Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
श्रीमहिजयानन्दसूरि सद्गुरुज्यो नमः। SPEEEEEEICIEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEENSIOSCREEEEEEEEEEEEEEEEET
श्री
आत्मानन्दप्रकाश
SEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEDS
सेव्यः सदा सद्गुरु कल्पवृक्षः
जैनो संघश्चतुर्धा भवतु विविधसद्ज्ञानसंपविलासी श्रेयः सामाजिकं यद्विलसतु सततं तत्र पूर्णप्रभावि । भक्ति श्रीमद्गुरूणां प्रसरतु हृदये भावपूर्णप्रकाशा "आत्मानन्द प्रकाश' ह्यभिलपति सदा मासिकं चेतसीति ॥शा
aaaaaaaaaaaaaaaaaaa पु.१६. वीर सं. २४४४-भाद्रपद, आत्म सं. २३ अंक २ जो. -esperse6960
665Uses प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा-भावनगर.
વિષયાનુક્રમણિકા. નબર, વિષય,
पृष्ट नम२० विषय पयुषण पर्व निमित्त श्री जिनेश्वर ति... ममाणा ... २८मा प्रस्तावि
...
अक्यतरम ... ... ... ५० ती शाय नही ?...
वर्तमान सभान्यार.........५3 ४ अशा तेवुभाभशा...
બી ભાવનગર જૈન સંધ અને વ્ય महत्वाक्षा .............३८ तीत यया पयुषण पर्व... ५४ । परा५४२ सता वन .........४५ ११ अथावसाउन मनसालार स्वाधार या
વાર્ષીકે મૂલ્ય રૂા, ) ટપાલ ખર્ચ આના ૪.
આનંદ પ્રીન્ટીંગ પ્રેસમાં શાહ ગુલાબચંદ ૯૯૯ભાઇએ છાયુ-ભાવનગ૨.
For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પંદરમા ઉર્ષની અપૂર્વ ભેટ, ૧ ગુરુગુણાવલી અને સમયસાર પ્રકરણ.
(ભાષાંતર) અમારા માનવતા ગ્રાહકોને આ વર્ષે ઉપરનો ગ્રંથ લવાજમ વસુલ કરવા વી. પી. કરી ભેટ ઐકિલવામાં આવેલ છે. જે જે માનવતા ગ્રાહકોએ તે સ્વીકારી આ માસીકની કદર ખુઝી છે તેઓને ધન્યવાદ આપવામાં આવે છે; પરંતુ કેટલાક પ્રમાદી ગ્રાહકોએ ભેટની બુક વી. પી. કરીને મોકલ્યા છતાં તે ઉપર લક્ષ આપ્યા સિવાય પાછું વાળેલ છે, તેમજ કેટલાક ગ્રાહકોએ બાર બારા મહિના અને આગલા વર્ષે પણ તેવીજ રીતે માસીકના ગ્રાહક તરીકે રહીને તેનો લાભ લીધા છતાં વી. પી. પાછું વાળી તે દ્વારા કે બીજી રીતે માસીક લવાજમ વસલ આપ્યું , ધાર્મીક કાય" ધારી તેનો લાભ લીધા હતાં તે વી. પી પાછી વાળેલ છે તે યોગ્ય કર્યું નથી, તેવા ગ્રાહકોને વિનંતિ છે કે તેઓની પાસે લેણ” નીકળતુ' લવાજમ તેઓએ મોકલી આપવું'. જે ચાહકાએ વી. પી. દ્વારા લવાજમ મે કહ્યું નથી તેના ઉપર ફરી રીપ્લાઈ પન્ન અને ભેટની બુક વી. પી. કરવામાં આવશે, તેઓએ આ ધાર્મીક કાર્ય ધારી વી. પી. સ્વીકારી લઈ જ્ઞાનખાતાના દેવામાંથી મુક્ત થવું.
- આ સભાના માનવંતા વાર્ષિક સભાસદોને વિનંતિ
આ સભાના સુજ્ઞ વાર્ષિક સભાસદોને તેઓની પાસે સભાસદ તરીકેના વાર્ષિક લવાજમની રકમ વસુલ કરવા ઉપરની ભેટની બુક મેમ્બરફીના લેણા પુરતી રકમના વી. પી. થી મોકલવામાં આવશે, જે મહેરબાની કરી સ્વીકારી લેવું. આ વર્ષે આ સભાના સુજ્ઞ વાર્ષિક સભાસદોને ઉપરની ભેટની બુક સાથે શ્રી અક્ષયનિધિતપવિધિની બુક મળાને બે પુસ્તકનું વી. પી. કરી ભેટ. મોકલવામાં આવશે.
જોઈએ છે.
શ્રી પાલણપુર શ્રાવિકાશાળામાં પંચપ્રતિક્રમણ-પ્રકરણા સંસ્કૃત-વ્યવહારિક-નીતિનું અને -શીતાગ શીખવી શકે તેવી એક વેતાંબર મૂર્તિપૂજક જૈન બાઈ–શિક્ષક જોઈએ છે. પગાર તિ મુજબૂ. ઉપરના જ્ઞાનવાળી અર્થવા એથી કંઈ ઓછું હશે તો ચાલશે. તેવા ઉમેદવારોએ
સર્ટીફીકેટ વિગેરે હોય તો તે સહી, નીચે સહી કરનારને પોતાની લેખીત અરજી અભ્યાસ વિગેરેની વિગત સાથે મોકલવી.
e લીe
C. S. Kothari - સેક્રેટરી શ્રી આત્મવલંભ જૈન કેળવણી ફંડ
મુ પાલણપુર જાહેર મૃબર, શ્રી સિદ્ધક્ષેત્ર જૈન બાળાશ્રમમાં હાલ ૪૩ વિદ્યાથીંઓ છે, તેમાં વધારો કરવાના છે તે દાખલ થવાની ઈચ્છા રાખનારે અરજીના ફાર્મ નીચેના સરનામેથી મંગાવવા. માબાપ વિનાના ચાલાક વિદ્યાર્થીઓને ખાસ પસંદગી આપવામાં આવશે. અરજદારે બેલાગ્યાથી થોડા દીવસ અજમાયશ માટે આવવું પડશે. બાલાશ્રમ-પાલીતાણા.
કુંવરજી મુળચંદ શાહ, તા. ૯-૮-૧૮
ઓનરરી મેનેજર જૈન બાલાશ્રમ,
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
CELEBR
www.kobatirth.org
1995
શ્રી
હૈ \ ઘી
૨૩, ૨, ૯૩ અને ૪ કાશ.
*••}{K»X+]
**1******\ /DJ••
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
*S " " અ
दहि रागद्वेषमोदाय निनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानका तिकटुकः खोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः ॥
For Private And Personal Use Only
992599
ave
पुस्तक १६ ] वीर संवत् २४४४, भाद्रपद आत्म संवत् २३. [अंक २ जो.
પર્યુષણપૂર્વ નામત્ત શ્રી જીનેશ્વર સ્તુતિ.
( શાદુલ વિક્રીડિત. )
સેવા દેવ તણા સમૂહ કરતા, માનદના કુંદની, જેના શણું થકી વિશેષ સુખના, ઇંદ્રો સહૂ સ્વાદ લે; તેનુ શણું લઈ સદા ઉપશમે, વિરામુ હું સુખથી, સ્નેહે શ્રી જીનરાજ પાદ કમળે, પર્યુષણે હું નમું. ઉપાધિ કરૂ દૂર હુ દિલ તણી, ઈંદ્રિયને દાખીને, ધારૂં સત્તમભાવ હું હૃદયમાં, શ્રી કલ્પને સુણીને; વિરામુ` વિષયેા તણા વિષ થકી, વેગે ધરી શાંતિને, સ્નેહે શ્રી જીનરાજ પાદ કમળે. પર્યુષણે હું નમું. સસારે તપના પ્રચંડ મળથી, નિસ્તાપ વગે થઉં, આવે જેથી અનંતવાર ભવના, ફેરા તણા અંત રે; પામુ ભક્તિ અહાનિશા સુગુરૂની, ત્યાગી અભિમાનને, સ્નેહે શ્રી જીનરાજ પાદ કમળે, પર્યુષણે હું નમું.
yees Dir Bole+
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
શ્રીમાત્માનં પ્રકાશ.
પૂજી' પ્રેમ ધરી પ્રતાપી પ્રતિમા, પર્માત્મરૂપી અહે, લાવીને સમભાવ અંતર વિષે, તેને જ ધ્યાવુ મુદ્દા; જે દુષ્કૃત્ય કર્યા હશે મલિન મેં, મિથ્યા કરૂં હું હવે, સ્નેહે શ્રી જીનરાજ પાદ કમળે, પષણે હું નમું.
V. M. Shah.
કેટલાંક પસ્તાવિક લોકો.
પધાત્મક ભાષાંતર સહિત.
લે:-રા. રા. કુબેરલાલ અખારાંકર ત્રિવેદી. ભાવનગર. वने कुरंगा स्तृण धान्य भुक्ता
बुभुक्षिता घ्नन्ति कदा न जीवान् ।
एवं कुलीना व्यसनाभिभूता
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
न नीति मार्ग परिलंघयन्ति ॥ १ ॥ ( ઉપજાતિ )
ભુખે ભલે પિડથી પ્રાણ જાય, હરીણુ ના હિંસક તેય થાય; આવી પડે સાધુ ભલે અપાયે, છેાડે ન નીતિ તદ્મપિ જરાએ. व्याघ्रीव तिष्ठति जरा परितर्जयन्ती
रोगाश्च शत्रव इव प्रहरंति देहम् । आयुः परिस्रवति भिन्नघटादिवाम्भो
૧
लोक स्तथाप्य हितमाचरतीति चित्रम् ॥ २ ॥ ( શાર્દૂલ )
For Private And Personal Use Only
ઉભી છે વિકરાળ વાઘણુ જરા, દાંતા મહુ પીસતી, રાગેા શત્રુ સમાન નિત્ય તનને, પીડા કરે છે અતી; ફૂટેલા ઘટથી જતા જળ પડે, આયૂ સ્રવી જાય છે, લેાકા તાય કુકર્મ નિત્ય કરતા, આશ્ચર્ય એ છે ખરે,
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કેટલાંક પ્રસ્તાવિક
કે
૩૫
न जारजातस्य ललाट शंगम्
कुल प्रसूतस्य न पाणि पद्मम् । यदायदा मुञ्चति वाक्य बाणम् तदा तदा जाति कुल प्रमाणम् ॥ ३ ॥
(ઉપજાતિ) ન નીચને ઈંગ શિરે અપણું, કુલીનને હાથ ન પ જાણું; જેવા વદાશે મુખથી જ બેલ,
તે જ થાશે નિજ જાતિ તેલ. दर्शनाद्हरते चितं स्पर्शनाद्धरते धनं । संगमाद् धरते सत्त्वं नारी प्रत्यक्ष राक्षसी ॥ ४ ॥
(વસંતતિલકા) મહીત થાય ક્ષણમાં મન જોઈ નારી, સ્પશે અપાય ધનને થઈને ભીખારી સંગે થવાય બલહીન જુઓ વિચારી,
પ્રત્યક્ષ છે સબલ રાક્ષસી રૂપ નારી. कान्तं वक्ति कपोतिकाकुलतया नाथांत कालोऽधुना
व्याधोऽधो धृत चाप सज्जितशरः श्येनः परिभ्राम्यति । इत्थं सत्यहिना स दष्ट इषुणा श्येनोऽपि तेना हत स्तूर्ण तौ तु यमालयं प्रति गतौ दैवी विचित्रा गतिः ॥ (५)
(મનહર ) હેઠે બેઠે તીર તાકી પારધિ લેવાને પ્રાણુ, ઝડપીને ખાવા ફરે શિરપર બાઝ રે; આકુલ થઈને કે છે કપોતનું કપાતને, આપણેતો આવ્યો નાથ! અંતકાળ આજરે, પારધિને આવી ડચ્ચે પગમાં સરપ ઝેરી, કરથી છુટેલા બાણે બાઝ વીંધી મારિયે; દૈવની વિચિત્ર ગતિ કળિ ન શકાય કોથી, કપત કપતણુના જીવને ઉગારિયે.
(ચાલુ)
For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
હવે પણ કંઈ ચેતી શકાય કે નહિં? જીવવા–આબાદ રહેવા
ઇચ્છનારાઓએ તો અવશ્ય ચેતવું જ જોઈએ,
:
-
-
(લે. મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.) માન હરિભદ્રસૂરીશ્વરજી વ્યાજબીજ કહે છે કે જે તમારે તમારું
ચૈતન્ય ટકાવવું જ હોય, સુખી અને સમૃદ્ધિવંત બનવું જ હોય તે ર: સર્વજ્ઞ-સર્વદશી–પરમાત્મા-પરમતત્ત્વનું આરાધન કરે. એકા
ન્ત હિતકારી પ્રભુ આજ્ઞાઓને અભ્યાસ કરે અને સ્વશકિતનું ગોપન કર્યા વગર તે પવિત્ર આજ્ઞાનું પાલન કરે. જેમ સઘની આજ્ઞા મુજબ ચાલવાથી વ્યાધિનો હેલે અંત આવે છે તેમ સર્વજ્ઞ દેવને વચનને અનુસરી ચાલવાથી જરૂર સર્વ દુઃખને અરે જન્મ મરણને સર્વથા અંત આવે છે. તે ખરું પણ તેમ કરવા પહેલાં અનાદિ પ્રિય એવી સ્વછંદતા તજવી પડે છે. સ્વચ્છેદપણે કુપચ્ય સેવનાર કદાપિ વ્યાધિને અંત કરી શકે છે ? નહિજ તેમ H€ ( Intoxication ) fatale187 ( Sensual appetite ) $414 ( Anger, Pride etc, 2414174 ( Ideluess ) 2407 layul (Gossips) az 2929% પ્રવૃત્તિનું સતત સેવન કર્યા કરવાથી જન્મ મરણાદિક અનંત દુ:ખને કદાપિ અંત આવી શકે જ નહિ. અજ્ઞાન, મિથ્યાત્વ અને મોહ-મમતાવશ મૂઢ પ્રાણીઓ પિતાની વિપરીત પ્રવૃત્તિને સાચી અને અખદાયક લેખી અધિકાધિક દુ:ખનાં વમળમાં પડયાં કરે છે. આ ભયંકર વિપરીતતાનું તેમને ગમે તે રીતે યથાર્થ ભાન થવું જોઈએ અને તેમાંથી પોતાને ઉદ્ધાર કરવા જ્ઞાની મહાશયનાં અડાન્ત હિતકારી વચનનું આલંબન લહી, અનાદિ સ્વછંદતાને તિલાંજલિ આપી પોતાની શકિતનું લગારે ગેપન કર્યા વગર સદાચાર પરાયણ રહેવું જોઈએ. સાથે અંધતાથી વગર વિચાર્યું અનેક પ્રકારની પ્રતિકુળતા અન્યના માર્ગમાં ઉભી કરતાં વિરમવું જોઈએ. કેમકે તેજ પ્રતિફળતા સ્વપરની ઉન્નતિના માર્ગમાં અવરોધઅંતરાયકારી થઈ પડે છે, અને ક્ષણિક સુખ મેળવવાની ધુનમાં અપાર દુ:ખના ડુંગર ઉભા કરવામાં આવે છે. રાવણ કે દુર્યોદ નાદિકના દાખલા તપાસશો તે ઉપરના કથનની સત્યતા સાટ સમજાશે અને તમે તેવાં અપકૃત્ય કરતાં અટકશો એટલું જ નહિ પણ રાજસી અને તામસી વૃત્તિઓને ટાળી સાવિક વૃત્તિ આદરી ભૂતકાલીન તેમજ વર્તમાનકાલીન અનેક ઉત્તમ આદર્શ પુરૂષની જેમ તમે પણ એક ઉત્તમ આદર્શજીવન પાળવા તત્પર થશે અને અન્ય અનેક ભવ્યાત્માઓને પણ સ્વજીવન સુધારણામાં ઉમદા દ્રષ્ટાન્તરૂપ થવાને ભાગ્યશાળી થઈ શકશે. સ્વજીવનની સાર્થકતા કરવા ઈચ્છનારને વધારે શું કહેવું ? ઈતિશમ
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૭
જેવું વાવો તેવું લણો-જેવું કરશે તેવુંજ પામશે. જેવું વાવશે તેવું લણશે–જેવું કરશે તેવુંજ પામશે.
દરેક જીવ સુખ-જીવિત ચાહે છે. કેઈ દુઃખ-મરણને ચાહતા નથી, તેમ છતાં કર્મના અચળ કાયદા મુજબ તો જે જેવું આચરણ (સારું કે માઠું) કરે છે તે તેવું જ ફળ પામે છે, આજેજ કરેલી કરણીનું આજેજ પૂર્ણ ફળ મળી જતું નથી, પરંતુ તે કાળપરિપાકે મળી શકે છે. ઉગ્ર પુન્ય-પાપનું જે તાત્કાલિક ફળ દેખાય છે તે તો તેને નમૂનારૂપ અપાંશ માત્ર સમજવું. તેનું સંપૂર્ણ ફળ દવાને સમય તો હજી હવેજ આવવાનો છે. એક માણસે બહુ અનીતિ આદરી વિશ્વાસભંગ કરી, ઠગવિદ્યા કરી કંઈક દ્રવ્ય પ્રાપ્ત કર્યું પણ તે પ્રગટ થતાં તેને બહુ સમ્ર શિક્ષા થાય છે, ત્યારે લોકો પણ તેનો તિરસ્કાર કરવા પૂર્વક બેલે છે, કે તેને તેનાં ઉગ્ર પાપનું પ્રત્યક્ષ ફળ મળ્યું. જો કે આ વાત ખરી છે તો પણ આ શિક્ષા ઉપસન્ત હજી તેને ભવિષ્યમાં (ભવાન્તરમાં) તેનાં બહ માઠાં ફળ ભેગવવાનાં બાકી રહેલાં છે. એજ રીતે અતિ ઉદારતાથી નિઃસ્વાર્થપણે જે સુકૃત્ય કરે છે, તેને તાત્કાલિક લોકસત્કારાદિ ફળ મળે છે. પરંતુ તેની કરણીનું મુખ્ય-પારમાર્થિક ફળ તો ભવિષ્યમાં બીજું ઘણું ઉમદા પ્રકારનું મળી શકે એમ છે. આ વાતની ખાત્રી કરવા અનેક પૂરાવા મળી શકે છે. એક જ બાપના અથવા એકજ સાથે એકજ ગામમાં કે એકજ કુળમાં ઉત્પન્ન થયેલા છે અથવા વધારે જીવો એક સરખા અંગઉપાંગને પામ્યા છતાં સુખસમૃદ્ધિમાં એકબીજા કરતાં ઓછા અધિક પ્રમાણમાં પ્રગટ દેખાય છે. એક જન્મથી જ દુ:ખી–રેગી, બીજે સર્વાગ સુખી-
નિગી, એક જ્ઞાની બીજો અજ્ઞાની, એક રાજા-અધિકારી ત્યારે બીજે રંક-નોકર વિગેરે પ્રગટ વિષમતા દેખાય છે. તે સઘળું પૂર્વકૃત શુભાશુભ કરણનું જ ફળ છે, એટલું જ નહિ પણ એથી પુનર્ભવની પણ સિદ્ધિ થઈ શકે છે. એક તરતનું જન્મેલું બાળક જન્મતાંજ સ્તન્યપાન કરવા અહીં કોઈએ શિખવા વગરજ મંડે છે. તે શું તેના પૂર્વભવના સંસ્કાર વગરજ બને છે શું? જીવ જેવી જેવી કરણ જેવી જેવી ભાવનાથી કરે છે તેને તેનું શુભાશુભ ફળ તરત નહિ તે કાળપરિપાકે મળેજ છે. પ્રથમ પડેલા શુભાશુભ સંસ્કારે નિમિત્ત પામીને ઉદ્દબુદ્ધ થઈ જીવને સુખદુઃખરૂપે પરિણમે છે, તેથી શાણુ ભાઈબહેનોએ શુભ અભ્યાસ કરવા સદાય લક્ષ આપવા ચૂકવું નહિ.
ઈતિશમ. (લે. મુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ.)
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૩૮
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
મહત્વાકાંક્ષા,
( અનુસંધાન ગતાંક પૃષ્ટ ૨૬ થી શરૂ. )
લેહ-વિઠ્ઠલદાસ મૂળચંદ શાહ બી. એ. જેઓ આપણા કરતાં ઉચ્ચતર પદે સ્થિત થયા હોય છે, જેઓએ આપણા કરતાં વિશેષ સારી કેળવણું સંપાદન કરી હોય છે, અને આપણા કરતાં વિશેષ સંસ્કૃતિને પામ્યા હોય છે, જે જે વિષયનું આપણે અત્ય૫ જ્ઞાન ધરાવીએ છીએ તે તે વિષયમાં જેઓ આપણા કરતાં વિશેષ ઉંડા અનુભવી નિવડ્યા હોય છે તેવા મનુષ્યના નિત્ય સહવાસથી આપણને ઉન્નતિક્રમમાં આગળ વધવામાં અદ્ભુત સાહાટ્ય મળે છે. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિની વૃત્તિઓ અગમન કરે છે, જ્યારે તે પોતાના કરતાં અધમ કક્ષાના મનુષ્યોના સહવાસમાં રહે છે, અને જ્યારે તે નિકૃષ્ટપંક્તિની ભ્રષ્ટ કરનારી મોજમજા મેળવવા યત્ન કરે છે ત્યારે તેને અધ:પાત અને અપકર્ષ કેટલી ત્વરાથી થાય છે તે વિચાર કરતાં સહજ સમજી શકાય તેમ છે. એથી ઉલટુ જે ક્ષણે આ કમ બીજી દિશામાં બદલવામાં આવે છે કે તરત જ ઉચ્ચગામી વૃત્તિ અને પ્રગતિ તેટલી જ વેગવતી બને છે.
જીવનમાં મહત્વકાંક્ષાઓ ધારણ કરવાની ટેવ એક પ્રકારની ઉન્નત કરનાર અને મહાન કરનાર શક્તિ છે. તેનાથી માનસિક શક્તિઓ વિશાલ અને વિસ્તૃત બને છે, નવીન ગુપ્ત રહેલી શક્તિઓ જાગૃત થાય છે. આ ઉપરાંત તેનાથી મહાન આંતરિક બળને પ્રોત્સાહન મળે છે અને સામાન્ય સંજોગોમાં જે સામગ્રી ગૂઢ પડી રહે છે તે સચેતન, ઉઘુક્ત અને ઉત્તેજિત થાય છે. જેને લઈને મનુષ્યને કાર્ય કરવામાં કંટાળો આવતો નથી, જેનાથી કાર્યનો ભાર હલકો થાય છે અને કાર્ય કરવાને માર્ગ સુગમ બને છે એવી મહત્વકાંક્ષાથી જે માણસ પ્રત્સાહિત થતો નથી તે તે કંઈપણ મહાન કાર્ય કરવા સમર્થ થતો નથી. જે માણસ એક ગુલામ અથવા શ્રમિત અશ્વની માફક કાર્ય હાથમાં લે છે તે કદિ પણ પ્રકાશમાં આવી શકતો નથી. કાર્યને માટે મહત્વાકાંક્ષા, ઉત્સાહ અને પ્રેમ હોવા જોઈએ, નહિ તે પરિણામ શૂન્ય આવવાનું એ નિશ્ચિત વાત છે.
અનુકૂળ પરિસ્થિતિમાં મૂકાઈને જીવનમાં વિજયી નિવડવું એ દુષ્કર કાર્ય છે; પરંતુ આપણને નિયત થયેલા કાર્ય પરત્વે પ્રેમ રાખવો તે અજબ સાહાચ્ય અને શક્તિ આપનાર વિલક્ષણ ઓષધિ સમાન છે. ઉત્સાહ આપણને ભય અને વિનોથી અજાણ રાખે છે. જે તમને તમારી મહત્વાકાંક્ષા ક્ષીણ થતી લાગતી હોય, તમને
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહત્વાકાંક્ષા
૩૯ તમારા કાર્ય માટે પહેલાં જે ઉત્સાહ ન લાગતું હોય, તમને તમારા કાર્યમાં (રસ ન પડતો હોય તો કોઈક સ્થળે કંઈ સડે હવે જોઈએ. કદાચ તમને સત્ય સ્થાન મળ્યું નથી, કદાચ નિરાશાજન્ય સંજોગોને લઈને તમારે ઉત્સાહ દબાઈ ગયે હેય; ગમે તેમ હોય, પરંતુ જે તમને તમારી મહેચ્છાઓ ક્ષીણ થતી જણતી હોય, કાર્ય કરવું કંટાળાભરેલું લાગતું હોય અને પ્રતિદિન કાર્ય કરવાને કંટાછે વધતે જતો લાગતો હોય તો તેના ચાંપતા ઉપાયે લેવાને તમારાથી બને તેટહું કરવામાં વિલંબ કરવો જોઈએ નહિ. તમે અમુક કાર્ય કરવાનો નિશ્ચય કર્યો હોય અને તેના સંબંધમાં જેમ તમે કરે છે તેમ તમે કરો તે ઉત્સાહ વધારવાનું કાર્ય લેશ પણ મુશીબતી ભરેલું લાગશે નહિ. હમેશનો પરિચય વગર મિત્રતા નભી શકે નહિ. આ નિયમ મહત્વાકાંક્ષાના સંબંધમાં પણ સત્ય પડે છે.
- પિતામાં અગ્નિ શાંત થઈ જવાથી ઘણુ લોકોને આપણે પાટા પરથી ખસી ગચેલા જોઈએ છીએ, તેના બોઈલરમાં પાછું ઠરી જવાથી તેઓની ગાડી આગળ ચાલી શકતી નથી. છતાં પૂર્ણ વેગે દોડનારી ગાડીઓને પસાર થતી જોઈને તેઓ આશ્ચર્ય પામે છે. તેઓ વિસરી ગયા હોય છે કે શાંત થઈ ગયેલા અગ્નિથી ઈષદુપણ જળથી તેઓની ગાડીઓ કદાપિ પૂર્ણ વેગથી ચાલી શકશે નહિ. આ લોકે તેઓના પાટાને ઉદ્ભૂત કરતા નથી, સડકને સમુદ્ધાર કરતા નથી, પિતાના એજીનેમાં વરાળ થાય તેટલી હદ સુધી જલ સંતપ્ત કરતા નથી, તથાપિ તેઓ પિતાના લક્ષ્યસ્થાને પહોંચતા નથી તે તેઓ ફરીયાદ કરે છે. સંપૂર્ણતઃ નવી સડકપર અને નવા એજીન સહિત ઝડપથી દોડી જતી પોતાના સહચારીની ગાડીના કરતાં પતાની ગાડીને વેગ કેમ મંદ પડી ગયેલ છે તે તેઓ સમજી શકતા નથી. તેઓની ગાડી ખરાબ થઈ ગયેલી સડક પરથી ઉતરી જાય છે તેને આપ તેઓ કઠિન ભાગપર મૂકે છે.
જે લેકની જગમાં કશી ગણના નથી, જેઓ સુસ્ત અને મધ્યમ કોટિના છે એવા લોકે મહત્વાકાંક્ષાના અભાવે નિષ્ફળતા પ્રાપ્ત કરે એમાં નવાઈ જેવું નથી. માણસ ગમે તેટલે નિધન હોય તે પણ જે તેને જ્ઞાનામૃતને આસ્વાદ લેવાની લેકંઠા હોય છે, સુધારણાને માટે તિવ્ર ઈચ્છા હોય છે તે તે ગમે તે રીતે પિતાને માર્ગ કરી શકે છે, પરંતુ જગમાં આગળ વધવાને જેનામાં મહત્વાકાંક્ષાનો અભાવ છે એવા લોકોને ઉત્તેજીત કરવાને, સચેતન કરવાને કઈ પણ માર્ગ નથી. કંઈક ઉપયોગી કાર્ય કરવાને અને જગતમાં મહાન થવાના મહાભિલાષી માણસને કપાછો હઠાવવાનું કાર્ય સહેલું નથી. તે ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંજોગોમાં મૂકાયો હોય છતાં પણ ગમે તે રીતે તે માર્ગ કરશેજ. આવા લકે પુસ્તક ખરીદવાને અસમર્થ
For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
હોય તે તે પુસ્તકો ઉછીના લઈને પણ કેળવણી સંપાદન કરવાના જ. જે યુવક કંઈક વિશેષ સારી વસ્તુને માટે ઇચછા રાખે છે તે ગમે તેટલે મૂર્ખ અથવા જડમતિ હોય તે પણ તેનાથી નિરાશ થવાની જરૂર નથી. તમે તમારા જીવનને તદ્દન સામાન્ય લેખતા હો, જગતમાં તમારી કંઈક ગણના થાય એવા પ્રસંગે ચેડા હોય, પરંતુ જે તમને કંઈક વિશેષ સારું પ્રાપ્ત કરવાની અભિલાષા હશે, કંઈક ઉચ્ચતર પદ પ્રાપ્ત કરવાની મહત્વાકાંક્ષા હશે અને મુશ્કેલીમાંથી પસાર થઈ ગમે તે ભેગે આગળ વધવા માટે ખુશી હશે તે તમે ફત્તેહમંદ નિવડશે એ નિઃસંદેહ છે. તમારી સ્થિતિ અથવા કાર્ય ગમે તેટલા નિકૃષ્ટ હોય તેની દરકાર નથી. જેવી રીતે આગ્રહ પૂર્વક મંડ્યા રહેવાથી અંકુર જમીનમાંથી સપાટી પર આવે છે તેવી જ રીતે સામાન્ય સ્થિતિમાંથી તમે ઉચ્ચ સ્થિતિમાં આવશે એ ચોક્કસ છે.
કઈ પણ માણસ હમણું જે કાર્ય કરતો હોય તેનાથી તેને માટે અભિપ્રાય બાંધવામાં આપણે ભૂલ કરીએ છીએ, કેમકે તેનું તે કાર્ય ઉચ્ચતર પદ પ્રાપ્ત કરવાના પગથીયા રૂપ હોય. તેણે જે કાર્ય કરવાનો નિશ્ચય કર્યો છે તે જાણીને અને તેની મહત્વાકાંક્ષા જાણીને અભિપ્રાય બાંધે. પોતાના લક્ષ્યસ્થાને પહોંચવાના પગથીયા તરીકે કર્તવ્યનિષ્ટ માણસ કોઈપણ શિષ્ટ કાર્ય કરવા તત્પર થશે. પ્રત્યેક મનુષ્યના વાતાવરણમાં એવું કંઈક છે કે જેનાથી તેનું ભવિષ્ય કહી શકાય છે, કારણકે તેની કાર્ય કરવાની રીતિથી અને તેના કાર્યમાં જેટલા પ્રમાણમાં તે ઉત્સાહ રેડે છે તેનાથી તેનું ભવિષ્યજીવન કેવું નિવડશે એ કહી શકાય છે.
ઉચ્ચતર પદ પ્રાપ્ત કરવાની આકાંક્ષા અને પિતાના લક્ષ્યસ્થાને પહોંચવાના બળ વિના પિતે જે કરે છે તેનાથી કંઈ માણસ અસંતુષ્ટ હોય, પરંતુ પિતાની સ્થિતિથી અંતેષ છે તે તેનામાં મહત્વાકાંક્ષા છે એમ સૂચવતું નથી. તે આળસુ અને પ્રમાદી છે એમ સૂચવે છે; પરંતુ જ્યારે આપણે કોઈ માણસને અમુક સ્થિતિમાં મુકાયેલે, તે સ્થિતિની પૂર્ણતાએ પહોંચવાનો પ્રયાસ કરતો, તે સ્થિતિમાં આનંદ માનતે અને છતાં વધારે ઉચ્ચ અને વધારે સારી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાને મહેચ્છા રાખતે જોઈએ છીએ ત્યારે આપણે ખાતરીથી માનીએ છીએ કે તે ઉક્ત સ્થિતિએ પહોંચશે. જ્યાં સુધી આપણે કઈ માણસની મહત્વાકાંક્ષાઓથી અનભિજ્ઞ હોઈએ ત્યાં સુધી તેના વિષે કંઈપણ અભિપ્રાય આપી શકીએ નહિ. જ્યારે યુવાન ફેંકલીન ફિલાડેલ્ફીયામાં પગપેસારો કરવાને યત્ન કરતો હતો ત્યારે તેની ખાનપાનની રીતિપરથી વ્યવહાર નિપુણ માણસોએ ભવિષ્ય ભાખ્યું હતું કે તે ભવિષ્યમાં કોઈ મહાન વ્યક્તિ તરીકે પ્રસિદ્ધિમાં આવશે. કેમકે તે ઉંચે ચડવાને પિતાના સર્વ બળથી કાર્ય કરતા હતા. અને શ્રદ્ધા બેસાડે એવી રીતે તે પિતાની જાતને
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહત્વાકાંક્ષા.
લ
લક્ષ્યબિંદુએ લઈ ગયે. જે કંઈ કાર્ય તે કરતે તેમાં પોતાની શક્તિ તે એટલી બધી વાપરતે કે લોકોનું ભવિષ્ય કથન સત્ય નિવડયું. જ્યારે તે માત્ર મુદ્રણકળાનું કાર્ય કરતા ત્યારે તે તેણે અન્ય માણસો કરતાં એટલું બધું સારી રીતે કર્યું અને તેની કાર્યપદ્ધતિ એટલી બધી ઉત્તમ અને સ્તુત્ય હતી કે લોકેએ એવું ભવિષ્ય કથન કર્યું કે સર્વ કામ તેનેજ કરવું.
દૂર દેશમાં વસનારા ઘણા લોકો જે ધોરણેથી પોતાની શક્તિનું માપ કરી શકે એવા ધોરણના પરિચયમાં આવતા નથી. તેઓ શાંતિ ભરેલું જીવન વન કરે છે અને તેઓની આસપાસ એવું કંઈ હોતું નથી કે જેનાથી તેઓની ગુપ્ત શકિતઓ સચેતન અને જાગ્રત થાય. ઉત્ક્રાન્તિ ક્રમમાં પછાત રહેલા દેશમાં વસનાર બાળકની મહત્યાકાંક્ષાઓ માત્ર એકાદ વખત શહેરમાં જવાથી જાગૃત થાય છે. તેને શહેર જગન્ના મહાન મેળા અથવા સંગ્રહસ્થાન સમાન ભાસે છે. શહેરમાં જે પ્રગતિસૂચક જીવન તેની દષ્ટિએ પડે છે તેનાથી તેના પર વીજળીક અસર થાય છે. અને તેની આંતરિક ગુપ્ત શક્તિઓ સચેતન થાય છે. તેને દષ્ટિગત થતી સર્વ વસ્તુઓ તેને આગળ વધવાનું આહ્વાન કરતી હોય એમ લાગે છે. શહેરી જીવન અને દેશાટનથી એક મહાન લાભ એ થાય છે કે બીજાની સાથે વારંવાર પરિચયમાં આવવાથી બીજા લેકે સાથે આપણું તુલના કરવાની અને તેઓની શક્તિઓ સાથે આપ શકિતઓનું માપ કરવાની તક મળે છે. અન્ય લોકોના પરિચયથી વિજય પ્રાપ્ત કરવાના પ્રેમને અને તેઓની સાથે આપણું શક્તિની અજમાયશ કરવાની વૃત્તિને જાગૃત થવામાં સાડાઓ મળે છે. અન્યત્ર લેકે શું કરે છે તેની નિરંતર યાદી રહે છે. દેશાટનમાં આપણે મહાન પરાક્રમે, મોટાં મોટાં કારખાનાંઓ અને એકીસ, વિશાળ ધંધાઓ સર્વત્ર જોઈએ છીએ. આ સર્વ બાબતેથી મહત્વાકાંક્ષા ધરાવનારા યુવકના મનમાં અનેક પ્રો ઉભા થાય છે પોતે કંઈ કરી શકતો નથી જોઈને તેને સાશ્ચર્ય ખેદ થાય છે, અને જ્યારે તે અમુક કાર્ય કરવાની ઈચ્છા રાખે છે અને પોતે તે કરી શકશે એમ માને છે ત્યારે તેની શકિતમાં અપૂર્વ વૃદ્ધિ થાય છે. અધીરાઈ ભરેલી મહત્વાકાંક્ષાઓ ધારણ કરવાથી ઘણી વખત મનુષ્ય પોતાના કાર્યમાં નિષ્ફળતા મેળવે છે. તેઓ પિતાના જીવનકાર્ય માટે રાહ જોઈ શકતા નથી, પરંતુ જે સ્થિતિએ પહોંચવાને અન્ય લેકએ વર્ષે પર્યત યત્ન કર્યો હોય છે તે સ્થિતિએ કૂદીને પહોંચવાનું ધારતા હોય છે. તેઓ પરિણામને માટે અધીરા બને છે અને કઈ પણ કાર્ય એગ્ય રીતે કરવાને તેઓને પુરતો સમય હેતું નથી. દરેક કાર્ય ઉતાવળીયા થઈને કરે છે. ચાવા લેકે પ્રમાણસર વિકાસ પામતા નથી, પરંતુ તેમાં વિવેકબુદ્ધિની ખામી હોય છે. એક સુપ્રસિદ્ધ આંગ્લ કવિની નિમ્નલિખિત લીંટીઓ ખાસ મનન કરવા લાયક છે -
For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
“ The heights by great men reached and kept, Were not attained by sudden flight; But they, while their companions slept,
Were toiling upward in the night.” ભાવાર્થમહાન પુરૂષોએ જે ઉચપદ પ્રાપ્ત કર્યું હોય છે તે તેઓએ એક કુદકે પ્રાપ્ત કર્યું હોતું નથી. પરંતુ જ્યારે તેઓના સહચારીએ નિદ્રાધીન પડયા હોય છે ત્યારે ઉચ્ચપદ મેળવવાને રાત્રિ દરમ્યાન તેઓએ તનતોડ મહેનત કરી હોય છે.
આપણે બહશ: નિરંકુશ મહત્વાકાંક્ષાના શોકારક દ્રષ્ટાંતે જોઈએ છીએ જે માણસે અમર્યાદ મહત્વાકાંક્ષાઓથી ઉત્તેજીત થયા હોય છે, જેઓની ગ્રાહ્ય શક્તિઓ સંપત્તિ અથવા સત્તાથી સમન્વિત થવાની મહેચ્છાથી એટલી બધી કુંઠિત થયેલી હોય છે કે તેઓ સંશયયુક્ત કાર્યો કરવાને લલચાયા હોય છે. કેટલીક વખત આવા પ્રકારની મહત્વાકાંક્ષા માણસને ન્યાય બુદ્ધિ શુન્ય કરી મુકે છે. ગમે તે આહુતિ આપીને પોતાની જાતને આગળ વધારવાના અને કીર્તિ મેળવવાના સ્વાર્થ પરાયણ ઉચ્ચાભિલાષને ભેગા થઈ પડેલા મનુષ્યને જોઈને આપણને અત્યંત દયા ઉપજે છે. આવા ઉચાભિલાને ભેગા થઈ પડીએ છીએ ત્યારે ન્યાયનું સત્યસ્વરૂપ પારખવાનું કાર્ય અતિ દુર્ઘટ થઈ પડે છે. આવા પ્રકારના ઉધ્યાભિલાષથી મત્ત થયેલા મનુષ્ય કેઈ પાપાત્મક કાર્ય કરવાને અચકાતા નથી. નિરંકુશ અને અમર્યાદ ઉચ્ચાભિલાષથી કેવા અનર્થો નિષ્પન્ન થાય છે તેના નેપોલીયન અને એલેકઝેન્ડર જવલંત દ્રષ્ટાંત છે. બીજાથી ચઢિયાતા થવાને લાભ કદાચ ભયંકર નિવડે અને ચારિત્ર્યની સર્વ પ્રકારની આહુતિઓ આપવાને પણ માણસને પ્રેરે. કંઈક વિશેષ કરવાને સામાન્યતામાંથી બહાર લાવે એવું કંઈક કરવાને, મહત્વાકાંક્ષા અને ઉત્સાહ રહિત મનુષ્યો કરતાં પોતાને ઉંચે લાવે એવું કંઈક કરવાને પ્રત્યેક માણસને અભિલાષ હોવું જોઈએ. જગતમાં જેટલું ઉંચે ચઢાય તેટલું ચઢવાને મહત્યાકાંક્ષા રાખવી એ સંપૂર્ણતા સ્થાને છે; અને આપણે સહચારીઓ પ્રત્યે પૂર્ણ દયા ભાવ અને માયાળુપણાથી આપણે તે કરી શકીએ એમ છીએ. તમારી પિતાની જાતને જાગ્રત કરવાની અગત્ય છે. અને ગમે તે માર્ગ દ્વારા પ્રેરણા મેળવવાનો સહુને અધિકાર છે.
કેટલીક વખત આપણને જે પુરૂષ વા સ્ત્રીમાં શ્રદ્ધા હોય તેની સાથે વાતચીતથી જેઓ આપણું કહેવું સ્વીકારે છે અને બીજાઓને દષ્ટિએ નહિ પડતું એવું કંઈ આપણુમાં જુએ છે એવા લેકેની શ્રદ્ધાથી મહત્વાકાંક્ષા સચેતન થાય છે અને
For Private And Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
મહાત્વાકાંક્ષા,
૪૩
આપણુમાં રહેલ શકિતઓનું આપણને ભાન થાય છે તે સમયે આપણે આને વિચાર ન કરીયે તે પણ કદાચ તે આપણા જીવનની દિશાને બદલી નાંખનાર બિંદુરૂપ થઈ પડે. કેઈ પ્રેરણું કરનાર અથવા પ્રોત્સાહક પુસ્તક કે લેખના વાંચનથી અસંખ્ય સ્ત્રી પુરૂષને પહેલીવાર આત્મભાન થાય છે. તે વિના તેઓ પિતાના સત્ય આત્મબળથી સદાને માટે અનભિજ્ઞ રહ્યા હોત. જે વસ્તુથી આપણને આત્મભાન થાય છે, જે વસ્તુથી આપણી શકિતનું સત્યસ્વરૂપ ઓળખાય છે તે અમૂલ્ય ગણાય છે.
જે લોકે તમને ઉત્તેજીત કરે, જે તમારી મહેચ્છાઓ જાગૃત કરે, જેઓ જગમાં કઈ મહાન કાર્ય કરવાને અથવા મહાપુરૂષ થવાને તમને પ્રોત્સાહન આપે એવા લોકોને જ તમારા મિત્રો તરીકે પસંદ કરે. આવો એકજ મિત્ર બાર નિષ્ક્રિય અને સુસ્ત મિત્રો કરતાં સહસ્ત્રધા કિંમતી છે. જે તમારી મહત્વાકાંક્ષાને દાબી ન દે, જેઓ તમને વિચાર કરતાં શીખવે, જેઓ તમારામાં પ્રેરણું સીંચે એવા લેકેની સાથેજ ગાઢ પરિચય રાખો. ઘણુ લોકોની બાબતમાં એક મહાન મુશ્કેલી એ હોય છે કે તેઓ કદિ સચેતન થતા નથી, અને જીંદગી પર્યત આત્મનિરૂપણ કરતા નથી. યુવાવસ્થામાં જ આત્મશક્તિનું ભાન થવું અત્યાવશ્યક છે. જેથી કરીને આપણા જીવનમાંથી મહાન કાર્યસાધકતાનું દહન કરી શકીએ. ઘણા ખરા લોકે તે પોતાની શક્તિઓને માટે ભાગ વિકાસ પામતો નથી તે પહેલાં મૃત્યુવશ થાય છે. તેઓએ અત્રતત્ર તેની શક્તિઓને સુધારી હોય છે. પરંતુ આંતરિક શક્તિઓને માટે ભાગ તે અસ્પૃષ્ટજ રહ્યો હોય છે. - આ દેશમાં હજારે, બલકે લાખ મજુર લેકે છે. જેઓ કંટાળા ભરેલી છે. દગી ગુજારે છે. પરંતુ જે તેઓને પ્રેત્સાહન આપવામાં આવ્યું હોય તો તેઓ પિતે સેવ્ય બનવાને લાયક થાય અને તેઓના સમૂહમાં તેઓ તેજસ્વી પુરૂષ તરીકે ચળકી ઉઠે. પરંતુ તેની પોતાની શક્તિના અજ્ઞાનવશાત્ તેઓ નીચેજ પડ્યા રહ્યા હોય છે. તેઓએ કદિ પણ આત્મશોધન કર્યું નથી, જેને પરિણામે તેઓ કાષ્ટ કાપનાર અને જળ ખેંચનારની સ્થિતિમાં રહેવા જોઈએ. આવી કોટિના લેકે સર્વત્ર દષ્ટિગોચર થાય છે, જેઓ રાક્ષસી છાપ બેસાડી શકે. પરંતુ જે આંતરિક શક્તિએ નિદ્રાવસ્થામાં પડેલી છે, તેનાથી તેઓ તદ્દન અજ્ઞાત છે. હજારે સ્ત્રી પુરૂષ માત્ર સામાન્ય સ્થિતિમાં જીવન નિર્વહન કરે છે. આવા સ્ત્રી પુરૂષ માત્ર એકજ વખત આત્મશોધન કરે તે પોતાની સ્થિતિમાં અપરિમિત સુધારે કરી શકે, અને જગતમાં મહાન સ્તંભભૂત નેતાઓ તરીકે ખ્યાતિ મેળવી શકે. - સ્વસ્થ ચિત્તથી એકાંતમાં બેસી આત્મશાધન કરે. તમો જે કંઈ કરે છે
For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. તેનાથી તમને અતૃપ્તિ હોય અને વધારે સારું અને ઉજવલ કરવા ધારતા હે તે તમારી મુશ્કેલી કયાં રહેલી છે તેનું સમયની દરકાર કર્યા વગર અન્વેષણ કરે. તમને જે વસ્તુઓ પછાત રાખે છે તે શોધી કાઢો. આ આત્માનવેષણ ક્રિયા દીર્થ સમય પર્વત સતત રાખે. વારંવાર તમારી જાતને કહે કે:-“શું કારણથી અન્ય લેકે આવા અપૂર્વ અને આશ્ચર્યભૂત કાર્યો કરે છે અને હું આવા સામાન્ય કાર્યો કરૂં છું?” અને હમેશાં એજ પ્રશ્ન કરે કે:-“જે અન્ય માણસે તે કરી શકે છે તે હું પણ કેમ ન કરી શકું?” આ આત્મનિરૂપણની મુસાફરીમાં સ્વપ્નમાં પણ કદિ ન અનુભવી હોય એવી વસ્તુઓ તમે અનુભવશો. અને અદ્યાપિ પર્યત અપ્રકટ રહેલી શક્તિઓથી સમન્વિત થયેલી તમારી જાતને જોશો, અને આ શક્તિઓને જે યોગ્ય રીતે કેળવવામાં આવે તો તે તમારા આખા જીવનમાં અદ્દભૂત પરિવૃત્તિ કરી નાંખે.
એકજ સ્થિતિમાં દાખલા તરીકે એક કારકુન તરીકે, દીર્ઘકાળ સુધી રહેવામાં એક નાશકારક ભય એ છે કે ઉક્ત ટેવથી માણસો ગુલામની કોટિમાં મુકાય છે. જે કાર્ય આપણે ગઈ કાલે કર્યું હોય છે તે આજે કરશું એ સંભવિત છે, અને જે તેજ કાર્ય આપણે આજે કરીએ છીએ તે આવતી કાલે આપણે તે ચેકસ કરશું. આ પ્રમાણે નિરંતર શુષ્ક પરિપાટિ અનુસાર તેજ શક્તિઓને ઉપયોગ કરવાથી અ૯પ સમય પછી બીજી નહિ વપરાયલી શક્તિઓ ક્ષીણ અને નબળી થવા લાગે છે, અને આપણે જે કાર્ય કરીએ છીએ તે જ માત્ર આપણે કરી શકીએ એમ છીએ એવા વિચારને જ્યાં સુધી આપણામાં ઉદ્દભવ થતો નથી ત્યાં સુધી એ પ્રમાણે બને છે. જેને આપણે ઉપગ કરીએ છીએ તે બલવત્તર બને છે અને જેનો ઉપયોગ નથી થતો તે બળહીન બનતું જાય છે. આપણામાં જે શક્તિઓ વસ્તુત: રહેલી છે તેનું મૂલ્ય ઓછું આંકવામાં અને તેની અવગણના કરવામાં આપણે આપણું જાતને ઠગીએ છીએ. નિકૃષ્ટ હેતુ એક પ્રકારનું પાપ છે; કેમકે તે અન્ય સર્વ ગુણેને અધમ સપાટી પર ખેંચી લાવે છે. અધમ હેતુ કાર્યસાધક શક્તિને નાશ કરે છે. શક્તિઓ હેતુને અનુસરે છે. આપણે ઉર્ધ્વગામી વા અધોગામી થવું જોઈએ. જીવ નના મહાન સપાનના એકજ પગથીએ નિરંતર વળગી રહેવું એ અતિ અનિષ્ટ છે.
इति शुभम् ।
-e9
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પરોપકારાય સતાં જીવન,
परोपकाराय सतां जीवनं.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૪૫
( મુનિરાજશ્રી માણેક મુનિ )
દુનિયામાં જીયે કાણુ ગણાય છે કે જેણે જીવાના ભલા માટે કઇ પણુ સારૂં કાર્ય કરીને પોતાની જીદંગી સફળ કરી હોય. અને જીવતાં પણ મોં કાણુ કે જેણે દુનિયામાં જન્મીને કેાઇનું પણ ભલું કરવાને બદલે મેજશેાખમાં જીંદગી વ્ય કરી હાય
આ લખવાના સાર એટલેા છે કે દરેક પુરૂષે પેાતાના તન મન ધનથીલેાકેાના ભલા માટે પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. જો પ્રયત્ન કરવામાં ન આવે તેા મહા પુણ્યાદયથી મેળવેલી ઉત્તમ સંપત્તિ રૂપ મનુષ્ય જન્મ, સુબુદ્ધિ અને અમૂલ્ય ધન વ્ય ગુમાવી દેવાય છે.
દરિયામાં આવેલી ભરતી અથવા નદીનુ પૂર ચિરસ્થાયી નથી, તેમ આપણી સંપત્તિ તથા જીવિત ચિરસ્થાયી નથી, માટે જેમ બને તેમ પરપકારને માટે યત્ન કરવા જોઇએ.
જૈનામાં દાન ધર્મ શ્રેષ્ટ ખતાવ્યાથી દરેક જૈન કાંઈને કાંઇ સદુપયેાગમાં વાપરે છે, પરંતુ જેમ મૂખનુ દોડવુ અથવા અધાતુ દોડવુ દોડનારને વખતે લાભ કરે છે અને વખતે પોતાને તથા બીજાને નુકશાન કરનારૂ પણ થઇ પડે છે, તેમ આપણા અથવા બીજા મધુઓનુ દાન હિતને બદલે વખતે જ્ઞાનના અભાવે અહિતકારી પણ થાય છે, એટલા માટે દરેક જૈન અથવા જૈનેતર મધુએ પ્રથમ જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવું જોઇએ. અને પછી દાન કરવા ઉત્સાહી થવુ જોઇએ.
જીવન થાવુ છે અને જ્ઞાનની હદ નથી, ત્યારે ત્યાં સુધી દાન ન કરવુ એ તે મહા પાપ છે, એમ વિચાર થાય તે તેવા પુરૂષે જ્ઞાની પુરૂષાની સહાયતાથી દાન કરવુ જોઇએ જેથી યેાગ્ય લાભ મળે. પરંતુ જો પાતે જ્ઞાન ભણવામાં ઉદ્યમ ન કરે અને ખીજાની સહાયતાથી દાન કરે તેા વખતે જોઇએ તેવા લાભ ન મળે, માટે પ્રથમ દરેકે જ્ઞાન ભણવું અને પછીજ દાન કરવુ.
જો જૈનેાની પદ્ધતિ દેખવા જઈએ તે જ્ઞાન માટે કેટલું ઉત્તેજન છે તે તપાસવુ જોઇએ.
For Private And Personal Use Only
સ્યાદ્વાદ રહસ્ય સમજાવનારા જૈને શેાધવા જઇએ તે વિરલાજ મળશે. જેનેાના ધર્મો દયામય છે એવુ હાલ લાકમાં પ્રસિદ્ધ છે પણ, જેના સ્યાદ્વાદવાદી છે એવુ જાણનારા બહુજ ઘેાડા હશે. જ્યારે પાતે પેાતાનું સ્યાદ્વાદ સ્વરૂપ
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
-
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
સમજ્યો નથી, સમજવા પ્રયત્ન કર્યો નથી, સ્યાદ્વાદ સ્વરૂપ સમજાવનારી પાઠશાળા કે કેલેજ નથી ત્યારે જેનેને કેટલે જ્ઞાન ઉપર ભાવ છે તે આપોઆપ સમજાશે.
સ્યાદ્વાદને પ્રધાન માની છે જેને પ્રયત્ન કરે તે અત્યારે દિગંબર જૈવેતાંબરને કલેશ થાય જ નહીં. કારણ કે વીતરાગ કેટલે અંશે તારક છે અને વિતરાગના ગુણ શું તથા આત્માએ વીતરાગ પાસે શું લેવાનું છે તે અમે જે ભૂલી ગયા ન હોઈએ તે ચક્ષુ તથા કંદેશ માટે શામાટે મારા મારી થવી જોઈએ ? વીતરાગના કદરામાં કે ચક્ષુમાં કે તેની પૂજામાં જેટલે અંશે મુક્તિ છે તેના કરતાં તેના ઉત્તમ ગુણે સમજવામાં તથા તે તે સ્વીકારવામાં મુક્તિ ઘણી સમીપ થાય છે, પરંતુ જેટલું લક્ષ્ય મંદિર બાંધવા માટે, તેને શણગારવા માટે, તેની રક્ષા માટે દ્રવ્ય સંચય તથા જનાઓ કરવા માટે જે ખરચ થાય છે તેના પ્રમાણે જ્ઞાનમાં રૂપિયે પાછી પણ ખરચાતી નથી. જે જેવું હોય તો મંદિરના દરવાજા ઉપર લેખ લખો કે પિતાના આત્માને શામાટે જૈનમંદિરમાં વિતરાગ મૂર્તિ આગળ લઈ જાઓ છે? અને તે સ્થળે જઈને તે પ્રમાણે લાવ્યા કે નહીં તે વિચારે–
કારણ કે ચાર પ્રકારની પૂજા છે. અંગપૂજા, અગ્રપૂજા, ગુણસ્તવનપૂજા, આજ્ઞાપાલનપૂજા.
ઉપરની ચાર પૂજામાં પ્રથમની ત્રણ પૂજા તે પ્રચલિત છે પણ ચેથી પૂજાનું સમજવું મુશ્કેલ છે તે પાળવું કયાંથી થાય? બંધુઓ વિચારે કે દેવદ્રવ્યથી સલાટેનાં તથા સોનીઓનાં ઘર ભરવામાં આવે, તે કરતાં તે દ્રવ્યથી જે એ સ્યાદ્વાદી પંડિત ત્યાં બેસાડી તેની પાસે દરેક પૂજકને સ્યાદ્વાદ રહસ્વ સમજાવવામાં આવે તો કેટલે લાભ થાય?
જેનોને માટે સૌથી સરસ રસ્તે એજ છે કે પોતાની એક કોલેજ કાઢી ધાર્મિક તથા વહેવારિક જ્ઞાન સાથે આપવાની તજવીજ કરવામાં આવે તે લગભગ ૩૦૦૦ વિવાથી દરવરસે ધાર્મિક અભ્યાસ કરી શકે ?
જૈન કોમમાં કેળવણી,
કેમના હિતચિંતકને એક અરજ. કેળવણુ માનવ જાતિને એક સર્વોત્તમ ગુણ છે. અને તેના પર પિતાને તથા પોતાની જ્ઞાતિ અથવા સમાજને ઉત્કર્ષ અવલંબી રહેલ છે, તેથી એમ માલૂમ પડયું છે કે જેને કોમમાં કેળવણીની વૃદ્ધિ કરવાના સંબંધમાં જ્ઞાતિ હિતૈષીઓએ
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
જૈન કામમાં કેળવણી.
જરૂર પુરતું કરવાને સંભવિત યત્ના કરવા જોઇએ. અને પેાતાના બાળકાની કેળવણી વિષયક વાસ્તવિક સ્થિતિ કેળવણીના અને જ્ઞાતિના ષ્ટિબિંદુથી જાણવાને આ ચેાગ્ય અવસર છે. અને જ્યાં જરૂર હોય ત્યાં સુધારા કરવા માટે ચેાગ્ય ઉપાય ચૈાજવાને તેએની શિક્ષણપદ્ધતિ અસરકારક છે કે નહિ તેના તેઓએ પેાતે વિચાર કરવા જોઇએ. હિંદુસ્તાનમાં જૈનેાની વસ્તી—
૪૭
ઇ. સ. ૧૯૧૧ ના વસ્તી પત્રકના રિપોર્ટ પ્રમાણે આખા હિંદુસ્તાનમાં બધા. મળી લગભગ ૧૨૪૮૧૮૨ જૈના છે. આમાંથી ૩૬ ટકા જેટલી સરકારી જીન્દ્વાએમાં જૈનાની વસ્તી છે. દેશી રાજ્યે તથા એજન્સીઓમાં ૬૪ ટકા જેટલી છે. મુંબઇ ઇલાકામાં ૪૦ ટકા. સંયુકત પ્રાંતમા ૬ ટકા, અને મધ્ય પ્રાંતમાં અને બીહારમાં ૬ ટકા જૈનાની વસ્તી છે. દીલ્હી સુદ્ધાં પંજાળમાં ૪ ટકા, મદ્રાસમાં ૨ ટકા અને અને અજમેર મારવાડમાં દોઢ ટકા જૈનેાની વસ્તી છે. અન્ય ઈલાકામાં જેનેાની વસ્તી એટલી બધી એછા પ્રમાણમાં છે કે તે ગણત્રીના દ્રષ્ટિબિંદુથી વિચારવાની આવશ્યકતા નથી. જે દેશી રાજ્યાને અને એજન્સીઓને ઉપરોકત ઇલાકાઓમાં ગણવામાં નથી આવ્યા તેમાં લગભગ ૪૦ ટકા જૈનેાની વસ્તી છે. જૈન કામમાં ભણેલા પુરૂષાની સંખ્યા—
For Private And Personal Use Only
સદરહુ રિપેા મુજમ્ જૈન કામના ૬૪૩૫૫૩ પુરૂષમાંથી લગભગ ૫૦ ટકા ભણેલા છે. એટલે કે ૩૧૮૫૮૫ પુરૂષોને લખતાં વાંચતાં આવડે છે. ૫ થી ૧૫ વર્ષની વયના ૧૪૧૨૨૭ માળકો પૈકી ૪૦૨૫૩ બાળકા શાળાઓમાં અભ્યાસ કરે છે એટલે ૨૮ ટકા અભ્યાસ કરે છે. ક્રૂરજીયાત વગર ૨૮ ટકા જૈન માળકા શાળાએમાં ભળે છે એ સતાષ અને આનંદની વાર્તા છે. કેમકે આખા હિંદુસ્તાનમાં વસ્તીની કેળવણીનું ધેારણુ માત્ર ૧૫ ટકા છે. આ તેર ટકાના વધારા જૈનકામ વ્યાપારમાં આગળ વધેલી છે તે વાતને આભારી છે. જૈન કામમાં ભણેલી કન્યાઓ—
ઉકત રિપેા અનુસાર ૫ થી ૧૫ વર્ષની વયની જૈન કન્યાઓની સંખ્યા ૧૨૬૩૧૩ છે જેમાંથી ફકત ૬૯૨૨ કન્યા શાળાઓમાં અભ્યાસ કરે છે; એટલે કે પાંચથી છ ટકા અભ્યાસ કરે છે. ઉપરના આંકડાએ તપાસતાં પ્રાથમિક કેળવણીના સંબંધમાં જૈન કન્યાઓની કેળવણીની આવી શૈાચનીય સ્થિતિ જોઇએ છીએ, ત્યારે માધ્યમિક અને ઉચ્ચ કેળવણીના સંબંધમાં શુભ પરિણામની આશા રાખવી મુસ્કેલ છે—હું દિલગીર છું. માધ્યમિક અને ઉચ્ચ કેળવણી લેતી જૈન કન્યાઓના - ડા જૈન સમાજ આગળ રજુ કરી શકતા નથી,નહુિં તેા આંકડાથી આવિષયપર વિશેષ અજવાળુ પડી શકત. મુ'બઇ ઇલાકામાં નાની કેળવણી વિષયક સ્થિતિ—
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કેળવણીના કાર્યમાં રસ લેનારા જ્ઞાતિના હિતચિંતકની સમક્ષ રજુ કરવાના હેતુથી દરેક ઇલાકામાં જેનેની વસ્તીના પ્રમાણમાં પ્રાથમિક, માધ્યમિક અને ઉચ્ચ કેળવણી લેતા વિદ્યાથીઓના આંકડા નામદાર સરકારના કેળવણીખાતાના અધિકારીઓ પાસેથી મેળવવાને મેં યત્ન કર્યો હતો, પરંતુ ઉક્ત આંકડાએ તે સમયે લભ્ય થઈ શકે એમ નહિ હોવાથી સરકારી કેળવણીખાતાના મે, કમીશનર સાહેબે મને જણાવવા મહેરબાની કરી છે કે તે આંકડાઓ હવે પછીના રિપોર્ટમાં બનતા સુધી દાખલ કરવામાં આવશે. જેથી કરીને આ લેખમાં મુંબઈ ઇલાકાના દરેક જીલ્લાની પ્રાથમિક, માધ્યમિક, અને વિશિષ્ટ શાળાઓમાં તેમજ કેલેજોમાં અભ્યાસ કરતા જૈન વિદ્યાથીઓના આંકડા આપવાનું મેં પસંદ કર્યું છે. અને તે આંકડાઓ મે. ડાયરેકટર ઓફ પબ્લીક ઈન્સ્ટ્રકશનની મહેરબાનીથી મુંબઈ ઈલાકાના ભિન્ન ભિન્ન ભાગના કેળવણુ ખાતાના અધિકારીઓ પાસેથી હું મેળવી શક્ય છું. આ ઈલાકામાં જૈનેની વસ્તી લગભગ ૪૦ ટકા જેટલી છે, અને તેથી હું ધારું છું કે ઉક્ત આંકડાઓ કેળવણીના કાર્યમાં રસ લેનારાઓને અત્યંત મહત્વના થઈ પડશે, કે જેથી કરીને તેઓ પોતાની કેમમાં કેળવણુંનું ક્ષેત્ર વિશાલ અને વિસ્તૃત કરવાને આવશ્યક ઉપાયાની યેજના ઘડી શકે.
મે. ડાયરેકટર ઓફ પબ્લીક ઇન્સ્ટ્રકશનના રિપોર્ટ પ્રમાણે મુંબઈ ઇલાકાની શાળાઓ તથા કોલેજોમાં કેટલા વિદ્યાથીઓએ ગયા ત્રણ વર્ષમાં અભ્યાસ કર્યો છે તે નીચે લખેલા આંકડા પરથી સ્પષ્ટત: સમજાશે.
વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા.
વર્ષ.
પ્રાથમિકશાળામાં | માધ્યમિક શાળામાં| વિશિષ્ટશાળામાં કોલેજમાં
-
-
-
૧૧૪.
••••
૨૦૯૩
૧૫૬
૧૯૧૫...
૧૬૬૮૬ ૧૭૦૬૪ ૧૭૦૬૪
૨૨૩૫
૧૫૮
૨૪૨
૧૯૧૬......,
૨૩૨૩
૨૩૪
આ ઉપરથી જોઈ શકાશે કે પ્રાથમિક શાળાઓમાં અભ્યાસ કરતાં ૧૬ થી ૧૭ હજાર જેન વિદ્યાથીઓ પૈકી માત્ર ૧૨ થી ૧૩ ટકા માધ્યમિક શાળાઓમાં અભ્યાસ આગળ ચલાવે છે. અને માત્ર એક ટકે જ કેલેજમાં જાય છે એ ખાસ ધ્યાન ખેંચનારી બાબત છે. મુંબઈ ઈલાકાના દરેક જીલ્લામાં ભણેલા જેને –
ઉપર આપેલા આંકડાઓ વિશે વિસ્તારમાં જાણવા માટે અને કયા જીલ્લામાં
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
જૈન કામમાં કેળવણી.
જૈન વિદ્યાથી ઓ માધ્યમિકશાળાઓ અને કાલેજોમાં આગળ અભ્યાસ કરવા વિશેષ પ્રમાણમાં અટકી જાય છે તે જાણવા માટે નીચે આપેલ આંકડાઓ અત્યંત ઉપયાગી થઇ પડશે.
અમદાવાદ. ખેડા.
- ૧૯૧૭ ના માર્ચ માસમાં પૂર્ણ થતા વર્ષના રિપોર્ટ પ્રમાણે દરેક જીવાની પ્રાથમિક, માધ્યમિક અને વિશિષ્ટ શાળાઓ તથા કોલેજોમાં અભ્યાસ કરતા વિદ્યાથીઓની સ ંખ્યા નીચે પ્રમાણે છે.
જીલ્લાનું નામ.
પંચમહાલ.
ભરૂચ.
સુરત.
ચાણા. ડીસાકેમ્પ.
મહીકાંઠા એજન્સી,
www.kobatirth.org
પાલણપુર એજન્સી. રેવાકાંઠા એજન્સી.
ખંભાત સ્ટેટ.
કચ્છ એજન્સી. સુરત એજન્સી. વાદરા એજન્સી,
સિંધ.
મુંબઇ શહેર.
પુના.
સતારા.
સાલાપુર.
અહમદનગર. નાસીક.
પૂર્વ ખાનદેશ. પશ્ચિમ ખાનદેશ. દક્ષિણ ખાનદેશ.
પ્રાથમિક શાળામાં.
૪૧૫૦
૧૦૬૫
૨૫૩
૪૨૯
૧૪૪૯
૨૩૨
૨૩
૧૨૫૪
૧૫૮૪
૧૯૬
૨૮૮
૧૭૬ ૦
૧૩
७८
૧૩૬૧
૧૨૯૯
૯૨૦
૫૪
૧૦૦૨
tyaa
૫૧
૩૫૭
२०७७
માધ્યમિક વિશિષ્ટ શાળામાં. શાળામાં,
૯૬૫
૧૫૬
૪
198
૨૫
ગ્
૧૫
૬૪
૨૬
19
૪૫
૧૧૫
૩
ર
૪૩
૪૯૯
૪
२०
૩૦
ર
૧૫
१७
૮
૧૦૭
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૫૫
For Private And Personal Use Only
'
કાલેજામાં.
૧૦
૧૫૦ ૩૧
માધ્યમિક શાળાએ અને કાલેજોમાં ભણતા વિદ્યાથી આની ઉપર પ્રમાણે સંખ્યા જોઇને ખરેખર પ્રત્યેક જૈનને ખેદ થશે કે જ્ઞાતિના ભૌતિક ઉત્કર્ષના ષ્ટિમિત્તુથી જોતાં પણ પોતાની કામ આગળ વધવા ખલે ઘણીજ પછાત રહી ગઇ છે. ભિન્ન ભિન્ન આંકડાઓ જોઈને અને દરેક પ્રાંતની માધ્યમિક શાળાઓ અને કાલેજોમાં
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ભણતા જૈન વિદ્યાથીઓની સંખ્યા પરથી કેળવણુના દષ્ટિબિંદુથી આપણું કેમના ઉત્કર્ષની મંદ પ્રગતિ જોઈને ભવિષ્ય ભાખી શકાય કે કેળવણીના ક્ષેત્રના વિસ્તાર માટે સંગીન અને અવિચ્છિન્ન પ્રયત્નો કરવામાં નહિ આવે તો બીજી આગળ વધેલી કેમે સાથે કેળવણીના, સામાજીક અને રાજકીય પ્રકરણમાં પિતાની કેમને એક પ્રતિષ્ઠિત કામ તરીકે ટકાવી રાખવાનું કાર્ય મુશ્કેલ થઈ પડશે. જેના કામના વિદ્વાન વિચારકોએ આ મુદ્દાના પ્રશ્નને પર ગંભીરતા પૂર્વક વિચાર કરવાનો છે. કેઈ પણું પ્રજાનું ભવિષ્ય માધ્યમિક કેળવણથી જ ઘડાય છે, એ વિસરી જવું જોઈએ નહિ. જેના બાળકની કેળવણી સંકુચિત, એકપક્ષી અને વ્યાપારરૂપ એકજ લયસ્થાને પહોંચાડનારી છે. તે અત્યંત શોચનીય ઘટના છે. દુર્ભાગ્યવશાત્ આવા મયોદિત હેતુને લઈને આપણું કેમના ઘણાખરા યુવકે ઉચ્ચતર કેળવણી લેતા અટકી જાય છે. અન્ય કોમ સાથે સરખાવતા જૈન કેમ કેળવણીના વિષયમાં પછાત રહી ગઈ છે તે તેને લઈને છે એમ મને લાગે છે. જેને કેમના મધ્યમ અને ગરીબ વર્ગોમાં વધતી જતી ગરીબાઈ, નિશ્ચલતા, આચારભ્રષ્ટતાનું આ એક મુખ્ય કારણ છે. તેથી કેવળ આત્મહિત સાધવામાં અહોનિશ રચ્યાપચ્યા રહેવાને બદલે જે યોગ્ય ઉપાથી આપણે હેતુ સાધી શકાય એમ હોય તેને માટે આપણું કામના ધનવાન અને વિદ્વાન નેતાઓને વિચારણા અને પ્રયાસ કરવાનો આ ઉચિત સમય છે. છેવટે હાલની અધોગતિ સ્થિતિમાંથી કેળવણીને સંગીન પાયાપર મુકવાને તેની મુશ્કેલીઓ જાણીને કેળવણીના અનુભવ અને નિરૂપણુ સહિત કેમમાંથી કોઈ વિદ્વદત્ન આગળ આવવાને પ્રેરાશે એવી મારી અંત:કરણ પૂર્વક પવિત્ર ભાવના અને સદિચ્છા છે.
નત્તમદાસ બી. શાહ.
અશ્વેત૨ કુટુંબ,
ગૃહસંસારમાં કુટુંબ વત્સલ માણસ ભાગ્યશાળી ગણાય છે. કુટુંબમાં માતા, પિતા, સ્ત્રી, પુત્ર, પુત્રી, પુત્રવધુ, ભાઈ, પિત્ર, પ્રપત્ર. જેમ પરિવાર વધારે, તથા ધંધા રોજગારની અંદર ધનપ્રાપ્તિ વધુ તેમ, તે માણસ ભાગ્યશાળી ગણાય છે. ધનપ્રાપ્તિની સાથે યથાશક્તિ દાન ગુણ જે હોય છે, તે તે વધારે ભાગ્યશાળી ગણાય છે. વ્યવ્હારીક કાર્યમાં આપ લે ને વ્યવ્હાર ચેખો હોય, ધંધામાં પ્રમાણીકપણું હોય તે તે આબરૂદાર ગણાય છે. આવા પ્રકારના કુટુંબનું બાહા દ્રષ્ટિથી નિરિક્ષણ
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અભ્યતર કુટુંબ
૫૧
કરતાં તેઓ સુખી માલુમ પડે છે. અને કુટુંબના આગેવાન માણસને જ્યાં ત્યાં માનપાન મળે છે, તેથી તે પિતાને આ જીવનમાં કૃત્યકૃત્ય માની સંસારમાં રાચી. માચી રહે છે. જે તેનામાં કંઈ ધાર્મિક સંસ્કાર હોય છે તો તે આ બધાને પૂર્વકૃતપુન્યના ઉદયથી સંગ થએલો માની કંઈ અંશે માધ્યસ્થ વૃત્તિવાળે રહે છે, નહીંતે મદ્દમાં ગરક થઈ જાય છે, અને નવીન અશુભ કર્મ બાંધે છે.
જેમ કુટુંબ મોટું તેમ બાહ્ય દષ્ટિથી તે સુખી જોવામાં આવે છે. પણ જ્યારે તે કુટુંબની અંદર જઈ નીરીક્ષણ કરીએ છીએ ત્યારે રંગ જુદે જ જોવામાં આવે છે. જુદા જુદા જીવની કર્મ પ્રકૃતિ ભિન્ન ભિન્ન હોવાથી તેઓ ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવવાળા હોય છે. દરેકને અંગત લાભ જુદા જુદા પ્રકારનો હોવાથી, પ્રસંગ મળતાં તેઓ અરસપરસ અથડાઈ પડે છે. કુટુંબ હોટું હોવાથી કોઈને કઈ તે કુટુંબમાં માંદુ ચાલ્યા કરે છે. કેઈ કે રેગની ફરીયાદ કરે તથા બીજે બીજા રોગની કરીયાદ કરે, કોઈ કંઈ ચીજની માગણી કરે ત્યારે બીજો બીજી ચીજની માગણી કરે. બહાના પુત્ર પુત્રીઓને ઊછેરવાની, અને તેઓને નાના પ્રકારના વ્યાધિઓ થએલા હોય તે તે વ્યાધિથી તેમને સારા કરવાની ફિકર, મહટી ઉમરના પુત્ર પુત્રિઓને વિદ્યાભ્યાસ કરાવવાની તેમને પરણાવવાની અને વિદ્યાભ્યાસ પુરો થયા પછી તેમને ધંધે લગાડવાની પ્રકર, આ બધી ચાલું વ્યવસ્થાની સાથે વેપાર ધંધાની અંદર વિવિધ સ્વભાવના માણસેના સહવાસમાં આવી તેમને રાજી રાખવાની અને ધન પેદા કરવાની ફિકર, ધન પેદા કર્યા પછી તેમાં વધારે કરવાની, તેનું રક્ષણ કરવાની, ઈત્યાદિ ફીકર એ પ્રમાણે સવારના પથારીમાંથી ઉઠે ત્યારથી તે રાત્રે સુતા સુધી કુટુંબના નેતાની જે સ્થિતિ જોવામાં આવે છે, તે ઘણું દયાપાત્ર હોય છે. મેહની કર્મના ઉદયથી કુટુંબના કર્તા જે આગેવાન ગણાય છે, તેને આ કુટુંબના નિભાવવાને વેપાર એક દુઃખ રૂપ લાગતું નથી. જે તેને કંઈ તત્વજ્ઞાનને અ
ભ્યાસ હોય અથવા સત્ સમાગમ હોય છે તે વાસ્તવિક સ્વરૂપ સમજી કંઈ પણ આત્મહિત કરવાને વખત કહાડે છે. નહીતે જીવન પુરૂં કરે છે. જેવી રીતે કુટુંબના આગેવાન પુરૂષ કુટુંબના પિષણની ફિકરમાં દિવસ નિર્ગમન કરે છે, તેવી રીતે કુટું બમાં વડીલ સ્ત્રી જેના ઉપર ગ્રહ વ્યવ્હારને બે હોય છે, તે પણ પુત્રાદિને ઉછે. રવા, ગ્રહ વ્યાપાર સારી રીતે ચલાવવા, ઘર આગળ આવતા સારા અથવા માઠા અને વસરે ગ વ્યવહાર સાચવવા, સારા માઠા પ્રસંગે લેક વ્યવહાર સાચવવા ગામ પર ગામ જવામાં રાચી માચીજીવન પુરૂં કરે છે. - જેઓનું લગ્ન થએલું નથી, તેમજ જેઓને પ્રજા થએલી નથી હોતી તેઓ પિતાને કમભાગ્યશાળી માની ઘણા ભ અશાંતિમાં જીવન ગુજારતા જોવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
પર
www.kobatirth.org
શ્રી ખાત્માનંદ પ્રકાશ
આ બાહ્ય કુટુંબ આ ભવનુંજ સંબંધવાળું છે. તે પરભવમાં સાથે આવ તુજ નથી. પણ આ શીવાય દરેક વ્યક્તિનું એક અભ્યતર કુટુંબ છે. એ વાત આા ધ્યાન ઉપર આવતી નથી. આ માહ્ય કુટુંબ ફકત શાભા પુરતુ છે, જે વખતે આપણા અશુભ કર્મના ઉદયથી કઈ વ્યાધિ કે ખીજા કંઇ અશાતાવેદની કર્મના ઉદય થાય છે, ત્યારે બાહ્ય કુટુંબ પાસે બેશી આંખમાંથી આંશુ પાડી આપણુને ઢીલાશે! આપે છે, તે શીવાય તે આપણા દુ:ખમાં ભાગીદાર થઈ શકતુ નથી. ત્યારે આ અભ્યતર કુટુંબ આપણને મહાન શાંતિ આપનાર થવાની સાથે પરભવમાં સાથે આવે છે, એ અભ્ય તર કુટુંબ કાણુ એ બતાવતાં અધ્યાત્મસારના કર્તા ઉપkધ્યાયજી શ્રી જવિજયજી મહારાજ અધ્યાત્મસારના પ્રથમ પ્રમધના મામા લેાકમાં જણાવે છે કે
प्रिया प्रेक्षा पुत्रो विनय इहपुत्री गुणरति विवेकाख्यास्तातः परिणतिरनिंद्याच जननी विशुद्ध स्य स्वस्य स्फुरतिहि कुटुंबं स्फुटमिदं
भवे तन्नो दृष्टं तदपि बत संयोग सुखधीः ॥ ९२ ॥
અર્થ આ અભ્યંતર કુટુંબમાં પ્રેક્ષા રૂપી પ્રિયા, વિનય રૂપી પુત્ર, ગુરતિ નામની પુત્રી, વિવેક નામના પિતા, અને શુદ્ધપરિણતિ નામની માતા છે. આ પ્રમાણે વિશુદ્ધ એવા આત્માનુ કુટુંબ ભાસે છે. તે કુટુંબ આ અનાદિ સંસારમાં ભમતા પ્રાણીએ જોયુ જ નથી. તે પણ સ્ત્રી પુત્રાદિકના સંચાગ સુખની બુદ્ધિ પ્રાણીઓને રહેલી છે, એ ખેદકારક છે.
--
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અસારીક કુટુંબ અનેક પ્રકારના પાપ કર્મના બંધ થવામાં નિમિત્તભુત છે; અત્યારે આ અભ્યતર કુટુંબ વિશુદ્ધ-પાપ કર્મ રૂપ મળ રહિત છે. તે કુટુંબ આ પણી પાસે છતાં આપણે તેના સામું પણુ જોયુ નથી. જોવાની વાતતા માજી ઉપર રહી પણ આવા પ્રકારનુ અભ્યંતર કુટુંબ છે—એવુ આપણા જાણવામાં પણ નથી. ખાદ્ય કુટુંબનુ પાણુ અને પરિપાલણ કરવા છતાં તેના વિજોગ થાય છે. આ અભ્યતર કુટુંબની ઓળખાણ કરી તેનું દરરાજ પોષણ કરીએતે તેને વિગ થતા નથી. તે સદાકાળ આપણી સાથેજ રહે છે. આ અભ્યતર કુટુંબમાં પ્રેક્ષા-તવાતત્ત્વના વિચાર કરનારી બુદ્ધિ રૂપ પ્રાણુપ્રિયા છે, કેમકે તે દુ:ખના નાશ કરનારી છે, તથા વિનય નગ્નતા રૂપી પુત્ર છે, કારણકે તે જ્ઞાનાદિક સોંપત્તિના વૃદ્ધિકારક છે. તથા સમ્યકત્વાદિ ગુણુને વિષે જે પ્રીતિ તે રૂપી પુત્રી છે, કેમકે તે પરમાનદ ઉત્સવના હેતુ છે, તથા વિવેક કૃત્યાકૃત્યદિકની પરિક્ષાના જે વિચાર તેજ વિવેક નામના પિતા છે, કેમકે તે આપત્તિયામાં રક્ષણુ કરે છે. તથા આ સર્વને હિતકારી હાવાથી પ્રશંસાને યાગ્ય એવી શુભ પરિણુતિ નામની માતા છે, કારણકે તે
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બોરસદમાં દીક્ષા મહોત્સવ.
પણ પરિપાલન કરવામાં શક્તિમાન છે, આવું અત્યંતર કુટુંબ બાહ્ય સંગમાં સુખની બુદ્ધિવાળાને અદશ્યજ છે.
આ અત્યંતર કુટુંબની ઓળખાણ તરફ અત્યારસુધી આપણે ઉપેક્ષા કરી છે, પણ હવે તો આવા પ્રકારનું કુટુંબ આપણી પાસે છે, એ વાત આપણુ જાણવામાં આવી તે પછી એ કુટુંબના સહવાસમાં આવી તે કુટુંબથી મળતી શાંતિ મેળવવી એ આ પણું મુખ્ય ફરજ છે. જેમ જેમ આપણે આ કુટુંબના સહવાસમાં વધુ આવતા જઈશું તેમ તેમ અત્યંતર શાંતિ વધતી જશે. તેની શુદ્ધિ વધતી જશે. જેમ જેમ આત્મિક વિશુદ્ધતા વધતી જશે તેમ તેમ આત્મિક વિલાસ વધતે જશે. જેમજેમ આમિક વિલાસ વધતો જશે તેમ તેમ આપણે આપણું કમને નિર્જરાવી ગુ
માં આગળ વધવાની સાથે પાપમય વિચાર અને વર્તનમાં ઓછાશ કરવાને આ પણે શક્તિવાન થઈશું. એ પ્રમાણે આપણે આપણું જીવનમાં મહાન ફેરફાર કરવાને શક્તિવાન થઈ શકીશું. અને પરિણામે આ અભ્યતંર કુટુંબ આપણને ઉત્કૃષ્ટ મક્ષસ્થાન મેળવવાને મદદગાર થઈ પડશે.
બોરસદમાં દીક્ષા મહોત્સવ, અસાડ સુદ ૧૩ ના દિવસે અમદાવાદ ઝવેરીવાડાના રહીશ પરમશ્રદ્ધાળુ શા. મણિલાલ ફતેહચંદભાઈએ પિતાની તીવ્ર ઈચ્છાથી પરમ પૂજ્ય પ્રાતઃસ્મરણીય આચાર્ય શ્રીમાન વિજયકમલસુરીશ્વરજી મહારાજ પાસે દીક્ષા લઈ શ્રીમદ્ વ્યાખ્યાન વાચસ્પતિ મુનિરાજશ્રી લધિવિજયજી મહારાજના શિષ્ય થયા છે. અને તેઓનું નામ મુનિશ્રી નિપુણવિજયજી મહારાજ રાખવામાં આવ્યું છે. દીક્ષા લેનાર મહાશયના પુત્રને તથા ભાઈસાહેબને તેમજ અમદાવાદના પ્રતિષ્ઠિત ગ્રહસ્થાને રજીષ્ઠર પત્રો મોકલી તેઓને સંતોષકારક જવાબ આવવાથી પૂજય મહારાજશ્રીએ દીક્ષા આપી હતી. તથા તેજ દિવસ તેઓના પૂર્વોક્ત સંબંધિઓ પણ આવી પહોંચ્યા હતા જેઓ પૂર્ણ ધર્મિષ્ઠ ગુરૂભક્ત હતા. તેઓ એક દિવસ રહી પ્રભાવના કરી તેમજ વસ્ત્રાદિક વહેરાવી અને જેવા ઉત્સાહથી ચારિત્ર ગ્રહણ કર્યું છે, તેવી રીતે પાલણ કરવું ઇત્યાદિ એગ્ય ભલામણ કરી અત્રેથી ગયા હતા. દીક્ષા લેનાર મહાશય સ્વભાવે સરલ અને પરમ વૈરાગ્યવાન છે. તેમજ ધાર્મિક અને અંગ્રેજી અભ્યાસ સારે છે. દીક્ષા ઘણી ધામધૂમથી આપવામાં આવી હતી. દીક્ષાને કુલ ખર્ચ અત્રેના વતની ભાવિક શ્રાવક શા. સાંકળચંદ છગનલાલે ઉઠાવી લીધો હતો. તે શુભ પ્રસંગે સ્વામિવાત્સલ્યતા, પુજાપ્રભાવના આદિ ધર્મકાર્યો સારાં થયાં હતાં.
લીબોરસદ.
સવચંદ દામોદરદાસ શાહ. તા. ૧૬-૮–૧૮. |
હેડમાસ્તર બોરસદ જૈન કન્યાશાળા.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
૨૪
www.kobatirth.org
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પ્રકીર્ણ.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી ભાવનગરના જૈન સધ અને વ્યતીત થયેલા પષણપર્વ,
સમુદાયના ( શ્રી સંધના ) ધણા સ્વાલેાની ચર્ચા દરેક વર્ષે આ શહેરમાં પર્યુષણ લ ભગના દિવસેામાં કે પર્યું શુપ ના દિવસેામાં થાય છે. આ વખતે, તેવી ચર્ચાને લઇને કેટલાક કચવાટ થયા છતાં હાલતા સમાધાની થઇ છે. આ વખતે નીચે પ્રમાણેના રાલા ચ માટે મુખ્ય હતા. જેમાં બે વાલા તેા બીજી રીતે ઉત્પન્ન થયા હતા.
૧ શ્રી સંધના વહીવટ રીતસર કમીટી અને બંધારણ પૂર્યાંક કરવા. ૨ મારવાડીના વડાના હક સંબંધી ચર્ચા. ૩ પેપર દ્વારા પટણીબંધુઓના સાધારણની ચર્ચા એ ત્રણ મુખ્ય છે.
અઢી વર્ષ પહેલાં અનેક ચર્ચા અને કચવાટ ઉત્પન્ન થઇ વીશ ગ્રહસ્થાની નીમાયેલી કામચલાઉ કમીટીએ (જયાં સુધી જ્ઞાતિ કત્તાવારની ચુંટણી થાય નહિ ત્યાંસુધી) શ્રી સંધના વહીવટનુ' કાર્ય` ચલાવવું, એમ ઠરાવ થયા હતા. જેની મુદત વીત્યા છતાં જ્ઞાતિવાર તે કમીટીના સેક્રેટરી તરફથી લખાણ નહિ થયું તેમજ ચુટણી થઇ નહીં અને કમીટીને કારે મુકી, બંધારણને બાજુએ રાખી અમુક આગેવાનાએ પાતાની ઇચ્છા મુજબ વહીવટ કરતા હતા. તે સબંધમાં આ વખતે અનેક ચર્ચાએ થયા બાદ છેવટ તેજ વીશ ગ્રહસ્થાની કમીટીએ નવી ચુંટણી કતાવાર ત્રણ માસમાં કરવામાં આવશે ત્યાં સુધી કામ ચલાવવુ એમ ઠરાવવામાં આવ્યું અને તે પછી કમીટીના ગ્રહસ્થાને જુદા જુદા કાર્યાં સોંપવામાં આવ્યા, તે બાબત આખા જૈન સમુદાયને આગેવાનાની કા પદ્ધતિ માટે હાલ વિશ્વાસ ઉત્પન્ન થવાથી એકને બદલે એ સંધ ( પારા ) ભાદરવા શુદ ૧ અને શુદી ૫) જમા માટેના કરેલા પ્રયત્ન ફળીભૂત થયા. નકી થયું અને કાયમ તે માટે પડતી મુશ્કેલીઓ દુર થઇ, તેમાંથી વધારેા રહે તે જૈન બંધુઓને યોગ્ય સહાય આપવા માટે પણ નિ ય થયા, જે હકીકત શ્રી સંધને ચાપડે લેખીત થયેલ છે હુવે કમીટીના ગ્રહસ્થાએ જેમ જાનીભાગ આપી કા કરવાની જરૂર છે તેમ આગેવાને એ તેના કાર્યમાં દાખલગીરી કરવાની જરૂર નથી.
પર્યુંષણ પછી તરતજ તે કમીટીના સેક્રેટરીએ દરેક જ્ઞાતિએ ઉપર ચુંટણી માટે લખવાનું છે જે હજુ સુધી લખાણું હેાય, તેમ સાંભળવામાં નથી તેા તે તાકીદે કરવાની જરૂર છે. તેમાં ઢીલ થશે તે અવિશ્વાસ ઉત્પન્ન થવા સાથે અમુક આગેવાનાને કમીટી, ખંધારણ અને વ્યવસ્થાપૂર્વક કામ ચાલે તે પસ≠ નથી. અને પોતાની મરજી પ્રમાણે કરવુ છે એમ સમુદાય માનશે.
જૈન સમુદાયની હૃદયપૂર્વક ઉન્નતિ ઇચ્છનાર અને તે સમાજને સુધારાના ઉંચા શિખર ઉપર લઇ જવાની શુભ આકાંક્ષા ધરાવનારા નવીન વર્ગ કે જેના સત્યાગ્રહથી અનેક કચવાટી તેની સામે ઉત્પન્ન થયા છતાં છેવટે આગેવાને ને ઉપર મુજબ કમીટી કરવાની ફરજ પડી. જેથી ધારણ પ્રમાણે કામ કરવાની ઇચ્છા સૌને જણાયાથી જ ઉપર મુજળ સમુદાયને વિશ્વાસ ઉત્પન્ન થવા સામે ઉપરના પ્રયત્નમાં ફળીભૂત થયા છે. અને તેવા વિશ્વાસ આગેવાના ઢુવે નીભાવી રાખશે એમ અમે સુચના કરીએ છીએ.
ખીન્ને સ્વાલ પટણીબંધુઓના સાધારણુ લેવા બધી જે કેટલાક વખતથી મઢેથી
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પ્રકીર્ણ,
૫૫ તેમજ પત્ર દ્વારા ચર્ચાય છે. સમુદાયની ઇચ્છા, ન્યાય અને ધોરણને બાજુએ મુકી, કઈ કે પ્રસંગે આગેવાને પોતે જ તેવી બાબતમાં પોતાની (સમુદાયની ઈચ્છા જાણ્યા વગર–પુછ્યા વગર) મરજી પ્રમાણે ફેરફાર કરે છે, કબુલાતો આપે છે, ન્યાય આપે છે. આ પદ્ધતિ પણ નહીં સ્વીકારવા જેવી જેમ છે તેમ તે આગેવાનોએ પણ તે ફેરફાર કરવાની જરૂર છે. આવા કારણોથી કેટલીક વખત આવી ચચોઓ મોટું રૂપ પકડે છે
ટણું બંધુઓની સાધારણની બાબતમાં તે ન્યાય એ છે કે શ્રી ભાવનગરના સંધ ઉપર તેઓને જે કોઈપણ જાતને ઉપકાર હોય તે જાહેરમાં સમાજમાં બતાવી સાધારણ લેવાકે ન લેવાને નિર્ણય કરવો જોઈએ, અને તે ઉપકાર અમુક ગ્રહસ્થનો છે કે આ શહેરમાં હાલ છે અને હવે આવે તેવા તમામ પટ્ટણી બંધુઓ તેવી છુટમાં છે તેને નિર્ણય થવો જોઈએ. સાધારણ આપવું તે કર(ટેક્સ) છે એમ ધારીને ન આપવામાં આવતું હોય તો તે ભૂલ છે. સાધારણ આપનાર તે જેન સંધમાં એક મેમ્બર છે અને જે વ્યક્તિ તરીકેની તેની ગણત્રી છે તે સિવાય કઈ નથી. છતાં પણ આ વખતના જૈન શાસનના ૨૩ મા અંકમાં બંધુ જમનાદાસ અમરચંદે જણાવેલ છે કે શ્રી સ્થાનકવાસી જૈન સંધમાં અમુક પટણી બંધુ સાધારણ ભરે છે. જે આ વાત સાચી હોય તો પછી અહીં નહી ભરી તેવી ગણત્રી (જેન વ્યક્તિ જેન સંઘના એક સભાસદ ) માંથી શા માટે બાતલ થવું જોઈએ તે સમજી શકતા નથી. આ બાબતમાં ગમે તે યોગ્ય નિર્ણય ન્યાયપૂર્વક થવાની જરૂર છે. તે બાબતમાં કે કોઈને આગ્રહ નથી, પરંતુ ન્યાયથી તેનો નીવેડો લાવવાની અમો સુચના કરીએ છીએ.
૩ જે સ્વાલ-મારવાડી વંડો જેને ઉપાશ્રય કહેવામાં આવે છે તેને માટે છે. ઘણા વખતથી તેને માટે જે વહીવટ ચાલતો હતો, જે નામથી વ્યવહાર ચાલતો હતો તે ધોરણ બદલી અમુક આગેવાને વીશાશ્રીમાળી તપાસંધ એ નામથી થોડા વખતથી શરૂ કરેલ છે. એમ સાંભળવામાં આવ્યું છે જે દશાશ્રીમાળી તપ સંધના જાણવામાં આવતાં બંને બાજુએ વચે હકના સ્વાલ ઉત્પન્ન થયો છે. દશાશ્રીમાળી તપા સંઘવાળા કહે છે કે સમુદાયને છે. વીશા શ્રીમાળી કહે છે કે અમારે છે. તે સ્વાલ ઉત્પન્ન કરવાથી અને સંઘમાં ઘણી જ્ઞાતિઓ છતાં જે ઐક્યતા જળવાયેલી હતી, તેમાં હાલ બે વિભાગ હક્કને નિશ્ચય કરતાં જણાયા છે.
આમને સામન નેટીસો જવાબ પણ અપાયું છે. પક્ષો પણ બંધાણું છે. જેથી આ હકીકત આગળ જઈ વધારે કડવાશ ઉત્પન્ન ન કરે તેમ થવાની જરૂર છે. સાંભળવા પ્રમાણે અસલ પ્રમાણે વહીવટ ચાલે અને નવીન થયેલું ફેરફાર કરે તો આ નિવેડાને અંત આવે તેમ છે, એમ અમોએ ચેકસ રીતે એક બાજુવાળા તરફથી જાણ્યું છે. તે આ બાબતમાં કાંતો તે ફેરફાર કરનાર અને તેના સહાયક આગેવાનોએ અસલ પ્રમાણે કરવું, અથવા તો આ સ્વીલ સંઘમાં લાવી તેનો ન્યાયપુરઃસર નિવેડે લાવે એમ સુચના કરીએ છીએ.
કોઈ પણ આગેવાન સામુદાયીક કાર્યમાં પોતાની મરજી પ્રમાણે ફેરફાર કરે, જવાબ આપે કે વ્યવસ્થા કરે, તે જ્યાં બીજી બાજુ સમજદાર બુદ્ધિશાળી જૈન બંધુઓ હેય ત્યાં તેવું અંધારૂં ચાલ્યું જાય તેવો જમાને હવે નથી. આવા નવા સ્વાલે ન ઉત્પન્ન થાય અને ઐક્યતા જળવાઈ રહે તેમ થવાની નમ્ર સુચના કરીએ છીએ.
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
E
શ્રી આત્માનદ પ્રકારા.
ગ્રંથાવલોકન.
મહુવા-પશુરક્ષાના હિમાયતી શા. આધવજી રામજી સર્વેયાનું જીવનચરિત્રઅભિપ્રાય અર્થે અમાને ભેટ મળેલું છે. આવા ગ્રંથા દરેક મનુષ્યને તેના સદ્દગુણનું અનુકરણ કરતા શીખવે છે. ઉક્ત બંધુ એધવજી રામજી મહુવાના રહેવાસી અને નાતે દશા શ્રીમાળી વણીક છે. તેમનું જીવનચરિત્ર વાંચતાં જેમ તેનામાં ધૈયતાના ગુણ જણાય છે તેમ ખરેખરી પશુદયાને ગુણ પણ અસાધારણ દેખાય છે. વ્યવહારના અનેક સંકટો આવ્યા છતાં તેમાં ધીરજ રાખી ઘણા વર્ષો સુધી સતતપણે પશુરક્ષાના કાર્ય માં અડગપણેઆત્મઅર્થે નિઃસ્વા વૃત્તિએ કાર્ય કર્યું છે; તેમ તેમના જીવનરિત્ર ઉપરથી જણાય છે. ધર્મ શાસ્ત્રો કહે છે કે જીવદયાથી પારલૌકિક લાભ સાથે ઐ.િક લાભા પણ થાય છે. તે આ પુરૂષની બાબતમાં પણ તેમ મન્યું છે. ત્રીરા વર્ષથી પોતાને થયેલ વ્યાધિ નિર્મૂળ થયા છે, તેમ વંશવૃદ્ધિ પણ થઇ છે તેટલું જ નહિ પર’તુ પોતાની ચાલીશ વયની પૂર્વે ધર્મ પત્ની સાથે અખંડ બ્રહ્મચર્ય ધારણ કરી પોતાની સાધારણુ સ્થિતિની દરકારનહિ કરતાં અખંડપણે પશુરક્ષાનું ઉત્તમ કાર્ય કરે છે. આવા પુરૂષો બહુજ વિરલા જણાય છે. અમે બધુ આધવજી રામજીને ધન્યવાદ આપીયે છીયે અને તેનું અનુકરણ કરવા સુચના કરીયે છીયે.
www.kobatirth.org
એક સુધારે~~ગયા અંકમાં શેઠ તુકારામ જાવજી નિયસાગર પ્રેસના માલીકના મરણુ નાધમાં તા. ૨૪-૮-૧૯૧૮ છપાયેલ છે તેને બદલે તા. ૨૪-૪-૧૯૧૮ સમજવું,
શ્રી હુ’સવિજયજી જૈન શ્રી લાયબ્રેરી વડાદરા—ના પ્રથમ રીપોર્ટ અમેને અભિ પ્રાય અર્થે ભેટ મળેલ છે. આ સંસ્થા પન્યાસજી મહારાજ શ્રી સ ́પત્તવિજયજી મહારાજના શુભ ઉપદેશથી સ. ૧૯૭૩ ના આસો વદ ૧૩ ના રાજ સ્થાપન કરવામાં આવેલ છે. તેના ઉત્સાહી કાર્ય વાહકાના સતત્ પ્રયત્નથી એક વર્ષમાં વર્તમાનપત્રા અને પુસ્તકાને સારા સગ્રહ કરવામાં આવેલ છે. સાથે સભાસદની સંખ્યા પણુ સારી થયેલ છે. રીપોર્ટમાં સભાસદોના નામનું લીસ્ટ, અંકાતું લીસ્ટ નથી આપવામાં આવ્યું તેટલું અપૂર્ણ છે, હવે પછી તે દાખલ ફરવાની જરૂર છે, સાથે આ સંસ્થાની મળેલી મીટીંગાની ટુંક નોંધ પણ દાખલ કરવા સુચના કરીયે છીયે. આ લાઇબ્રેરાના જૈન અને જૈનેતર બધુ સારા પ્રમાણમાં લાભ લે છે. અત્યારની કાર્ય પદ્ધતિ જોતાં ભવિષ્યમાં બહુ સારી પ્રગતિ કરી શકશે એમમાનીયે છીયે. અમે તેની સંપૂર્ણ આમદી ઇચ્છીયે છીયે અને દરેક પ્રકારની સહાય કરવા જૈન બંધુઓને વિનતિ કરીયે છીયે, આ માસમાં નીચેના ગ્રંથા રીપેર્ટા વગેરે ભેટ મળેલ છે તે ઉપકાર સાથે સ્વીકારીયે છીયે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દેશાઇ મેાહનલાલ દલીચંદ ખી. એ. એલ. ખી. મુંબઇ, (હિંદી) પ્ર॰ ખી. પી. સીધી મે॰હિદિવિજય ગ્રંથમાળા આબુ.
,,
23
શેઠ સરૂપચંદજી પુનમચંદ નાણાવટી,
ભાયુ અંદ્રસેન જૈન વૈદ્ય (હિંદી) જૈન સસાર એપીસ.
""
૧ નયકીંકા. (ઈંગ્લીશ) ૨ શ્રી મહાવીર જીવન વિસ્તાર ૩ નઇ રેાશનીકી કુલદેવી. ૪ અધિકમાસ નિય ૫ હરિવંશ પુરાણુ સમીક્ષા ૬ શ્રીમતી સુશીલાબાઇ કાવ્યાખ્યાન છ સત્યેાધ્ય માસિક
૮ ક્રૂર્વ્યસન નિષેધક, જીવદયા પ્રત્યેાધક અને નાતિવક મ`ડળના રીપોટર
સત્સંગ આપીસ.
સુરત.
૯ શેઠ ગેલાભાઇ લાલભાઇ, કેશર ખાસ ક્ડ રીપોર્ટ શેઠ નગીનદદાસ ઘેલાભાઇ એવેરી. મુંબઈ.
:3
ચંદ્રસેન જૈન વૈદ્ય.
For Private And Personal Use Only
33
મુંબઈ. ઇટાવહ,
મુંબઈ.
ઈટાવહ.
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
વાનપ્રદીપ. શ્રાદ્ધવિધિ.
www.kobatirth.org
ધર્માભ્યુદય નાટક, સૂક્તમુક્તાવળી. ૦૪-૦ રસ્તરોખરી કથા. (પ્રાકૃત)
૭=૪-૦
21110
અમારી સભાનું જ્ઞાનોદ્વાર ખાવું.
ઘેાડા વખતમાં નીચેના ગ્રંથા પ્રસિદ્ધ થશે.
... ...
૧ સિદ્ધપ્રાભૂત સટીક. ૩ સસ્તારક પ્રકીર્ણ ક સટીક. ૫ અધહેતૂય ત્રિભંગી સટીક. ૭ વિજયચંદ કેવળી ચરિત્ર પ્રાકૃત. ૯ વિજયદેવસૂરિ માહાત્મ્ય.
૧૧ પ્રાચીન પાંચમા કગ્રથ, ૧૩ ધાતુ પારાયણું,
-૪=૦
૨ પંચનિગ્રંથી પ્રજ્ઞાપના તૃતીયપાદ સંગ્રહણી સટીક. ૫ બૃહત સ ંધળુિ માટી ટીકા, ૧-૧૨-૦ છ પડ્તન સમુચ્ચય.
છપાતા નવા ગ્રંથા.
૧૫ચસ ગ્રહ.
શેઠ રતનજીભાઇ વીરજી તરફથી.
૨ સત્તસય ડાણ સટીક—શાહ ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૩ સુમુખ નૃપાદિમિત્ર ચતુષ્ક કૅથા. શા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી.
૪ ચૈત્યવંદન મહાભાષ્ય. ૬ જૈન મેઘદ્ભુત સટીક.
૫ ધમ પરીક્ષા. જામનગરવાળી બેન મણી ત. ૮ જૈન ઐતિહાસિક ગૂજર રાસ સગ્રહ. ૯ દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક
૭ પ્રાચીન જૈન લેખસ‘ગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૧૦ અંતગડદશાંગ સૂત્ર સટીક ભરૂચ નિવાસી હૈન ઉજમબ્જેન તથા હરકાન્હેન તરફથી. ૧૧ શ્રી કલ્પસૂત્ર-કીરણાવળી. શેઠ દોલતરામ વેજ઼ીચંદના પુત્ર રત્ન સ્વરૂપચંદભાઇ તથા તેમનાં ધર્મ પત્નિ ખાઇ ચુનીભાઇની દ્રવ્ય સહાયથી
છપાવવાના ગ્રંથા.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨ ષસ્થાનક સટીક.
૪ શ્રાવક ધર્મ વિધિ પ્રકરણ સટીક ૬ અંધાયસત્તા પ્રકરણ સટીક. ૮ વિજ્ઞપ્તિ સ ંગ્રહ.
૧૦ જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સગ્રહ. ૧૨ લિંગાનુશાસન સ્વાપન્ન ટીકા સાથે.
આગમા છપાવવાની થયેલ યેાજના.
अनुत्तरोववाईसूत्र सटीक. नंदीसूत्र. श्रीहरिभद्रसूरिकृत टीका साथे.
२ उपासकदशांग सटीक.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (ગુજર ભાષાંતર) શ્રીભગવતી સર. ( પ્રથમપૃચ્છ) | કિ’મત રૂા. 2-8-0 ટપાલખચ જીદ. શ્રી જૈનધર્મનું ખરું જીવન સર્વજ્ઞ પ્રણીત સત્રા છે. આ ભારતવર્ષ ઉપર વિજય ધ્વજ ફ કાવનાર આખા જૈન ધર્મની ઈમારત સૂત્રોના પાયા ઉપર જ રચાણી છે. ભગવાન શ્રી જિન પ્રભની નીતિમય અને પવિત્ર આજ્ઞાઓ, ઉંડા રહસ્યો અને સૂક્ષ્મ તત્ત્વજ્ઞાન જાણુવાના મુખ્ય સામે ધન તેમના પવિત્ર સૂાજ છે. ભગવાન શ્રી મહાવીરમભુની વાણીની એક અક્ષર માત્રથી અનેક અમુલ્ય શિક્ષાઓના પ્રવાહા એ સુત્રામાંથી છૂટે છે. સાંપ્રતકાલે જેનાના પીસ્તાલીશ આગમ કહેવાય તેની અંદર આ પાંચમાં અંગરૂપે ભગવતી સૂત્રની એક મહાન આગમ તરીકેની, ગણના થાય છે. આ મહાન સત્રમાં સ્થળે સ્થળે ઉત્તમ તત્ત્વજ્ઞાન ધોપદેશ અને અધ્યાત્મ વિદ્યાના મૂળ તત્ત્વનું યથાર્થ પ્રતિપાદન કરેલું છે. મનુષ્ય જન્મમાં આવશ્ય, પ્રાસવ્ય અને જ્ઞાતવ્ય શી વસ્તુ છે તેના બાધ કરનાર આ એક સર્વોત્તમ ગ્રંથ ગણાયા છે. પૂર્વાચાર્યોની કેટલાએક લેખમાં કહ્યું છે કે, શ્રી મહાવીરપ્રભુ અને ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નોત્તરરૂપે ગ્રંથિત કરેલી ભગવતીસૂત્રમાંથી કર્મ પ્રકૃતિના સ્વરૂપ, તાત્વિક સિદ્ધાંતા, આચારધર્મો અને વિવિધ રહસ્યની બધા મળી શકે છે; તેથી આ મહાન ગ્રંથ સંસારસાગરથી તરવાને ઉત્તમ નૌકારૂપ, જૈન સંવેગી ! મહાત્માઓને વિશ્રાંતિને માટે માનસરોવરરૂપ, અખંડ આત્મિક આનંદનો અનુભવ કરવાને કહેલ્પવૃક્ષરૂપ અને અમાદિકાળની અજ્ઞાનરૂપ ગજેને દૂર કરવામાં કેસરીસિહ રૂપ કહેવાય છે. - પ્રથમ શતકના પહેલા ઉદેશમાં કેમ ના ચલનના વિષય આવે છે તેની અંદર તે વિષ પ્રશ્નો કરવામાં આવ્યા છે. બીજો ઉદ્દેશ દુઃખ વિષયના છે, જેમાં જીવે પોતે કરેલા દુ:ખત | વેના સંબંધી પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. ત્રીજો ઉદ્દેશ કાંક્ષા પ્રદેશના છે; જેમાં હજીવ કરેલા કક્ષામાહનીય કર્મ ના પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. ચોથા પ્રકૃતિના ઉદેશ છે; જેમાં કમની પ્રકૃતિ-ભેદના પ્રશ્નના નિષ્ણુ ય કરવામાં આવ્યા છે. પાંચમા ઉદ્દેશ પૃથ !! સબંધી છે, જેમાં << પૃથ્વીઓ કેટલી છે ? " એ પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. છઠ્ઠો યાવત ઉદ્દેશ છે, તેની અંદર કેટલા અવકાશને અંતરે સૂર્ય રહેલ છે, તે સંબંધી નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. સાતમા નૈરયિક ઉદ્દેશમાં નરકને વિષે ઉત્પન્ન થતાં નારકી સંબંધી નિર્ણય કરવામાં આ છે. આઠમા બાલ નામના ઉદ્દેશમાં " મનુષ્ય એકાંત બાલક છે કે કેમ ?" એ પ્રશ્નનું નિરાકરણ કરવામાં આવ્યું છે. નવમા ગુરૂત્વના ઉદ્દેશમાં 80 જીવો કેવી રીતે ગુરૂત્વ-ભારેપણાને પામે છે ?'' ઇત્યાદિ પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે અને દશમા ચલનાદિ ઉદેશોમાં ચાલતું છે, તે અચલિત છે. ચાલતું નથી. ઇત્યાદિ પ્રશ્નના નિ ચ કરવામાં આસ્થા છે. પુરૂષોત્તમ ગીગાભાઈ શાહે ભાવનગર | Registered No. B. 431 For Private And Personal Use Only