Atmanand Prakash Pustak 015 Ank 11

Author(s): Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Publisher: Jain Atmanand Sabha Bhavnagar
Catalog link: https://jainqq.org/explore/531179/1

Page #1

કાલરામકક્ષકહ ઝફહહહહહ્મણકક્ષાકક્ષ૯દહહહહહહહs,
કે
. જે
પ્રકાશ
શ9િ9 - ઇલાલભાઈ
#
કોઈ બિઝોલોજિક \
- -
જજ શક્ય
श्हहि रागषमोहाद्यनिनूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानकातिकटुकःखोपनिपात. पीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेयपदार्थ परिज्ञानेयत्नो विधेयः॥
કાજલ્ટ
ઉત્તર 4] વીર સંવત્ ૨૪૪૪, કણ મા
સંવત ૨૩. [ ગ્રંશ મો.
GARAคล-คคล**--AAAAAAAAA
દેશ प्रभु स्तुति.
QAAAAARRARA CARBAS
વસંતતિલકા વૃત. સંપત્તિ જે શિવતણી સુખકારી આપે, કુત્સિત કર્મતણી જે દઢ વલી કાપે, સબંધ બીજ હૃદયે વળી જેહ વાપે, સમ્યકત્વના શુભ સ્વધર્મની માંહ્ય સ્થાપે. જે દાસને શિતળ છાંય વિષે પ્રપાળે, કેરે ભવ ભ્રમણને ઝટ જેહ ટાળે, એ વીતરાગ પ્રભુ કહપતરૂ સમાન, ધ્યા હદે ભવિજને બહુ લાવી માન.
HAARAFARASAARRARA
counun suyuyors-revyetteyyeus

Page #2

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
શ્રી રઘુર વાળાચ નમ: II શ્રીમાન સૂરિશ્વર શ્રી આત્મારામજી (આનંદવિજયજી)
જયાન્તિ પ્રસંગનું પ.
આજ ૧
આજ ૨
પ્રભાતિ, (ધાર તરવારની સેહલી દેહલી-એ ચાલ.) આજ ગુરૂ રાયની સ્વર્ગ ગમન તિથિ, સાંભળી ભાવિક મન દ્રવિત થાશે; ભૂમિ ભારત વિષે જેને મત વ્યોમમાં, સૂર્યવત્ જ્ઞાન જેનું પ્રકાશે શુદ્ધ સંસ્કારથી અગ્રણી પદ તણી, યેગ્યતા મેળવી શ્રેષ્ઠ ભાવે; જેન આચાર્ય પદ પ્રાપ્ત કરી જશ્નમાં, છાપ ગુણ ગુણ તણું જે દીપાવે. આતમારામ અભિધાન છે જેહનું, આત્મ આરામતા સફલ કીધી, ભવિક જન સકલને બોધ કરવા ખરે, શુદ્ધ સ્યાદ્વાદશૈલી પ્રસિદ્ધિ. હેય અને ફેય સાથે ઉપાદેયની, તત્વ પ્રરૂપણા જેહ કરતા; સાંભળી ભવિક આનંદ ને અનુભવિ, અનુસરણ તેહનું તુરત કરતા. એ ગુરૂરાયના વિરહ સ્થળ દેહને, પણ કૃતિ તેહની દશ્ય છે જ્યાં; ધ્યાતા જ્યમ ધ્યાનથી ધ્યેયને મેળવે, ત્યમ તદ્દરૂપનું દર્શ છે ત્યાં આતમારામનું નામ જપતાં થકાં, આત્મ આરામતા શ્રેષ્ઠ જામે;
આજ ૩
આજ૦ ૪
આજ૦ ૫

Page #3

આત્મ-સુધારણું,
૨૪૦
પ્રાપ્ત નર જન્મને સફળ કરી કર્મમળ, દૂર કરી શુદ્ધ સમ્યકત્વ પામે... આજ૦ ૬. આજ પરિવાર સૂરિરાયનો ભારતે, વિજયને ઘેષ ગવતે જ્યાં નમન કરે. આત્માનંદ સંસ્થા મળી, ભાવપુર વાસી ભક્તિ વસે ત્યાં
આજ૦ ૭ ( જિજ્ઞાસુ ઉમેદવાર ) s
ખલાચી ચકલે દાદાની બીલ્ડીંગ
મુંબ5.
આત્મ-સુધારણા.
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૨૮ થી શરૂ.) (લે. વિડુલદાસ મૂળચંદ શાહબી. એ. ] કંઈ પણ વાંચતાં લખતાં શીખ્યા વગર એક પુરૂષ વીશ વર્ષની વયે પહે હતો. પિતાના કુટુંબમાં અવ્યવસ્થાને લઈને તે ગૃહ તજી પરદેશ ગયે. જ્યાં પ્રયાસ કરતાં તેને કંઇક વાંચતાં લખતાં આવડયું. જેથી તેને એક વહાણમાં દરેક કાર્યની દેખરેખ રાખવાનું કાર્ય સંપવામાં આવ્યું. થોડો સમય વીત્યા પછી સંગીન શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરવાની અત્યુત્કટ ઈચ્છા થવાથી તેણે લ્હાણુના કપ્તાન પાસે સેવા કરવાની અનુજ્ઞા મેળવી. તે હમેશાં પોતાના ગજવામાં એક નાની યાદી બુક રાખતો અને જ્યારે જ્યારે કેાઈ નો શબ્દ સાંભળવાનું બની આવતું ત્યારે ત્યારે તે તરત જ તે બુકમાં લખી લેતો. એક દિવસ એક અધિકારીએ તેને તેની યાદી. બુકમાં કંઈક લખતાં જોયો અને તે ઉપરથી તે જાસુસ હશે એમ તેના પર તેને શંકા આવી. તે યાદી બુકનો તે શું ઉપયોગ કરતા હતા એ જ્યારે તેને અને બીજા અધિકારીઓના જાણવામાં આવ્યું ત્યારે તે યુવકને અભ્યાસ કરવાની અને જ્ઞાન સંપાદન કરવાની વધારે સગવડ કરી આપવામાં આવી. અને તેની જરૂરીયાતે પણ પુરી પાડવામાં આવી. સમય જતાં તે પુરૂષ કાફલામાં ઉચતમ અધિકાર પ્રાપ્ત કરવા ભાગ્યશાળી નીવડ. નાવિક તરીકેની આ ફત્તેહથી જીવનના અન્ય ક્ષેત્રમાં ફક્ત હને માર્ગ તેને માટે અતિ સુગમ થઈ પડશે.
સ્વાશ્રયથી શું સાધ્ય નથી? જગતની મહાન વસ્તુઓ સ્વાશ્રયથીજ સાધવામાં આવી છે. કેટલા બધા પુરૂષોને પિતાના કાર્યની સિદ્ધિ મેળવવામાં વારંવાર

Page #4

૨પ૦
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
અટકવું પડે છે, અનેક તરેહના વિચાર કરવા પડે છે, કેમકે આરંભ કરવા માટે તેઓની પાસે જરૂર પુરતું દ્રવ્ય હોતું નથી. પોતાને ઉત્તેજન આપે એવા કે ઈ ઉમદા સુપ્રસંગની પ્રતીક્ષા કર્યા કરે છે. પરંતુ આ સર્વ કરતાં તેઓએ લક્ષમાં રાખવું જોઈએ કે અવિરત પરિશ્રમ અને સંપૂર્ણ ખંત અને ઉત્સાહ વિજયના જન્મદાતા છે. વિજય પ્રાપ્તિને માટે દ્રવ્ય અથવા ચાટુ વચન નિરપયોગી છે. તે માટે જે શ્રમ કરવો જોઈએ તે કરે અને તે તમને પ્રાપ્ત થશેજ.
આત્મસુધારણા માટેના જે પ્રસંગો વિસરી જવામાં આવે છે તેમાં એક શેચનીય બાબત એ છે કે તે પ્રસંગો મહાન નૈસર્ગિક શક્તિ ધરાવનારા લોકોને તેઓના કરતાં ન્યૂન માનસિક બળ ધરાવનારા લોકો કરતાં અધિક પ્રતિકૂળ સ્થિતિ અને સંજોગોમાં મૂકે છે. એક એવો માણસ છે જે લોકપ્રિય છે, જેનું હૃદય વિશાળ અને ઉદાર છે, પરંતુ જે બોલતી વેળાએ ભાષાનું એવું ખૂન કરી નાંખે છે કે તેની વાણીનું શ્રવણ ખરેખર પીડાકર થઈ પડે છે. આ પ્રકારના બીજા અનેક દ્રષ્ટાંતે લભ્ય થઈ શકે એમ છે. મહાન નૈસર્ગિક શક્તિ અને સુંદર ચારિત્ર્ય ધરાવતા હેવાથી ઉચ્ચ અધિકારે નિયત કરવામાં આવ્યા હોય એવા લોકો પણ અમુક પ્રકારના અજ્ઞાનને લઈને અને આરંભકાળની કેળવણીની ન્યૂનતાને લઈને ઘણી વખત પીડાય છે અને આકુળવ્યાકુળ થાય છે.
સામાન્ય શક્તિ કરતાં વધારે શક્તિ હોવાનું જ્ઞાન હોય છતાં આ શકિતને અનુરૂપ આ કેળવણીની ન્યૂનતાને લઈને હલકા અધિકારપર બદ્ધ થઈ રહેવું એ અત્યંત લજજાસ્પદ અને અપકર્ષસૂચક અનુભવ છે. જે જે વસ્તુ મેળવવાનું પિતાને માટે શક્ય છે તે તે વસ્તુ મેળવવાને પોતે એંસી નેવું ટકા શક્તિ ધરાવે છે, એવું જ્ઞાન હોય પરંતુ ચગ્ય કેળવણી અને ખીલવણીના અભાવે તે મેળવવાને વસ્તુતઃ પચીસ ટકા કરતાં વધારે શક્તિ ન હોય તે તે ઘણું જ લજજાસ્પદ છે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો કેળવણીના અભાવે તમારી શક્તિઓના સમૂહનું સંધાન કરે છે એવા અભિજ્ઞાનથી જીવન વહન કરવું એ ઘણાજ વિષાદ અને પરિતાપને વિષય છે.
પિતાને શક્ય અને સુલભ હોય એવા ઉચ્ચતમ જીવનને માટે તૈયારી ન કરવાથી જે ખેદ અને વિષાદની લાગણી ઉત્પન્ન થાય છે તે કરતાં અન્ય કશી વસ્તુથી થતી નથી. જે પ્રસંગોનો લાભ લેવાને પોતાની જાતને કદી તૈયાર રાખી નથી તેવા પ્રસંગોને જવા દેવાના પરિણામે જે શોક અને ખેદ થાય છે તેના કરતાં વિશેષ કટુઅનુભવ કશાથી થતા નથી. જન્મથીજ કુદરતના અભ્યાસકનું દષ્ટાંત ખાસ ધ્યાનમાં રાખવા લાયક છે, તે મનુષ્યની મહેચ્છાઓ એટલી બધી દાબી દેવામાં આવી હતી અને યુવાવસ્થામાં તેની કેળવણુને એટલી બધી વિસારી દેવામાં આવી હતી કે સમય જતાં

Page #5

આત્મ-સુધારણા.
૨૫?
તેના સમકાલીન કેઈપણ માણસ કરતાં વધારે કુદરતના ઈતિહાસ વિષે તે જાણવા લાગે ત્યારે તે એકપણ શુદ્ધ વાક્ય લખી શકો નહિ, તેના આંતરિક વિચારો શબ્દોમાં પ્રદર્શિત કરી શકે નહિ. અને પુસ્તક દ્વારા ચિરસ્થાયી અને ચીરસ્મરણીય કરી શક્યા નહિ. આનું કારણ એ હતું કે તેને કેળવણીના મૂળતત્વોનું પણ જ્ઞાન નહતું. શરૂઆતમાં તેનું શબ્દ જ્ઞાન એટલું બધું સંકુચિત અને સ્વલ્પ હતું અને તેનું ભાષાજ્ઞાન એટલું બધુ મર્યાદિત હતું કે તે હંમેશાં તેના વિચારે પ્રદર્શિત કરવાનું જરૂરી શબ્દને માટે અવિરત પરિશ્રમ કરતો હોય એમ જણાતું હતું. આવા બુદ્ધિશાળી–-પ્રતિભાશાળી માણસના પરિતાપનો વિચાર કરે; પોતે વિજ્ઞાનનું-કુદરતનું વિશાળજ્ઞાન ધરાવે છે એ વાતથી અભિજ્ઞ હતો છતાં શબ્દમાં પ્રદશિત કરવાને તે અશકત હતે.
પિતાની તેયારીની અપૂર્ણતાને લીધે ટુંકાણુથી લખનાર માણસો કેઈ અજાણ્યા શબ્દના ઉપયોગથી ઘણી વખત આકુલ વ્યાકુલ બની જાય છે. સામાન્ય પરિ ચિત શબ્દો આપવામાં આવે ત્યારે લખી શકવાને શકિતમાન હોવું એ પુરતું નથી, તેમજ ઓફિસમાં સામાન્ય દૈનિક પરિપાટિ અનુસાર કાર્ય કરવું એટલેથી બસ થતું નથી. પ્રગતિની ઈચ્છા રાખનારે ગમે તે શબ્દના અથવા વાક્યના પ્રયોગને માટે તૈયારી રાખવી જોઈએ, શબ્દને સાચો સંગ્રહ હોવો જોઈએ જેથી તેમાંથી અકસ્માત્ ઉપગ કરી શકાય. જો તમે લખવામાં વારંવાર વ્યાકરણ દોષ કરતા હશે, ખલના થતી હશે અથવા તમને કવચિત્ સામાન્ય નિત્ય પરિપાટિથી બહા૨ લેવામાં આવે ત્યારે વ્યાકુલ થઈ જતા હશે તે તમારા ઉપરી સમજી જશે કે તમારી તૈયારી અપૂર્ણ છે, તમારી કેળવણી મયૉદિત છે અને તમારા ભવિષ્યનું પ્રારબ્ધ અને આશાઓ સંકુચિત છે.
એક વ્યકિત લખે છે કે “મારામાં આદ્ય કેળવણીની એટલી બધી ન્યૂનતા છે કે કોઈ કેળવાયલા અને વિદ્યાવિભૂષિત સજજનને પત્ર લખતાં મને ભય અને સકોરા રહે છે. કેમકે મને એવી બીક લાગે છે કે હું વ્યાકરણ અને વર્ણવિન્યાસના દે કર્યા વગર લખી શકીશ નહિ.” આ મનુષ્યમાં અસાધારણ નૈસર્ગિક શકિત છે એમ તેના પત્રથી સૂચિત થાય છે તથાપિ આવ કેળવણીની ન્યૂનતાને લીધે તે આવી શોચનીય પરિસ્થિતિમાં મૂકાય છે. આ પ્રમાણે આરંભ કાળના વર્ષોને સદુપયેગ ન થવાથી સદાને માટે આવી ચનિય અને વિકટ સ્થિતિમાં મૂકાવા કરતાં વધારે દુ:ખદ પ્રસંગની કલ્પના કરવી પણ કઠિન છે.
ખાસ કરીને યુવકેના પોથી અત્યંત દુઃખ ઉપજે છે, જે પત્રો સૂચવે છે કે, લખનારમાં અપ્રતિમ નૈસર્ગિક બળ છે, તેની માનસિક શક્તિ પ્રશસ્ય છે, પરંતુ

Page #6

૨૫૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
ચોગ્ય કેળવણીની ન્યૂનતાને લઈને તેની શક્તિને માટે ભાગ કુઠિત અને સ્વકાર્ય સાધવાને અસમર્થ થઈ ગયું છે. આ પ્રકારનાં અનેક પત્રથી આપણને પ્રતીતિ થાય છે કે પત્ર લખનારાઓ અસંસ્કૃત રત્ન સરખા છે; જેઓ યેાગ્ય સુસંસ્કારના અભાવે પિતાનું ગૂઢ આંતર તેજ–બળ પ્રકટ કરી શકતા નથી.
જેઓની વિદ્યાર્થી અવસ્થા સંપૂર્ણ થઈ છે અને જેઓ અજ્ઞાનથી આવૃત્ત થયેલી પ્રશસ્ય માનસિક શક્તિથી જીવન નિર્વહન કરશે એવાની સ્થિતિથી ખરેખર ખેદ થાય તેવું છે. જે અજ્ઞાનનું આવરણ તેઓ ભવિષ્યમાં કદાચ થોડું ઘણું દૂર કરી શકવા સમર્થ બને. ઉદાહરણ તરીકે જેનામાં તે લોકોને નાયક અને નેતા થઈ શકે એવી નૈસર્ગિક શક્તિ રહેલી છે, એવો કોઈ યુવાન પુરૂષ એગ્ય કેળવણી અને આદ્ય સામગ્રીના અભાવે નિરંતર અન્યને આધીન થઈ રહી પોતાનું જીવન વહન કરે તે પણ દયાજનક છે.
જીવનક્ષેત્રના સર્વ ભાગોમાં આપણે સર્વત્ર કારકુન, કારીગરો અને નેકરીઆત માણસને જોઈએ છીએ. આ લેકે પિતાની કુદરતી શક્તિને અનુરૂપ કઈ પણ પ્રકારની ઉચ્ચ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી. કેમકે તેએાએ પૂરેપૂરી કેળવણી સંપાદન કરી નથી. તેઓ નિરંતર અજ્ઞાન દશામાં સડે છે. તેઓ એક સારો પત્ર લખવા પણ અસમર્થ છે. તેઓ પત્ર લખવાને યત્ન કરવામાં ભાષાનું ખૂન કરે છે. જેથી તેઓની ઉત્કૃષ્ટ પ્રશસ્ય શક્તિ નિગઢ રહે છે અને બહાર આવિર્ભત થઈ શકતી નથી. આથી તેઓ જીદગીભર સામાન્ય-મધ્યમ સ્થિતિમાં જ રહે છે.
જે જીવવાને લાયક છે તે જીવે છે” ( tao survival of the fittest ) એ કુદરતનો નિયમ છે એમ વિજ્ઞાનવેત્તાઓનું સબળ કથન છે. તે લોકે જ રોગ્ય-લાયક ગણી શ ાય છે કે જેઓ પિતામાં જે કંઈ છે તેનો ઉપયોગ કરે છે, જેઓ અશાંત પરિશ્રમથી બળ પ્રાપ્ત કરે છે, અને જેઓ સહાયભૂત વા અંતરાયભૂત સંગને સંયમમાં રાખી આત્મ-વિકાસથી જીવે છે. વૃક્ષના પોષણ અને વૃદ્ધિ માટે ભૂમિ, પ્રકાશ, અને વાતાવરણ સાધનોથી ભરપૂર છે, પરંતુ તે જે કંઈ પ્રાપ્ત કરે છે તેને તેણે ઉપયોગ કરવો જોઈએ, પર્ણ, કુલ, ફલ ઈત્યાદિમાં વૃક્ષ જે કંઈ પિષણ મેળવે છે તેનો આવિર્ભાવ થ જોઈએ. નહિતો પિષણ મળવાનું બંધ થશે. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તે ભૂમિમાંથી તેને વૃદ્ધિ માટે વૃક્ષને જેટલું ઉપયોગી છે તે કરતાં વિશેષ પોષક તત્વ મળશે નહિ. અને આ પોષક તત્વનો ઉપયોગ જેટલી ત્વરાથી કરવામાં આવે છે તેટલી ત્વરાથી તેની વૃદ્ધિ થાય છે; અને જેમ જેમ તેને વિશેષ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે તેમ તેમ પુષ્કળ પોષક તત્વ પુરું પાડવામાં આવે છે. આ નિયમ સર્વત્ર લાગુ પડી શકે છે. જે આપણે કુદરતની આપેલી સર્વ વસ્તુ

Page #7

આત્મ-સુધારણું.
૨૫૩
એને સદ્વ્યય કરીએ છીએ તો આપણું જરૂરીઆતે પુરી પાડવામાં કુદરતે અત્યંત ઉદાર છે; પરંતુ જો આપણે કંઈ પણ ઉપયેગી કાર્ય કરતા નથી, જે સામગ્રી આપણને તે આપે છે તેનું અમુક પ્રકારની શકિતમાં રૂપાંતર કરી ઉકત શકિતને સદુપગ કરતા નથી, તો ઉકત સામગ્રી આપવાનું બંધ કરવામાં આવે છે એટલું જ નહિ પણ આપણી શકિત દિનપ્રતિદિન ક્ષીણ થતી જાય છે અને વૈચક્ષણ્ય ઘટી જાય છે, કેમકે એ એક સર્વમાન્ય નિયમ છે કે પ્રત્યેક વસતુ એક અથવા બીજે માર્ગે ગતિમાન છે. તે આગળ વધે છે. અથવા પાછી હઠે છે. તેને યોગ્ય ઉપયોગ કર્યા વગર આપણી પાસે તે રાખી શકીએ નહિ. આપણે સ્નાયુ અથવા મગજ શકિતને ઉપગ કરતા નથી તે કુદરત આપણુ પાસેથી તે લઈ લે છે. આપણે બુદ્ધિ અથવા ચાતુર્યનો ઉપયોગ કરતાં અટકીએ છીએ તે જ ક્ષણે કુદરત આપણાં ચાતુર્યને હરી લે છે.
કોલેજમાં અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા પછી ઘણે વિષે ઘણાએક ગ્રેજ્યુએટને જોઈને આપણને આશ્ચર્ય થાય છે કે પિતાની કેળવણું માટે તેઓને જે કાંઈ બતાવવાનું હોય છે તે માત્ર પ્રમાણપત્ર જ હોય છે. જે શક્તિ અને નૈપુણ્યની પ્રાપ્તિ તેઓને કોલેજમાં થઈ હતી તેને નાશ થઈ ગયો હોય છે, કેમકે તેઓએ તે વસ્તુઓને ઉપયોગમાં લેવાનું ત્યજી દીધું છે. પરીક્ષામાં ઉત્તીર્ણ થયા પછી મનની અંદર સર્વ વસ્તુઓનું જ્ઞાન તાજું હોય છે ત્યારે તેઓ વિચારતા હોય છે કે ઉક્ત જ્ઞાન પિતામાં હમેશાં રહેશે, પરંતુ તેઓએ તેને ઉપયોગ કરવાનું ત્યજી દીધું ત્યારથી દરેક ક્ષણે તે જ્ઞાન લુપ્ત થતું ગયું છે, અને જે જ્ઞાનનો તેઓએ ઉપગ કર્યો છે તેજ માત્ર અવશિષ્ટ રહ્યું છે અને તેમાંજ વૃદ્ધિ થઈ છે, બાકીના સર્વ જ્ઞાનનો વિલય થઈ ગયે છે, એમ આપણને તેઓની વર્તમાન સ્થિતિ તપાસતાં અને વિચારતાં માલુમ પડશે. વિશ્વવિદ્યાલયની ઉપાધિ પ્રાપ્ત કર્યા પછી દરેક વર્ષે ઘણુંખરા ગ્રેજયુએટેને માલૂમ પડે છે કે તેઓના ચાર વર્ષની અભ્યાસના પ્રમાણમાં બહાર દર્શાવવાનું તેબોની પાસે ઘણું સ્વલ્પ છે. આનું કારણ એ છે કે તેઓએ સંપાદન કરેલા જ્ઞાનનો સદુપયોગ કરવાનો લેશ પણ શ્રમ લીધે નથી, તેઓના મનમાં નિરંતર એજ વિચાર રમમાણ કરે છે કે મેં કૉલેજની કેળવણી લીધી છે. અમારામાં કંઈક બળ હોવું જોઈએ, અને જગતની દષ્ટિમાં મારી કંઈક ગણના થવી જોઈએ ” તમે કૉલેજમાં જ્ઞાન સંપાદન કર્યું છે તે કરતાં વધારે ધારણ કરવાની શક્તિ તમારા પ્રમાણપત્રમાં નથી.
જે વસ્તુનો તમે ગ્ય ઉપયોગ કરતા નથી તે નિરંતર કેમે કમે તમારામાંથી લુપ્ત થાય છે. તેને ઉપયોગ કરો અથવા તેનાથી રહિત થાઓ, તમારી ઈચ્છાનુસાર

Page #8

૨૫૪
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
કરો. પ્રાપ્ત વસ્તુઓના ઉચિત ઉપયાગ કરવા તે શક્તિ મેળવવાનુ ગહન રહસ્ય છે-ઉપાય છે, અને જે ક્ષણે તમે ઉપયાગ કરતાં અંધ થા કે તરતજ આ મળશક્તિ અદશ્ય થશે.
આત્મ-સુધારણાના સાધના હમેશાં તમારી પાસે જ છે. તમારી કુડાર જો તીક્ષ્ણ ન હેાય તે તેને તીક્ષ્ણ બનાવવાને વિશેષ મળની અપેક્ષા છે. જો સમય મર્યાદિત હાય તા સ્હેજ વધારે યત્ન અને ઉત્સાહથી કાર્ય કર. પ્રતિની ગતિ આરભમાં મદ જણાશે, પરંતુ ખંત અને અવિચ્છિન્ન ઉત્સાહપૂર્વક મડ્યા રહેવાથી અવશ્યમેવ તમે યત્નની અને કાર્યની સફલતા પામશેા. ક્રમે ક્રમે આગળ વધા” એ માનસિક બંધારણનું પ્રધાનતત્વ છે. આ પ્રધાનતત્વને લક્ષમાં રાખીને જો તમે તમારા પ્રયાસમાં મદ થશે। નહિ તે સમય જતાં મિષ્ટ લેાનું માસ્વાદન કરવાનું સુભાગ્ય તમને પ્રાપ્ત થશે. અસ્તુ!!!
मर्त्य जीवननुं अमृत.
( જે કોઈ પ્રેમ ઞ શ અવતરે; એ ગીતની ધૂન. ) સખે! જ્યાં આત્મયાતિ ઝળહુળે. અને સુખમય જીવન તે પળે!
સખે! જ્યાં
મહિરાતમ ભાવેાથી પરવશ, ખની મૃગતૃષ્ણા ધરે; અંતર્દષ્ટિ આરીસામાં, જોતા દશ્ય જ ખરે, સખે! જયાં સકલ્પાને નિશ્ચય ખળથી, નિર્ભય થઈને સાધે; સત્સ ંગે શાસ્ત્રીય શિખામણ, શુદ્ધ મને આરાધે, ગુદૃષ્ટિ લહી સર્વ જનામાં, મુક્તિનાં પદ ભરે; દાન શીલ તય ભાવ પ્રભાવે, દિલ આરામજ ધરે, પ્રતમ ક્રોધાદિક પરિણામ, થકી અશાંતિ ન ધરે; પ્રખળ શંક્તથી સમ સ્વરૂપે, ઉલટાવીને કરે. સત્કાર્યની જીવન સુધી, સેવા હૃદયે ભરે; મૃત્યુને મહેમાન માનીને, આમંત્રણ એકરે.
સખે! જ્યાં
સખે! જ્યાં
સખે! જ્યાં
ફતેહચંદ.

Page #9

જે એતિહાસિક સાહિત્ય. જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય, શ્રી શત્રુંજ્ય તીર્થને ઐતિહાસિક સારભાગ.
ગતક પૃષ્ટ ૨૩૮ થી શરૂ. ગયા અંકમાં શ્રી શત્રુંજયને આધુનિક પરિચય અમારા વાચકને કરાવ્યે છે, આ અંકમાં ઐતિહાસિક સારભાગ અને છેલ્લા ઉદ્ધારક કર્મશાહનું અને ઉદ્ધારનું ઐતિહાસિક વર્ણન આપવામાં આવશે. જેના ઉપદેશથી કમશાહે આ ઉદ્ધાર કર્યો છે તે આચાર્ય મહારાજનું વૃતાંત પ્રથમ આપવું એગ્ય ધારીયે છીએ.
મહાન તપાગચ્છના રત્નાકરપક્ષની ભૂગુકચ્છીય શાખામાં અનેક આચાર્યો થઈ ગયા છે, જેમાં શ્રી વિજય રત્નસૂરિ નામના આચાર્ય ઘણાજ વિદ્વાન થઈ ગયા છે, જેમના શિષ્ય શ્રી ધર્મરત્નસૂરિ હતા જે ઘણાજ ક્રિયાપાત્ર, વિદ્યાવાન તેમજ પ્રતાપી થયા છે. જેની કીર્તિ સર્વત્ર તે વખતે ફેલાયેલી હતી. નાનપણમાંથી તેમને લક્ષમીમંત્ર સિદ્ધ થયેલો હતો. તે સૂરિવર્યને અનેક સારા સારા શિષ્ય હતા જેમાં શ્રી વિદ્યામંડન તથા શ્રી વિનયમંડન બે મુખ્ય હતા તેમાં પ્રથમને સૂરિપદ અને બીજાને ઉપાધ્યાયપદ સૂરિજી મહારાજે આપ્યું હતું. એક વખત શ્રી ધર્મરત્નસૂરિ પિતાના શિષ્ય સાથે સંઘપતિ ધનરાજની વિનંતિથી આબુ વગેરે તીર્થોની યાત્રા માટે તેમના સંઘમાં ગયા. અનેક ગામમાં યાત્રા કરતાં કરતાં મેવાડ (મેદપાટ) દેશમાં પહોંચ્યાં. આ વખતે આ દેશ પરિપૂર્ણ આબાદીમાં હતો. આ દેશમાં એક જગત્ પ્રસિદ્ધ ચિત્રકૂટ (ચિતોડ) પર્વત છે, કે જેના ઉપર ઉન્નત અને વિશાળ અનેક જિનમંદિરો આવેલા છે. આ જિનમંદિરના શિખર ઉપર સુવર્ણ કળશે અને રંગબેરંગી ધ્વજાઓ દુરથી જોતાં ભાવિકેના પાપનું પ્રક્ષાલન થઈ જાય છે. આ પર્વત ઉપર વળી ઉપાશ્રય પણ છે કે જેમાં બીરાજમાન જૈન શ્રમણ મહાત્માઓ નિરંતર સ્વાધ્યાય કરે છે. જે વખતે આ પર્વતના શાસક ક્ષત્રિયકુળ દીપક સાંગામહારાણા કે જે ત્રણ લાખ ઘેડાના માલિક હતા અને જેણે સમુદ્ર પર્વત પૃથ્વીને પિતાને સ્વાધીન કરી હતી.
આ ચિત્રકૂટ નગરમાં એસવંશ (ઓસવાલ જ્ઞાતિ) માં સારણદેવ નામના એક પ્રસિદ્ધ પુરૂષ થઈ ગયા છે, કે જે જેન નૃપતિ આમરાજ કે જે સુપ્રસિદ્ધ જૈનાચાર્ય શાબપભદિના શિષ્ય હતા, તેના વંશજેમાંથી હતા. તેના પુત્ર
* પ્રભાવક ચરિત્ર ગ્રંથના કર્તા આ આચાર્ય ૮૯૫ સંવત યા સન ૮૩૮ માં પંચત્વ પામ્યાનું જણાવે છે.

Page #10

૨૫૬
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ. રામદેવ થયા, રામદેવના લક્ષમીસિંહ તેના ભુવનપાળ અને તેના ભેજરાજ અને તેના ઠક્કરસિંહ તેના બેતા તેના નરસિંહ અને તેના તોલા નામના પુત્ર થયા. તેની સ્ત્રી સતીઓમાં લલામભૂત એવી લીલ નામની હતી. આ તલાશાહ મહારાજ સાંગાના પરમ મિત્ર હતા જેથી મહારાજા તેને પ્રધાન બનાવતા હતા, પરંતુ તેમણે આદરપૂર્વક ના પાડી કેવળ શ્રેણી પદને જ સ્વીકાર કર્યો. તે શ્રેષ્ઠી ન્યાયી, વિનથી, ઉદાર, જ્ઞાતા, માની તથા ધનીક હતા, સાથે સહુદય અને દયાળુ હતા. જૈન ધર્મના પૂર્ણ અનુરાગી હતા. આ પુણ્યશાળી તલાશાહને ૧ રત્ન, ૨ પિમ, ૩ દશરથ,૪ ભેજ અને ૫ કર્મો મળી પાંચ પરાક્રમી પુત્રો હતા. આ સર્વેમાં કમશાહ સૈાથી ગુણમાં અધીક હતા.
શ્રી ધર્મરત્નસૂરિ અને સંઘપતિ ધનરાજન સંઘ યાત્રા કરતા કરતા અહીં ચિત્રકૂટ પહોંચે, જે આગમન સાંભળી સાંગારાણું સર્વ સૈન્ય સાથે સંઘની સન્મુખ જઈ સૂરિજીને પ્રણામ કરી, ઉપદેશ સાંભળી બહુ આડંબર સહિત સંઘને નગરમાં પ્રવેશ કરાવી યથાયોગ્ય સર્વ સંઘજનેને વાસસ્થાન આપ્યું. તુલાશાહ પિતાના પુત્ર સહિત નિરંતર સંઘની ભક્તિ કરતાં સૂરિજીનો ઉપદેશ શ્રવણ કરવા લાગ્યા. રાજાએ પણ તેમ કર્યું અને શિકાર આદિ દુર્વ્યસનને ત્યાગ કરી દીધે.
ત્યાંના વસનાર એક ગર્વિષ્ઠ વિદ્વાન પુરૂષોત્તમ નામના બ્રાહ્મણની સાથે રાજસભામાં આચાર્ય મહારાજને ધર્મચર્ચા થતાં તેને પરાજય કર્યો.
એક દિવસ અવકાશ લઈને તેલાશાહે પિતાના પુત્ર કર્ભાશાહની સમક્ષ શ્રી, ધર્મરત્નસૂરિ મહારાજને ભક્તિપૂર્વક એક પ્રશ્ન પુછ કે હે ભગવાન! હું જે કાર્યને માટે શોચ કરૂં છું તે સફળ થશે કે નહીં? તે કૃપા કરીને કહે. જે ઉપરથી આચા
મહારાજ પિતાના ઉંચા તિષશાસ્ત્ર વિષયક જ્ઞાન દ્વારા તેના ચિંતવેલા કાર્યનું સ્વરૂપ અને ફળાફળને વિચાર કરવા લાગ્યા.
વાત એ હતી કે ગુર્જર મહામાત્ય વસ્તુપાળ એક વખત શત્રુંજય પર સ્નાત્રમહત્સવ કરી રહ્યા હતા, તે વખતે ત્યાં અનેક દેશોનાં ઘણાં સંઘ આવ્યા હતા જેથી મંદિરમાં દર્શન અને પૂજા કરનારા શ્રાવકેની ઘણી ભીડ થઈ હતી. ભગવાનની પૂજા કરવા માટે એક બીજાથી આગળ આવવાને ચાહતા હતા. અનેક મનુષ્ય સુવર્ણના મેટા મેટા કળશમાં દુધ અને જળ ભરીને પ્રભુની પ્રતિમા ઉપર અભિષેક કરી રહ્યા હતા. મનુષ્યોની ગીરદી અને પૂજા કરવાની ઉત્કટ ધુન મચેલી દેખીને પૂજારીઓએ વિચાર કર્યો કે, કોઈ પણ મનુષ્યની બેદરકારી અગર ઉત્સુકતાના કારણથી કલશ વિગેરેને ભગવત પ્રતિમાના કે સૂક્ષમ અવયવની સાથે સંઘન થતાં કાંઈ નુકશાન ન થઈ જાય, એવા ઈરાદાથી તેઓએ ચારે તરફ મૂતિને

Page #11

જૈન ઐતિહાસિક સાહિત્ય.
૨૫૭
પુના ઢગલાથી ઢાંકી દીધી. મંત્રિ વસ્તુપાળે મંડપમાં બેઠા બેઠા આ સઘળું જોઈને વિચાર કર્યો કે, કદાચ કોઈ કળશાદિકના કારણે અથવા કેઈ મલેછોના હાથથી એવી કઈ દુર્ઘટના થઈ જાય તે પછી આ મહાતીર્થની શું અવસ્થા
ભાવિકાળમાં થવાવાળી અમંગળની આશંકાને પોતાના અંતકરણમાં આ પ્રકારે આવિર્ભાવ થયે દેખી દીર્ધદશી મહામાત્યે તે વખત મમ્માણની સંગેમર્મ રની ખાણમાંથી મઝુદીન બાદશાહની આજ્ઞાથી ઉત્તમ પ્રકારના પાંચ મોટા મોટા પાષાણુખંડ મંગાવવાને પ્રબંધ કર્યો. ઘણી જ મુશ્કેલીથી તે ખંડે શત્રુંજય ઉપર પહોંચ્યા, તેમાંથી બે ખંડ મંત્રિએ મંદિરના ભૂગલમાં રખાવ્યા કે ભવિષ્યમાં કદી કેઈ ઉપર્યુક્ત દુર્ઘટના થઈ જાય તે આ ખંડેની નવી પ્રતિમા બનાવી પુનઃ શિધ્ર
સ્થાપિત કરાય. સંવત ૧૨૯૮ માં વસ્તુપાળ મહામાત્યને સ્વર્ગવાસ થયે. સતપુરૂષને જે શંકા થાય છે તે પ્રાય: મિથ્યા થતી નથી. મંત્રિશ્વરના મૃત્યુ પછી થોડા વખત પછી મુસલમાનેએ ભગવાન આદિનાથની તે ભવ્ય મૂર્તિને ખંડિત કરી દીધી. જે સંવત ૧૩૬૮ કહેવામાં આવે છે. સંવત ૧૩૭૧ માં સમરાશા ફરી નવી પ્રતિમા બનાવી તે જગ્યાએ સ્થાપિત કરી અને વૃદ્ધ તપાગચ્છના શ્રી રત્નાકરસૂરિ કે જેના નામથી આ ગચ્છનું બીજું નામ રત્નાકરગચ્છ પ્રસિદ્ધ થયે, તેમણે તેમની પ્રતિષ્ઠા કરી. આ હકીક્ત અન્ય પ્રશસ્તિમાં પણ છે. સમરાશાએ સ્થાપિત કરેલા બિંબને પાછળથી મુસલમાનેએ ફરી કઈ વખત ખંડિત કરી દીધાં.
ધર્મરત્નસૂરિની પાસે બેસી તેલાશાએ પિતાના મરથ સફળ થવા માટે જે પ્રશ્ન કર્યો હતે તે આ વિષય સંબંધી હતું. તેલાશાહના સમય સુધી કોઈએ ગિરીરાજને પુનરોદ્ધાર કર્યો નહોતે, તેથી તિર્થપતિની પ્રતિમા તેના ખંડિત રૂપમાં પૂજાતી હતી. વસ્તુપાળે ગુપ્ત રાખેલા પાષાણુખંડેની વાત સંઘના નેતાઓમાં પૂર્વ પરંપરાથી કર્ણોપકરણ ચાલી આવતી હતી. સમરાશાએ તે નવા પાષાણુખંડ મંગાવી તેની મૂર્તિ બનાવી હતી. જેથી વસ્તુપાળથી રક્ષિત થયેલા પાષાણુખંડ હજુ સુધી ભૂમિગ્રહમાં તેવી સ્થિતીમાં પ્રસ્થાપિત હોવા જોઈએ, તેટલા માટે તેને બહાર કાઢી ચતુર શિલ્પીઓ દ્વારા તેના બિંબ બનાવાય અને વર્તમાન ખંડિત થચેલી મૂર્તિઓની જગ્યાએ સ્થાપિત કરવામાં આવે તે ઘણું સારૂં; એમ વિચારી તેલાશાહે પિતાને આ વિચાર સફળ થશે કે નહિ એ પ્રશ્ન કર્યો હતે.
ધર્મરત્નસૂરીએ પ્રશ્નના ફળાફળને વિચાર કરીને કહ્યું કે, હે સજજન શિરોમણિ! તારા ચિત્તરૂપ ક્યારામાં શ્રી શત્રુંજય તિર્થના ઉદ્ધારસ્વરૂપ જેમનરથનું બીજ રોપાણું છે તે તારા આ લઘુ પુત્રથી ફળવાળું થશે. જેવી રીતે સમરાશાના ઉદ્ધારમાં અમારા પૂર્વ–આચાર્યોએ પ્રતિષ્ઠા કરવાને લાભ પ્રાપ્ત કર્યો છે તેમ

Page #12

૨૫૮
શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
તારા પુત્ર કમશાહના ઉદ્ધારમાં અમારા શિષ્ય લાભ પ્રાપ્ત કરશે. તેલાશાહ આ કથન સાંભળી હર્ષ અને વિષાદને એક સાથે અનુભવ કરવા લાગ્યું. હર્ષ એટલા માટે થયો કે પિતાના પુત્રને હાથે આવું મહાન કાર્ય થશે. વિષાદ એટલા માટે થયે કે પિતાના હાથે આ મહતું પુણ્ય ઉપાર્જનનું કાર્ય નહી થઈ શકે. કમશાહ અત્યારે કુમાર અવસ્થામાં હતા. પરંતુ પિતાના પિતાની આ ઈચ્છા પૂર્ણ કરવાને સંકલ્પ કરી ગુરૂ મહારાજના શુભ વચનની શકુનગ્રંથી બાંધી લીધી.
ચિત્રટની યાત્રા વગેરે પુરી કર્યા પછી સંઘે આગળ ચાલવાનો પ્રયત્ન કર્યો. તેલાશાહે ધર્મરત્નસૂરિને ત્યાં રહેવા આગ્રહ કર્યો, પરંતુ પોતાને સંઘની સાથે યાત્રા કરવાને ભાવ હોવાથી પોતે સંઘની સાથે પ્રસ્થિત થયા અને શેઠને ઘણા ઉદાસી થયેલા દેખીને તેમના ચિત્તને સંતુષ્ટ કરવાને માટે પિતાના શિષ્ય શ્રીવિનયમંડન પાઠકને ત્યાં રાખ્યા અને તેમની સમીપમાં તળાશાહ વગેરે શ્રાવક ધર્મકૃત્ય કરવા લાગ્યા. તેળાશાહના પાંચ પુત્રો પાઠકની પાસે પડાવશ્યક, નવતત્વ, અને ભાષાદિ ધર્મગ્રંથોનો અભ્યાસ કરવા લાગ્યા અને ભાવીકાળમાં મહાન કાર્ય કરવાવાળા કર્માશાહ ઉપર અધિક પ્રેમ રાખવા લાગ્યા.
કેટલોક વખત ગયા બાદ કોઈ શુભ અવસર દેખીને શ્રીવિનયમંડનજીએ કર્મશાને ચિંતામણિ મહામંત્ર આરાધન કરવાને માટે વિધિપૂર્વક આપે.
કર્મશાહને તિર્થોદ્ધાર વિષયક પ્રયત્નોમાં મચ્યા રહેવા માટે વારંવાર ઉપદેશ કરી ઉપાધ્યાયજી ત્યાંથી અન્યત્ર વિહાર કરી ગયા. કેટલાક વર્ષો બાદ તેળાશાહ પિતાના ધર્મગુરૂ ધર્મરત્નસૂરિનું સ્મરણ કરતા, ન્યાયપાર્જિત ધનને પુણ્યક્ષેત્રમાં વાપરતા, સર્વ પ્રકારના પાપને પશ્ચાતાપપૂર્વક પ્રત્યાખ્યાન કરતા સ્વર્ગમાં ગયા. લઘુ પુત્ર કમશાહ કાપડનો વેપાર કરતા હતા, જેમાં દીનપ્રતિદિ ઉન્નતિ થતાં સર્વમાં અગ્રેસર થયા. તેઓ બંને વખત પ્રતિક્રમણ કરતા હતા. ત્રિકાળ ભગવતની પૂજા અને પર્વ દિવસોમાં પોષહ વગેરે નીયમિત કરતા હતા. ધર્મ અને નીતિના પ્રભાવથી થડા વખતમાં તેમણે કરડે રૂપીયા પેદા કર્યા. હજારે વણક પુત્રને વ્યવ્હાર કાર્ય માં જોડી તેમને સુખી કુટુંબવાળા બનાવ્યા. શિલવતી અને રૂપવતી એવી કપુરદેવી અને કમળાદેવી નામની પિતાની બે સ્ત્રીઓની સાથે કુટુંબસુખને આનંદ અનુભવ કરતા, થકા પુત્ર પત્ર અને પ્રપત્ર તેમજ સ્વજનાદિકની વચમાં ઇંદ્રની જેમ શોભવા લાગ્યા. નિરંતર દુ:ખીયાના દુ:ખનો નાશ કરવા લાગ્યા અને બાલ્યાવસ્થામાં જે પ્રતિજ્ઞાને સ્વીકાર કર્યો હતો તેને પૂર્ણ કરવાને માટે કમશાહે જૈન ધર્મ અને જિન દેવની ઉપાસના કરવા લાગ્યા.
---અપૂર્ણ.

Page #13

સદ્ધ
.
૨૫૦
સંબોધ,
(લે-કુબેરલાલ અંબાશંકર ત્રિવેદી–ભાવનગર)
ગઝલ. સદા સંસારમાં શાણું, રહે સંપ સહુ સાથે, છીએ મેમાન ઘડી બે ના, નથી અમરત્વ કો, માથે. ખબર પલની નથી પડતી, મમત ત્યાં શું મુરખ બાંધે જવું છે છોડીને સર્વે તજી ઘો વેધ ને વાંધ. નજીવી બાબતે માટે, નકામા શું મર બાધી; સુખી જીવન કરે દુ:ખી, વૃથા શીદ વહોરીને વ્યાધી. મળ્યો છે દેહ માનવને, પ્રભૂની ભક્તિને કાજે; કલહ કંકાસમાં જોડો, ન એ તે સુજ્ઞને છાજે. વિભવ ધન ધામ ને દારા, નથી ચિર કાળ રેનારા; વધારે છે વિરોધને, અરે તે માટે કાં પ્યારા. કરે છે સર્વની સંગે, અરે વિખવાદ શું હાલે; પીવા ઉદ્યક્ત કાં થાઓ, વિષમ કડવાશને પાલે. હશે વેરી થશે વેરી, હશો બંધ થશે બંધુ; ઉદારોને દીલે તે છે, ખરે બંધુ જગત સંધુ. સહુનું શ્રેય જે હશે, સહુ તમ શ્રેયને ચાશે; અહિત હતાં, તમારૂં તે, અહિત કરવા તુરત ધાશે. અહિત હિતના વિચારને, મને મન સાક્ષી છે સાચે ચહા હિત જે તમારૂં તે, કરી હિતને સદા રાચે. ધરી તન માનવીનું જે, અવર ઉપકાર ના કીધે; નહિ એ માનવી તેણે, પશુ અવતાર જ લીધો. કરો પરમાર્થમાં પ્રીતિ, પ્રભૂ પરમાર્થમાં રાજી; પરાયા દુઃખ દેખીને, દુઃખી થાઓ દિલે દાઝી, યથા શક્તિ કરે યત્ન, પીડા પરની દુર કરવા દીએ તન ધનને અરપી, અચળ થશ વિશ્વમાં ભરવા. મળે કે ના મળે બદલે, કરે પરવા નહીં તેની થશે તમ પુણ્ય ખાતામાં, પ્રભુને ઘેર જમા એની.

Page #14

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ
પ્રભૂની પેઢીમાં કયારે, દીવાળાની નથી દેશત; પ્રમાણિક શેઠ એ પૂર, જરૂર ના ત્યાં ન સઈ કે ખત. સધર આશામીએ એવી, નથી ભય ભાંગવાને રે, અસીમ દર વ્યાજને છે ત્યાં, કમાવા ના નિશાને રે. પ્રીતે પેઢી મહીં રાખે, કરોડે થાપણે જનની, મુદલથી કટિ ગુણ દેશે, ફિકર કૂબેર તજ મનની.
વિનના વિવિધ પ્રકાર,
(ઉત્તરાધ્યયનની મોટી ટીકા પૃષ્ઠ ૧૬-૧૭) ૧ કેપચાર વિજ્ય, ૨ અર્થનિમિત્ત વિનય, ૩ કામ–ભેગ નિમિત્ત વિનય, ૪ ભય વિનય અને ૫ મેક્ષ વિનય. એ રીતે ખરેખર વિનય પાંચ પ્રકારે જાણવા એગ્ય છે તે સંબંધી સ્પષ્ટીકરણ શાસ્ત્રકારે નીચે મુજબ કરેલું છે –
૧ આદર-માન આપવા ઉભા થવું, બે હાથ જોડી પ્રણામકર, બેસવા માટે ગ્ય આસન આપવું, અતિથિ ( સાધુ-સંત) ની સેવા-ભક્તિ કરવી અને આડંબરથી (દ્રવ્ય ખચી) ઈષ્ટદેવની પૂજા કરવી એ બધો લેકેપચાર વિનય જાણુ.
૨ અર્થ ઉપાર્જન કરવા માટે અખલિત અભ્યાસ કર (અથવા સમીપ વર્તન), સામાના અભિપ્રાયને અનુસરી ચાલવું, દેશકાળ પ્રમાણે દાન દેવું, આદર આપવા ઉભા થવું, હાથ જોડવા અને આસન પણ આપવું એ સઘળો અર્થનિમિત્ત વિનય જાણુ.
૩-૪ એજ પ્રમાણે અનુક્રમે કામગ નિમિત્તે અને ભયમુક્ત થવા નિમિત્તે વિનય કરે તે કામવિનય અને ભયવિનય જાણ.
૫ મેક્ષનિમિત્ત વિનય નીચે મુજબ પાંચ પ્રકારને જાણ. (૧) જ્ઞાન, (૨) દર્શન, (૩) ચારિત્ર, (૪) તપ અને (૫) ઔપચારિક એમ પાંચ પ્રકારને મેક્ષવિનય કહ્યો છે. તેનું વિશેષ સ્વરૂપ નીચે મુજબ જાણવું (અને તેમાં યથાશક્તિ અવશ્ય આદર કરો.)
(૧) જીવાદિક ષ દ્રવ્યના જે સર્વભાવ ( ગુણપર્યાય) શ્રી જિનેશ્વર ભગવાને જેવી રીતે ઉપદેશ્યા છે તેવી રીતે (યથાસ્થિતપણે) શ્રદ્ધા–પ્રતીતિપૂર્વક સદંહે તે દર્શન વિનય જાણો.

Page #15

વિનયના વિવિધ પ્રકાર.
(૨) પિતે જ્ઞાન શીખે, શીખેલું જ્ઞાન ગણે (તેનું પરાવર્તન કરે છે, અને જ્ઞાનવડે વિચારી કૃત્ય (ત્યાગ–ગ્રહણ) કરે, જેથી જ્ઞાની નવાં કર્મ ન બાંધે આ કારણથી તે જ્ઞાનવિનીત ( જ્ઞાન વિનય કરનાર ) કહેવાય.
(૩) સંયમ યુગમાં યત્ન કરતાં (પૂર્વલા) આઠે પ્રકારના કર્મસમૂહુથી મુક્ત થાય અને બીજાં નવાં કર્મ ન બાંધે તેથી તે ચારિત્ર વિનય કહેવાય.
(૪) તપ નિયમને નિશ્ચળ (દ્રઢ) પ્રતિજ્ઞાવંતતપવડે(તપના તાપ-પ્રકાશ વડે) અજ્ઞાન (પાપ-કર્મરૂપી અંધકારને દૂર કરે અને સ્વર્ગ કે મેક્ષને પ્રાપ્ત કરે તેથી તે તપ વિનીત એટલે તપ વિનયકારી કહેવાય છે.
હવે (૫) ઔપચારિક વિનય સંક્ષેપે બે પ્રકારનો કહ્યો છે, એક તો પ્રતિરૂ૫ ગોજનરૂપ વિનય અને બીજે અનાશાતના વિનય. તેમાં પ્રતિરૂપ વિનય કાયિક, વાચિક અને માનસિક અનુક્રમે આઠ ચાર અને બે પ્રકારે નીચે મુજબ કહે છે –
ઉભા થવું, બે હાથ જોડવા, આસન આપવું, (આવતા ગુરૂનાદર્શન થતાંજ-નજરે પડતાં જ આસન મૂકવું), ગુરૂ વૈયાવચ્ચાદિ સંબંધી નિયમ–અભિગ્રહ કરે, દ્વાદશાવતદિ વંદન કરવું, ગુરૂની પડખે કે તદ્દન નજદીક સામે નહિ ઈત્યાદિક રીતે ગુરૂની પર્ય પાસનારૂપ સુશ્રષા, ગુરૂ આવતા હોય ત્યારે સન્મુખ લેવા જવું અને જતા હોય ત્યારે વળાવવા જવું એ રીતે આઠ પ્રકારને કાયિક વિનય જાણ.
હિતકારી, પરિમિત, મૃદુ-કેમળ અને પરિણામને વિચાર કરી યોગ્ય ભાષણ કરવું તે વાચિક વિનય જાણો.
અશુભ-ખરાબ-મલીન વિચાર સમાવી દે અને શુભ-સુંદર વિચાર જાગૃત કરે તે માનસિક વિનય જાણ. એ રીતે પ્રતિરૂપ વિનય ત્રણ પ્રકારે છે. ગુરૂપ્રમુખની અનુવૃત્તિ (અનુજા સાચવવા) રૂપ પ્રતિરૂપ વિનય જાણુ અને અપ્રતિરૂપ વિનય તો ફક્ત કેવળ જ્ઞાનીઓને જ હોય છે. અનાશાતના વિનય બાવન પ્રકારે થાય છે. ૧ તીર્થકર, ૨ સિદ્ધ, ૩ કુળ, ૪ ગણ, ૫ સંઘ, ૬ કિયા, ૭ ધર્મ, ૮ જ્ઞાન, ૯ જ્ઞાની, ૧૦ આચાર્ય, ૧૧ સ્થવિર, ૧૨ ઉપાધ્યાય અને ૧૩ ગણી એ ૧૩ પદની (૧) ભક્તિ, (૨) બહુમાન, (૩) ગુણસ્તુતિ અને (૪) અવગુણ ઢાંકવારૂપ ચાર પ્રકારે ગુણવાથી બાવન (પર) પ્રકારે અનાશાતના વિનય થાય છે. ધર્મ–વીતરાગ શાસનનું મૂળ વિનય છે. તે વડેજ ધર્મકલ્પવૃક્ષની પેરે વિવિધ પ્રકારનાં ઉત્તમ ફળ આપે છે એમ સમજી સુજ્ઞજનોએ તેમાં અત્યંત આદર કર ઉચિત છે.
લેખકમુનિરાજ શ્રી કપૂરવિજયજી મહારાજ
کی ہے۔

Page #16

૨૬૨
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી મહારાજે ગાયકવાડ સરકાર સમક્ષ આપેલ
ભાગ્યા,
(ગતાંક પૃષ્ટ ૨૪૪ થી શરૂ.) છેકાર્યના પ્રારંભમાં પિતાના બળાબળને જાણવારૂપ ત્રેવીસમા
ગુણનું સ્વરૂપ | કેઈ પણ કાર્ય આરંભ કરતાં પહેલાં બુદ્ધિમાન પુરૂએ સ્વ તથા પરના બળને દ્રવ્ય-ક્ષેત્ર-કાળ-અને ભાવથી વિચાર કરો. વિચાર કરીને આરંભ કરે, તે કાર્યની સફળતા નીવડે. માટે અવશ્ય વિચાર કરે કહ્યું છે કે –
कः कालः कानि मित्राणि को देशः को व्ययागमौ ।
कश्चाहं का च मे शक्तिरिति चिंत्यं मुहहः ॥ १ ॥ ભાવાર્થ –સમય કે છે, મિત્ર કેણુ છે, દેશ કેણુ છે, આવક કેટલી છે, ખર્ચ કેટલે છે, અને મારી શક્તિ કેટલી છે તેને બરાબર વિચાર કરે. અન્યથા સઘળો આરંભ નિષ્ફળ થાય છે. કહ્યું છે કે –
स्थाने शमवतां शक्त्या व्यायामे वृद्धिरङ्गिनाम् ।
अयथाबलमारंभो निदानं क्षयसंपदः ।।१॥ ભાવાર્થ-શક્તિના પ્રમાણમાં જે કાર્ય આરંભ કરવામાં આવે, તો શમતાવાળા પ્રાણીઓની સંપદા વૃદ્ધિ પામે છે, અને જે શક્તિ થકી અધિક કાર્યને આરંભ કરવામાં આવે, તો તે સંપત્તિઓના વિનાશમાં કારણભૂત છે.
આ હેતુથી કાર્યની સફળતા ઈચ્છનારા સજ્જન પુરૂષોએ સ્વપર સામર્થ્ય. દિનો વિચાર કરીને કાર્યારંભ કરો એજ ઉચિત છે.
છે ઇતિ વીશમા ગુણનું સ્વરૂપ સંપૂર્ણ
જ્ઞાનાદિકે કરીને યુક્ત એવા વૃદ્ધ પુરૂષોની સેવા કરવારૂપ
ચોવીસમા ગુણનું સ્વરૂપ છે અનાચારથી નિવર્તન થઈને સદાચારમાં વર્તન કરવું, તેનું નામ વૃત્ત કહેવાય છે. અને તેની અંદર રહેલા જે પુરૂષે તેઓને વૃત્તસ્થ કહેવાય છે. જ્ઞાન એટલે કરવા લાયક અથવા નકરવા લાયક વસ્તુનો નિશ્ચય કરે. તેવા જ્ઞાન કરીને વૃદ્ધ (અર્થાત્ વયના અધિકપણાથી અથવા પળીયાનાં અંકુરાઓ ઉત્પન્ન થવાથી થએલા વૃદ્ધ નહિ) ઉપરોક્ત વૃત્તામાં રહેલ વૃદ્ધ પુરૂષની સેવા કરવાથી પિતામાં પણ સદાચાર

Page #17

૫. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજના વ્યાખ્યાને.
૨૬૩ તથા જ્ઞાનની વૃદ્ધિ થાય છે. તે થવાથી આત્મહિત પણ શીધ્ર થઈ શકે છે. માટે સજજન પુરૂએ ઉપરોક્ત મહાત્માઓની અહર્નિશ અવશ્ય પૂજા કરવી એગ્ય છે. પિષણ કરવા ગ્ય જનનું પોષણ કરવારૂપ પચીસમા ગુણનું સ્વરૂપ,
ભરણપોષણ કરવાને એગ્ય માતા-પિતા, સતી સ્ત્રી અથવા નિર્વાહ કરવાની શકિત રહિત એવા બાળકો તથા નેક આદિનું ભરણપોષણ સારી રીતે કરવું એજ ઉચિત છે, કારણ કે જે ન કરે તે આ લોકમાં અપયશ પણ થાય, તેમજ તેઓ પોતાનું ભરણપોષણ ન થવાથી સ્ત્રી દુરાચારનું સેવન કરે. પુત્રને કરાદિ ચેરી આદિ કાર્યો કરે. એથી ઘણાજ અનર્થોની ઉત્પત્તિ થાય, માટે સજ્જન પુરૂએ તે ભરણપોષણ કરવા યોગ્ય મનુષ્યનું ભરણપોષણ કરવું એ પિતાની ફરજ માનીને કરવું ઉચિત છે. દરેક કાર્યમાં પૂર્વાપરનો વિચાર કરવારૂપ છત્રીશમા ગુણનું સ્વરૂપ છે
ઘણા લાંબા કાળ થવાવાળું કાર્ય અર્થને ઉત્પન્ન કરશે કે અનર્થને ઉત્પન્ન કરશે. એવા વિચારવાળા હોય તેનું નામ દીર્ઘદશી કહેવાય છે, એ દીર્ઘદશી પુરૂષ પરિણામે સુંદર અને અ૯પ કલેશ અને બહુ લાભવાળું એવું કાર્ય કરવાવાળે હેય. કાર્ય કરતાં પહેલાં અનાગત કાળમાં થવા એગ્ય લાભ લાભને વિચાર ન કરે તે જે વખત કાદિક આવી પડે ત્યારે તેને દૂર કરવાની ખાતર પ્રયત્ન કરે છે તે આગ લાગે ત્યારે કુવો ખોદવે, જ્યારે યુદ્ધ શરૂ થાય ત્યારે સન્યની તૈયારી કરવી, અને જ્યારે નદીમાં પુર આવે ત્યારે પાળ બાંધવી, તેની જેમ નિષ્ફળ થાય છે. માટે દષ્ટિને વિશાળ કરીને કાર્યના પરિણામને વિચાર કરો, એજ સજજન પુરૂષને ઉચિત છે.
૫ વિશેષ પ્રકારે જાણવારૂપ સત્તાવીસમા ગુણનું સ્વરૂપ છે.
વિશેષ જ્ઞાન એટલે વસ્તુ અને અવસ્તુ તેમજ કૃયાકૃત્ય અને સ્વ૫ર આદિ વસ્તુઓમાં રહેલા અંતરને પક્ષપાતરહિતપણે એટલે મધ્યસ્થપણાથી જાણવું. કારણ કે પક્ષપાતવાળો માણસ ગુણેને દેષરૂપ અને દેને ગુણરૂપ માને છે. તે વિષે કહ્યું છે કે –
आग्रही बत निनीषति युक्ति यत्र तत्र मतिरस्य निविष्टा । पक्षपातरहितस्य तु युक्तियत्र तत्र मतिरेति निवेशम् ।। १ ॥
ભાવાર્થ –આગ્રહી પુરૂષ જે પદાર્થમાં પિતાની આગ્રહવાળી બુદ્ધિ હોય, ત્યાં યુક્તિને લઈ જવાને ઇચછે છે, અને પક્ષપાતરહિત પુરૂષ તે જે સ્થળમાં યુકિત લાગે, ત્યાં પોતાની મતિને સ્થાપન કરે છે. ૧
ઉપર કહેલ હેતુથી પક્ષપાત રહિતપણું જ એગ્ય છે, કારણકે કદાગ્રહી પુરૂષ વસ્તુ જાણી શકતો નથી, માટે વસ્તુતત્વને જાણવાની ઈચ્છાવાળા સજજન પુરૂએ

Page #18

શ્રી આત્માન પ્રકાશ.
પક્ષપાતને ત્યાગ કરીને મધ્યસ્થભાવ એટલે પક્ષપાત રહિતપણાને અંગીકાર કરીને વરતુતત્વ જાણવાને માટે પ્રયત્ન કરે, એજ ઉચિત છે.
તે કરેલા ગુણને જાણવારૂપ અવિશમા ગુણનું સ્વરૂપ છે
કૃતજ્ઞ એટલે કરેલા ગુણને જાણકાર હોય, પણ કરેલ ગુણનું જાણવું બહુજ કઠીન છે.
लब्भइ न सहस्सेसु वि उवयारकरो वि इह नरो ताव ।
બા મન સો દુલ્મો છે ? | ભાવાર્થ –હજાર પુરૂષોની સંખ્યામાં પણ આ જગતમાં ઉપકાર કરવાવાળા માણસની ખેળ કરતાં કઈ પણ નહિ મળી શકે, કારણ કે આ જગતમાં ઉપકાર કરવાવાળા માણસે બહુજ થડા છે. તેમાં પણ ઉપકાર માનવાવાળા એટલે કરેલ ઉપકારને જાણવાવાળો લાખે માણસમાંથી પણ મળવો ઘણેજ દુર્લભ છે, અથાત્ મળી શકે તેમ નથી. છે ૧ |
ઉપર કહેલ હેતુથી કરેલા ગુણને જાણ, એ તે બુદ્ધિમાન પુરૂષોની ફરજ છે. એ ફરજને અભિમુખ થઈને આ ગુણને પ્રાપ્ત કરે એજ એગ્ય છે. | લેકની પ્રીતિ મેળવવારૂપ ઓગણત્રીસમા ગુણનું સ્વરૂપ છે
આ લેક તથા પરલોક સંબંધી વિરૂદ્ધ કાર્યનો ત્યાગ કરવાથી તથા દાન, વિનય, શીલાદિક ગુણની આચરણ કરવાથી આ ચરાચર જગતમાં સર્વ લેકમાં પ્રિયપણને પામે છે. કહ્યું છે કે –
दानेन सत्वानि वशीभवन्ति दानेन वैराण्यपि यांति नाशम् । परोऽपि बंधुत्वमुपैति दानात्तस्माद्धि दानं सततं प्रदेयम् ॥ १॥ विणएण नरो गंधेण चंदणं सोमयाइ रयणियरो । महुरसेण अमयं जणप्पियत्तं लहइ भुवणे ॥२॥ सुविसुद्ध सीलजुत्तो पावइ कित्ति जसं इह लोए । सव्वजण वल्लहो वि य सुहगइ भागी य परलोए ॥ ३॥
ભાવાર્થ-દાને કરી સર્વ જી વશ થાય છે. તથા દાનથી શત્રુભાવ હોય, તે પણ નાશ થાય છે, તેમજ દાનથી પર હોય, તે પણ બંધુપણાને ભજે છે; માટે આવા ગુણે કરીને અલંકૃત એવા દાનને સર્વદા દેવું. ૧૫
તેમજ જેમ ગંધથી ચંદન, સામ્યતાથી ચંદ્રમા અને મધુરપણાથી અમૃત લેકેને પ્રિય થાય છે તેમજ માણસ પણ વિનય ગુણે કરી લોકપ્રિયપણને પામે છે. જે ૨ છે

Page #19

પં. શ્રી દાનવિજયજી મહારાજના વ્યાખ્યાને
અત્યંત નિર્મળ એવું જે શિયળ તેણે કરીને યુક્ત એ પુરૂષ આ લેકમાં યશ કીતિ તથા પ્રિયપણાને પણ પામે છે, અને પરલોકમાં શુભગતિને ભાગી થાય છે; માટે ઉપરોકત ગુણેની પ્રાપ્તિ કરીને જનપ્રિયતા મેળવવી તેજ સજજન પુરૂષનું કર્તવ્ય છે. ૩
લેક લજાને ધારણ કરવારૂપ ત્રીસમા ગુણનું સ્વરૂપ,
લજજા ગુણની પ્રાપ્તિ અવશ્ય કરવી. કારણકે લજજાવાન પુરૂષ પ્રાણને નાશ થાય, તેપણ પિતે અંગીકાર કરેલી પ્રતિજ્ઞાને ત્યાગ કરતા નથી. કહ્યું છે કે –
लज्जया कार्यनिर्वाहो मृत्युर्युद्धेषु लज्जया । लज्जयैव नये वृत्तिलजा सर्वस्य कारणम् ॥१॥ लज्जालुओ अकजं वज्जइ दूरेण जेण तणुअंपि ।
आयरइ समाचारं नमुयइ अंगीकयं कहवि ॥२॥ ભાવાર્થ–સપુરૂષે લજજાવાળા હોવાથી કાર્યને નિર્વાહ કરે છે. તેમજ સુભટે પણ યુદ્ધમાં લજજાથી પાછા નહી હઠતાં પ્રાણુને નાશ કરે છે, તેમજ સ. રૂષે લજજાના વશ થયા થકા ન્યાયમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. માટે સર્વનું કારણ લજા છે. જે ૧
લજજાવાળો માણસ અ૫માત્ર પણ અકાર્યને દૂરથી ત્યાગ કરે છે, તેમજ સદાચારને અંગીકાર કરે છે, અને પોતે અંગીકાર કરેલ સત્કાર્યને કોઈપણ વખતે ત્યાગ કરતો નથી. ૨ .
લજજાથી ઘણા ને લાભ થાય છે, માટે લજજા ગુણ અતિશ્રેયને કરનાર હેવાથી સજજન પુરૂષને તે અવશ્ય અંગીકાર કરવા ગ્યજ છે.
દયા રાખવારૂપ એકત્રીસમા ગુણનું સ્વરૂપ, સર્વ ધર્મવાળા “દયા પરમે ધર્મ” એ વાક્યને માનવાવાળા હોવાથી સર્વ ધર્મોનું મૂળ તેમજ સર્વ શાને સારભૂત અને સર્વ જનને માન્ય તેમજ સર્વ ગુણેમાં મુખ્ય એ દયા ધર્મજ છે. તે દયા ધર્મની લાગણી અને તેના ઉપર અતિ પ્રેમ નિરંતર જાળવી રાખવે. કારણકે દયાને નાશ થયે તેનીજ સાથે સર્વ ધર્મો નષ્ટભૂત થઈ જાય છે. કહ્યું છે કે –
कृपानदीमहातीरे सर्व धर्मास्तुणांकुराः।
तस्यां शोषमुपेतायां कियन्नंदति ते चिरम् ॥१॥ ભાવાર્થ –કૃપારૂપી નદીના મોટા તીર ઉપર સર્વ ધર્મરૂપી તૃણના અંકુરાએ આનંદથી વૃદ્ધિ પામે છે. પરંતુ તે દયારૂપી નદી સુકાઈ ગએ છતે તે અંકુરાએ કયાંસુધી રહેવાના છે? અર્થાત્ નહીં જ રહે, કિંતુ તરતજ તેની સાથે નષ્ટ પામી જશે. મે ૧ |

Page #20

શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
દયા નહિં તેનું નામ હિંસા, તે જીવોનો વધ કરવાથી થાય છે, અને તે હિં, સાથી કોઈ સુકૃત કરવાની ઈચ્છા રાખે તે આકાશ પુષ્પ મેળવવાની ઈચ્છાની જેમ નિરર્થક છે. અર્થાત્ કદાપિ કાળે પણ સુકૃત થઈ શકે જ નહિ. તે વિષયમાં કહ્યું છે કે
यदि ग्रावा तोये तरति तरणिर्यधुदयति प्रतीच्यां सप्ताचियदि भजति शैत्यं कथमपि । यदि क्ष्मापीठं स्यादुपरि सकलस्यापि जगतः
प्रसूते सचानां तदपि न वधः कपि सुकृतम् ॥१॥ ભાવાર્થ–જે કદાપિ પાષાણ પાણીમાં તરે, અથવા સૂર્ય પશ્ચિમ દિશામાં ઉદય પામે, અગ્નિ શિતળતાને પામે, તેમજ પૃથ્વી મંડળ સંપૂર્ણ જગતની ઉપર આવે તથાપિ જીને વધ કઈ પણ કાળમાં અથવા કોઈ પણ ક્ષેત્રમાં પુણ્યની ઉત્પત્તિ કરવાને સમર્થ નથી. . ૧
આવાદયા ગુણ પેદા કરનાર પુરૂષે શિકાર કરવાનો તથા માંસ ભેજનને અવશ્ય ત્યાગ કરવો જોઈએકારણ કે શિકાર કરવામાં તેમજ માંસ ભેજન કરવામાં ક્રૂરતા મુખ્ય પણે રહે છે અને જ્યાં ફરતા હોય ત્યાં દયા રહી શકતી નથી. સર્વ જીવને જીવવાની ઈચછા સરખી છે. ઈદ્ર ભુવનમાં વાસ કરવાવાળા ઈદ્રને જેટલા પ્રમાણમાં જીવવાની ઈચ્છા છે, તેટલાજ પ્રમાણમાં વિષ્ટામાં રહેલા કીડાને પણ રહેલી છે, તેમજ જેવો આપણે આત્મા છે તે જ સર્વ પ્રાણીઓના આત્મા હોવાથી દયાના પ્રતિ પક્ષીને ત્યાગ કરીને દયારૂપી મહાનગુણને સર્વ સજજન પુરૂએ મેળવે યોગ્ય છે. કારણ દયા સર્વ ધર્મનું મુળ છે; કહ્યું છે કે –
दया धर्मका मूल हे, पाप मूल अभिमान
तुलसी दया न छोडीए जब लग घटर्म प्राण ।। १ ।। માટે દયા ગુણ મેળવવું એજ ઉચિત છે.
श्री सूक्तरत्नावली.
(સર )
(ગતાંક ૯ ના પૃષ્ટ ૨૧૮ થી શરૂ) भवान्ति महतां प्रायः, संपदो न विनापदम् । पत्रपातं विना कि स्याभूरुहां पल्लवोद्मः ? ॥ ७३॥
મોટા માણસેને પણ પ્રાયે કરીને આપત્તિ વિના સંપત્તિ થતી નથી. વૃક્ષાને પાત્રા પડયા શિવાય નવપલ્લ આવતા નથી. ૭૩

Page #21

શ્રી સુક્તનાવલી, महभ्यः खेदितेभ्योऽपि, प्रादुर्भवति सौहृदम् ।
मादुरासीन किं समिथितादपि गोरसात् ? ॥ ७४ । મહાન પુરૂષોને ખેદ પમાડે તે પણ તેમનામાં સુહુદપણું પ્રગટે છે. ગેરસને મથન કરવામાં આવે તે પણ તેમાંથી ઘી નીકળે છે. ૭૪
नाशं कर्तुंमलं वीरा, न तज्जाति विना द्विषाम् ।
छिद्यन्ते पशुभिक्षा, न विना दारुहस्तकम् ।। ७५ ॥ વીર પુરૂષે શત્રુઓને તેમની જાતિ સાથે રાખ્યા શિવાય પારવાને સમર્થ થઈ શકતા નથી. કુવાડા કાના હાથા શિવાય વૃક્ષને છેદવાને સમર્થ થઈ શકતા નથી. ૭૫
दत्तेह्यनर्थमत्यर्थं, कुपात्रे निहितं धनम् ।
किं वृद्धये विपस्यासीन्नाऽहीनां पायितं पयः ? ॥ ७६ ॥ કુપાત્રને આપેલું ધન અતિ અનર્થ ઉત્પન્ન કરે છે. સર્પોને પાયેલું દુધ વિષની વૃદ્ધિને માટે શું નથી થતું? ૭૬
शिष्टे वस्तुनि दुष्टस्य, मतिः स्यात् पापगामिनी ।
ટાવર્તન પિઝિતિ, સાદુરૂમના કપૂત ! ૭૭ / ઉંચી વસ્તુ તરફ દુખ માણસની બુદ્ધિ પાપવાની થાય છે. પૂર્ણ ચંદ્રને જોતાંજ રાહુનું મન તેને ગ્રાસ કરવાને તત્પર બને છે. ૭૭
भवन्त्यवसरे तुङ्गा, नीरसेऽपि रसोत्तमाः ।
यद् ग्रीष्मत्तौ सुभीष्मेऽपि, रसाला रसशालिनः ॥ ७८ ॥ મોટાઓ નીરસ સમયે પણ રસિક બને છે. આંબાના વૃક્ષે ભયંકર ગ્રીષ્મ વડતુમાં પણ રસાળ થાય છે. ૭૮
तुच्छाहारेऽपि तुच्छानां, विषयेच्छा महीयसी ।
दृपत्कणभुजोऽपि स्युः, कपोताः कामिनो बहु ।। ७९ ॥ હલકા લોકોને તુચ્છ-આહાર મલે તે પણ વિષયની ઇચ્છા ઘણી થાય છે, પારેવા પક્ષી પથ્થરના કણ ખાય તે પણ બહુ કામી થાય છે. ૭૯
ધિન જૈ ચશનાર્થ, ચકારિ Bદરાઃ ..
इंशमाशामरं हित्वा, जाह्नवी जलधिं ययौ ॥ ८० ॥ જેને લઈને સુંદર સ્ત્રીઓ પિતાના પતિને છોડી દે છે, તેવી નિર્ધનતાને ધિક્કાર છે. ગંગા પિતાના પતિ શંકરને દિગંબર જાણી સમુદ્રમાં ગઈ હતી. ૮૦
१ ग्रसितुकामः । २ दारिद्यम् ।

Page #22

૧૬૮
શ્રી આત્માન ૢ પ્રકાશ.
साधारणेऽपि सम्बन्धे, वाऽपि स्यात् प्रेम मानसम् । रोहिण्या एव मर्चेन्दुर्न्यक्षेऋक्षाऽधिपोऽपि यत् ॥ ८१ ॥
ઘણાંની સાથે સમાન સંબંધ હોય તા પણ માણસના પ્રેમ તેા કાઇ એકની અંદરજ થાય છે. ચદ્ર ખધા નક્ષત્રાના પતિ છે, તથાપિ તે રાહિણી નક્ષત્રનાજ પ્રેમી ભત્ત્વ કહેવાય છે. ૮૧
मान्यन्ते गुणभाजोऽपि न विना विभवं सखे ! | પતિતાઃ પાંડ્યુમિઃ પૂર્વી, પાંચ યુંવિતાઃ સુનઃ ॥ ૮૨ ॥
હૈ મિત્ર, ગુણી માણસા પણ વૈભવ વિના માનનીય થતા નથી. પુષ્પાની માલા વાસી થવાથી ધૂડથી ભરેલા રસ્તામાં પડી રઝળે છે ૮૨
મકીર્ણ.
શ્રી જૈન આત્માનă સભા ભાવનગરના આવીસના વાર્ષિક મહેાત્સવ અને ગુરૂરાજની જયંતી.
શ્રી જૈન આત્માનંદ સભા ભાવનગરની વષઁગાંઠ નિમિત્ત કરવામાં આવેલ જે શુદી ૭ ના રાજ વાર્ષિક મહાત્સવ અને જેઠ સુદી ૮ ના રાજ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ ( આત્મારામજી મહારાજ ) ની ઉત્ક્રત સભા તરફથી ઉજવવામાં આવેલી જયંતી.
જે શુદી છ ના રાજ ભાવનગરમાં આ સભાતી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે અને જેડ શુદી ૮ ના રાજ શ્રી સિદ્ધાચળજી ઉપર સ્વાઁસ્થ મહાત્મા શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિ ( આત્મારામા મહારાજ ) ની સ્વર્ગવાસ તિથી નિમિત્તે જયંતી માટે નીચે મુજબ મહેાત્સવા કરવામાં આવ્યા હતા. શ્રી જૈન આત્માનં સભાને સ્થાપન થયાં ખાવીશ વર્ષ પુરાં થઈ તેવીશમું વર્ષ શરૂ થવાથી આ માસની જેમ શુદી ૭ ના રાજ સભાની વર્ષગાંઠ હોવાથી આ ઉત્તમ પ્રસંગને માટે પ્રથમ આમંત્રણ પત્રિકાઓ છપાવી મ્હારગામના મેમ્બરાને મેકલવામાં આવી હતી.
જે સુદી ૭ ના રાજ દરવર્ષ મુજબ વાર્ષિક મહેાત્સવ સભાના મકાનને ધ્વજા પતાકા, તારણાથી શણગારી તેમાં પ્રથમ સ્વર્ગવાસી પૂજ્યપાદ્ ગુરૂરાજશ્રીની છબી પધરાવી વાસક્ષેપથી સભાસદોએ સવારના સાડા આઠ વાગે ગુરૂપુજન કર્યું. હતુ. ત્યારબદ નવ વાગે પ્રભુજીને પધ રાવી મુનિરાજશ્રી વલ્લભવિજયજી મહારાજકૃત રૂષિમ’ડળની પૂન્ત ભણુાવવામાં આવી હતી જે વખતે મેમ્બરો ઉપરાંત અન્ય ગ્રહસ્થાએ પશુ સારી સંખ્યામાં હાજરી આપી હતી. સાંજના વેારા ડઠીસંગભાઇ ઝવેરચંદના તરફથી આવેલ રકમના વ્યાજમાંથી તેમજ તુટતા રૂપીયાનું મેમ્બરાના થયેલ ફંડમાંથી સ્વામીવાત્સલ્યે કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ જે શુદી છ ના રાજ સાંજની ટ્રેઈનમાં શ્રી જૈન આત્માનંદ સભાના સુમારે ૫૦ મેમ્બરા શ્રી સિદ્ધાચલજી ગયા હતા. ૩ સર્જનત્તત્રપતિઃ ॥

Page #23

પ્રકીર્ણ
જેઠ સુદી ૮ ના રોજ બપોરના પ્રથમ ડુંગર ઉપર મેટી ટુંકમાં જ્યાં સ્વર્ગવાસી ઉકત મહાત્માની મૂર્તિ પ્રતિષિત કરવામાં આવેલી છે ત્યાં, તેમજ શ્રી આદિશ્વર ભગવાન, શ્રી પુંડરિક મહારાજ શ્રી શાંતિનાથજી મહારાજ, પાદુકાછ, વગેરે સ્થળે સુંદર આંગી રચવામાં આવી હતી અને યાત્રા પૂજા, ભાવના વગેરે ઉત્તમ કાર્યો કરવામાં આવ્યાં હતાં.
વળી સાથે મોટી ટુંકના ચેકમાં શ્રીમાન મુનિમહારાજશ્રી વલભવિજયજી કૃત નવાણું પ્રકારી પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. અને સાંજના સ્વામીવાત્સલ્ય કરવામાં આવ્યું હતું.
આ ઉત્તમ કાર્ય માટેનો સઘળો ખર્ચ અમદાવાદ નિવાસી શેઠ સાકરચંદ લલ્લુભાઈ મારદાસ તરફથી મળ્યો હતો.
બીજા સહેરમાં ઉજવાયેલી જયંતી.” અમદાવાદ તા. ૧૭-૬-૧૯૧૮ના રોજ ઉજમફઈની ધર્મશાળાના ઉપાશ્રયે ઉપદેશ પ્રસારક મંડળ તરફથી શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જયંતિ ઉજવવામાં આવી હતી. જે પ્રસંગે મહુંમ આચાર્યશ્રીની ઓઈલપેઈન્ટ છબી ખુલ્લી મુકવા સાથે તેનું વાસક્ષેપથી પૂજન થવા પછી આચાર્યશ્રીના જીવનમાંથી શિક્ષણય વિષયો ઉપર મુનિ મહારાજશ્રી હંશવિજયજી, મુનીશ્રી કર્મુરવિજયજી મુનીશ્રી તિલકવિજયજી મુનીશ્રી લલિતવિજયજી મી. મુળચંદ આશારામ વૈરાટી તથા મુનિ મહારાજશ્રી વલભવિજયજી મહારાજે વિસ્તારથી વીવેચન કર્યું હતું. જેમાં મુંબઈ સભાએ વર્ણવેલા સદ્દકાર્યો ઉપરાંત જણવ્યું હતું કે “તેઓ શિવેને આદર આપીને બેસાડી પઠન પાઠન કરાવતા, શંકા સમાધાની અને ધર્મચર્ચા કરાવતા, તે જોઈ એક અંગ્રેજી વિદ્વાને પણ સ્તુતિ કરી હતી. તેઓ આગમની કુંચીએ સમજાવતા, અને જેનેતરને પ્રનેતર અનુકુળ રીતે આપી સચોટ અસર કરી શકતા, તેઓ દશવૈકાલિકની ૭૦૦ ગાથા ત્રણ દિવસમાં કંઠસ્થ કરી શક્યા હતા. તે તેમની સ્મરણ શકિતનું દષ્ટાંત છે. સમયાનુકુળ પ્રતિબંધથી દસ હજાર પંજાબીને શુદ્ધ શ્રાવક બનાવ્યા હતા. તેમના અમદાવાદના ચોમાસામાં પ્રેમાભાઈ શેઠ, દલપતભાઈ શેઠ વગેરે સતત લાભ લેતા હતા. જ્યારે અત્યારે વ્યવસાય કે રાગદષ્ટિથી ધર્મગુરૂ, કે ધર્મ શ્રવણમાં આવતા ઓછા થતા જાય છે તે માટે ખેદ દર્શાવ્યો હતો. ત્યારબાદ મહુમશ્રીની સહિષ્ણુતા, સત્યાગ્રહ, કઢતા, અને નિરાભીમાનતાના દષ્ટાંતો આપતાં તેઓનો કૂળધર્મ શીખ છતાં સ્થાનકવાસીમાં દિક્ષા લીધી, ને વિશેષ અનુભવ પછી બુટેરાયજી મહારાજ પાસે આવી સંવેગ દિક્ષા લઈને સર્વને વાંઘા, તે તેમની સત્યપ્રિયતા, અને નિરાભીમાનતાના લક્ષણ છે. તેમના જ્ઞાનબળ માટે તેમની કૃતિના તત્વનિર્ણય પ્રાસાદ, જેન તસ્વાદર્શ, અજ્ઞાનતિમિરભાકર, જૈન પ્રશ્નોત્તર વગેરે ગ્રંથ દર્શનીક પૂરાવો છે. બાદ મહુંમત્રીની સ્વામીભકિત માટે વીચન કર્યું હતું. અને બપોરે મહાવીર પ્રભુના દેરાશરે પૂજા ભણાવી હતી.
સુરતમાં–વડા ચેટાના ઉપાશ્રયમાં શ્રી ન્યાયાભાનિધિ શ્રીમદ્ વિજયાનંદસૂરિશ્વરજી (શ્રી આત્મારામજી) મહારાજની જયંતિ જેઠ શુદિ આઠમના રોજ હોવાથી શ્રીવિજયાનંદસૂરિશ્વરછની છબીની વાસક્ષેપથી પૂજન કરવામાં આવેલ હતું. આ વખતે શ્રી મુનિશ્રી કાંતિમુનિજી તથા મુનિ લબ્ધિવિજયજી તથા શ્રી રત્નવિજયજીમહારાજે મુનિમહારાજ આત્મારામજી મહારાજનું જીવનચરિત્ર વિસ્તારપૂર્વક કહી બતાવેલ હતું બાદ મુનિશ્રી માણેકમુનિજીએ પણ ઘણું સારું વિવેચન કરેલું હતું. આ વખતે જયંતિને જે મેલાવડે હો તેવો મેળાવડો

Page #24

૨૭.
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશ.
પાઈ વખતે ભાગ્યે જ થયો હશે. શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજીના દેરાસરે આંગી તથા ભાવના થઈ હતી. ત્યારબાદ મુનિજ્ઞાનસુંદરજીએ હિંદી ભાષામાં ઉક્ત મહાત્માનું અસરકારક જીવનચરિત્ર કહી બતાવ્યું હતું કે જે બીજા પેપરોમાં આવી ગયેલ છે. એ રીતે ઉક્તમહાત્માની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી.
ખંભાતમાં જયંતી-તા. ૧૭-૬-૧૮ સં. ૧૯૭૪ ના જેઠ સુદી ૮ વાર સોમવારના રાજ શ્રીમદ્ આચાર્ય ૧૦૦૦૮ શ્રી વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીની જયંતી પંન્યાસજી શ્રીમદ્ દાનવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપણું નીચે ઉજવવામાં આવી હતી. તે વખતે વિદ્યાથીઓએ મંગળાચરણ કર્યા બાદ સભાના સેક્રેટરી શા અંબાલાલ જેઠાલાલે જયંતીને હેતુ કહી બતાવ્યું હતો પછી વિદ્યાર્થીને સંવાદ રમુજી થયા બાદ સેક્રેટરીએ શ્રીમદ્ આચાર્ય વિજયાનંદસૂરીશ્વરજીનું જીવનચરિત્ર ટુંકમાં જણાવ્યું હતું. ત્યારબાદ મુનિ મહારાજશ્રી શંકરવિજયજીમહારાજે હીંદીભાષામાં જીવનચરિત્ર કહી બતાવ્યું હતું. ત્યારબાદ પ્રમુખસ્થાને બીરાજેલા શ્રી દાનવીજયજી પન્યાસજીએ મહારાજજીના જીવનમાંથી નીકળતો સાર, તે વિષય ઉપર ઘણું જ સારું વિવેચન કર્યું હતું. વગેરેથી જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી
આ સિવાય વડોદરા શહેરમાં પ્રવર્તકજી મહારાજશ્રી કાન્તિવિજયજીમહારાજના પ્રમુખપણું નીચે શ્રીમાનવિજયાનંદસૂરિ (આત્મારામજીમહારાજ ) ની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી તેમજ -
મુંબઈ શહેરમાં–શ્રી વકતૃત્વકળા પ્રસારક સભા તરફથી પંડીત લાલનને પ્રમુખપણ નીચે, શ્રીમાન વિજયાનંદસૂરિ (આત્મારામજીમહારાજ)ની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી, જુદા જુદા વક્તાઓએ તે સંબંધમાં ભાષણ આપ્યા હતા જે હકીકત જેનપત્રમાં વિસ્તારથી આવી ગયેલ છે.
માંગરોળ શહેરમાં–શ્રી આત્મારામજી જૈન પાઠશાળા તરફથી શ્રી આત્મારામજીમહારાજની જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી જેમાં શિક્ષક હીરાચંદ વગેરેએ વિવેચન કર્યા હતા.
ધર્મજ ગામમાં–સાહિત્યપ્રેમી મુનિરાજશ્રી વિનયવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપ નીચે શ્રી આત્મારામજી મહારાજની જયંતી ધામધુમથી ઉજવવામાં આવી હતી.
ધ્રોળગામમાં–મુનિરાજશ્રી જયવિજયજી મહારાજના પ્રમુખપણ નીચે જયંતી ઉજવવામાં આવી હતી જેમાં ભાષણો થયાં હતાં, અને પૂજા ભણાવવામાં આવી હતી.
પન્યાસજી શ્રીમદ્ હરખમુનિને સ્વર્ગવાસ. - સુપ્રસિદ્ધ શાંતમૂર્તિ શ્રી મોહનલાલજી મહારાજના મુખ્ય શિખ્ય પન્યાસજી મહારાજ
શ્રી હરખમુનિને ગયા માસની વદી ૬ ના રોજ સુરત શહેરમાં સ્વર્ગવાસ થયો હતો. તેઓ તપગચ્છની સમાચારી પાળતા હતા. સ્વભાવે શાંત, સરલ અને ક્રિયા પાત્ર મુનિ હતા. તેઓ સાધુ, સાધ્વીને મોટો સમુદાય ધરાવવા સાથે સર્વ સાથે મિલનસાર હતા. તેઓના સ્વર્ગવાસથી જેન કેમને એક મુનિરત્નની ખોટ પડી છે. તેઓના સ્મરણાર્થે તેઓના ભક્તો જેનસમાજની જરૂરીયાતવાળું કોઈ કાર્યને જન્મ આપશે એવી સૂચના કરીએ છીએ. તેઓના પવિત્ર આત્માને પરમશાંતિ પ્રાપ્ત થાઓ એમ ઇચછીયે છીયે.

Page #25

અમારી ચભાનું જ્ઞાનાન્કાર ખાતું,
થાડા વખતમાં નીચેના ગ્રંથ પ્રસિદ્ધ થશે. ૧ ધમળ્યુદય નાટક, સામુતાવળી. ૩-૪=૦ ર પંચનિગ્રંથી પ્રજ્ઞાપના તૃતીયપાદ ૩ રત્નશખરી કથા. (પ્રાકૃત) | =જ-૭ સંગ્રહણી સટીક, ૪ દાનપ્રદીપ,
૨=૦૦ ૫ બૃહત સંધયણિ માટી ટીકા. ૧-૧રવા હું આહુવિધિ.
vs ઇ# છે દશ ન સમુચ્ચય.
છપાતી નવા ગ્રંથા ૬ પચાસ ગ્રહ,
શેઠ રતનજીભાઈ વીરજી તરફથી. ૨ સત્તરિક્ષય 8ાણ સટીકશાહ ચુનીલાલ ખુબચંદ પાટણવાળા તરફથી. ૩ સુબ્રુપમનું પાદિમિત્ર ચતુષ્ક કથા, રા. ઉત્તમચંદ હીરજી પ્રભાસપાટણવાળા તરફથી. ૪ ચત્યવદન મહાભાષ્ય.
૫ ધમ પરીક્ષા. જામનગરવાળી બેન અણી ના ૬ જૈન મેઘદૂત સટીક.
૮ જૈન ઐતિહાસિક ગૃ૨ ચસ સ હ ૭ પ્રાચીન જૈન લેખસંગ્રહ દ્વિતીય ભાગ ૯ દ્રૌપદી સ્વયંવર નાટક,
છપાવવાના ગ્રંથા. ૧ સિદ્ધપ્રાભૃત સટીક.
૨ ષસ્થાનક સટીક. - ૩ સં સ્તારકે પ્રકીર્ણ કે સટીક.
૪ શ્રાવક ધમ વિધિ પ્રકરણ સટીક. ૫ અધહેતૃદય ત્રિભાંગી સુટીક. ૬ અંધાદયસત્તા પ્રકરણ સટીક, છ વિજયચંદ્ર કેવળી ચરિત્ર પ્રાકત. ૮ વિજ્ઞપ્તિ સંગ્રહે. ૯ વિજયદેવસૂરિ માહાત્મ્ય. ૧૦ જૈન ગ્રંથ પ્રશસ્તિ સંગ્રહ, ૧૧ પ્રાચીન પાંચમા કર્મચ”થ. ૧૨ લિંગાનુશાસન સ્થાપજ્ઞ ટીકા સાથે. | ૧૩ ધાતુ પારાયણ.
આગમાં છપાવવાની થયેલ યોજના. १ अंतगडदशांगसूत्र सटीक. २ अनुत्तरोववाईसूत्र सटीक.। ३ उपासकदशांग सटीक. ४ नंदीसूत्र. श्रीहरिभद्रसारिकृत टीका साये।
શ્રી યશોવિજયજી જૈનગુરૂકુળ-પાલીતાણા.
વિદ્યાર્થીઓને દાખલ થવા માટે જાહેર ખબર. મજ કર ગુરૂકુળમાં હાલ નવા ૨૫ વિદ્યાર્થીઓ દાખલ કરવાના છે જે વિદ્યાર્થીઓ ગુજરાતી ત્રીજા ધોરણથી અંગ્રેજી બીજ ધોરણ સુધીના અભ્યાસવાળા હોય તેઓએ અરજીના ફિશર્મ મંગાવી અરજી કરવી. કમિટી સુરતમાં મળવાની છે માટે તાકીદે લખેા
- લીસેક્રેટરી, શ્રી. યુ. જેનગુરૂકુળ-પાલીતાણા.

Page #26
(ગુર્જર ભાષાંતર ) શ્રીભગતી અત્ર. ( પ્રથમણુછ ) ફિ‘સત રૂા. 28-0 ટપાલખચ જીદ.. આ સૂત્રના વાંચન વખતે સેનામાહારાની પ્રભાવનાઓ થઇ છે, ત્યારે | શુ* તમારા ઘરમાં તેના શહ ન જોઇએ ? | શ્રી જૈનધર્મનું ખરૂં જીવન સર્વજ્ઞ પ્રણીત સૂત્રેા છે. આ ભારતવર્ષ ઉપર વિજય ધ્વજ ફરને માવનાર આખા જૈન ધર્મ ની ઇમારત સૂત્રોના પાયા ઉપર જ રચાણી છે, ભગવાન શ્રી જિનપ્રભુની નીતિમય અને પવિત્ર આજ્ઞાઓ, ઉંડા હો અને સૂક્ષ્મ તત્વજ્ઞાન જાણવાના મુખ્ય સાધન તેમના પવિત્ર સત્રાજ છે. ભગવાન શ્રી મહાવીરપ્રભુની વાણીની એક અક્ષર માત્રથી અનેક મધ્ય શિક્ષાએાના પ્રવાહા એ સૂત્રામાંથી છુટે છે, સાંપ્રતકાલે જેનાના પીસ્તાલીશ આગમે કહેવાય તેની અંદર આ પાંચમાં "ગરૂપે ભાગવતી સત્રની એક મહાન આગમ તરીકેની ગણના થાય છે. આ મહાન સૂત્રમાં સ્થળે સ્થળે ઉત્તમ તત્ત્વજ્ઞાન ધમેૉપદેશ અને અધ્યાત્મ વિદ્યાના મૂળ તત્ત્વનું યથાર્થ પ્રતિપાદન કરેલું છે. શોષણ જન્મમાં આવશ્ય, પ્રાપ્તવ્યું અને રાતવ્ય શી વસ્તુ છે તેને બાધ કરનાર આ એક સોત્તમ ગ્રંથ ગણાયા છે. પૂર્વાચાર્યોના કેટલાએક લેબમાં કહ્યું છે કે, શ્રી મહાવીરમભ્ર અને ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નોત્તરરૂપે ગ્રંથિત કરેલા ભગવતીસૂત્રમાંથી કમપ્રકૃતિના સ્વરૂપ, તાત્ત્વિક સિદ્ધાંતા, આચારધમી. અને વિવિધ રહસ્યના બાધા મળી શકે છે, તેથી આ મહાન ગ્રંથ સંસારસાગરથી તરવાને ઉત્તમ નોંકારૂપ, જેન સંવેગી મહારમામાને વિશ્રાંતિને માટે માનસરોવરરૂપ, અપૂફ આત્મિક આનંદનો અનુભવ કરવાને ક૯૫વૃક્ષરૂપ અને અનાદિકાળવા અજ્ઞાનરૂપ ગજે-દ્રને દૂર કરવામાં કેસરીસિડરૂપ કહેવાય છે. આ પ્રથમ શતકના પહેલા ઉદેશમાં કર્મ ના ચલનના વિષય આવે છે તેની અંદર ને વિષે નવે પ્રશ્નો કરવામાં આવ્યા છે. બીજો ઉદેશ દુરુષ વિષયના છે, જેનાં જીવ પોતે રાણી વેના સંબંધી પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યેા છે. ત્રીજો ઉદ્દેશ કક્ષા પ્રદેશ, કર્લા કક્ષામાહનીય કુમ ના પ્રશ્નને નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. ચારે જ કરવા જેમાં કર્મની પ્રકૃતિ-ભેદના પ્રશ્નને નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. પાંચમે ઉમહી ન છે. જેમાં જ પૃથવીએ કેટલી છે ? " એ પ્રશ્નના નિણું ય કરવામાં આવ્યા છે. છઠ્ઠો જ ઉદેશ છે, તેની અંદર કેટલા અવકાશને અંતરે સૂર્ય ર લે છે, તે સંબંધી નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. સાતમા નૈરયિક ઉદેશમાં નરકને વિષે ઉત્પન્ન ચત નારકી સંબંધી નિર્ણય કરવામાં આવ્યા છે. અાઠમાં બાલ નામના ઉદ્દેશમાં જ મનુષ્ય સોક્રતિ બાલક છે કે કેમ ?" એ પ્રશ્નનું નિરાકરણ | કરવામાં અાવ્યું છે. નવમાં ગુરૂત્વના ઉદ્દેશમાં & જીવેદ કેવી રીતે ગુરૂત્વભારેપણાને પામે છે?'' ઇત્યાદિ પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં અાવ્યે ' છે અને દેશમાં ચલનાદિ ઉદ્દેશોમાં ચાલતું છે, તે અચલિત છે. ચાલતું નથી. ઈત્યાદિ પ્રશ્નના નિર્ણય કરવામાં આવ્યેા છે. પ્રકાશ ગીગાભાઈ શાહ ભાવનગર.! Registered No, B. 431 & રyો? . KERI BALAL-राराकरिमयरन . દર 2.2 જા ? For Private And Personal Use Only