાની આવશ્યકતા નથી. પણ આ સંબંધમાં વિશેષ શોધખોળ થાય તેવા પ્રયાસો કરવાની જરૂર છે.
લેખક.

Page #25

૨૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
જ
-
--
----
સાંસારિક જીવન.
વિઠ્ઠલદાસ મ. શાહ,
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૯૮ થી શરૂ) ચીડીયા સ્વભાવનો, કોધી અથવા ઈર્ષાળુ મનુષ્ય પોતાની જાતને તથા બીજાઓને દુઃખી કરવા સિવાય બીજુ કાંઈ નથી કરી શકતો. તે કોઈના પણ શુભ કાર્યની પ્રશંસા કરી શકતા નથી તેમજ કેઈને ઉત્તેજન આપી શકતો નથી. તેનું મુખ્ય કારણ તેની અવિચારશીલતા છે. જે માણસમાં જરાપણ સમજ શક્તિ હોય છે તે કદિપણ જાણી બુઝીને એવું કાંઈ પણ કામ નહિ કરે કે જેનાથી તેને પોતાને દુઃખી થવું પડે અને બીજાઓને પણ દુઃખી થવું પડે, આવાજ મનુષ્ય કે કઈ વાર આવેશ અથવા કોધમાં આવી જઈને લોકોને એવાં મર્મભેદી વચનો કહી નાંખે છે કે જેનું પરિણામ કહેનાર તેમજ સાંભળનાર બન્નેને અત્યંત ભયંકર થઈ પડે છે. મનુષ્યના હૃદય ઉપર નાની તેમજ મોટી સર્વ વાતનો કંઈને કંઈ પ્રભાવ અવશ્ય પડે છે. જે આપણે આપણું અવિચારીપણાને લઈને કોઈ કાંઈ અનુચિત વાત કહી બેસીએ છીએ તો તે જરૂર તેના ચિત્તને ક્ષુબ્ધ કરીને થોડું ઘણું દુબલ બનાવી દે છે, અને જો આપણે આપણું વિચારશીલતાને લઈને તેના સાથે કોઈ એવે વ્યવહાર કરીએ કે જેને લઈને એ ખુશી થઈ જાય તો આપણે માની લેવું કે આપણે તેને ઉત્તેજન આપીને બલવાન બનાવીએ છીએ. અર્થાત જે મનુષ્ય હમેશાં બીજાના દેજ જોયા કરે છે, જે બીજાઓની સાથે અન્ય ઝજ રહે છે તે સમાજને મોટો શત્રુ છે અને સમાજની ઉન્નતિમાં મહાઘાતકરૂપ નીવડે છે. એવા લેકે સંસારમાં હમેશાં દોષ અને દુ:ખની વૃદ્ધિ કરે છે અને કદીપણ સફલ-મનોરથ અથવા સર્વપ્રિય થઈ શકતો નથી, પરંતુ જે મનુષ્ય હમેશાં પ્રસન્નચિત્ત રહે છે અને જે પિતાના મધુર વચનોથી હમેશાં બીજાને ઉત્સાહિત કર્યા કરે છે તે સમાજની ઉન્નતિ કરવામાં મેં સહાયક બને છે. આવાજ મનુષ્ય પિતાના જીવનકાળમાં હમેશાં સર્વપ્રિય થાય છે, અને મરણ પછી પિતાની પાછળ સારી કીર્તિ મુક્તો જાય છે.
કેટલાક મનુષ્યને સ્વભાવ ઘણેજ ચંચળ હોય છે. સ્વભાવની એ ચંચળતા પ્રાયે કરીને મનુષ્ય ઉપર પોતાનો સવિશેષ અધિકાર ત્યારે જ જમાવે છે જ્યારે મનુષ્ય બાલ્યાવસ્થા સમાપ્ત કરીને સમાજમાં પ્રવેશ કરે છે. આવો મનુષ્ય દિપણ કોઈ વિષય ઉપર સંપૂર્ણ વિચાર કરી શકતો નથી અને તેથી કરીને તેનો નિશ્ચય બ્રમપૂર્ણ અને હાનિકારક હોય છે. જેવો એ કઈ બાબત ઉપર જરાપણ વિચાર કરે છે કે તરત જ તેનું ચંચળ ચિત્ત કોઈ બીજા વિષય ઉપર ચૂંટે છે. હવે

Page #26

સાંસારિક જીવન.
૨૧ પહેલી બાબત ઉપર જરા વિચાર કરીને તે જે પરિણામ લાવે છે તે તેને ઠીક લાગે છે, પરંતુ ખરી રીતે પરિણામ ઠીક હોતું નથી. આ નુકશાન આટલેથીજ અટકતું નથી. આગળ ચાલતાં જ્યારે તે પોતાના વિચારને કાર્યરૂપે પરિણત કરે છે ત્યારે તેના સ્વભાવની ચંચળતા એથી પણ વધારે નુકશાનકારક નીવડે છે. કાર્યને આરંભ તો એ કરી દે છે. પરંતુ તેનાથી થનારા લાભમાં તેને વિશ્વાસ હોતો નથી. એવી સ્થિતિમાં તેની માનસિક ચંચળતા તેની સામે બીજા કાળનું ચિત્ર રજુ કરે છે અને તે એમાં લાગી જાય છે. પહેલાં કાર્યની અંદર તેણે જેટલો સમય અને જેટલી શક્તિ વાપર્યા હોય છે તે સર્વ નકામું જાય છે. પરંતુ બીજું કામ પણ તે પિતાના ચંચળ સ્વભાવને લઈને કદિ પણ સારું કરી શકતો નથી અને તરતજ ત્રીજા કામમાં લાગી જાય છે. એ રીતે પ્રત્યેક કાર્યમાં તેના સમય અને શક્તિને દુરૂપયોગ થાય છે અને કોઈ પણ કાર્યમાં તેને કશે લાભ થતો નથી. એ મનુષ્ય સંસારમાં કદિ પણ કોઈ કાર્ય કરી શકતા નથી.
સ્વભાવની ચંચળતાથી કેવળ એટલું એકજ નુકશાન નથી, તેનાથી બીજા અનેક નુકશાન થાય છે. ચંચળ સ્વભાવને મનુષ્ય કદિપણ પોતાનું આચરણ સારું રાખી શકતો નથી. ઘણે ભાગે તે ખરાબ મનોવિકારોને વારંવાર ગુલામ બની જાય છે. કદાચ તેના ઉપર કોઈ સંકટ આવી પડે તો તે તેનાથી બચવાનો કઈ સારો ઉપાય નહિ શોધી શકે. બીજાની સત્યતા અને અસત્યતા વિગેરેને પણ તેને કદિ વિશ્વાસ હોતો નથી. જેનો સ્વભાવ ચંચળ હોય છે તેનું હૃદય પણ કદિ શાંત અને સ્વસ્થ નથી રહેતું, પ્રાયે કરીને તે બીજાઓને પણ શાંત અને સ્વસ્થ રહેવા દેતો નથી. બીજા લકે કદિ પણ તેની વાત અને કાર્યોને વિશ્વાસ કરતા નથી. સહુ સમજે છે કે એની ચિત્તવૃત્તિ બદલાતાં વાર નહિ લાગે. એ મનુષ્ય દ્રવ્યને પણ કદિ સંગ્રહ નથી કરી શકતો. તે ક્ષણમાં સુખી, ક્ષણમાં દુઃખી, ક્ષણમાં મહાન, ક્ષણમાં શુદ્ર, ક્ષણમાં ઉચ્ચ, ક્ષણમાં નીચ બની જાય છે. નાનામાં નાનું કારણ પણ એની સ્થિતિ અને વિચાર ફેરવી શકે છે.
એક વિદ્વાન મહાશયનો અભિપ્રાય છે કે સ્વભાવની ચંચળતાને લઈને મનુષ્યમાં દુર્બળતા આવી જાય છે. પરંતુ ખરી રીતે તો સ્વયં દુર્બળતા જ ચંચળતાનું કારણ છે. દુર્બળતાથી કેવળ ચંચળતાજ ઉત્પન્ન થાય છે એટલું જ નહિ પણ બીજા પણ અનેક દોષ ઉત્પન્ન થાય છે. આપણે આપણી જાતને સામર્થ્યવાન પ્રતિષ્ઠિત અથવા બુદ્ધિમાન માનવી. કોઈ પણ નિશ્ચયને દૃઢ વળગીન રહેવું, બીજા એના દોષ શોધવા, જરા જરા વાતમાં પ્રસન્ન અથવા અપ્રસન્ન બની જવું, પ્રલેભન જઈને કુમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત થઈ જવું, સ્વાથી, અપવ્યયી અથવા મિથ્યાવાદી બનવું વિગેરે વિગેરે સઘળા દે પ્રાય: કરીને માત્ર દુર્બલતાને લઈને જ ઉત્પન્ન થાય છે. જે મનુષ્યમાં કંઈ પણ માનસીક બળ હોય છે તે પહેલાં તે કદિ પણ

Page #27

૨૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કુમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત જ થતા નથી અને જો કદાચ કાઇ કારણવશાત્ કાઈ ખરાખ કામાં લાગી જાય છે તા સમય જતાં તે પેાતાના માનસિક બળની સહાયતાથી તે ખરાબ કાર્ય થી તદન દુર થઈ જાય છે. પરંતુ જે મનુષ્યમાં માનસિક બળના અભાવ હોય છે જેનુ હૃદય દુ`ળ હાય છે—તે હ ંમેશાં નવાં નવાં દુષ્કર્મોમાં સાઇ પડે છે અને તેનુ આખુ જીવન કષ્ટમાંજ પસાર થાય છે.
દુખ ળતા આપણને કોઇ પણ પ્રાપ્ત વસ્તુથી સંતુષ્ટ થવા નથી દેતી તેમજ તેના સદુપયેાગ પણ નથી કરવા દેતી. આપણે જ્યારે કાંઈ ઇચ્છિત વસ્તુને પ્રાપ્ત કરીએ છીએ ત્યારે તેનાથી આપણું સમાધાન નથી થતુ. આપણું ધ્યાન કાઈ બીજી વસ્તુ ઉપર જાય છે એ ખીજી વસ્તુની પ્રાપ્તિ થતાં કાઇ ત્રીજી વસ્તુ ઉપર અને ત્રીજી વસ્તુની પ્રાપ્તિ થતાં ચેાથી વસ્તુ ઉપર આપણી દૃષ્ટિ જાય છે અને એ ક્રમ ખરાબર ચાલુ રહે છે. આપણી કુ ળતા આપણને પ્રાપ્ત વસ્તુના ગુણુ તેમજ ઇચ્છિત વસ્તુના દોષ જાણવા દેતી નથી. અને તેને લઇને આપણામાં અસતેષ ઉત્પન્ન થાય છે. પ્રશસનીય ઉપાયેાવડે ધનત્રાન બનવામાં, જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવામાં અથવા લેાકેાપકારના કાર્યો કરવામાં આપણને સતાષ ન થાય અને આપણે એ માર્ગમાં અગ્રેસર રહીએ છીએ તે તેના કરતાં વધારે સારી વસ્તુ ખીજી કાઇ નથી, પરંતુ ખરી રીતે લેાકેા સારી માખતાથી તે જરાવારમાં સંતુષ્ટ થઇ જાય છે અને નિશ્વનીય કાર્ય કરવાથી કદિપણ તેમનું સમાધાન થતુ નથી. એક તે કાઇ પણ ખરાબ કાર્યમાં પ્રવૃત્તિ કરવી એજ દુબ લતાનુ ચિહ્ન છે, ખીજુ` તેની અંદર અગ્રેસર થવુ એ પણ મેાટી દુ લતા છે. જો દુષ્કર્મો છેડી દેવામાં આવે તે સ ંસારની અન્ય સાધારણ ખાખતેામાં પણ એ અસતાષ ઘણે ભાગે હાનિકારક જ પ્રતીત થશે; કેમકે એને લઇને આપણે પ્રાપ્ત વસ્તુનાં સુખથી વંચિત રહીએ છીએ. આપણને પ્રાપ્ત થયેલી સારી વસ્તુ પણ આપણને ખરામ લાગવા માંડે છે. જે વસ્તુઓથી આપણને હર્ષ થવા જોઇએ તેનાથી આપણુને વિષાદ થવા લાગે છે.
એ સર્વ ખાખતા એવી છે કે જેને લઇને મનુષ્યનું જીવન અપરિમિત બની જાય છે. જો મનુષ્ય કેાઇ રીતે પરિમિત જીવન વ્યતીત કરી શકે તે તે તેણે પેાતાનુ પરમ સૈાભાગ્ય સમજી લેવું જોઇએ. પરિમિત જીવનનુ તાત્પર્ય એ છે કે મનુષ્યે પ્રત્યેક કાર્યમાં એ સમજવું જોઈએ કે પોતાને અમુક કાર્ય માં કેટલા અગ્રેસર રહેવાની જરૂર છે. આપણને જીવનના વાસ્તવિક આનંદ ત્યારેજ મળી શકે છે કે જ્યારે આપણે પ્રત્યેક ખાખતમાં પરિમિત થઇએ છીએ. નિહ તા આપણુને કિર્દ પણ વાસ્તવિક સુખ નથી મળી શકતુ. ‘ અતિ સર્વત્ર વર્નયેત્ 'ના સિદ્ધાંત પ્રત્યેક મનુષ્યે યાદ રાખવા જોઇએ અને આ સિદ્ધાંતના ઉપયાગ કરવામાં ઘણાંજ માન

Page #28

સાંસારિક જીવન.
૨૩ સિક બળની આવશ્યકતા રહેલી છે. એ માનસિક બળ સર્વ માણસેમાં થોડું ઘણું હોય છે, પરંતુ આપણે આગળ જોઈ ગયા તેમ લોકે જાણી બુઝીને તેની તરફ ધ્યાન નથી દેતા અને અંતે તેને નષ્ટ કરે છે. જે લેકમાં કઈ પણ પ્રકારની માનસિક દુર્બલતા હોય છે તેઓએ સૌથી પહેલાં એટલું સારી રીતે જાણી લેવું જોઈએ કે પ્રત્યેક મનુષ્યમાં થોડું ઘણું માનસિક બળ રહેલું છે અને તેનો ઉપયોગ કરવાથી તેને હમેશાં વિકાસ થાય છે. એટલું સમજવા ઉપરાંત તેઓએ એટલે દૃઢ નિશ્ચય કરે જોઈએ કે અમે અમારી એ દુર્બલતા દુર કરશે અને તેના પરિણામ રૂપ ખરાબ કાર્યોથી બચી જશું. દુર્બલતા દુર કરવાનો અને કુમાર્ગથી બચવાને એજ સૈથી સરસ અને સહજ ઉપાય છે.
ઘણા લોકો નાની નાની વસ્તુઓ અથવા બાબતો તરફ ઉદાસીન રહે છે. તેઓ સમજે છે કે તે તુચ્છ વસ્તુઓ અથવા બાબતો આપણને કશી હાનિ અથવા લાભ કરી શકતી નથી, એવા લોકો હમેશાં દુ:ખી રહે છે. તેઓ એમ નથી સમજતા કે સંસારની સર્વ વસ્તુઓ નાની નાની વસ્તુઓનો સમૂહ છે. જે વસ્તુઓને આપણે નાની અથવા તુચ્છ ગણુએ છીએ તેના ઉપર જબરી રીતે આપણું ઘણું સુખ અથવા દુઃખને આધાર રહેલું છે. “નાની નાની બાબત ઉપર ધ્યાન રાખવાથી મનુષ્યનું ચારિત્ર્ય ઘડાય છે, નાની નાની વસ્તુઓને યોગ્ય સ્થાને ગોઠવવાથી ઘરની શોભા વધે છે, નાની નાની ઘટનાઓમાંથી ઉપદેશ ગ્રહણ કરીને મનુષ્ય અનુભવી અને જ્ઞાની બને છે અને નાના નાના ખર્ચ બંધ કરીને મનુષ્ય સારી સંપત્તિ સંગ્રહી શકે છે. તાત્પર્ય એ છે કે જેટલી મોટી ચીજો છે એ કાંતો બધી આરંભમાં નાની હોય છે અથવા ઘણુંજ નાની નાની વસ્તુઓના સમૂહરૂપે હોય છે. દાખલા તરીકે કેઈ હાણના તળીયે જરા જેટલું છિદ્ર હોય છે તો તે છિદ્ર તે બહાણને દુબાડી દેવા સમર્થ બને છે, તેમ જે કોઈ મેટા અને સુકાઈ ગયેલા તળાવમાં કોઈ સ્થળેથી નાનું ઝરણું આવતું હોય છે તે અમુક વખતમાં આખું તળાવ ભરાઈ જાય છે.
આપણા જીવનને વિશેષ સંબંધ નાની વસ્તુઓ અથવા બાબતોની સાથે જ રહેલો છે. પાંચ દશ મીનીટ મિત્રોની સાથે ગપ્પાં મારવામાં, પાંચ દશ મિનિટ પાન ખાવામાં અને એવી રીતે અનેક પાંચ પાંચ મિનિટ ઘણાયે નિરર્થક કાર્યોમાં ગુમાવવાથી આપણે આખો દિવસ ચાલ્યા જાય છે. આપણે પાંચ દશ નાના ખર્ચ વધારી દઈએ તો બધી મળીને મોટી રકમ આપણા ઘરમાંથી ઓછી થાય છે. એક મિનિટનો સદુપયોગ કરવાથી ઘણાજ લાભ થઈ શકે છે અને એક પૈસાને નિરર્થક ખર્ચ અટકાવવાથી ઘણું બચાવી શકાય છે. વાસ્તવિક રીતે ઘણા લોકો તુચ્છ બાબતો પરત્વે ઉદાસીન બને છે તેથી જ ઘણું દુ:ખ પામે છે. જે લોકો તુચ્છ બાબતોનું ધ્યાન રાખી શક્તા નથી, તેઓજ મોટી બાબતેનું ધ્યાન રાખવા

Page #29

૨૪
શ્રી:આત્માનદ પ્રકાશ.
અસમર્થ અને અયાગ્ય અને છે. જે મનુષ્ય પાંચ પચીસ ફુટ પણ ચડી શકતા નથી તે મેટા પર્વત પર કેવી રીતે ચઢી શકે ?
જેવી રીતે એક ચીનગારીથી આખું ગામ ભસ્મ થઇ જાય છે તેવી રીતે કાઇ કાઇ વાર એક ઘણી જ તુચ્છ વસ્તુથી પણ મનુષ્યનું આખું જીવન નષ્ટ થઈ જાય છે. જરા પણ ઉદાસીનતા અથવા સુસ્તી જ મહાન અનર્થ કરી શકે છે. એક નાના વ્યાધિ મનુષ્યના પ્રાણ લઇ શકે છે અને એક નાના દોષ મનુષ્યનું ચરિત્ર નષ્ટ કરી શકે છે-નાની નાની ખાખતા ઉપર પુરૂં ધ્યાન રાખનાર લેાકેા જ ખરી રીતે મહાન્ કાર્યો કરી શકે છે. અમેરીકાના પ્રસિદ્ધ વિદ્વાન મુકર ટી. વૈશિંગ્ટન જ્યારે પહેલ વ્હેલા હેમ્પટન વિદ્યાલયમાં દાખલ થવા માટે ગયા ત્યારે ત્યાંની મુખ્ય અધ્યાપિકાએ તેની યેાગ્યતાની પરીક્ષા કરવા માટે તેને એક આરડા વાળીને તે સાફ કરવાનુ કહ્યું, વાશીંટને તે તે યાગ્યતા બતાવવાના અવસરને વધાવી લીધા અને આખા આરડા એટલેા બધા સરસ સાફ કર્યો કે કોઇ ઠેકાણે રજનુ નામ પણ ન રહ્યું. એ તુચ્છ કામ કરવામાં તેણે આટલા બધા પરિશ્રમ એટલા માટેજ લીધા કે તેણેજ તે કાર્યને તુચ્છ ગણવાને બદલે · ચાગ્ય કાર્ય જ ગણ્યુ હતું. ' જો તેણે તેને તુચ્છ સમજીને કર્યું હોત કે “ આ તે ઘણું તુચ્છ કામ છે. કોઇ મોટુ કાર્ય સોંપીને પરીક્ષા લ્યા ” તા જરૂર તે કિંદ પણ તે વિદ્યાલયમાં દાખલ થવા પામત નહિ હેસ્ટપન વિદ્યાલયના અધિકારીએ ઘણે ભાગે એવાં એવાં તુચ્છ કાર્ય સોંપીને વિદ્યાથી એની પરીક્ષા લે છે અને તે પરીક્ષામાં જેઓ ઉત્તીણ થાય છે તેનેજ ત્યાં દાખલ કરવામાં આવે છે. અને બીજી એ પણ કારણ હતુ કે તે વિદ્યાલયમાંથી ભણીને નીકળતા સર્વ લેાકેા ઘણા જ લાયક, ચતુર અને કન્ય પરાયણ હાય છે. જે લેાકેા નાની નાની ખાખતા ઉપર સંપૂર્ણ ધ્યાન આપતા હોય છે તે મોટા કાર્યો પણ ઉત્તમતા પૂર્વક જ કરી શકે છે. કાઇ પણ કાર્ય સારી રીતે કરવું એજ સમગ્ર સફલતાને મૂળ મંત્ર છે. જે લેાકેા યથાર્થ રીતે પેાતાની ઉન્નતિ કરવા ઇચ્છતા હાય છે તેઓએ નાની નાની ખાખતા પ્રત્યે કદિ પણ એ દરકાર ન રહેવુ જોઇએ અને દરેક નાનું કાર્ય પણ ઉત્તમ રીતે કરવુ જોઇએ. હમેશાં નાના નાના દાષાથી પ્રયત્ન કરવા અને કાઇ પણ કામને નાનુ અથવા તુચ્છ ન ગણવું. એક અંગ્રેજી કહેવત ના એવા અર્થ છે કે “ તમે પૈસાની દરકાર કરા, રૂપિયા પેાતાની દરકાર કરી લેશે. ” અર્થાત્ જે લેાકેા હુંમેશાં નાની નાની ખાખતાનુ ધ્યાન રાખે છે તેએનાં માટાં કાર્ય આપે. આપ બની જાય છે. ( ચાલુ )

Page #30

વત માન સમાચાર,
વત માન સમાચાર.
૨૫
અમદાવાદમાં સકળ સંઘનું સ ંમેલન,
૧ શેર્ આણંદજી કલ્યાણજી સકલ સંધ (હિંદુના પ્રતિનિધિઓ)નુ મળેલું અમદાવાદમાં સંમેલન.
૨ શ્રી જૈન કાન્ફરન્સનું મુંબઈમાં મળેલુ ખાસ અધિવેશન, ૩ શ્રી ભારતીય જૈન સ્વય ંસેવકનું પ્રથમ અધિવેશન. ( મુંબઇ ), ૪ શ્રી જૈન મહિલા સમાજનું મિલન ( મુંબઇ ),
ઉપરના બધા સ ંમેલના મુખ્યત્વે કરીને શ્રી પવિત્ર શત્રુ જય તીર્થના માટે ચાલતા કેસના અંગે સી. વેાટસને આપેલા આઘાતરૂપ ઠરાવથી દુભાયેલ લાગણી માટેજ થયા છે. આ સમેલનાથી આખા હિંદના ખૂણે ખૂણામાં કાંઇક નવુ તેજ અને તીવ્ર લાગણી જૈન સમાજમાં પ્રગટી નીકળી છે. સંપ, એકયતા અને મક્કમતા હિંદની પ્રજામાં જૈન ફામે બતાવી આપેલ છે.
પ્રથમ અમે અમદાવાદમાં મળેલ શ્રી સ ંઘના સ ંમેલન સંબંધી ટુંકમાં જણાવીયે છીયે. ઘણી હકીકતા અન્ય પેપરામાં આવી ગયેલ હેાવાથી તેને ટુક સાર તેમાં થયેલ ઠરાવેા સાથે આપીયે છીયે. આ સંમેલનમાં શેઠ શ્રી આણંદજી કલ્યાણુજીના પ્રમુખશ્રી અને કાર્યવાહકોએ શાંતિપૂર્વક, પ્રેમભાવથી આ સ ંમેલનને પાર ઉતાર્યું હતું.
તા. ૨૭-૭-૧૯૨૬ ના રાજ શ્રી અમદાવાદમાં મળેલ સંમેલનમાં શેઠ શ્રી આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી હિંદના સકલ સંઘના પ્રતિનિધિઓ વગેરેને આમંત્રણ કરવામાં આવ્યું હતું, કે જ્યાં મી. વેટસન સાહેબે આપેલ ઠરાવ રજુ કરવા અને હવે પછી શું કરવું તેના વિચાર કરવા આ સ ંમેલન મળ્યુ હતુ. શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી અને કેન્ફરન્સ અને પ્રતિસ્પર્ધિ સ ંસ્થાએ હાય અને બંનેના કાર્ય જાણે જુદા જુદા હાય એવી અનેક હકીકતા ચાલી રહેલી હતી, પરંતુ સદ્ભાગ્યે તેવુ કાંઇ અને સ ંમેલનેામાં જાણ્યું નથી. તેટલુ જ નહીં, પરંતુ આ સ ંમેલનમાં પ્રમુખશ્રીએ તા સ્પષ્ટ જાહેર કરી દીધું કે આ બંને સંસ્થાએ સઘનાજ અવયવ છે વગેરે જણાવ્યુ હતુ. આ પેઢીના જવાખદાર કાર્ય વાહકે એ જે શાંતિ, ધૈર્ય, અને દૂર દેશી વાપરી કાર્યક્રમ પાર ઉતાર્યુ હતુ તેને માટે તેઓ ખરેખર ધન્યવાદને પાત્ર છે. કમીટીના કાર્ય વાકાએ એવી રીતે આ સ ંમેલનમાં કામ લીધું હતુ કે સર્વને પેાતાની નજીક લીધા છે. આ સંમેલનના પ્રમુખશ્રી કસ્તુરભાઇ લાલભાઈ શાંત, નિખાલસ, માયાળુ, સ્વતંત્ર વિચારક,

Page #31

૨૬
શ્રો આત્માનંદ પ્રકારા.
અને સમયના જાણુ હાવાથી બલ્કે તેઓની લઘુ વય છતાં વિશેષ પ્રેહતા હેાવાથી એક ખરેખર નરરત્ન છે. તેએાની સારી કુનેહથી આ અને કાન્ફરન્સ અને મેલને શાંતિથી પાર ઉતરવામાં તેઓશ્રીનેા મેટા હિસ્સા છે એમ કહી શકાય. મળેલા અંધુઓનું સ્વાગત પણ સારી રીતે તેએાશ્રીએ કર્યું હતું. હવે ટુકમાં કાર્યક્રમની રૂપરેખા આપીચે છીયે.
અપેારના એક વાગે શેઠના વડે સમેલન મળ્યું હતુ, જેમાં હિંદના અનેક મોંધુઓએ ભાગ લીધા હતા. પ્રથમ શ્રી શત્રુંજયની સ્તુતિ કર્યા બાદ શેડ પ્રતાપસિંહ મેાહેાલાલે હાનુભૂતિના સંદેશા વાંચી સંભળાવ્યા હતા. ત્યારમાદ મુ ંબઇ શ્રીકચ્છી દશા એશવાળ જ્ઞાતિના પત્ર વાંચી સભળાવ્યા હતા જેમાં કાન્ફ્રન્સ એલાવવાની છે છતાં આ સ ંમેલન શા માટે એટલાવ્યુ હતુ તેને ખુલાસો માંગવામાં આવ્યેા હતેા. ત્યારખાદ પ્રમુખ શેઠ શ્રી કસ્તુરભાઇ લાલભાઇએ ફૈસલા સંબ ંધી કેટલુંક વિવેચન કર્યુ હતુ. તે પછી કાટાવાળા નથમલજીએ મી. વેટસનના ઠરાવ માટે વિવેચન કર્યું હતું. ત્યારખાદ વીરમગામવાળા છેટાલાલ ત્રીકમદાસ વકીલ, કવી વાડીલાલ સાંકળચંદ, ભોગીલાલ હાલાભાઇ, શ્રીયુત મણીલાલ કાઠારી મી. મેાહનલાલ દલીચઢ દેશાઇ, શાહ મણીલાલ ખુશાલચંદ પાલનપુર, શેઠ છેટાલાલ પ્રેમજીભાઇ માંગરાળ, શેઠ જેઠાભાઇ નરશી કેસવજી વગેરેએ વિવેચન કર્યા હતા. ત્યારબાદ ચા ટીીન લઇ સબ્જેકટ કમીટી મળી હતી. અને ત્યાં નિર્ણય કરી પછી સંમેલનમાં નીચે પ્રમાણે ઠરાવા રજુ થયા હતા. જે સર્વાનુમતે પસાર
થયા હતા.
ઠરાવ ૧—શ્રી શત્રુ જયના સબંધમાં વેસ્ટર્ન ઇન્ડીયા સ્ટેટસના ના, ગય ર્નર જનરલના એજન્ટ સાહેબે તા. ૧૨-૭-૨૬ના રાજ આપેલ ચુકાદાથી જૈન કામમાં ભારે દુ:ખ અને અસ તાષ ફેલાયાં છે. કારણ કે તે ચુકાદા જૈન કામના પરાપૂર્વથી સ્થાપિત અને માન્ય થયેલ હક્કોને તદન ડુમાવનાર છે અને તેથી સમગ્ર હિંદના જૈન કામના પ્રતિનિધિઓની આ સભા તે સામે પોતાને સખ્ત વિરોધ જાહેર કરે છે, અને તે ચુકાદા જૈન કામને માન્ય નથી એમ જણાવે છે. દરખાસ્ત મુકનાર શેઠ કુવરજી આણુજી અને શેઠ ચુનીલાલ રામચંદના ટેકાથી પસાર થયા હતા.
ઠરાવ ર—આ સભા શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને આગ્રહ કરે છે કે તેમણે દરેક જૈનને ક્માવવું કે જ્યાં સુધી આ રખાપાના સ ંબ ંધમાં પુરતા અને સ ંતોષકારક ન્યાય ન મળે, ત્યાં સુધી કેાઈ જૈને પાલીતાણે યાત્રાએ જવુ નહિં અને વધુમાં દરેક સંઘને સૂચવવું કે શ્રી સંઘની આ આજ્ઞાને ચુસ્ત રીતે અમલ કરાવવા. શેઠ છેટાલાલ પ્રેમજીની દરખાસ્ત અને વકીલ છેટાલાલ ત્રીકમદાસના ટેકાથી પસાર થયેા હતા.

Page #32

અમદાવાદમાં સકળ સંઘનું સંમેલન.
૨૭
ઠરાવ ૩–આ સભા સને ૧૯૮૨ ના શ્રાવણ સુદિ ૭ ને રવિવાર તા. ૧૫૮–૨૬ આખા હિંદુસ્તાનમાં જેને માટે શકનો દિવસ જાહેર કરે છે. અને જેનેએ તે દિવસે તપશ્ચર્યા કરવી, સભાઓ બોલાવવી અને શત્રુંજય સંબંધી હાલની પરિસ્થિતિ સમજાવવી એમ ભલામણ કરે છે. સાંગલીવાળા શેઠ લાલચંદ દેવચંદની દરખાસ્ત અને વકીલ ગુલાબચંદ વાઘજી તથા શા. ચુનીલાલ ચત્રભૂજના ટેકાથી પસાર થયા હતા.
ઠરાવ ૪–આખા ભારતવર્ષમાં જેનેએ ઐય અને આત્મસંયમ બતાવે છે તે પ્રશંસાપાત્ર છે. અને આ સભા આશા રાખે છે કે આપણા આ ધર્મસંકટ અને મહાન કસોટીના સમયમાં તેવીજ રીતે એકય અને આત્મસંયમ છેવટ સુધી જાળવશે. ડા. બાલાભાઈ નાણાવટીની દરખાસ્ત અને ધ્રાંગધ્રાવાળા શેઠ હરિલાલ જુઠાભાઈના અનુમોદનથી પસાર થયા હતા.
ઠરાવ પ–સર્વ પૂજય મુનિમહારાજે તથા સાધ્વીજી મહારાજને આ સભા વિનંતિ કરે છે કે તેમણે ( ઠરાવ ૨ જામાં સૂચવ્યા પ્રમાણે) પાલીતાણે યાત્રાએ ન જવાનો સર્વ જેનોને ઉપદેશ આપવો. શેઠ જેઠાભાઈ નરશી કેસવજીની દરખાસ્ત તથા શેઠ રવજી સોજપાળના અનુમોદનથી ઠરાવ પસાર થયા હતા.
ઠરાવ --આ સભામાં થએલ ઠરાવ નામદાર વાયસરોય, નામદાર મુંબઈના ગવર્નર સાહેબને અને નામદાર સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ ફોર ઈન્ડીયાને મોકલવા આ સભા પ્રમુખસાહેબને સત્તા આપે છે.
ઠરાવ ૭––શ્રીમાન પ્રમુખ સાહેબે શાન્તિ અને કાર્યકુશળતાથી આજની સભાનું કાર્ય સંતોષકારક રીતે બજાવ્યું છે તે માટે આ સભા તેમને ઉપકાર માને છે. શેઠ જીવાભાઈ પ્રતાપચંદસિંહ રાધનપુરની દરખાસ્ત અને શેઠ ગીરધરલાલ ત્રીકમલાલ તથા ભાવનગરવાળા ગાંધી વલ્લભદાસ ત્રિભુવનદાસના અનુમોદનથી ઠરાવ પસાર કરવામાં આવ્યો હતો.
ઠરાવ ૮-દેશાવરથી પધારેલા સગૃહસ્થોએ જે શ્રમ લીધો છે અને વખતને ભેગ આપે છે તેમને માટે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની કમીટી અને શ્રી અમદાવાદના સંઘ તરફથી અને મારા પિતાના તરફથી તેમનો આભાર માનવામાં આવે છે તેમજ અહીંના સ્વયંસેવક તરફથી શ્રી સંઘની વખતોવખત સારી સેવા બજાવાય છે માટે તેમને ધન્યવાદ આપવામાં આવે છે.
ત્યારબાદ કોન્ફરન્સ તરફથકમીટી તથા અમદાવાદના સંઘને ખાસ આમંત્રણ કોન્ફરન્સની સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખ શેઠ રવજીભાઈ સોજપાળે કર્યું હતું. સાંઝના શેઠ શ્રી કસ્તુરભાઈને ત્યાં સર્વ જમવા પધાર્યા હતા. ત્યારબાદ રાત્રિના શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ તરફથી દરેક બેલનારાના પ્રશ્નોના સંતોષકારક ખુલાસા કરવામાં આવ્યા હતા. તેથી તેના મનનું સમાધાન થયું હતું. અમદાવાદના

Page #33

૨૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સ્વયંસેવકોએ બજાવેલી સેવા માટે સંતેષ પ્રમુખશ્રીએ જાહેર કરી ધન્યવાદ આપ્યો હતો. ત્યારબાદ વેરા જુઠાભાઈ સાકરચંદે સૌના તરફથી પ્રમુખશ્રીને ઉપકાર માન્યો હતો તેને શેઠ દેવચંદ દામજી કુંડલાકરે ટેકો આપ્યા બાદ પરસ્પર ઉપકાર માની મોડી રાત્રે મેળાવડો વિસર્જન થયા હતા.
૨ શ્રી જેને કેન્ફરન્સનું ખાસ અધિવેશન–મુંબઈમાં તા. ૩૧-૧-૨-૩ જુલાઈ ઓગષ્ટ, શની, રવી, સેમ અને મંગળવાર અશાડ વદી ૭-૮ –૯–૧૦ ના રોજ મળેલ હતું. સકળ હિંદમાંથી હજારોની સંખ્યામાં આવેલ પ્રતિનિધિ બંધુઓમાં આ પવિત્ર તીર્થ માટે નવું જેમ, લાગણી, ઐકયતા અને દઢતા જણાતા હતા. અને તેને લઈને મી. વોટસનના ઠરાવે જૈન કોમના હૃદયમાં કેટલું સખ્ત દરદ ઉપજાવ્યું છે તેનું તોલન કરનાર માટે આ ખાસ અધિવેશન એક યાદગાર સાધનરૂપે અને અપૂર્વતા માટે સદાને માટે કાયમ મરણરૂપ રહી જશે તેટલું જ નહીં પરંતુ ભવિષ્યકાળમાં આ ભૂતકાળને ઇતિહાસ તે વખતની પ્રજાને ઉપગી, દાખલારૂપ અને પ્રસંગવશાત્ ઉપયોગી અનુકરણીય થઈ પડશે. આ અધિવેશન મુંબઈમાં માધવબાગમાં સુશોભિત મંડપ તૈયાર કરી તેમાં મેળવવામાં આવ્યું હતું. મંડપમાં જુદા જુદા ગુજરાતી અને સંસ્કૃત ફકરાઓ લખી ચડવામાં આવ્યા હતા. જે જૈન ધર્મની ગેરવતા અને શ્રી શત્રુંજય તીર્થ પ્રત્યેને અપૂર્વ પ્રેમ, અને માન પ્રગટ કરાવતા હતા. ત્રણ દિવસોની બેઠકમાં પુરતું કાર્ય નહીં થઈ શકવાથી ચોથે દિવસ પણ તે માટે રાખવો પડ્યો હતો. આ દિવસ કોન્ફરન્સના બંધારણ માટે અસાધ્ય દેખાતો હતો. તેને માટે આગલા દિવસની રાત્રિની સબજેકટ કમીટીમાં તેમાટે નીમાયેલા પ્રતિનિધિઓએ તેમજ વિવેચન કાએ તે વખતે ગંભીરતા જાળવી રાખવા માટે તેમજ ભાષા માટે પણ યોગ્ય કાબુ જાળવી રાખ્યો હતો. પ્રસંગવશાત્ આવેશ અને આકોશ આવતાં છતાં ચારે દિવસેએ તે ન આવવા દેવાની સ્થિતિ માટે ભવિષ્યમાં આપણું વિજયનું સુચિન્હ છે. એમ કહેવું જ જોઈએ. આ અધિવેશનના કાર્યક્રમમાં પૂર્ણ ઉત્સાહ અને સદુભાવજ દેખાય છે. તેનું કારણ પરમ પવિત્ર શ્રી શત્રુંજય તીર્થના હક આપણને કેટલા પરમ પ્રિય છે તેને લીધે જ આ અધિવેશનમાં આપણે છેવટ સુધી રાખેલી શાંતિથી જણાય છે, એટલું જ નહિ પરંતુ છેવટ સુધી શાંતિથીજ અને દઢતાથી તે હક્ક માટે આપણે લડવા માંગીયે છીયે તેને ચોક્કસ પુરાવો આ કોન્ફરન્સના અધિવેશને સકળ હિંદની પ્રજાને આપી દીધો છે.
કોન્ફરન્સના કાર્યવાહકો અને શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના પ્રતિનિધિઓએ બંધુભાવે જે કાર્ય સાથે બેસી કર્યું છે, તેથી બંને વ્યક્તિ વચ્ચે અથડામણ થશે તેવી કુશંકા છેવટે નષ્ટ થઈ છે. કોન્ફરન્સના ઉત્સાહી અને સમયજ્ઞ કાર્યવાહકો

Page #34

૨૯
શ્રી જેને કેન્ફરન્સનું ખાસ અધિવેશન. (પ્રમુખ શેઠ વજીભાઈ સેજપાળ તથા મુખ્ય સેક્રેટરી મકનજી જુઠાભાઈ વગેરે) તેમજ કોન્ફરન્સના માનનીય અને વિચારશીલ અને હૃદયના ઉદાર પ્રમુખશ્રી બહાદુરસિંહજી સિંધી તેમજ શ્રીયુત્ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈએ આ ચાર દિવસમાં જે હૃદયની વિશાળતા, ઉદારતા, દુરંદેશીપણું, અને બંધુભાવ અને નિખાલસતા દેખાડી સમયને માન આપી કામ લીધું છે, તેને માટે આવેલા પ્રતિનિધિ બંધુઓએ હૃદયને આનંદ જાહેર કરવા સાથે તેઓશ્રીના યશગાન ગાયા છે અને ધન્યવાદ આપેલ છે.
શ્રી કેન્ફરન્સના અધિવેશનના સંબંધમાં એટલી હકીકત જણાવી હવે તેના કાર્યક્રમ સંબંધી ટુંક હકીકત આપીએ છીએ. સ્વાગત કમીટીના તેમજ અધિવેશનના પ્રમુખના ભાષણો (કોન્ફરન્સના પ્રમુખશ્રીનું ભાષણ તો ઘણું મનનીય, સમયને યોગ્ય અને વીરત્વવાળું હતું. અમે સર્વેને તે વાંચવા ભલામણ કરીએ છીએ.) જે ઘણું પેપરોમાં આવી ગયેલ હોવાથી તે અત્રે નહીં આપતાં માત્ર ઠરાવે આપીએ છીએ.
આ અધિવેશનમાં સુમારે સાત હજાર માણસોની હાજરી હતી. તેમાં કઈ અધિવેશનમાં નહીં તેટલી મોટી સંખ્યામાં સ્ત્રીઓની હાજરી હતી.
પ્રથમ દિવસ–તા. ૩૧-૭–૧૯૨૬ ના રોજ પ્રથમ બેઠક હતી. મુનિરાજ શ્રી વિચિક્ષણવિજયજી તથા મુનિરાજ શ્રી વિબુધવિજયજી તથા મુનિરાજ શ્રી દર્શનવિજયજી, મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી, મુનિરાજ શ્રી ન્યાયવિજયજી વગેરે મુનિમહારાજે તેમજ સાધ્વી મહારાજ વગેરે ચતુર્વિધ સંઘ એકઠા થયે હતે. મુંબઈ, દક્ષિણ, બંગાળ, પંજાબ, યુ. પી. મારવાડ, કચ્છ, ગુજરાત, કાઠીયાવાડ વિગેરે સ્થળના પ્રતિનિધિઓ પધાર્યા હતા. જેનેતરમાં મી. હનમેન, મી. જમનાદાસ મહેતા, મી. જયકર, મી. નવરેજ ડુમસીયા, મી. શીવદાસ, મી. બરજોરજી ભરૂચા, ડે. પટેલ અને શ્રીયુત લખમશી રવજી તેરશી વગેરે હતા. બંદોબસ્ત સાચવવા જૈન સ્વયંસેવક-મુંબઈની સેના મી. મંગળદાસ ખરીદીયા વગેરેની આગેવાની નીચે ઉત્સાહ અને શાંતિપૂર્વક દરેક કાર્યો કરતા હતા. આ મંડળે આ વખતે સારી સેવા બજાવી છે. તેમની મદદમાં અમદાવાદથી જૈન સેવા સમાજની એક ટુકડી ભાઈ પિપટલાલ શામળદાસની આગેવાની નીચે આવી પહોંચી હતી જેમણે પણ સેવામાં સારે ભાગ લીધો હતો.
પ્રથમ બપોરના એક વાગે કાર્ય શરૂ થતાં પ્રથમ મંગળાચરણ કર્યા બાદ આ અધિવેશનની સહાનુભૂતિના સંદેશા બહારગામથી આવેલા વાંચી સંભળાવવામાં આવ્યા હતા. જેમાં શ્રીમાન વિજયવલ્લભસૂરિજીને ન જુવાની જવાબદારીવાળો, તેમજ આચાર્ય વિજયેન્દ્રસૂરિજી તથા મુનિરાજ શ્રી વિદ્યાવિજયજી મહારાજ તથા મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજના જૈન સમાજ જોગ

Page #35

૩૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
સહાનુભૂતિના સંદેશાઓ મનનીય હતા. જેમાં આચાર્ય શ્રી વિજયવલ્લભસૂરિજીનો લાંબે પત્ર કે જે ખાસ અધિવેશનમાં વાંચવામાં આવ્યો હતો અને જે વાંચતાં સર્વેના હૃદયમાં અપૂર્વ ઉત્સાહ ફેલાયે હતો.
ત્યારબાદ સ્વાગત કમીટીના પ્રમુખશ્રીનું ભાષણ વંચાયું હતું. ત્યારબાદ પ્રમુખ નીમવાની દરખાસ્ત નીચે પ્રમાણે મૂકવામાં આવી હતી.
દરખાસ્ત મૂકનાર–શેઠ ગુલાબચંદ દેવચંદ ઝવેરી મુંબઈ, ટેકો આપનાર– શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈ, શેઠ લલ્લુભાઈ દીપચંદ ઝવેરી મુંબઈ, શેઠ અમૃતલાલ કાળીદાસ; શેઠ કુંવરજી આણંદજી ભાવનગર, શેઠ બાલચંદ હીરાચંદ માલેગામ, બાબું કીર્તિપ્રસાદ મીરટ.
ઉપર પ્રમાણે દરખાસ્ત મુકાયા બાદ પ્રમુખ સાહેબ શ્રીયુત્ બહાદુરસિંહજી સિંધીએ પોતાનું ભાષણ વાંચી સંભળાવ્યું હતું. ત્યારબાદ વિષયવિચારણી સમિતિની ચુંટણી થઈ હતી.
બીજે દિવસ–તા. ૧-૮-૨૬ અશાડ વદી ૮ રવીવારે પ્રથમ મંગળાચરણ કર્યા બાદ સહાનુભૂતિના તારે વંચાયા બાદ જૈન કેમે ગુમાવેલા જૈન આગેવાનો શેઠ મનસુખભાઈ ભગુભાઇ, શેઠ નરોત્તમદાસ ભાણજી, શેઠ નથમલજી ગુલછા, શેઠ હીરાલાલ બકેરદાસ, શેઠ વાડીલાલ સારાભાઈ તથા શેઠ શામજી લધા વગેરે માટે દિલસોજીને ઠરાવ મુકવામાં આવ્યા હતા.
ત્યારબાદ નીચે પ્રમાણે બીજે ઠરાવ મુકવામાં આવ્યું હતું.
ઠરાવ ૧–શત્રુંજય ઉપરના અને તે સંબંધી જૈન કેમના અતિ પ્રાચીન અને કાળ જુના હકકો ઉપર ત્રાપ મારનારા પાલીતાણું દરબારના જુદાં જુદાં કૃત્ય સામે શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન સખત વિરોધ જાહેર કરે છે અને તે હક્કોનું સંરક્ષણ કરવા હિંદી સરકારને વિનંતિ કરે છે.
દરખાસ્ત મુકનાર: રા. મોહનલાલ દલીચંદ દેશાઈ વકીલ, મુંબઈ. ટેકે આપનાર: બાબુ રાજ કુમારસિંહજી, કલકત્તા. અનુમોદન , ૨. કુંવરજી આણંદજી, ભાવનગર.
, , રા. દામોદર બાપુશા. યેવલા એ આપ્યાબાદ દરખાસ્ત પસાર થઈ હતી.
ઠરાવ ૨–-જાત્રાળુઓ ઉપર કર નાંખવાના હકકના બદલામાં જેન કેમ પાસેથી દર વરસે એક લાખ રૂપીઆ લેવાને પાલીતાણા દરબારને હકક છે એવી મતલબને, અથવા, તેમ ન બને તો પાલીતાણે જતા જાત્રાળુઓ ઉપર માથા દીઠ બે રૂપીઆ લેખે મુંડકા વેરે નાંખવાની બહાલી આપનાર, તા. ૧૨-૭-૧૯૨૬

Page #36

શ્રી જેન કેન્ફરન્સનું ખાસ અધિવેશન.
૩૧
ન. પી. ૫૯ વાળા, વેસ્ટર્ન ઇન્ડીયા સ્ટેટસના નામદાર ગવર્નર જનરલના એજટના ચુકાદા પાલીતાણા દરબાર અને જૈન કામ વચ્ચેના લાંખા વખતના અવિચ્છિન્ન ઐતિહાસિક પર ંપરાગત સંબધના તેમજ આ બંને પાર્ટીએ વચ્ચે થયેલા સંખ્યાબ ધ કરારાના આશયના અત્યંત ઘાર ભંગ કરે છે. તેથી શ્રી જૈન શ્વેતાંમર કાન્ફ્રન્સનું આ ખાસ અધિવેશન તે ચુકાદા સામે પે!તાના સખ્તમાં સક્ષ વિરોધ જાહેર કરે છે અને મજકુર ચુકાદો માન્ય કરતું નથી.
દરખાસ્ત મુકનાર: રા. આધવજી ધનજી શાહ સેાલીસીટર મુંબઇ. ટેકો આપનાર: રા. મણીલાલ કે।ઠારી, ( કાઠીયાવાડ. ) રા. પોપટલાલ નાનચંદ, પુના
અનુમાદન
,,
ત્યારબાદ શ્રીમાન વિશ્વામીત્ર કાશીક પરમાથી એ આ દરખાસ્ત ઉપર વિવે ચન કર્યું હતું. ત્યારબાદ આ દરખાસ્ત પસાર થઇ હતી.
રાવ ૩--શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન નિશ્ર્ચય પૂર્વક જાહેર કરે છે કે પાલીતાણે જતા જૈન જાત્રાળુઓ ઉપર કાઇ પણ પ્રકારના જાત્રાવેરા નાંખવાને! પાલીતાણા દરબારને હુ નથી.
દરખાસ્ત મુકનાર: રા. ચીનુભાઇ લાલભાઇ સોલીસીટર મુંબઇ. ટેકા આપનાર: રા. તેચ ંદ કપુરચંદ લાલન, કાઠીયાવાડ.
ત્યારબાદ મી. હેાની મેને આ ઠરાવને સચાટ રીતે ટેકા આપ્યા હતા. ત્યારમાદ બેરીસ્ટર મી· જયકરે પણ આ દરખાસ્ત ઉપર સારૂં વિવેચન કરી જૈન સમાજને મક્કમ રહેવા જણાવ્યું હતું.
અનુમેદન આપનાર રા. બાબુભાઈ નાનચંદે, પુના.
રા. હીરાલાલ સુરાના, સેાજત, ( મારવાડ )
""
""
ત્યારબાદ આ દરખાસ્ત સર્વાનુમતે પસાર થઇ હતી.
રાવ ૪—શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફ્રન્સનુ આ ખાસ અધિવેશન એવા દૃઢ અભિપ્રાય ધરાવે છે કે પાલીતાણા જતા જૈન જાત્રાળુઓની સંખ્યા ગણવા સંબંધીના વચગાળાના હુકમ કે જે હવે રદ કરવામાં આવ્યા છે તે હુકમ કાઢવામાં પણ વેસ્ટર્ન ઇન્ડીઆ સ્ટેટસના એ. જી. જી. વ્યાજમી ન હતા અને આવી ગણત્રી માટે પાલીતાણા દરબારે બહાર પાડેલા તદૃન અન્યાયી અને ત્રાસ આપે તેવા કાયદા કાનુનાને તેમણે બહાલી આપીને અને પાલીતાણા દરબારને ગણત્રી કરવાની સત્તા આપીને, જૈન કામના સ્થાપિત અને પ્રાચીન હુક્કો ઉપર ત્રાપ મારવામાં પેાતાની સત્તાના જે ટેકા આખ્યા છે તે સામે સખ્ત વાંધા ઉઠાવે છે.
દરખાસ્ત મુકનાર: રા. માણેકલાલ જેઠાભાઇ, મુંબઈ. ટેકા આપનાર: રા. માળચદ હીરાચંદ, માલેગામ.

Page #37

૩ર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અનમેદન, લાલા મેતીલાલજી, લાહોર. અનુમોદન આપ્યા બાદ સર્વાનુમતે આ દરખાસ્ત પસાર થઈ હતી.
ઠરાવ ૫–શ્રી શત્રુંજય ડુંગર સંબંધી જેને કોમના હકોની તપાસ ચલાવવા માટે અને પાલીતાણું સ્ટેટ અને જૈન કેમ વચ્ચેના હંમેશનાં ઝઘડા બંધ કરવાને સારૂ ઉપાય જવા પ્રતિનિધિત્વવાળું તપાસ માટેનું કમીશન નીમવા બ્રિટીશ સરકારને શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન વિનંતિ
દરખાસ્ત મુકનાર: રા. માણેકલાલ મનસુખભાઈ, અમદાવાદ.
ટેકો આપનાર: રા. મકનજી જે મહેતા, બેરીસ્ટર, મુંબઈ. શ્રીમાન ભરૂચાએ આ દરખાસ્ત ઉપર ત્યારબાદ વિવેચન કર્યું હતું. અનુમોદન ;) રા. નરસીદાસ નથુભાઈ સાયલા.
ત્યારબાદ શ્રી સૌરાષ્ટ્રપત્રના અધિપતિ શ્રીયુત અમૃતલાલ શેઠે વિવેચન કર્યું હતું, ત્યારબાદ હિંદુ મહાસભાના મંત્રી મી. શિવદાસ ચાંપસીએ વધુ ટેકો આ હતો ત્યારબાદ કુંવર હેને સ્ત્રી વર્ગ તરફથી આ દરખાસ્તને ટેકો આપ્યા બાદ આ દરખાસ્ત સર્વાનુમતે પસાર થઈ હતી.
ત્રીજો દિવસ. તા. ૨-૮-૧૯૨૬ શરૂઆતમાં મંગળાચરણ થયા બાદ સહાનુભૂતિના તારે વાંચી સંભળાવ્યા હતા. ત્યાર બાદ શેઠ આણંદજી કલ્યાણજી અને જૈન કોન્ફરન્સના ઐક્ય સંબંધે શેઠ કસ્તુરભાઈ લાલભાઈએ કેટલાક ખુલાસા કર્યા હતા અને તેના જવાબમાં પ્રમુખશ્રીએ પરસ્પરનો વિશ્વાસ અને સહાનુભૂતિભર્યો પ્રત્યુત્તર આપવા પછી બીજા ઠરાવ નીચે પ્રમાણે હાથ ધરવામાં આવ્યા હતા.
ઠરાવ ૬-શ્રી જૈન વેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન વર્તમાન તકરારી બાબતોનો સંતોષકારક નિવેડો ન આવે ત્યાં સુધી યાત્રાએ ન જવાને સમસ્ત હિંદના જેનેને આગ્રહ કરે છે.
પ્રમુખસ્થાનેથી ઠરાવ ૭-શ્રી જૈનવેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન ઈચ્છે છે કે જેના કેમના પ્રતિનિધિએ-શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢીએ શ્રી શત્રુંજય ડુંગર સાથે સંબંધ ધરાવતી સઘળી બીનાઓને લગતું સાહિત્ય અંગ્રેજી, હીંદી અને ગુજરાતમાં બહાળે હાથે અને સર્વે સ્થળે વહેંચવું, તથા પાલીતાણાની બાબતો સંબંધી નવા બનાવને લગતી છેલામાં છેલ્લી ખબર વખતોવખત પ્રગટ કરવી અને જેમ જેમ જરૂર પડે તેમ તેમ વખતો વખત હીંદના સર્વ સ્થળોના આગેવાન ગૃહરોની સલાહ લેવી.
પ્રમુખસ્થાનેથી

Page #38

જૈન કોન્ફરન્સનુ' ખાસ અધિવેશન,
ઠરાવ ૮-શ્રી શત્રુંજય ઉપરના જૈનેાના સ્થાપિત હક્કો સંબંધી પાલીતાણા દરબાર સામેની નાની ક્રીયાદાના અને મજકુર દરબાર સાથેના વાંધાઓના નિકાલ માટે જેને કે જેએ મેટે ભાગે બ્રીટીશ પ્રજા છેતેઓએ પ્રથમ ઇન્સાફ માટે પાલીતાણા દરબાર પાસે જવું—એવી ક્રૂરજ પાડનારી બ્રીટીશ સરકારની હાલની વલણ માટે શ્રી જૈન શ્વે॰ કેન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન અત્યંત દિલગીરી જાહેર કરે છે અને જૈનો તથા પાલીતાણા દરબાર વચ્ચેના સર્વે વાંધાઓની ખામતમાં એકદમ વચ્ચે પડવા અને જેનેની હાડમારીઓ દૂર કરવા થ્રીટીશ સરકારને દૃઢ આગ્રહ કરે છે.
૩૩
દરખાસ્ત મુકનાર:—માણુ દયાલચ ંદજી, આગ્રા
ટેકો આપનાર:—રા. અમૃતલાલ દલપતભાઇ શેઠ, કાઠીયાવાડ, અનુનેદન આપનારઃ— રા. મૂળચંદ આશારામ ઝવેરી, અમદાવાદ. ખાઇ મીઠાંબાઈ મેઘજી ખેતસી, મુખઇ. રા. પેપટલાલ ટી. શાહ, કરાંચી. ખાઇ મ ગળામાઇ મેાતીલાલ કીરચંદ, મુંબઇ. રા. ચીમનલાલ નાથાલાલ, અમરા. ડાહ્યાભાઇ ચુનીલાલ, અમલનેર. રા. શીવજી દેવશી, કચ્છ. રા. મહાસુખભાઇ ચુનીલાલ. વીસનગર.
દાવાદ.
રા. મણીલાલ પાદરાકર, પાદરા.
૯. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કાન્સનું આ ખાસ અધિવેશન ઠરાવ ૧ થી ૭ અને નવની નકલા સેક્રેટરી ઓફ સ્ટેટ ફાર ઇન્ડીઆને, નામદાર વાઇસરાયને, મુંબઈના નામદાર ગવર્નરને અને ઠરાવ એકથી આઠ સુધીની નકલ શેઠ આણુ દૃષ્ટ કલ્યાણજીને મેાકલી આપવા પ્રમુખશ્રીને સત્તા આપે છે.
દરખાસ્ત કરનાર:બાબુ રાજકુમારસિંહજી.
ટેકા આપનાર:—રા. મેાતીલાલ વીરચંદ, માલેગાંવવાળા.
ચેાથા દિવસ, તા. ૩–૮–૨૬ અશાડ વદી 1૦ મંગળવાર.
કેાન્સ પાસે રજુ થયેલા કામેાને નહીં પહેાંચી શકવાથી આજે ચોથા દિવસની બેઠક મળી હતી.
પ્રથમ મંગળાચરણ થયા ખાદ નીચે મુજબ ઠરાવા પસાર થયાં હતા.
આજે પ્રથમ પ્રમુખસ્થાનેથી પ્રથમ દરખાસ્ત પસાર થયા બાદ ખીજ ઠરાવ માટે પ્રથમ મણીલાલ કાઠારી ખેાલવા ઉભા થયા હતા તેને જુદા જુદા વકતાઓએ અનુમોદન આપ્યા બાદ તે ઠરાવની રૂઇએ પ્રચાર કાર્યને અંગે જરૂરી ખર્ચીને પહેાંચી વળવા, ભાઇ મણીલાલે અસરકારક રીતે અપીલ કરી હતી, કે જેથી તેના પરિણામે તેજ વખતે નાણાના વરસાદ શરૂ થયા હતા, જેમાં સેનાની વીંટી, ચેઇન,

Page #39

૩૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સાંકળી વગેરે આપી બહેને અને બંધુઓએ પિતાની લાગણી પવિત્ર તીર્થ માટે બતાવી હતી, શુમારે બાર હજાર રૂપૈયા થયા હતા. આ ફંડનો ઉપયોગ કોન્ફરન્સ નિમેલી મીટી શ્રી શત્રુંજયને અંગે પ્રચાર કાર્યમાંજ કરશે અને તેમાંથી બચત રહેશે તે બીજા તીર્થના અંગે વાપરવાનું ઠરાવ કરવામાં આવ્યું હતું.
૧૦. શ્રી જૈન શ્વેતાંબર કોન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન એપ્રિલ ૧૯૨૫ માં ભરાયેલાં કન્વેશનમાં સુધરેલાં અને પસાર થયેલાં નવાં બંધારણની વિચારણું અને મંજુરી હવે પછીની કોન્ફરન્સની બેઠક પર મુલતવી રાખે છે અને જ્યાં સુધી એવી મંજુરી ન મળે ત્યાં સુધી શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સની દશમી બેઠકમાં પસાર થયેલું બંધારણ ચાલુ રહેશે.
પ્રમુખસ્થાનેથી ૧૧. શ્રી શત્રુંજય સંબંધી જે વિવિધ સ્વાલ જૈન કોમને અસર કરી રહ્યા છે અને ખળભળાવી રહ્યા છે, તે સંબંધી કેમને યેગ્ય શિક્ષણ આપવા અને જાગૃત કરવા સમસ્ત હિંદની જેન કૅન્ફરન્સનું આ ખાસ અધિવેશન નીચેના ગૃહસ્થોની એક સમિતિ પોતાની સંખ્યામાં વધારો કરવાની સત્તા સાથે નીમે છે, જે સમિતિ શ્રી જૈન વેતાંબર કેન્ફરન્સના રેસીડેન્ટ જનરલ સેક્રેટરીઓની સૂચના મુજબ કામ કરશે. સમિતિના સભ્યો દેશના જુદા જુદા ભાગમાં મુસાફરી કરશે અને ચળવળ ચલાવવાને જરૂરી માલુમ પડતાં સઘળા પગલાં લેશે. ૧. રા. મણિલાલ કોઠારી, કાઠીઆવાડ, ૨. બાબુ દયાલચંદજી, આગ્રા. ૩. બાબુ કીર્તિપ્રસાદજી, મીર. ૪. મણિલાલ ખુશાલચંદ પાલણપુર. ૫. ૨. હીરાલાલ સુરાણ, સોજત. ૬. પોપટલાલ રામચંદ શાહ પુના. દરખાસ્ત કરનાર રા. મણીલાલ કઠારી-કાઠીયાવાડ. ટેક આપનાર ,, મોહનલાલ ભગવાનદાસ ઝવેરી. મુંબઈ.
બાબુકીર્તિપ્રસાદજી, મીરટ. ફુલચંદ. એચ. દોશી–ગુજરાનવાલા. , અમીચંદ ખેમચંદ, મુંબઈ. » માણેકચંદજી, લાહોર. , મણલાલ–એમ. શાહ-મુંબઈ, » પિોપટલાલ. ટી. શાહ. કરાંચી. છે, મણીલાલ ખુશાલચંદ, પાલણપુર. ,, ડો. નાનચંદ કે. મોદી, મુંબઈ એ બાપાલાલ ચુનીલાલ, અમદાવાદ,

Page #40

૩૫
જેન કેન્ફરન્સનું ખાસ અધિવેશન. ત્યારબાદ બારમો ઠરાવ સુકૃત ભંડાર ફંડ માટે નીચે મુજબ રજુ થયો હતો. અને ત્યારબાદ પ્રમુખ શ્રીને ઉપસંહાર, પરસ્પર આભાર, ભેટ અને આગામી કેન્ફરન્સને આમંત્રણ વગેરે નીચે મુજબ જાહેર થયું હતું.
તે પછી સુકૃત ભંડાર ફંડનો ઠરાવ શેઠ કુંવરજી આણંદજીની દરખાસ્ત અને શેઠ સારાભાઈ મગનલાલના અનુમોદનથી પસાર કરવા પછી પ્રમુખ શ્રી બહાદુરસિંહજી, સ્વાગત કમિટિ, ડેલીગેટે, લટીયર, વર્તમાન પત્રકાર અને માધવબાગના વ્યવસ્થાપકોનો ઉપકાર માનવાના ઠરાવો થયા હતા. અને તેના વળતા ઉત્તરે અપાયા હતા. છેવટે પ્રમુખ સાહેબે તીર્થનું મહત્વ સમજાવી તેવી પવિત્ર ભૂમિકા તરફ વીસમી સદીમાં થયેલી નાદીરશાહી માટે દુઃખ જાહેર કરતાં સમાજ સેવા માટે પિતા તરફથી યથાશક્તિ સેવા આપવાનું વચન આપ્યું હતું. તથા સુકૃત ભંડાર ફંડમાં રૂા. ૨૫-૧) મુંબઈ સ્વયંસેવક મંડળ ૫૧) કચ્છી વોલંટીઅર કેર પ૧) તથા રૂા. ૫૧ અમદાવાદ જેન સેવા સમાજ મંડળને ભેટ કરી તેમની સેવાની કદર કરી હતી તથા રૂા. રૂા. ૨૦૧ શ્રી માંગરોળ જેનસભાની બાળાઓના સંગીતથી ખુશી થઈ સભાને ભેટ કર્યા હતા. જ્યારે સ્વાગત કમિટિના પ્રમુખ શેઠ રવજી સેજપાળ તરફથી રૂા. ૨૦૧ સુકૃત ભંડાર ફંડમાં રૂા ૧૦૧ ત્રણે લંટીઅર મંડળોને અને રૂા ૧૦૦૧ માંગરોળ સભાને પેન તરીકે આપવાનું જાહેર કર્યું હતું. તથા જૈન ગુરૂકુળમાં રૂા દશહજારની રકમ આપનાર શેઠ સારાભાઈ મગનલાલ મેદી તરફથી કોન્ફરન્સને રૂ ૨૫૦૦) જેન એજ્યુકેશન બોર્ડ માર્ફત લેવાતી ધાર્મિક ઈનામી પરીક્ષામાં સને ૧૯૨૭ થી પાંચવર્ષ માટે વાર્ષિક રૂ ૫૦૦) પ્રમાણે વહેંચવાને આપવામાં આવ્યા હતા,
આગામી કેન્ફરન્સ:--
તે પછી શ્રીમાન ગુલાબચંદજી ઠઠ્ઠાએ, આવતી કોન્ફરન્સ પિતાને આંગણે લઈ જવાને ગામના બે ગ્રહસ્થા તરફથી પોતાના સંઘને તાર કરી પરવાનગી માગી છે તેનો જવાબ હજુ ફરી વળ્યો નહોતો, તે દરમિયાન સેજતના શ્રી સંઘ તરફથી વકીલ હીરાલાલ સુરાણાએ આવતી કોન્ફરન્સ પોતાને આંગણે નોતરવાનું આમં. ત્રણ આપવાથી તાળીઓના અવાજ વચ્ચે વધાવી લેવામાં આવ્યું હતું.
પૂર્ણાહૂતિઃ-..
છેવટે કોન્ફરન્સના કાર્યને સમાપ્ત કરવા પહેલાં પ્રમુખ શ્રી બહાદુરસિંહજીએ જણાવ્યું કે આપણે આજે ધાર્મિક આફત વિદારવા માટે ભેગા મળ્યા છીએ. આવા ધાર્મિક આક્રમણો સામે આપણે ધર્મનું બળ વધારવાની જરૂર છે તેમજ આપણી લાગણુને એકસરખો ખ્યાલ રાખવા ભક્તિની જરૂર છે. માટે દરેકે બે મીનીટ ઉઘાડે પગે શાંત ચિત્તે ઉભા રહીને નવકાર મંત્રનું આરાધન કરવું. તે ઉપરથી તુર્ત આખી સભાએ બે મીનીટ ધ્યાનમાં ઉભા રહી મહામંત્રારાધન

Page #41

૩૬
શ્રી મામાનદ પ્રકાસ,
કરવા પછી શ્રી આદીશ્વર ભગવાનની જય બોલતાં કેન્ફરન્સ બરખાસ્ત થયેલી જાહેર કરવામાં આવી હતી.
શ્રી ભારતીય જૈન સ્વયંસેવક પરિષદનું
મુંબઈમાં મળેલું પ્રથમ અધિવેશન. હિંદના જુદા જુદા શહેરમાં ચાલતા સ્વયંસેવક મંડળોના કાર્ય અને સંબંધનું એકત્રબળ તૈયાર કરવાને મુંબઈ ખાતે તા. ૨-૩-૪ ઓગષ્ટ સોમ-મંગળબુધવારે માધવબાગમાં કોન્ફરન્સના મંડપમાં મળ્યું હતું. તેમાં ડેલીગેટ ઉપરાંત કોન્ફરન્સમાં આવેલા આગેવાન ગ્રહસ્થ, સ્થાનિક શ્રીમાને, મુનિરાજે, સાધ્વીજી મહારાજે અને સ્ત્રીવર્ગની મોટી હાજરી હતી. સ્થાનીક સંભાવિત ગ્રહસ્થાએ પણ હાજરી આપી હતી. જેમાં શ્રીમાન મહેતા બારીસ્ટર ધીરજલાલ વગેરે પણ હતા. કલકત્તેથી ઇન્ડીયા સ્વયંસેવક મંડળના નેતા મી. હાડકર પણ ખાસ પરીષદમાં ભાગ લેવા પધાયા હતા.
કાર્યની શરૂઆતમાં મંગળાચરણ તથા સ્વાગત ગીત ગવાયા પછી સ્વાગત સમિતિના પ્રમુખ શ્રી મંગળદાસ નથુભાઈ ખરીદીયાએ પરીષદને ઉદ્દેશ, સેવાની મહત્તા અને હાલને તીર્થરક્ષાનો પ્રસંગ સમજાવનારૂં ભાષણ કર્યું હતું.
ત્યારબાદ પરિષદને મળેલી મહાન પુરૂષોના સુચક અવલંબન આદેશો તથા હાનુભૂતિ દર્શાવનારા સંદેશા, વાંચવામાં આવ્યા હતા.
તે પછી ઝવેરી મેહનલાલ ભગવાનદાસ સોલીસીટરની દરખાસ્ત અને શેઠ લલુભાઈ કરમચંદ દલાલ, શેઠ વાડીલાલ પુનમચંદ, શેઠ માણેકલાલ જેઠાભાઈ જે. પી. શા પોપટલાલ નાનચંદ, રા. મણલાલ પાદરાકર, શા કુરપાલ શામજી તથા શા. પોપટલાલ ત્રીભવનના અનુમોદનથી શાંતિદાસ શેઠના નબીરા શેઠ અમૃત લાલ કાળીદાસ અમદાવાદવાળાને પ્રમુખસ્થાન આપવા પછી પ્રમુખશ્રી તરફથી સેવાધર્મ અને તિર્થરક્ષા સંબંધે અસરકારક ભાષણ આપવામાં આવ્યું હતું.
પરીષદે તે પછી બે દિવસમાં પોતાનું બંધારણ રચવા ઉપરાંત જુદા જુદા ઠરાવ પસાર કર્યા હતા. જેમાં સ્વયંસેવક મંડળને વિકાશ કરવા, વ્યાયામશાળાઓ સ્થાપવા, સેવાની તાલીમ આપનારા સાહિત્યનો પ્રચાર કરવા, શ્રી શત્રુંજય તીર્થના અંગે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીના કાર્યમાં બનતી સેવા આપવા. ના. વોટસન સાહેબના ઠરાવ સામે વિરોધ જાહેર કરી તેના સામે લડત ચલાવવાના કાર્યને હાનુભૂતિ આપવા, ધાર્મિક રક્ષણ માટે બ્રીટીશ વચન તરફ ધ્યાન ખેંચવા અને સત્યાગ્રહની જરૂર પડે તો તે માટે તાલીમ લેવાના ઠરાવો મુખ્ય હતા.
બાબુ કીર્તિપ્રસાદ અને હિંદી સેવાદળવાળા શ્રીયુત્ હાડકરે સ્વયંસેવકોમાં પ્રેરણું પૂરવા જુસ્સાદાર વ્યાખ્યાનો આપ્યાં હતાં.

Page #42

જેન સ્વયંસેવક પરિષદનું સંમેલન. પરિષદ કુંડ –
ત્રીજે દિવસે ચાલતા કામે મુંબઈની ગુજરાત વ્યાયામશાળા તરફથી કસરતના જુદા જુદા પ્રયોગ કરી બતાવીને વ્યાયામના ઠરાવની પ્રત્યક્ષ મહત્તા સમજાવી હતી; તેમજ પરીષદના કાયમી બંધારણ અને પ્રચારક કાર્યનો ઠરાવ પસાર કરતાં પરીષદના કાર્યને પહોંચી વળવાને રૂા. પ૦૧) પ્રમુખ શ્રીમાન અમૃતલાલ કાળીદાસે આપવાને જાહેર કરવાથી તે જ વખતે છુટક મદદના નામે બેલાવા લાગ્યાં હતાં, જેને સરવાળે લગભગ તેર રૂપિયાનો થયો હતો. જ્યારે પ્રમુખ તરફથી જૈન સ્વયંસેવક મંડળને રૂા. ૧૦૦૧), અમદાવાદ જૈન સ્વયંસેવક મંડળને રૂા. ૨૫૧), અમદાવાદ જૈન સેવાસમાજને રૂા. ૨પ૧) મુંબઈ કચ્છી વોલંટીઅર મંડળને રૂા. ૫૧) મહારાષ્ટ્ર મંડળને રૂા. ૫૧) તથા ભાવનગરના વડવા જૈન મિત્રમંડળને રૂા. ૨૫) વ્યાયામશાળાને રૂા. ૧૦૧) ની મદદ જાહેર કરી હતી તથા માંગરોળ સભાની બાળાઓને કાપડના ઇનામ વહેંચ્યાં હતાં જ્યારે મુંબઈના જૈન સ્વયંસેવક મંડળને છુટક મદદ મળી રૂા. ૨૨૫૦) જેટલું ફંડ થયું હતું. ત્યારબાદ પ્રમુખે ખંતથી આરંભેલ કામને પાર ઉતારવાને ભલામણ કરવા પછી જરૂરી ઠરાવો યોગ્ય સ્થળે મોકલવાને પ્રમુખને સત્તા આપવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ પ્રમુખ, ડેલીગેટે, વર્તમાનપત્રો, કાર્યવાહક મંડળ અને મંડપ વાપરવા આપવા માટે કેન્ફરન્સને ઉપકાર માનવામાં આવ્યો હતે.
આવતી પરિષદ–
તે પછી આવતી પરિષદ અમદાવાદમાં ભરવાને ત્યાંના જૈન સ્વયંસેવક મંડળે આમંત્રણ કરતાં તે સ્વીકારવા પછી જ્યનાદ વચ્ચે પરિષદનું કાર્ય સંપૂર્ણ થયાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
શ્રી ભારતીય જૈન સ્વયંસેવક પરિષદના ડરાવે. ઠરાવ ૧-ધર્મ, દેશ અને કોમના અભ્યદય અર્થે જુદી જુદી દિશામાં કાર્ય કરી શકે અને સંગઠ્ઠનબળ વધારી શકે તેવા આત્મભેગ આપનારા સ્વયંસેવકોની આ પરિષદ અતિ આવશ્યકતા સ્વીકારે છે અને દરેક ગામ અને શહેરમાં, સેવાભાવના પ્રદિપ્ત કરી સ્વયંસેવક મંડળે સ્થાપવા અને અસ્તિમાં આવેલ મંડળને સંગીન કરવા બંધુઓને આગ્રહપૂર્વક વિનંતિ કરે છે અને તે બાબતના જરૂરી પગલાં લેવા આ પરિષદ ઠરાવ કરે છે.
દરખાસ્ત કરનાર–રા. બાબુ કીર્તિપ્રસાદજી (યુ. પી. ) અનુમોદન આપનાર–રા. પંડીત ફતેહચંદ કપુરચંદ લાલન (કાઠીયાવાડ).
રા. ગોકળદાસ સાંકળચંદ શાહ (અમદાવાદ) રા. પિપટલાલ રામચંદ શાહ (મહારાષ્ટ્ર)

Page #43

૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
» રા. કુરપાળ શ્યામજી જીવાણી (મુંબઈ)
રા. વાડીલાલ સાંકળચંદ ઉપદેશક. ઠરાવ ૨–કેમની શારીરિક સંપત્તિની ખીલવણ અથે દરેક ગામ અને શહેરમાં વ્યાયામશાળાઓ સ્થાપવા આ પરિષદું મહત્વનું ગણે છે અને તેવી સંસ્થાઓને સંગીન રીતે ચાલુ રાખવા ભલામણ કરે છે.
દરખાસ્ત કરનાર ––રા. મણિલાલ મોહનલાલ પાદરાકર (પાદરા). અનુમોદન આપનાર––અમૃતલાલ વાડીલાલ શાહ (મુંબઈ).
રા. મૂલચંદ આશારામ વેરાટી (અમદાવાદ), રા. અમીચંદ ખેમચંદ (પાટણ), રા. કુંવરજી જેઠાભાઈ (મુંબઈ) રા. પોપટલાલ સાંકળચંદ (ભાવનગર), સિ. બેન હીરાબેન
મોતીચંદ (વીજાપુર ). ઠરાવ ૩–સ્વયંસેવક પિતાની ફરજ પૂર્ણપણે અદા કરી શકે અને તેઓમાં જોઈતી તાલીમનું જ્ઞાન વૃદ્ધિ પામે તે અર્થે સઘળું જરૂરી સાહિત્ય અને સાધને સંગ્રહવા અને તેને સર્વત્ર ફેલાવો કરવા દરેક ગામ અને શહેરના મંડળને આ પરિષદુ આગ્રહપૂર્વક ભલામણ કરે છે.
દરખાસ્ત મુકનાર–રા. પંડીત ફત્તેહચંદ કપુરચંદ લાલન (કાઠીયાવાડ). અનુમોદન આપનાર–રા. મણીલાલ મોહનલાલ પાદરાકર (પાદરા).
રા. પોપટલાલ રામચંદ (મહારાષ્ટ્ર ).
રા. વીરજી ગંગાજર ઐશરી (મુલુંદ). ઠરાવ ૪–અખિલ હિન્દના જૈનમની પ્રતિનિધિત્વ ધરાવતી શ્રીમાન શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની: પેઢી તરફથી શત્રુ જય તીર્થને માટે જે લડત ચલાવવામાં આવે છે તેમાં આ પરિષદ પોતાનો સંપૂર્ણ વિશ્વાસ ધરાવે છે, અને આ લડતમાં સંપૂર્ણ વિજય મળે ત્યાં સુધી પોતાની સઘળી શક્તિઓ અર્પવાનું જાહેર કરે છે.
(પ્રમુખસ્થાનેથી) ઠરાવ પ–શ્રી જેન વેતાંબર કોન્ફરન્સને આ પરિષદ અભિનંદન આપે છે અને તેના દરેક કાર્યમાં ફાળો આપવાનો ઠરાવ કરે છે. (પ્રમુખસ્થાનેથી)
ઠરાવ દ–વેસ્ટર્ન ઈન્ડીયા ટેટ્સના ગવર્નર જનરલના એજન્ટ મી. ટસને શત્રુંજય તીર્થ સંબંધી ચુકાદો આપે છે તે જેનોમના પરાપૂર્વના સ્થાપિત હકકોને છીનવી લેનાર હોવાથી, તે તરફ આ પરિષદ પોતાને સખત વિરોધ જાહેર કરે છે અને તે ચુકાદાને ફેરવવા દરેક જાતના મક્કમ પગલાં ભરવાની આવશ્યકતા સ્વીકારે છે.
(પ્રમુખસ્થાનેથી) ઠરાવ ૭–વેસ્ટર્ન ઈન્ડીયા સ્ટેટ્સના ગવર્નર જનરલના એજન્ટના ચુકાદાથી આપણા શત્રુંજય તીર્થ ઉપરના પરાપૂર્વના સ્થાપિત હકકો લુંટાયા છે,

Page #44

',
જૈન સ્વયંસેવક પરિષદનુ` સંમેલન.
૩૯
અને ધાર્મિક યુદ્ધમાં વિજય મેળવવા માટે સંજોગવશાત્ સત્યાગ્રહની પવિત્ર લડત લડવાના આપણને પ્રસંગ આવે તે આ પરિષદ દરેકે દરેક ગામ અને શહેરના ધર્મ પ્રિય બન્ધુઓને તેમાં જોડાવા આગ્રહપૂર્વક ભલામણ કરે છે અને લડત સંપૂર્ણ તેહમંદીથી પાર ઉતારવાની આવશ્યકતા સ્વીકારે છે અને તે બાબતમાં જરૂરી પગલાં લેવા આ પરિષદની ભારતીય કાય વાહક સમિતિને સત્તા આપે છે. દરખાસ્ત મુકનાર—રા. મણીલાલ ખુશાલચંદ પારેખ ( પાલણપુર ) અનુમેાદન આપનાર—રા. કુલચંદ હરીચંદ દોશી ( પંજાબ ) રા. મણીલાલ કોઠારી
,,
,,
>>
""
37
શ્રીયુત્ નીઝામુદ્દીન
બેન વાલીબેન વીરચંદ
બેન હીરાબેન મેાતીલાલ
રા. રિલાલ દેવચંદ કુંડલાકર ( ભાવનગર )
રા. નગીનદાસ શીવલાલ ( અમદાવાદ )
રા. પ્રભુદાસ અમૃતલાલ ( શીવપુરી ) રા. મેાહનલાલ દીપચંદ ચાકશી ( ખ ંભાત )
29
ઠરાવ ૮ મા—શ્રી ભારતીય જૈન સ્વયંસેવકપરિષદનું બંધારણ નક્કી કરવાતુ આ પરિષદ ઠરાવે છે. ( પ્રમુખસ્થાનેથી ) શ્રી જૈન મહિલા સમાજ સમેલન--મુંબઈ, તા. ૩-૮-૨૬ મંગળવા રના રાજ કાન્ફરન્સના મંડપમાં સવારમાં મળ્યું હતું અનેક મ્હેનાએ તેમાં હાજરી આપી હતી. પ્રથમ શ્રી સાધ્વીજી મહારાજે શ્રાવિકા –ક બ્ય સમજાવી પવિત્રતીર્થ ખાતર મેજ શાખ વગેરે છેાડવા ભલામણ કરી હતી. ત્યારબાદ શેઠ હીરાલાલ અમૃતલાલના ધર્મ પત્ની અને ભાવનગર વાળા શેઠ ગીરધરભાઈ આણુ ધ્રુજીના સુપુત્રી માંઘી હેંને પ્રમુખસ્થાનેથી મનનીય એક ભાષણ આપ્યુ હતુ. જે બીજા પેપરામાં પ્રકટ થયેલ છે, ત્યારબાદ બીજી વ્હેનાએ તથા ખંધુઓએ તે ઉપર વિવેચના કર્યા હતા. આ કાનફરન્સના ખાસ અધિવેશનના આ મહિલાસમાજ સ ંમેલને સરસ સત્કાર કર્યા છે, અને પુરૂષ વર્ગના આવા કાર્યની અનુમેાદના સચાટ આવી રીતે સ્ત્રી વર્ગ જે કામમાં આપે તે કામનેા શુભ ઉદય અને વિજય ચાકસ છે એમ માનવામાં જરાપણ સંદેહ નથી; જેથી યાત્રા ત્યાગ માટેના આપણા અસહકાર નિયમ સંપૂર્ણ રીતે છેવટ સુધી જળવાઇ રહેશે તે નિ:સદેહ છે.
આ મહિલાસમાજમાં કાર્ય વાહિકા મ્હેનેાએ તેમાં જે ઉત્સાહ, લાગણી અને સમયજ્ઞપણું બતાવ્યું છે તે માટે તેઓ ખરેખર ધન્યવાદને પાત્ર છે. જૈન સમાજના અનેક કાર્યોમાં પુરૂષાની પડખે ઉભા રહી આવાજ ઉત્સાહ અનુમોદના અને સમયાનુસાર સહકાર નિરંતર આપણી કામના મહિલાવ તાવે તેવી અધિષ્ઠાયક દેવ પ્રત્યે પ્રાર્થના કરીયે છીયે.
આવી રીતે આ ચાર સમેલને પૂર્ણ ઉત્સાહ, લાગણી, સ`પ અને ઐકયતા

Page #45

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
બતાવી પૂર્ણ થયા છે, જેથી ભવિષ્યમાં શ્રી પરમપવિત્ર શત્રુંજય તીર્થ માટે આપણ વિજયજ થશે એમ તેના સુચિન્હ રૂપે તે જણાવ્યું છે. પરમાત્માની કૃપાથી એ આનંદ પૂર્વક અવસર જલદી પ્રાપ્ત થાય એજ
ભાવનગરમાં શેકમય દિવસ. શહેર અમદાવાદમાં તા. ર૭-૭-૧૯૨૬ સં. ૧૯૮૨ ના અશાડ વદી ૭ ના રોજ સમગ્ર હિંદના પ્રતિનિધિઓ વગેરે ( શ્રી સંઘે) મળી તા. ૧૫-૮-૨૬ ના રેજ આખા હિંદમાં જેને માટે શેકને દિવસ પાળવો તેવો ઠરાવ કરેલો જેથી તેજ રેજ સં. ૧૯૮૨ ના શ્રાવણ સુદી ૭ રવીવાર તા. ૧૫-૮-૧૬ ના રોજ આ શહેરમાં પ્રથમ સહવારે ચતુર્વિધ સંઘ મળ્યો હતો. પ્રથમ તે દિવસના કર્તવ્ય ઉપર કેટલાક બંધુએ વિવેચન કર્યા બાદ એક કલાક સર્વેએ શ્રી શત્રુંજયનું ધ્યાન ધર્યું હતું. બપોરના મોટા દેરાસરમાં શ્રી શત્રુંજયની નવાણુ પ્રકારી પૂજા ભણાવી હતી. આખો દિવસ દરેક જેનેએ અણજે પાળ્યો હતો. એ રીતે ક્રિયા કરી શેક પ્રદર્શિત કર્યો હતો.
સ્વિકારસમાલોચના.
મેઘમહદય-વષપ્રબોધ–કર્તા શ્રીમાન મહેપાધ્યાય શ્રી મેઘવિજયજી ગણિ– જેને મહાત્માઓ વિવિધ પ્રકારનું સાહિત્ય જન સમાજને માટે રચી ઉપકાર કરી ગયા છે, કે જે તત્વજ્ઞાન, આચાર, ક્રિયા, કથા વગેરે સાહિત્ય મોજુદ છે. તેમ જ્યોતિષ, વૈદ્યક વગેરે છે પણ પૂર્વાચાર્ય રચીત છે, છતાં તેવા ગ્રંથ પ્રકાશમાં બહુ ઓછી આવે છે, તેવા સંગમાં આ જ્યોતિ ષનો ગ્રંથ પ્રગટ થયેલ જોઈ ખુશ થવા જેવું છે. આ ગ્રંથમાં તેર અધિકાર છે. જેમાં અનેક વિષયો જેવા કે આ વર્ષ કેવું છે કે વરસાદ કયારે અને કેટલે થશે ? આ વર્ષ સુકાળ છે કે દુષ્કાળ ? અનાજ સસ્તુ થશે કે મેવું ? અને ફલાદેશ, શકુન નિરૂપણ વગેરે અનેક જાણવા ગ્ય વિષયને સંગ્રહ છે. આ ગ્રંથના રચનાર મહાત્મા શ્રી હીરવિજયસૂરિ મહારાજની પટ પરંપરાએ અઢારમી સદીમાં થયેલા છે. તેમણે શ્લેકબદ્ધ આ ગ્રંથ રચેલ છે, જેનું ભાષાંતર હિંદિભાષામાં પંડિત ભગવાનદાસજી જેને અનેક બીજી પ્રતો સાથે રાખી શુદ્ધ રીતે કરી મૂળ અને ભાષાંતર બંને આ ગ્રંથમાં આપેલ છે. જેથી સંસ્કૃતના અભ્યાસી અને હિંદી ભાષાના જાણકાર માટે આવકારદાયક છે. ગ્રંથ વાંચવા અને જાણવા જેવો છે. કિંમત ચાર રૂપિયા મળવાનું સ્થળ-બીકાનેર–રજપુતાના પ્રગટકર્તાને ત્યાં શેઠીયા પ્રીન્ટીંગ પ્રેસ.
શ્રી શત્રુંજય પ્રકાશ અને જેને વિરૂદ્ધ-પાલીતાણા, લેખક–શેઠ દેવચંદ દામજી કંડલાકાર શ્રી જેનપત્રના અધિપતિ, ભાવનગર–અમોને આ બુક સમાલોચનાથે ભેટ મળેલ છે. અત્રે શ્રી શત્રુંજય સંબંધી ચાલતા કેસના પ્રસંગે અને મી. વોટસન સાહેબના ન્યાય વિરૂદ્ધ ફેસલાથી જે વખતે જે સમાજનું હૃદય અત્યંત દુભાયેલ છે, તેવા ખાસ પ્રસંગે શ્રી શત્રુંજયનો આગલો

Page #46

સ્વીકાર અને સમાલોચના.
Jારસ,
એક હજાર વર્ષનો ઇતિહાસ, તેપર જેનોની માલેકી-સ્વતંત્ર હક, કેવા છે, ઇતિહાસિક દૃષ્ટિએ કેમ કયારે સંપાદન થયેલા છે તે દરેકે દરેક જેનોએ જાણવું જ જોઈએ તે સર્વ સવિસ્તર જણાવવાર આ ગ્રંથ તેના લેખક મહાશયે અથાગ પરિશ્રમે સંશોધન કરી તૈયાર કરેલ છે એમ આ બુક વાંચતા માલુમ પડે છે. આ ગ્રંથમાં શત્રુંજયનો ફોટો અને મહાન અકબર બાદશાહે શ્રીમાન હીરવિજયસૂરીશ્વરજીને બક્ષીસ તરીકે કરી આપેલ અસલ કા-પરીત ( કારસી ભાષામાં ) ના છબી આપી તેમજ છેવટે ચાલતા કેશમાં શ્રી પાલીતાણા દરબારશ્રીએ આપેલ અરજી આપણે જવાબ અને મી- વોટસનનો ફેસલો આપી અત્યાર સુધીની શ્રી શત્રુંજયની સ્થિતિનું છૂટ રીતે દીદર્શન કરાવ્યું છે. દરેકે દરેક જૈન વ્યકિતએ તે વાંચી જાણકાર થવાની પોતાની ફરજ છે. ભવિષ્યમાં પણ આવા ગ્રંથે તકરણનો જવાબ આપી શકે છે. બીજાના તીર્થોના પણ પરાપૂર્વથી આજ સુધીના ઈતિહાસિક વૃતાંતો આ રીતે પ્રકટ થવાની જરૂરી છે. અમે તે માટે જૈન પત્રના અધિપતિ શેઠ દેવચંદભાઈને ભલામણ કરીયે છીયે. કિંમત રૂ. ૧-૦-૦ ચોગ્ય છે. મળવાનું સ્થળ ભાવનગર–જૈનપત્રની ઓફીસ.
ઈરિયાવહી કે. આલોચના સ્મારક નકશા–લેખીકા શ્રીમતી પ્રમોદકીજી મહારાજ અને તેના ઉપદેશથી પ્રકટક7 શા. જીતમલજી સૌભાગમલજી કોઠારી ઇન્દર-માલવા. કિંમત અમૂલ્ય ઉપકાર સાથે સ્વીકારીએ છી
શ્રી રાજનગર જૈન શ્વેતાંબર મૂર્તિ પૂજક ધાર્મિક ઈનામી પરીક્ષા સંસ્થાને સં. ૧૯૮૨ નો રીપોર્ટ-ધાર્મિક કેળવણીની વૃદ્ધિને ઉત્તેજન અર્થે આ સંસ્થા અમદાવાવાદમાં સ. ૧૯૭૩ માં સ્થપાયા બાદ સારું કાર્ય કરી રહેલ છે. સંસ્થાના સેક્રેટરી ઝવેરી ભાગીલાલભાઈ તારાચંદ વગેરે સભ્યો ઉત્સાહ પૂર્વક કાર્ય કરે છે. છેલ્લી પરિક્ષા સં. ૧૯૮૨ ના પ્રથમ ચૈત્રના રોજ લેવાયેલ છે. આ બંને વર્ષની પરિક્ષા પરિણામે રીપેટ માં આપેલ કાઠાવાસ ૧૯૮૨ કરતાં સ. ૧૯૮૧ નું ઠીક જણાય છે. છતાં આ વર્ષે તેથી નબળું પરિણામ કંઈક છે જે ઉપર તે તે ખાતાની કમીટીનું લક્ષ ખેંચવામાં આવે છે. અને આ સંસ્થાએ મંજુર કરેલ ધોરણે પ્રમાણે અભ્યાસ કરાવવા ભલામણ કરવામાં આવે છે. ધારણમાં કંઇક ઈતિહાસિક આરીમતા, અને આચારના ગ્રંથો દાખલ કરવાની સમયાનુસાર આ સંસ્થાની કાર્યવાહક કમીટીને નમ્ર સુચના કરીયે છીયે. કાર્યવાહિ ઉત્તમ હિસાબ ચોખવટવાળે છે અને તેની ઉન્નત્તિ છીએ છીએ.
શ્રી મહુવા જેન યુવક મંડળનો સં. ૧૯૭૮ થી સં. ૧૯૮૨નો રીપોર્ટ–તેના સેક્રેટરીઓ તરફથી મળ્યો છે, મંડળનો ઉદ્દેશ અને બંધારણું યોગ્ય છતાં તેમની પ્રગતી નહિ થવામાં કમીટીએ રીપોર્ટની શરૂઆતમાં બતાવેલ એક સંપીની ખામીને કમીટીના મેમ્બરોએ સુધારી આ સંસ્થાને આગળ ચલાવવાની જરૂર છે. અમને જરૂર ખાત્રી છે કે કમીટીના કેટલાક પરિચિત સભ્યો તે ખામી દૂર કરી આ સંસ્થાની પ્રગતિ કરી શકે તેવા છે. અમે તેમને ખાસ ભલામણ કરીએ છીએ. રીપોર્ટમાં મહુવા જેન કામનું સ્થિતિનું ચિત્ર અને કાર્ય દિશા એક બુક દ્વારા જુદુ આપેલ છે જે ઉપરથી આ શહેરની જેમ માટે શું કરવા જરૂર છે તે સ્પષ્ટ જણાય છે. કોઈ પણ સેવા ભાવી સંસ્થા પોતાની કોમની સ્થિતિનું દિગદર્શન આ રીતેજ કરી શકે છે અને તે ઉપરથી શું ઈલાજે લેવા તે જોઈ શકે છે. રીપોર્ટમાં જણાવેલા બંને ઉદ્દેશે અને ત્યાંની જેમ પ્રજાના કાર્યની દીશાને ઉચ્ચ સ્થિતિમાં મુકવાને માટે આગલા પાછલા કોઈ સંજોગો બાજુ ઉપર મુકી દરેક જૈન બંધુઓએ આ સંસ્થાને તન મન ધનથી મદદ કરવાની જરૂર છે. હિસાબ તથા વહીવટ યથાયોગ્ય છે તેમ રીપોર્ટ ઉપરથી જણાય છે અને તેની આબાદિ પુછીએ છીએ.

Page #47

કર
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
---
-
| શ્રી લેડીવિલિંગડન અશકતાશ્રમ, સુરત સં. ૧૯રપ નો રીપોર્ટ–કેમ અને ધર્મના ભેદ સિવાય કોઈપણ અશક્ત ( નિરાધાર ) મનુષ્યોને આ સંસ્થા આશ્રય આપી અપરિમિત પુષ્ય હાંસલ કરે છે આ સંસ્થાને રીપોર્ટ વાંચતાં તેના કાર્યવાહકોમાં મનુષ્ય જાત પ્રત્યે કેટલી દયા છે તે આવા અશકત મનુષ્યની સેવા કરી બતાવી આપે છે. આ સંસ્થાનો વહીવટ રીતસર હીસાબ ચોખા અને સંસ્થા સરકારમાં રજીસ્ટર થયેલ હોવાથી તેમજ તેની કાર્યવાહક કમીટીના સભ્યો શિક્ષિત વર્ગના હોવાથી સારી સેવા અને વહીવટ ચલાવે છે આવા ખાલ આ દેશમાં દરેક મોટા શહેરમાં હોવાની જરૂર છે. અશકત મનુષ્યની દરેકે દરેક બાબત ઉપર ધ્યાન આપી તેને રાહત આપે છે જે જોઈ આનંદ થાય છે આ ખાતું મદદ કરવા લાયક છે અને તેની ઉન્નતિ ઈચ્છીએ છીએ.
મંગલાભિનન્દન.”
ગઝલ. બાર ગુણવંત અરિહંતો, અમોને આપજે મંગલ. અષ્ટ ગુણ યુક્ત જે સિધ્ધ. અમને આપજે મંગલ. સૂરિ છત્રીસ ગુણ ધારી, અમને આપજે મંગળ. ગુણે પચવીસ ધર પાઠક, અમને આપજો મંગળ સાધુ સગ વીસ ગુણ ભૂષિત, અમને આપજો મંગળ. ત્રિલેકે જૈનનાં બિબો, અમોને આપજે મંગળ. પિતા વીસ જીનવરના, અમને આપજો મંગળ. સકલ તીથે શ માતાઓ, અમોને આપજો મંગળ. ગણેશ ઇન્દ્રભૂત્યાદિ, અમને આપજે મંગળ ધર્મ જીનરાજનો ભાગ્યે, અમને આપજો મંગળ. દેવતા સર્વ સમ્યકત્વી, અમને આપજે મંગળતીર્થના રક્ષકે યક્ષો, અમેને આપજો મંગળ. દેવીઓ તીર્થ હિતચિંતક, અમને આપજો મંગળ. દેવતા સળ વિદ્યાની, અમને આપજે મંગળ. કુબેરાદિ દિશાવાળ, અમને આપજે મંગળ. ગ્રહ શુભ કૂર જે સર્વે, અમને આપજે મંગળ. સદાચારી સતી સત્તા, અમને આપજે મંગળ. ચકી બલદેવ ને કેશવ, અમને આપજે મંગળ. જીવ શિવગામી ઇત્યાદિ, અમને આપજે મંગળ. એવં મંગળ માલિકા, નિત જે ચોવીસમા વર્ષમાં. આત્માનંદ પ્રકાશ માલિતણા, જાજે દિને હર્ષમાં. સાધ પ્રકટાવજે હૃદયમાં, અજ્ઞાન સંહારજે. સર્વે વાચકને પ્રસન્ન કરિને, પ્રખ્યાતિને ધારજો.
લે–પં. અમેઘચરણ.

Page #48

-
શ્રી
1 ચશોવિજયજી જૈન ગુરૂકુળ.
પાલીતાણું. વિનતિ પત્ર.
સુજ્ઞ મહાશય,
વિ. વિ. સાથ નિવેદન કરવાનું કે જૈન સમાજને અપીલનું જે બુકલેટ અમાએ બહાર પાડેલ છે તેનો આપ, સપ્રેમ સત્કાર કરી પુરેપુરૂં વાંચવા તઢી લેશે.
આપશ્રીએ આ સંસ્થાના સ્વામીવાત્સલ્ય ટ્રસ્ટ ફંડના કેઈપણ વર્ગના મેમ્બર તરીકે યા બીજી રીતે આપનું મુબારક નામ સંસ્થાના સહાયક તરીકે સેંધાવ્યું ન હોય તો નોંધાવવા કૃપા કરશોજી. (પેનના ત્રણ પ્રકારો છે ૨૫૦૦-૫૦૦૦૧૦૦૦૦ તેમ લાઈફ મેમ્બરના પણ ત્રણ પ્રકારે છે ૨૫૦૫૦૦-૧૦૦૦ વધુ વિગત માટે જુઓ આ બુકલેટનું પેજ ૧૨ મું)
આ સંસ્થામાં હાલમાં ૧૦૦ વિદ્યાથીઓ લાભ લે છે. તે જુદા જુદા ગામના મળીને ૫૮ગામના શ્રી સંઘના વિદ્યાથીઓ છે જેમાં ૬૯ વિશાશ્રીમાળી ૧૬ દશાશ્રીમાળી ૧૧ વિશાઓસવાલ ૨ દશાઓસવાલ ૧ વિશાપોરવાડ અને ૧ વિશાનીમાં છે.
આ પત્રનો ઉલ્લેખ કરવાની જરૂરીઆત વિષે આપને જણાવવાનું કે શ્રી સિદ્ધગીરીમાં આવતા જાત્રાળુઓને લઈને આ સંસ્થાના ખર્ચમાં અડધો નિભાવ થતો હતો. પરંતુ કમભાગ્યે આપણે તે આપણું પ્રાણતુલ્ય પ્રિય, પવિત્ર તીર્થના ફેંસલાનો સંતોષકારક નિર્ણય આવે નહીં ત્યાં સુધી યાત્રા ત્યાગ કરવો પડેલો હોવાથી આ સંસ્થાની આવકમાં મોટી રકમનો ટેટ પડે તેમ છે માટે અમે સર્વે શ્રદ્ધાળુ સાધમી
-

Page #49

બંધુઓને આગ્રહપૂર્વક વિનંતી કરીએ છીએ કે, સંસ્થાએ આજદિન સુધી શ્રીસંઘની ચાલુ ઉદારતા ઉપર ભરું રાખી કાયમી ફંડ ન કરતાં કામ કરીને મદદ મેળવી છે, પણ વર્તમાન સંજોગે મોટી રકમની મદદની અનિવાર્ય જરૂર જણાયાથી વિનંતી કરવાની ફરજ પડી છે, જેથી આપ યથાશક્તિ મદદ કરશે અને આપના સ્નેહી મંડળ અને આતજનો પાસેથી શક્તિ અનુસાર રકમ કુપનમાં ભરાવી તાકિદે નીચેને શિરનામે આ સંસ્થાની અત્રેની ઓફિસે મેલાવી આપી આ ભારી કરશે. આપની આ સમયેચિત અને સંસ્થાના વિકટ પ્રસંગે આવેલી યા અપાવેલી મદદ ઘણુજ અમુલ્ય ગણી શકાશે.
આ સંસ્થા આપણામાં પ્રસિધ્ધ પામેલી છે. તેમ તેણે સમાજને સારી રીતે વિશ્વાસ પણું સંપાદન કરેલ છે. એટલે તેની કાર્યવાહીના સંબંધમાં ન બેલતાં આપને અભ્યર્થના છે કે આપ, જરૂર સંસ્થાના આ આપધર્મ વખતે તેને બની શક્તિ સહાય કરશે ને કરાવશે અને સે બાળબ્રહ્મચારી વિદ્યાથીઓની શુભાશિષ લેશો અને શાસનના આ અભિવૃદ્વિના કાર્યમાં અમને ઉત્તેજીત કરશે.
છેવટ આશા છે કે આપ જેમ બને તેમ તાકીદે આપના ઉપર મોકલેલું કુપન ભરી યા ભરાવી મોકલી આપી આ પુણ્યના કાર્યમાં ભાગ લેશે.
પૂર્ણાહુતિમાં, શાસનના ઉદ્યોતરૂપ પૂર્વાચાર્ય પ્રણીત નીચેની ઉકિતનું આપને સ્મરણ કરાવી વિરમીએ છીએ. » શાંતિ ! ! ! શાસન દેવતા ! સમાજનું ભલું કરે !
સ્વામીના સગપણ સમું, અવર ન સગપણુ કઈ ભક્તિ કરે સ્વામી(1ણી, સમકીત નિર્મળ હોય! હેડ ઓફીસ ! લી. સંધના સેવકો.
શેઠ ફકીરચંદ કેસરીચંદ, શ્રી યશોવિજ્યજી જૈન અરૂકુળ. શેઠ લલુભાઈ કરમચંદ. પાયધૂની, ગેડીઝની ચાલ-મુબઇ. 1 શેઠ મોહનલાલ ખેડીદાસ,
છે એ. સેક્રેટરી શ્રી યુ. વિ. જૈન ગુરૂકુળ
છે જ છે

Page #50

તૈયાર છે.
તૈયાર છે.
શ્રાવક ઉપયાગી ખાસ ગ્ર'થ. ” “ શ્રી આચાર પદેશ ગ્રંથ. ”
આચાર એ પ્રથમ ધર્મ છે એમ શાસ્ત્રકારી કહે છે, તે શું છે તે આ ગ્રંથમાં મતાવેલ છે. રાત્રિના ચતુર્થાં પહેાર ( બ્રાહ્મમુર્હુત વખતે શ્રાવકે જાગ્રત થઈ શુ ચિ ંતવવુ ત્યાંથી માંડીને આખા દિવસની તમામ વ્યવહારિક તેમજ ધાર્મિક કરણી કેવા આશયથી તથા કેવી વિધિથી શું કરવી ? રાત્રિએ શયનકાળ સુધીમાં, મન, વચન, કાયાની શુદ્ધિપૂર્વક ધમ આજ્ઞાાના પાલન તરીકેનુ` આચાર વિધાન કેવું હાવુ જોઇએ ? વગેરે અનેક ગૃહસ્થ ઉપયાગી જીવનમાં પ્રતિદિન ચરવા ચેાગ્ય સરલ, હિતકાર ચેાજના આ ગ્રંથમાં મતાવેલ છે. શ્રાવકધર્મને માટે જીંદગીની શરૂઆતથી વ્યવહાર અને ધર્મ ના પાલન માટે પ્રથમ શિક્ષારૂપ મા ગ્રંથ છે, ખરેખર જૈન થવા માટે એક ઉત્તમ ગ્રંથ છે, કાઇ પણ જૈન નામ ધરાવનાર વ્યક્તિ પાસે તેના પઠન પાર્ટન માટે આ ગ્રંથ અવશ્ય હોવા જોઈએ કિંમત મુદલ રૂા ૦–૮–૦ માત્ર આઠ આના પેસ્ટેજ જુદું.
॥ શ્રી ધર્મ રત્ન પ્રકરણ,
22
સર્વ ધર્મ સ્થાનની ભૂમિકારૂપ એકવીસ શ્રાવકના ગુણુનું વર્ણન, ભાવશ્રાવક ના લક્ષણા, ભાવ સાધુના લક્ષણે સ્વરૂપ અને ધર્મરત્નનું અન ંતર પર પર ફળ, અનેક વિવિધ અઠ્ઠાવીશ કથાએ સહિત આ ગ્રંથમાં આપવામાં આવેલ છે, પ્રથમથી છેવટ સુધીના તમામ વિષયેા ઉપદેશરૂપી મધુર રસથી ભરપુર હાઇ તે વાંચતા વાચક જાણે અમૃત રસનું પાન કરતા હાય તેમ સ્વાભાવિક જણાય છે. વધારે વિવેચન કરતાં તે વાંચવાની ખાસ ભલામણ કરવા આવે છે. અનેક નવીન વસ્તુનુ જ્ઞાન પણ થાય છે, કિંમત રૂા ૧-૦-૦ પાસ્ટેજ વ્રુદું,
66
કાવ્ય સાહિત્યના અપૂર્વ ગ્રંથ,
""
66
કાવ્ય સુધાકર.
રચિયતા-આચાય શ્રી અજીતસાગરજી મહારાજ )
કાવ્યકલા અને સાહિત્યના એક સુંદર નમુના કે જે સામાયિક રસથી ભરપૂર છે, તેવા હૃદયદ્રાવક ૪૩૫ વિવિધ કાવ્યના સંગ્રહ છે. આ કાવ્યામાં કાવ્યઝરણના નિર્માંળ પ્રવાહ અસ્ખલિતપણે વહે છે, જે આ ગ્રંથમાં સંપૂર્ણ કળામાં દીપી નીકળે છે, જેથી વાચકને રસ ઉત્પન્ન કરે છે. આ ગ્રંથમાં ચાર વિભાગ ૧ કાવ્ય કિરણાવલી, ૨ કાવ્ય કૌમુદી, ૩ સાહિત્યસાર અને ૪ શ્રી આનંદધનજી પદને કાવ્ય ( કવિતા ) રૂપે અનુવાદ એ ચારને સમાવેશ કરવામાં આવેલા છે. તમામ કાવ્યા. એકદર સરલ, સુંદર, રસયુક્ત, હૃદયદ્રાવક, અને ભાવવાહી છે. સામાજીક, નૈતિક, ધાર્મિક, વિષય સાથે પ્રાસગિક અને કુદરતી વનેાથી બનેલાં આ કાવ્યા હાઇને દરેક મનુષ્યને ઉપયેાગી છે. દરેક મનુષ્યે લાભ લેવા જેવુ છે. ઉંચા કાગળા ઉપર સુંદર ગુજરાતી ટાઇપથી છપાવી સુંદર રેશમી કપડાના પાકા ખાઇડીંગથી અલ કૃત કરેલ સાડાચારસા પાનાના આ ગ્રંથ છે, કિંમત રૂા. ૨-૮-૦ પાસ્ટેજ જુદું.
મળવાનું ઠેકાણુ — શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ’—ભાવનગર,

Page #51
જ સંતાન ધનવાનનાં સારાં પાકે કેનિર્ધન ગુણવાનનાં ! “જેઓ ભૂલભરેલી રીતે વધારે ભાગ્યશાળી ગણાય છે એવાં ( તવંગરનાં ) છોકરાં કરતાં ગરીબ લોકોનાં છોકરાંમાં કૌટુંબિક સ્નેહ, પિતૃભક્તિ અને ભાઇભાંડુ પ્રત્યેના - અનરાગ વિશેષ હોય છે. એમાં બીલકલ નવાઈ નથી. કેમકે તેમણે પોતાના બચપણના કાળ-જેના ઉપર જલદીથી સંસ્કાર પડી શકે છે; તે કાળ-નિરતર માતા અને પિતાના તેહમય સંસર્ગ માંજ ગાળેલા હોય છે. પ્રત્યેકનું સર્વસ્વજ તેઓ હાય છે અને તેમાં વચ્ચે. આવી અંતરાય કરનાર કોઈ હોતું નથી. જે બાળકના પિતાજ તેના શિક્ષક, સોબતી અને સલાહકાર હોય છે અને જેની મા એજ એની ધાત્રી, દરજણ, શિક્ષિકા, સાથી, વીરરમણી અને સાધ્વી હોય છે; તેને એવો વારસો મળે છે કે જેનાથી તવંગરનાં છોકરાં બેનસીબ રહે છે. " 61 "કેટલીક વખત તે મધરાત સુધી કામ કર્યા કરતી. દિવસે અને સાંજના ધરના કામકાજમાંથી પરવાર્યા બાદ મળતા કુરસદના વખતમાં જે વખતે મારા નાના ભાઈ તેની પાસે બેસી તેને સાયમાં દોરા પુરાવી આપતા તથા ભાગી આપતા, તે વખતે જેવી રીતે તે મને સુંદર ગાયન ગાઈ સંભળાવતી, તેવીજ રીતે તેને પણ સ્કોટલેન્ડનાં ઉત્તમ લોકગીત તે ગાઈ સંભળાવતી; અગર તો નીતિની વાત કહી સંભળાવતી. તેણીના ગીતસંગ્રહ અખૂટ હતા..” | " હું અને મારા ભાઈ આ રીતે ઉછર્યા હતા. આની સાથે હરિફાઈમાં ટકી શકે એવો કરોડપતિ કે અમીરઉમરાવનાં છોકરાંને કયો વારસે મળે છે ? " 8 એક પુસ્તક હમેશાં હું મારી સાથેજ રાખતા અને કામની વચમાં જ્યારે જ્યારે અવકાશ મળે ત્યારે વાંચ્યા કરતા. એને લીધે મારો આખા દિવસનો થાક ઉતરી જતા: એટલું જ નહિ પણ રાતે મેડા સુધી જે નોકરી કરવી પડતી, તેનું દુ:ખ પણ હળવું થઈ જતું. વળી શનિવાર આવશે, ત્યારે નવું પુસ્તક વાંચવા મળશે એવા ઉત્સાહમાં ભવિષ્ય પણ ઉજજવળ લાગતું. ?? " વિષય શોધવાની મારામારીમાં દરેક નીતિશાસ્ત્રનું રહી રહીને મનમાં વિચાર કરે છે કે મેટા અને શ્રીમંત લેાકાના પુત્રો હમેશાં દુષ્ટ અને દુરાચારી નીવડે છે તેનું કારણ શું ? * 3: આવા નીતિશાસ્ત્રના પ્રક્ષજ અવળા છે એટલે જવાબ જલદી શોધી કાઢતાં વાર લાગે છે. શ્રીમત લેાકાના મૂખ પુત્રોને વારસામાં પુષ્કળ ધન મળે છે એમાં તેમના દુર્ભાગ્ય સિવાય બીજો કશા દોષ તેમનો નથી; પણ ખરે દોષ તો તેમને માટે વારસા આપનાર માતપિતાનો છે. ' 89 મારી વાત કોઇને રૂચશે નહિ, બાકી જે એક એવો કાયદો કર્યો હોય કે, સારી કેળવણી અને સુંદર તંદુરસ્ત શરીર સિવાય કોઈને વારસામાં બીજી એકે વસ્તુ મળે નહિ તો બીજેજ દહાડે દુનિયાના બધા માણસો સુધરી જાય. " દાનવીર કાનગી. ** For Private And Personal Use Only