Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
கத்
www.kobatirth.org
THE ATMANAND PRAKASH REGISTERED No. B. 431
श्रीमद्विजयानन्दसूरिसद्गुरुज्या नमः } 2
श्री
966095
आत्मानन्द प्रकाश.
1000002999999
}
{ सेव्यः सदा कुरुकल्पवृक्षः शान्तिः स्वान्तमरूढा जयति जयतिचान्तिरून्मूळिता च ज्ञानानन्दो मन्दः प्रसरति हृदये ताविकानन्दरम्यः । प्राणी विनोदो विशदयति मनः कर्मकज्ञान लाम्नः आत्मानन्दप्रकाशो यदि जवति नृणां जावभृद्-हृधिकाशः ।।
नजर०
વિષય ૧ વર્ષાર’ભે માંગલ્ય સ્તુતિ, ૨ ગુરૂ સ્તુતિ
૩ અભિનવ વર્ષના ઉદગારા ૪ પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજીનુ धर्म संबंधी आपण... ૫ કીર્તિથી શું ધર્મ પ્રાપ્ત થઈ
राडे छ ?...
***
REG
अभि
पुस्तक १२. } वीर संवत् २४४० श्रावण. श्रात्म सं. ११७. अंक १ लो.
తల తత ఆ ఆ ఆతాంతం అతి చాలా
प्रकाशक-श्री जैन आत्मानन्द सभा. भावनगर.
વિષચાનુ ગણિકા
पृष्ट नंबर
૧
२
२
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
८
विषय.
१ समयोचित सेवा...
www
૭ આત્મજાગૃતિ ઉપદેશ પદ અનુવાદ
८ श्री पार्श्व
दर्शन आवना...
८] वर्तमान समाचार...
१०. संभाव सोन...
૧૫
વાર્ષિક—મૂલ્ય રૂા. ૧) ટપાલ ખર્ચ ૪ખાન
धीमान श्रीन्टींग प्रेस - भावनगर.
For Private And Personal Use Only
கத்
પૂર્ણ
१७
२२
२३
२३
२४
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વી. પી. શરૂ થયા છે. અગ્યારમા વર્ષની અપૂર્વ ભેટ.
શ્રી જયરોઅર સરિ વિરચિત, “ શ્રી જંબૂસ્વામિ ચરિત્ર.”
( ગુજર–અનુવાદ )
આહુત ધર્મના અનેક આચાર્યોએ મહાત્મા જંબુસ્વામીના ચરિત્રો લખેલા છે, પરંતુ આ શ્રીજયશેખર સૂરિને લેખ સર્વમાં ઉકષ્ટપદે આવેલા છે. આલંકારિક અને રસિક ભાષામાં ઉતારેલું તે મહાત્માનું ચરિત્ર અતિ રસિક અને સુબાધક બનેલું છે. ચરિતાનુયેગની ઉપયોગિતા જે જે વિષય પરત્વે સિદ્ધ કરવામાં આવી છે, તે આ ચારિત્રના વિષયમાં સંપૂર્ણ રીતે દર્શાવવામાં આવી છે. ધર્મના પ્રભાવ, સદાચારનું માહાત્મ્ય, સત્સંગનું અળ, ભાવનાની ભવ્યતા અને વૈરાગ્ય રસની લહેરીઓ આ લેખમાં પ્રત્યેક પ્રસંગે ઉછળી આવે છે. કાવ્ય કળાના સમુદ્રનું મથન કરી રત્ન રૂપે પ્રગટ કરેલા આ ગ્રંથ ઉત્તમોત્તમ કાવ્ય ચાતુર્યના અપ્રતિમ નમુના છે, મહાત્મા જંબુસ્વામીના ચારિત્રના પ્રસંગોમાંથી ધર્મ, નીતિ અને વૈરાગ્યના તત્વે ધણી ચમત્કૃતિથી ભરેલા ઉપજાવી ગ્રંથકારે પોતાની પ્રતિભાના પ્રભાવ દર્શાવી છે. તે મહાત્માના પૂર્વ ભવ, ક્રતી દેખાવ ઉપરથી ઉતપન્ન થયેલા વૈરાગ્ય, ગુરૂના સમાગમ, માતા પિતા, પાસે વ્રત લેવાની આજ્ઞાનો પ્રસંગ, આઠ પત્નીઓનું પાણીગ્રહણ, વાસગ્રહમાં પ્રભવ ચાર પ્રસંગ, વૈરાગ્યની પરાકાષ્ટા, ચારિત્રની નિમલતા અને વિપકારમાં પ્રવૃત્તિ ઈત્યાદિ પ્રસંગોમાં કત્તાએ અદ્દભુત રસ સાથે વિવિધ રસનો એ જમાવ કર્યો છે. કે, જે આ મહામાના બીજા ફાઈ ચારિત્રમાં જોવામાં આવતા નથી. એક દર જનાના ધાર્મિક અને સુમેધક ચિત્ર તરીકે આ ચારિત્ર લેખ અતિ ઉપયેગી છે. કે જેથી વાચકના હૃદયમાં આ ગ્રંથની મહનાનું અનુમાને રવભાવિક થઈ શકે તેવું છે. સર્વ આહંત સ્ત્રી પુરૂષને વાંચતાં આનંદ સાથે સદ્ધર્મયુકત બેધ આપે તેવા છે. આ ચરિત્રને ગ્રંથ મૂળ અમારા તરફથી છપાયેલ છે તે મૂળ ગ્રંથના અાશયને અવલખી તેના અનુવાદ પણ શુદ્ધ રાખવા પ્રયત્ન કરવામાં આવ્યા છે.
સદરહુ ગ્રંથના બહોળા ફેલાવા થવા, તેમજ અમારા માનવંતા ગ્રાહકો પણ આવા ઉત્તરમોત્તમ અપૂર્વ ગ્રંથના અમુલ્ય લાભ લે તેવા ઇરાદાથી આ વર્ષે ઉકત ગ્રંથ ભેટ આપવાનો ઠરાવ કરવામાં આવેલ છે. વળી આવી રીતે નિયમિત એક સરખી રીતે અપૂર્વ ગ્રંથે દરવરસે માટે ખર્ચ કરી આપવાનું ધારણ અમારૂ જ છે. જે અમારા કદરદાન ગ્રાહકોને લક્ષ બહાર નથી જેથી વિનંતી છે કે
કાઈ કાઇ ગ્રાહકો પાસે ગઈ સાલ કે આગલી સાલે અથવા તે કરતાં પણ વધારે વર્ષોનું વધતું ઓછું લવાજમ લેણ” છે, તેમને તેટલા પુરતા પૈસાનું વી. પી. કરવાનું શરૂ કર્યું છે. જેથી મહેરબાની કરી કાઈ પણ ગ્રાહકે વલ્યુપેબલ પાછું ફેરવી સભાને નાહક જ્ઞાનખાતામાં નુકશાન કરવું નહિ. કારણુકે લવાજમ ગમેત્યારે આપવું પડશે, પરંતુ ભેટની મુકતા સિલિક હશે ત્યાંજ સુધી મળી શકશે.
For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
PrasRECENESIRECENESISECRETREPRENERGARERA PRESEREASEEEEEET
श्री
आत्मानन्द प्रकाश.
PRICORPICHARCOSMOOBICOSSOCIOGIBIOGRCH
taubjeDTEDGETagrajesvejesejePCIDEREDONGROUPSC
इह हि रागद्वेषमोहाद्यनिभूतेन संसारिजन्तुना शारीरमानसानेकातिकटुकदुःखोपनिपातपीमितेन तदपनयनाय हेयोपादेय-- पदार्थ परिज्ञाने यत्नो विधेयः ॥
पुस्तक १५] वीर संवत् २४४०, श्रावण. आत्म संवत् १९ [ अंक १ लो.
वर्षारंले मांगल्य स्तुतिः
शार्दूलविक्रीडितम् भावोल्लास विधायिनी सुभविनां या दर्शनात्पूजनात् पापौघप्रविणाशिनी विदधती ध्यानाच्छुभा भावनाः । या श्री कल्पलतेव वांछित महाकामप्रदा प्राणिनां सा वीरमतिमा सदा विजयदा भूयान्नवीनेऽन्दके ॥ १ ॥
साथ ભવી મનુષ્યને જે દર્શન કરવાથી ભાલ્લાસ કરનારી છે. પૂજવાથી પાપના સમૂહને નાશ કરનારી છે, ધ્યાન કરવાથી શુભ ભાવનાઓને કરનારી છે અને જે કલ્પલતાની જેમ પ્રાણીઓને વાંછિત એવા મોટા મનેરને પૂરનારી છે. તે શ્રી વીર ભગવાનની પ્રતિમા આ નવીન વર્ષમાં સદા વિજય આપનારી થાઓ. ૧
For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
હતુતિ. गाढोत्पीडक कर्मरोग जनित प्रौढातयः प्रोद्भवन् । मिथ्यात्वांध्य विनष्ट बोधनयना लोकाः कुमार्गगताः । यै ाख्यान सुधांजेन सुदृशः स्वस्थीकृताः सत्पथे तस्मै स्वर्गतये नमोऽस्तु विजयानंदाय सत्सूरये ॥ १॥
ભાવાર્થ. ગાઢપણે પીડા કરનારા કર્મરૂપી રેગએ જેમને ભારે પીડા કરેલી છે અને મિથ્યાત્વરૂપ અંધકારથી જેમના બેધરૂપી નેત્રો નાશ પામ્યા છે, એવા કુમાર્ગે ગયેલા લેકને જેમણે પોતાના વ્યાખ્યાનરૂપી અમૃતના અજનથી સુરષ્ટિવાળા કરી સન્માર્ગની અંદર સ્વસ્થ કરેલા છે, તેવા સ્વર્ગવાસી શ્રી વિજયાના સૂરીશ્વરને નમસ્કાર છે. ૧
શ્રી આત્માનંદ પ્રકાશને આશીર્વાદ,
| સ્ત્રગધરા. નિત્યે આનંદ વર્ષ અમૃત વચનથી જે સદા વાચકે ને, થાપે સબંધ માર્ગે પ્રવચન રસથી સત્યના શોધકોને; ટાલે અજ્ઞાન મિથ્યા પ્રજનિત તમને તીવ્ર આપી પ્રકાશે, આત્માનંદ પ્રાશે સક્લ ભુવનમાં સત્ય માર્ગો વિકાશે. ૧
અભિનવ વર્ષના ઉદ્ગારો. પ્રિયવાચક ગણ, જે ધર્મ આ જગતમાં પદગલિક પદાર્થોનું સામ્રાજ્ય તેડી પાડયું છે, ક્રૂરતાનું ઝેર ચુસી લીધું છે. દુઃખતે કાંટે બુઠો કર્યો છે, કમીના મહાવેગને અટકાવ્યું છે અને પિગલિક સમૃદ્ધિની પારના આત્મિક આનંદને અનુભવ કરાવી પ્રાણીમાત્રને દયાની શીતળ છાયામાં મુક્યા છે, તેવા આહંત ધર્મની ઉપાસના કરનારું, અને હૃદય, બુદ્ધિ, ઈચ્છા, શ્રેત્ર, ચક્ષુ આદિ સર્વ દ્વારે ઉપદેશરૂપ થઈ રસિકને રસ, બુદ્ધિમાનને યુકિત, નિશ્ચયવાનને ચારિક, અને નિવેદીને વૈરાગ્ય ઈત્યાદિનું સાક્ષાત્ ઉત્તમરૂપે પત્રદ્વારા દર્શન કરાવનારું આ તમારૂ પ્રેમી પત્ર આજે શ્રાવકના પવિત્ર વ્રતની સંખ્યાને સૂચવનારા બારમા વર્ષમાં પ્રવેશ કરે છે. આહત ધર્મના તત્વજ્ઞ મહાત્માઓ કે જેઓએ વસ્તુસ્થિતિનું પૃથક્કરણ કરી આપી
૧ મિથ્યાત્વથી થયેલા અંધકારને.
For Private And Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
MAW
અભિનવ વર્ષના ઉદ્ગારા
અનિત્યના ત્યાગ અને નિત્યને! સ્વીકાર કરવાને માર્ગ બતાયૈ છે, આ વિશ્વને વ્યવહાર કેવા છે, તે સિદ્ધ કરી બતાવી આપણા હૃદયને તેમજ અધી ઇંદ્રિયાન ઊચ્ચગ્રાહી અને ઊચ્ચાભિલાષી કરવા ઉપદેશ આપ્યા છે, તે મહાત્માએના ઉપદેશને અનુસરી મન ઇંદ્રિયને વિચારવાના અને સમજવાના ખારાક મે' યથા શકિત પૂરા પાડયા છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
3
પ્રિયવાચક વૃંદ, હજુ મારી આશા અનત છે. મારા અંતરંગ મનેાથાની સૃષ્ટિ નિરવધિ છે, એ આશા અને એ મનારથાને લઈનેજ મારી પ્રવૃત્તિ ઘણી વેગવતી છે. આ સ‘સાર-વ્યવહારના નીચ, અધમ, અને સંકુચિત પ્રદેશની પાર લઇ જઇ ઉત્તમાત્તમ, અન‘ત અને અગાધ જીવનનેા અનુભવ કરવાનું સામર્થ્ય જેનાથી પ્રાપ્ત થાય, પેાતાના નાના મ્હોટા લહાને, લાંખી ટુંકી આશા અને ઈચ્છાઓને નિરાશા દુઃખ અને રાગદ્વેષના સ`કાચાને જેનાથી ભુલી જવાય, અને જેનાથી પાતે કેાઇ મહાન સ્વતંત્ર, સ’પૂર્ણ આનંદમય પદાર્થ છે, એમ સાક્ષાત અનુભવાય એવા અધ્યાત્મના ઉચ્ચ વિચારો અને નીતિ તથા વ્યવહાર માના શુદ્ધ તત્ત્વ પ્રગઢ કરવાની જે મારી પ્રતિજ્ઞા છે, તે પ્રતિજ્ઞાના ચથાશકિત નિર્વાહ કરવાને માટે માર્ચ લેખકે મને પૂર્ણ સહાય આપવા તત્પર રહે છે, એ મારા હૃદયનું શુભ ચિન્હ છે.
વિશેષ આનંદની વાત એ છે કે, મારા વિદ્વાન વાચકા તરફથી અભિન‘ઇનના એવા સદેશાએ મારી તરફ આવ્યા કરે છે, કે જે સ`દેશાઓ જાણી હુ પોતે પણ આત્મા ન'દને અનુભવ' છું, આત્મપ્રશ'સાના ભયથી એ સદેશાએ પ્રગટ કરવા મને ઉચિત નથી, તથાપિ મારી પ્રશ'સા સાંભળી પ્રસન્ન થનારા માશ પ્રેમી ગ્રાહકેાની પાસે તે સદેશામ્ભેના સક્ષિપ્ત સાર આપવા એ મને ઉચિત લાગે છે. તે સ`દેશાના સાર આ પ્રમાણે છે. ‘‘આત્માનંદ પ્રકાશ એ ખરેખર આત્માનંદ પ્રકાશ છે. તેની આનં દમય વાણી હૃદયની ભાવનાએને વિસ્તારનારી, સ’ક્ષારના પારના અનુભવ આપનારી, વ્યવહાર–નીતિને બેધ કરનારી છતાં વ્યવહારની કુટિલતામાંથી મુકત કરી આનઢ અનુભવવાના માર્ગ બતાવનારી, પ્રાચીન આ ધર્મના ઉચ્ચ આશયાને દર્શાવનારી અને મનુષ્ય જીવન ઉપર ઋતિ ભવ્ય અસર કરનારી છે. એટલુ જ નહીં પણ તેના વાચકોનું હૃદય મૃદુ અને રસિક થઈ આહુત ધર્મની ચેજનાની અનેક ખૂબીઓ સમજવાને શકિતમાન્ થાય છે, ”
For Private And Personal Use Only
પ્રિય વાચક ગણુ, આ મારી પ્રશંસાના સંદેશાના શબ્દો સાંભળી તમેને વધારે આન's થશે, એમ હું માનું છું.... તથાપિ એથી કરીને હું મારા મનમાં ફુલાઇ જતું નથી, કારણુ કે, એ બહુ માન મારૂ' નથી પશુ મારા લેખકેાનુ છે. જેઆ ઉચ્ચ ભાવનાનુ` ધેારણ લક્ષમાં રાખી ભિન્ન ભિન્ન રૂચિવાળા મારા વાચકનું. આરાધન કરે છે અને ધર્મના ઉત્તમ વિચારરૂપ સાધનાના સારા ઉપયાગ કરી મુનિધમ અને ગૃહસ્થધમ નુ પ્રરૂપણ કરે છે.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
ગત વષ માં એકંદર ગ્યાસી (૮૨) વિષયરૂપ કુસુમાનો સુધી માળાઓ મારા ગ્રાહકના ઉર સ્થળ ઉપર મેં શાપિત કરી છે અને તેથી તેમની ભાવનાના સંદર્યને વધાર્યું છે. મારી જ્ઞાનમય પ્રતિમાના ગદ્ય અને પદ્યરૂપ બે અંગે છે, તેમાં ગત વર્ષે મારા પદ્યરૂ૫ અંશને ઍપ્તિ કરવાને મેં બનતે પ્રયત્ન ક છે. પ્રથમ પ્રભુ સ્તુતિ અને ગુરૂ સ્તુતિને પથી શુદ્ધ દેવ ગુરુની ભક્તિ દ શકવાને ઉચ્ચ પ્રસંગ સાધ્યું છે કેધપુરીય અ સુકવિ પંકિત નિત્યાનંદ શાસ્ત્રી. છે હૃદયના સંગીતથી ગુરૂભકિતીની ગર્જના કરવામાં આવી છે.
ગયા વર્ષમાં મારા પરમ પિષક ત્રણ મહાત્મા (મુનિ મહારાજા) એ વિવિધ લેખે આપી મારું મારું પિષ કર્યું છે, પ્રથા અધ્યાત્મ માર્ગના ઉપાસક મહા નુભાવ મુનિરાજ શ્રી પૂરવજ્યજી એ પિતાના જ્ઞાનામૃતથી મારા આંતર સ્વરૂપ ઉપર આન દમય સિંચન કરેલું છે. એક દરે આ મહ માના આ વષ માં ૮ લેખે છે. તેઓશ્રોના લેખો સલ, બેધદાયક અને રૂચીકર છે. આ મહામાની આ વર્ષે જે કે મારું પેષણ કરવામાં એાછી પ્રવૃત્તિ છે, તે પણ તેઓની પ્રેમવૃત્તિ મારા ઉપર હેવાથી હવે પછી મને ઉન્નત બનાવવા માં વધારે પ્રયાસ કરશે. મારૂં પિષણ કરવામાં બીજા મહાત્મા મુનિરાજશ્રી જિનવિજયજી છે. વર્ષની શરૂઆતમાં પ્રથમ પ્રભુ સ્તુતિની તેણે કરી છે. એકંદરે તેઓશ્રી . ૮ લેખો છે. તેઓશ્રીને લેખો હદયમાં આનંદ લહેરી પ્રગટ કરી મારા વાંચકેની ઉત્તમ ભાવનાની જાગૃતિ કરનારા છે. આ મડામાની આ વર્ષે પ્રથમ પ્રવૃત્તિ છતાં તેઓના લેખેએ મારા વાચકનું સારૂં આકર્ષણ કર્યું છે. આ મહાત્માની લેખક શૈલી જુસ્સાદા અને અલંકારક છે. મને સંપૂનું ખાત્રી છે કે, આ નવિન વ ઈમાં તે મહ ભા વધારે સારા લેખો આપી મને ઉન્નત બનાવી જૈન સમાજનું વધારે
કર્ષા કરશે ગય છેષમાં રૂ પિષ કરના ત્રીજા મહ મ મુ નર જશ્રી આ સુવિજાજી ( જે કે શ્રોમ નમૂન'દજી મહારાજના શિષ્ય) છે તેઓશ્રી ઘણા વખતથા બીજા પત્રમાં પણ છે અપે છે. તેઓની લેખનશૈલી બોધક અને હદય ઉંડી લાગણું સમાજની ઉન્નતી જાવન રી છે આ મહામાના આ વર્ષે એકંદર ૯ લખો છે. જે નવ લેખે રૂપી પુષ્પમાળા જાણે કે ભારત વર્ષ માં પ્રસરેલા સર્વે ધમાં દાઝ જય ભેગતાં જૈનધર્મમાં કેવા કેવા પુરૂષો કે કેવી રીતે ધર્મ પામ્યા છે, તેનું સુચન કરાવનારી, સરલ, ઉપદેશક અને સર્વ વ્યક્તિને રૂચીકર થાય તેવી છે. આ મહાત્માને મારા ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ હોઈ આ નવિન વર્ષમાં મારું વધારે પિષણ કરી, પિતાના શાનદ્વારા, આહંત સમાજને અપૂર્વ આત્મક આનંદ પ્રાપ્ત કરાવશે–સિવાય ૧૧ લેખે (ગદ્ય, પદ્યમાં ) આ સભાના સભાસદ ધર્મબંધુ ફતેચંદ ઝવેરભાઇના છે. જેણે મારા અંતરંગ સ્વરૂપને સારું પિષણ આપી સુશોભિત બનાવ્યું છે. તેઓ ઉછ હતી
For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અભિનવ વર્ષની ઉગાર.
વયના એક યુવક હવા સાથે ધર્મના સારા થયાસી છે. તેઓએ પિતાના (જૈન ધર્મના વિદ્વાન) પિતાને ધર્મ અભ્યાસને અમુક અંશે વારસો ગ્રહણ કરી, તેને લાભ મારા વાચકને આપવાની બે વર્ષ થયા કરેલી શરૂઆત પ્રશંસનિય નિવડી છે. આ લેખકને મારા ઉપર પૂર્ણ પ્રેમ હે ઈ મને ઉન્નત બનાવવા તેઓ નાવન વર્ષમાં વધારે પ્રયાસ કરી પિતાની લેખનકળી મારા વાચકોને વિવિધ રસવતી પીરસશે બે લેખે મારી ઉત્પાદક સભાના સેક્રેટરીના છે. સિવાય ઘણે ભાગે દરેક અંકમાં પ્રભુતુતિ, ગુરૂતુતિ બને અધ્યાત્મના પદ્યાત્મક લેખે જીજ્ઞાસુ ઉમેદવારની સંજ્ઞાથી આવેલા જે મારી જન્મદાતા સંસ્થાના સભાસદ સંઘવી વલચંદ ધનજીના છે. તેઓ ધર્મનજીજ્ઞાસુ અને અભ્યાસી છે. તેઓના પદ્યાત્મક લેખો સરલ, અને સુબેધક હે ઈને રૂચીકર થઈ પડયા છે. તેઓ પોતાના પ્રવાસમાં આગળ વધશે એમ મને સંપૂર્ણ ખામી છે.
| સિવાય કેટલાક લેખ મુનિ માણેક અને મેતા દુર્લભજી ગુલાબચંદ વગેરેના છે.
ગતવર્ષમાં એ રીતે મારા પ્રેમી લેખકે એ ગદ્ય પદ્યના મને અલંકારો પહેરાવી મારા દ્રવ્ય અને ભાવ સ્વરૂપમાં વિશેષ સંદર્ય ઉપજાવ્યું છે. જે નીચે જણાવેલ ટુંક હકીકતથી માલમ પડશે.
વ વીર એ આદ્ય પધથી શાસનના પ્રવર્તક વિપકારી શ્રી વીર પ્રભુનું રતવન કરી મેં મારો રામારંભ શરૂ કર્યો છે. તે પછી માંગલ્ય સ્તવને, ગુરૂ સ્ત. વને, સતનય સંક્ષિપ્ત સ્વરૂપ, વાર્ષિક ક્ષમાપના, અને શ્રી હરવિજયસૂરિ, સ્વાધ્યાય વગેરે ચાઇના ઉપહારથી હૃદયની સંગીત ભાવના પ્રગટ કરી મે મારા વાચકેની ભાવનાને જાગ્રત કરી છે. શ્રાવક જીવનની ધાર્મિક ઉન્નતિ સિદ્ધ કરવા માટે અને શુદ્ધ ૦૫વહારને માર્ગ દર્શાવવા માટે વ્યવહાર વિષ્ણુ ક્રમાં ભવન પ્રવાહ અને સૃષ્ટિના જીવન દોના ઉત્તમ વિશે ચર્ચા છે. માનવ જીવનની મહત્તા સંપાદન કરવામાં કેવા કેવા સાધનોની અપેક્ષા છે? અને જીવનને ઉચ્ચાભલાષી કરવામાં કેવી રિથતિ મેળવવાની આવશ્યકતા છે? એ સંબંધે શાસ્ત્રકારને સદુપદેશ, વિવિધ સદુપદેશ, મુનિ ઉપદેશની સાર્થકતા, આત્મિક થતુરગી અવસ્થાઓ, પ્રેરક બળને આશ્રય લેવા વિષે વ્ય. કિતગત ઉદ્દગાર, કર્મ ફળ ચેતના અને વિન્ન એજ અંતરાય કની ઉદિત અવસ્થા ઈત્યાદિ ગંભિર વિષયને અમૂલ્ય ઉપહાર મેં મારા વાચકેની આગળ ધર્યો છે.
શ્રીમાન ચિદાનંદજી કૃત પદ, સદભાવના એજ સાચી કપલતા, આત્મ ધર્મભાવના, સાત્વિક વૃત્તિનું ઝરણું, સખ્યાતીત યોગે, અને
For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
શ્રીમદ્ આનંદઘનજીના પદને અનુવાદ, એ વિષયેથી મેં મારા સુજ્ઞ વાચકોને આહંત ધર્મની અધ્યાત્મ વિદ્યાને માર્ગ બતાવી આપે છે. ભારતવર્ષમાં પ્રસરતાં સર્વ ધર્મોને સામ્રાજ્યપદ ઉપર રહેલો આહંત ધર્મ શી રીતે પ્રાપ્ત થઈ શકે? અને તે મહાન ધર્મની આરાધના કરવામાં કેવા અધિકારી જોઈએ? એ સં. બધી વિચારો પ્રકટ કરી મારા પરમ પ્રેમી વાચકેના આસ્તિક હૃદયને સંતોષ આ પવા માટે શું લજજાથી ધર્મ પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે? ભયથી શું ધમ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? વિતકથી શુ ધામ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે ? માત્સર્યથી શુ દમ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? સ્નેહથી શું ધમ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? લોભથી શુ ધમ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? હઠથી શુ ધામ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? માનથી શું ધામ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? વિનયથી શું ધર્મ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? અને શૃંગારથી શું ધર્મ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે? એ વિષના મધુર ભાવમય અને લંકા ધારણ કર્યા છે.
આહંત ધર્મમાં ચતુવિધ ધર્મની અંદર પ્રથમપદે ગાતે દાન ધર્મ અત્યંત ઉપયોગી અને સર્વ ગુણેને શિરે રત્ન છે, તે સિદ્ધ કરવાને માટે દાનવીર રત્નપાળનો કથાનુનને શબ્દ અને અર્થમાધુર્યથી ભરેલે રસિક વિષય મારા ઉપાસક વાચકને ભાવના ભરેલી ભેટરૂપે અર્પણ કરી મેં પ્રારા આનંદ પ્રકાશક નામને સાર્થક કરેલ છે. તે સાથે વિવિધ વચન, વિવિધ વિષય, શ્રી ગુરૂ પ્રદક્ષિણું કુલક, ધર્મ અને જીવાનુશાસ્તિ કુલકના મધુર વિર્ષથી વાચકેના હૃદયનું માધુર્ય વધાર્યું છે. તે સિવાય હવે જરા આંખ ઉઘાડે, જેનેની સંખ્યા ઘટવાના કેટલાએક કારણે, વર્તમાન શ્રાવક સંસારમાં કઈ કઈ ખા. મીઓ છે? અનાથ વિધવાઓને ઉદ્ધાર શી રીતે થઇ શકે? જેનોની પ્રાચીન-અર્વાચીન સ્થિતિનું દિગ્દર્શન, જેનેન્નતિ દોષ દર્શન, જૈનેને ઉદયમાં આવતા અંતરા, અને જેનેના ઉદયના છ ત એ વિષયેથી મારા સમ વાચકોના વ્યવહાર ભાર્ગની શુદ્ધિનું સ્વરૂપ પ્રગટ કરવાની મારી પ્રતિજ્ઞા મેં સાર્થક કરી છે. તે સિવાય તે સંસારના વિકટ માર્ગમાં અથડાવનારા કને ત્યાગ કરવામાં જેને આશ્રય લે પડે છે, એવા જ્ઞાનના પ્રકારનું સ્વરૂપ દર્શાવવા માટે જ્ઞાનને ગહન વિષય સુગમ રીતે સમજાવવા જ્ઞાનસંવાદને એક રસિક વિષમ દર્શાવવાનું કર્તવ્ય પણ મેં યથામતિ બજાવ્યું છે. જેમના પવિત્ર નામની સુંદર છાપથી અંક્તિ થયેલું મારું સ્વરૂપ આ ભારતની ભવ્ય ભૂમિ ઉપર પ્રકાશે છે, તે પરમ મહોપકારી સહાનુભાવ સૂરિવર શ્રી વિજયાનંદસૂરિના પરિ વારના ઉપકારી શુભ કાર્યોના વૃત્તાંતેને અને શ્રેયસાધક સામાજિક સમાચારોને પ્રકાશિત કરી મેં મારૂં ગત વર્ષનું જીવન પૂર્ણ કર્યું છે.
For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
અભિનવ વર્ષના ઉદ્દગારો.
G
પ્રિય વાચકવર્ગ, આ મારા વાર્ષિક કત્તવ્યને હૃદયારૂઢ કરો વિચારશે તે આપના સમદર્શી અને નિષ્પક્ષપાતી હૃદયને ખાગો થશે કે, “ ગુરૂકિતના ભાવથી ગાજતુ. આ માસિક પેાતાના કર્તા અને યથાર્થ રીતે બજાવે છે, અને સર્વ જૈન પ્રજાના પ્રેમનુ' પાત્ર થવાને તે અધિકારી છે, ’ આપની એ પ્રતીતિ એજ મને મારા જીવનનુ` પ્રશસ્તિ પત્ર ( સર્ટીફીકેટ ) થઇ પડશે અને તેજ મને આગળ વધવામાં અતિ ઉત્સાહ પ્રેરશે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હવે હુ બાલ્યવયના છેડા ઉપર અને યુવાવસ્થાના આŕ'ભ ઉપર આવવાને શકિતમાન થયેલ છું, તથાપિ મારા ઉત્કષૅની દેખા મને પ્રેમથી પેણુ કરનાર મારા વિદ્વાન લેખક વર્ગ અને ગ્રાહક વર્ગને આધીન છે, એમ મારે હેવુ જોઇએ. છેવટે મારા બાહ્ય અને આંતર સ્વરૂપને શૃંગારવામાં તન, મન અને ધન અર્પનારા, આત્ ધર્મમાં રહેલી ભાવનાઓને દર્શાવી ધાર્મિક તથા સાંસારિક ઉન્નતિના મા સિદ્ધ કરનારા, જૈન સમાજના બુદ્ધિ વિકાશને ક્રમ લક્ષમાં રાખી સુનિયારીને પ્રગટ કરનારા, ઉચ્ચ શિક્ષણના સકાશ પામી પ્રાચીન અને અર્વાચીન પદ્ધતીને શ્રદ્ધાપૂર્વક સૂક્ષ્મ રીતે અવલેાકનારા અને કન્યની નીતિ ભાવનાને ફલિત કરનારા મારા પેષક લેખકોના પૂર્ણ આભાર માની અને તેમને અંતરની આશીષ આપી હું આ મારા નવીન વર્ષના મંગલમય લેખને સમાપ્ત કરૂ છું અને નીચેના પદ્યથી શ્રી મ'ગલ મૂર્ત્તિ મહાવીર પ્રભુનુ' સ્મરણુ કરૂં છું,
देशावाकू सुधां वर्षन् कर्मतापं च शोषयन् ।
हर्षयन जन्य शिखिनो जीयाधीरघनो जुवि ॥ १ ॥
शांतिः
દેશના વાણીરૂપી અમૃતને વર્ષાવતે, કમ ના તાપને શેષ લેતે અને ભવ્ય પ્રાણીરૂપી મયૂરને હ આપતા શ્રી વીર ભગવાનરૂપી મેઘ પૃથ્વી ઉપર જય પામે,
॥ ૩ ॥
शांतिः
For Private And Personal Use Only
शांतिः
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
જ
સં. ૧૯૬૯ ના પિશ અને માહ માસમાં વડોદરાના મહારાજા શ્રી સયાજીરાવ બહાદૂર પાસે પંન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજી
મહારાજે આપેલા શ્રી જૈનધર્મનાં વ્યાખ્યાને. શ્રીમાન ગાયકવાડ સરકાર મહારાજા તથા સભ્યજને!
આપની ધર્મવિષયક શ્રવણાભિલાષા થવાથી અમે આનંદિત થયા છિયે. અને ગુરૂકૃપાએ મને જે કાંઈ પ્રાપ્ત થયેલું છે, તેમાંથી કાંઈક કહેવા માગું છું. એ વિષયને વિચાર કરે છે તે આપ સહુરૂને આધીન છે.
मंगलाचरणम्. भववीजाङ्करजनना, रागाद्याः क्षयमुपागता यस्य
ब्रह्मा वा विष्णुर्वा हरो जिनो वा नमस्तस्मै ॥ २ ॥ અર્થ–સંસારરૂપ બીજના અંકુરાને પેદા કરવાવાળ, રાગદ્વેષાદિક જેમના ક્ષય થયા છે, એવા દેવ કે જે નામથી બ્રહ્મા હોય અથવા વિષ્ણુ હોય, મહાદેવ હોય કે જિનેશ્વર હય, જે હેય તેમને નમસ્કાર થાઓ. / ૧ /
આ દુનિયામાં જીવને જે કાંઈ સુખદુઃખાદિક પ્રાપ્ત થાય છે, તેનાં કારણે તપાસીશું તે, પૂર્વકતકર્મ અથવા ઉત્કટપણે કરેલાં વર્તમાન કર્તવ્યાજ આપણું નજર તળે જોવામાં આવે છે. અને એ વાત અનેક મહાત્માઓ તરફથી ચેકસ થઈ ચુકેલી છે છતાં શ્રદ્ધાવિનાના જીનાં વર્તન વિપરીત જોવામાં આવે છે જેમકે -
धर्मस्य फलमिच्छन्ति, तं नो कुर्वन्ति मानवाः ।
फलं पापस्य नेच्छन्ति, पापं कुर्वन्ति सादराः ॥२॥ અર્થ ધર્મથી સુખ અને પાપથી દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે એ સર્વ માન્ય સિદ્ધાન્ત છતાં લેકે સુખની ઇચ્છા તે જરૂર કરે છે, પરંતુ ધર્મના વર્તનથી ઘણુજ દૂર રહે છે. દુઃખની ઈચ્છા કરતા નથી ને પાપ કરતાં પાછું વાળીને જોતા પણ નથી; એવા લોકોને સુખની પ્રાપ્તિ ક્યાંથી હોઈ શકે, એ ઘણું વિચારવા જેવું છે. હવે સામાન્યપણે ધર્મનું કારણ વિચારીશું તે –
श्रूयतां धर्मसर्वस्वम्, श्रुत्वा चैवावधार्यताम् । आत्मनःमतिकूलानि, परेषां न समाचरेत् ॥ ३ ॥
૨. મામાd.
For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
સામાન્યપણે ધર્મના સાર
પન્યાસજી શ્રીઢાનવિજયજીનું ધર્મ સંબંધી ભાષજી,
અથમહાત્માના આ વચનથી આપણે વિચારવાનું એજ છે કે-આપણા આત્માને પ્રતિકૂળતાથી જેવુ' દુઃખ થાય છે તેવું પ્રતિકૂળતાથી ખીજા જીવાને પણું દુઃખ અવશ્ય થાય છેજ, અને એ પ્રતિકૂળતાથી આપણે તેમને અવશ્ય ખચાવવા. એજ સામાન્યપણે :ધર્મના સાર ગણાય, આ વચનને વિચાર કરી જોતાં, રાજ્યનીતિ અને સામાન્યનીતિના મંગીકાર કરીને, એ પ્રમાણે વર્તવાથી ગૃહસ્થાને પણ સારો લાભ થવાના સ’ભવ છે, અપરાધી જીવેને ન્યાયપૂર્વક ચાગ્ય શિક્ષા કરવી એ નીતિ છે, પશુ નિરપરાધી જીવેને વાતાદિકથી દુઃખી કરવા એ નીતિ બહાર ગણાવુ* જોઈએ, તેથી ઘાતાદિક કરનારને તેનુ ફળ ભાગવવુ પડે,
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કર્યો કેમ ભાગવ્યા રાજા હાય કે ૨ંક હાય પરંતુ તેમાં કોઈના કÀાપણુ ઉપાય વિના છુટક નથી. ચાલે તેમ નથી. જુએ કેઃ
जातः सूर्यकुले पिता दशरथः क्षोणिभुजामग्रणीः सीता सत्यपरायणा प्रणयिनी यस्यानुजो लक्ष्मणः । दोर्दडेन समो न चास्ति भुवने प्रत्यक्षविष्णुः स्वयम् । रामो विम्बतोऽपि विधिनाऽन्यस्मिन् जने का कथा ॥४॥
હ
અ—જે મહાત્મા સૂર્યકુલમાં ઉત્પન્ન થયા છે, જેમના પિતા દશરથ છે,અને જે સવ રાજાઓમાં અગ્રેસર છે; સત્યમાં તત્પર એવી સીતા જેની સ્ત્રી છે તથા જેના લક્ષ્મણુ નાના ભાઇ છે, પોતે પ્રત્યક્ષ વિષ્ણુરૂપ છે, જેની ભુજાના મળ સમાન બીજી કાઇ બળવાન્ નથી એવા રામચન્દ્ર તેમની કર્મ રાજાએ વનવાસાદિક અનેક પ્રકા રની વિડમ્બના કરી, તે પછી બીજાઓને માટે તે કહેવું જ શું...?
For Private And Personal Use Only
આ નાકથી પણ એજ વાત સિદ્ધ થાય છે કે કર્યાં... ક, આગળ કે પાછળ ભાગળ્યા વિના છૂટકો નથી. માટે મહાત્માએ આપણને જે જે અનીતિએથી દૂર રહેવા ફરમાવ્યું છે, તે અનીતિથી યોગ્યતાના પ્રમાણમાં આપણે આપણા બચાવ કરવે; એજ આપણા કલ્યાણના ખરા મા છે,
તે માર્ગ તેના પ્રવત કાથીજ પ્રાપ્ત થાય છે.તેથી એ પ્રવ કાના સ્વરૂપને જાણવાની આવશ્યકતા છે. એ માના મુખ્ય પ્રવર્તક એ છે, ધર્માંના પ્રવતકે પ્રથમ પ્રવક તે પરમ ધ્રુવ તરીકે ઓળખાય છે, અને બીજા તેમના કથનાનુસાર વર્તન કરનારા તથા ઢાકાને પ્રવૃત્તિ કરાવનાર સાધુના સ્વરૂપથી આળખાય છે. માટે દેવ, ગુરૂ, અને તેમને
-
१. सुभाषितरत्नभांडार.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
૧
આત્માનઃ પ્રકાશ
www
ન કરેલા મા, તે ધ. એધમાં તે શી વસ્તુ છે, તે આ સ્પષ્ટીકરણ કરવાથી જાણુવામાં આવી શકશે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
AMAN
દેવ શબ્દના અથ અનેક પ્રકારે કરી શકાય છે. પરંતુ જે પમ તત્ત્વના પ્રકાશકરનાર દેવ, તેજ પરમદેવ છે.
૨ હોતત્ત્વનિર્ણય.
ત્રણેનુ સામાન્ય પણે
ધ્રુવનુ સ્વરૂપ.
જેમના વિશ્વાસથી, જેમના વચનના સ્વિકાર કરી આ આખી દુનિયા પ્રવૃત્તિ કરી રહી છે તે દેવ કાણુ હશે ? તેમના વન વિષે તથા ધ્રુવ પ્રત્યક્ષ નથી માટે તેમના સ્વરૂપ વિષે આપણે કેવા પ્રકારે જાણી શકીએ? કારણુ શાથી જાવા કે તે પરમદેવમાંથી હાલ કોઇ પ્રત્યક્ષ જોવામાં આવતા નથી. ૧૪૪૪ ગ્રંથના કર્તા શ્રીમદ્ હરિભદ્રસૂરિ મહારાજે લેાકતત્વનિષ્ણુ યમાં કહ્યું છે કેઃ—
प्रत्यक्षतो न भगवानृषभो न विष्णु-रालोक्यते नच हरो न हिरण्यगर्भ : तेषां स्वरूपगुणमानमसम्मभावात् ज्ञात्वा विचारयत कोऽत्र परापवादः।। ५ ।। —આ વચનથી સિદ્ધ થાય છે કે ઋષભદેવ, વિષ્ણુ, મહાદેવ બ્રહ્માદિ કાઇ ધ્રુવ પ્રત્યક્ષ નથી, માત્ર તેમનુ સ્વરૂપ તથા તેમના ગુણુ, તેમના તરફથી પ્રવૃત્ત થએ. લા આગમ શાંએથીજ આપણે જાણી શકીશું, અને આપ્તના અનાપ્તપણાના વિચાર કરી શકીશ એ વિના બીજું કાંઈ પણ સાધન નથી.
અ
વનાં સામાન્ય લક્ષણા કહ્યા પછી નિષ્પક્ષપાતપણે એ સબંધમાં વિચાર કરવામાં આવશે તે, જરૂર તેના ચેાગ્યાયેાગ્યના વિચાર કરીશકાશે, સામાન્યપણે શ્રી નિમ ઋણુગણિકૃત કુમારપાળ પ્રમ‘ધમાં દેવનાં લક્ષણા નીચે મુજબ કહ્યાં છે. “અશાળ, વોર, મય, માળ, હોદ, માયા રા ગા | નિશ, સોમ અહિયા, વથળ ચોરીયા મમ્ માંડું।// - पाणिवह पेम कीडा, पसंगहासाय जस्सइईदोसा । अठ्ठारस विपणठ्ठा, नमामि देवाहि देवं तं
For Private And Personal Use Only
|| ૭ ||
અમજ્ઞાન, ક્રોધ, મદ, માન, લાભ, માયા, રતિ, અરતિ, નિદ્રા, શાક, અસત્ય, ચાય, મત્સર, ભય, પ્રાણીવધ, પ્રેમ, ક્રીડા, અને પરમ દૈવનાં લક્ષણું, પ્રસગહાસ્ય એ અઢાર દોષ જેના નાશ પામ્યા છે, તે દેના ધિદેવને હું નમસ્કાર કરૂં છું.
न यः शूलं धत्ते नच युवतिमंके समदनाम्
न शक्तिं चक्रं वा न हलमुशळाद्यायुधधरः ।
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
પ'ન્યાસજી શ્રીઢાનવિજયજીતુ ધર્મ સ’બધી ભાષણ.
विनिर्मुक्तं केशैः परहितविधावुद्यतधियम्
शरण्यं भूतानां तमृषिमुपयातोऽस्मि शरणम् ॥
દુષણ રહિત પર મદેવનું શરણું હું અંગીકાર કરૂં છું.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
—જે દેવ ત્રિશૂળને ધારણ કરતા નથી, કામવિકારને પેદા કરનારી જેની પાસે નથી, શકિતને તથા ચક્રને ધારણુ કરતા નથી, તથા જે હલમુશલાદિ શસ્ત્રને ધારણ કરતા નથી, રાગ દ્વેષ અજ્ઞાન કામવિકારાદિ સર્વ લેશથી રહિત પરવાનુ હિત કરવામાં ઉદ્યમની બુદ્ધિવાળા અને જગતના જીવાના ચરણભૂત ઋષિ, ( સાચા દેવ ) નું શરણું હું... અંગીકાર કરૂ છું. વળી તે દેવ કેવા હાય, તે કહે છે.
त्यक्तस्वार्थः परहितरतः सर्वदा सर्वरूपम् सर्वाकारं विविधमसमं यो विजानाति विश्वम् ।
ब्रह्मा विष्णुर्भवतु वरदः शंकरे। वा हरो वा यस्याचित्यं चरितमसमं भावतस्तं प्रपद्ये ॥
૧૧
સ્વાર્થના જેણે ત્યાગ કર્યાં છે, પરહિતમાં જે સટ્ટા તત્પર છે, સદાસ રૂપ, સર્વાંકાર ઉત્પાદ્વ્યય ધ્રુવરૂપ નાના પ્રકારના પરમદેવનુ વિશેષ સ્વરૂપવાળા, જગતને જે સદાકાળ અનન્ય સશપણે જાણે છે તથા જેનુ' ચરિત્ર અચિત્ય અને અનન્ય સટ્રૂથ છે એવા દેવ નામથી, બ્રહ્મા હેાય, વિષ્ણુ ડાય અથવા વર ઍટલે પ્રધાન જ્ઞાનાદિ, તેના આપવાવાળા વદ ભગવાન હાય, અથવા શ' એટલે સુખ, તેના કરનાર શકર હાય કે મહાદેવ હાય તેને સાચા ભાતથી પેાતાના પરમદેવ કરીને માનુ છુ’.
સ્વરૂપ,
જગતમાં બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહાદેવ, ઔધ, જૈમિની, જીશ્વર આદિ અનેક રવે છે તેમાંથી કોઇ એક દેવ સત્યવકતા હાવે જોઇએ, કહ્યું છે કેઃ—
For Private And Personal Use Only
अवश्यमेषां कतमोऽपि सर्ववित् जगद्धितैकांत विशाळशासनः । स एव मृग्यो मतिसूक्ष्मचक्षुषा विशेषमुक्तैः किमनयेपंडितैः ॥ ८ ॥ અ—ઉપર કહેલા દેવામાંથી કેઈ એક સર્વજ્ઞ દેવ, જગને એકાંત હિતકારી એવા વિશાળ શાસ્ત્રાના કથન કરનારા હોવા જોઇએ. બુદ્ધિરૂપ સૂક્ષ્મ ચક્ષુવડે કરીને આપણે તેમની તપાસ કરવી જોઈએ, બીજા અનથ કથન કરનારા અજ્ઞાની પડિતાને વિચાર કરવાથી અથવા તેમનાં વચન સાંભળવાથી કે તેમને ઇષ્ટદેવ માનવાથી શુ' પ્રત્યેાજન છે ? અર્થાત્ ક ંઇપણુ નથી.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
ર
આત્માનંદ પ્રકાશ,
www
હવે એ દેવામાંથી કયા દેવને સાચા માનવા તેના વિચાર તમારેજ કરવે જોઇએ કહ્યું છે કે—
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
'अमी गुणाथ दोषाच के सामस्त्येन भेजिरे ॥ जिनं तदितरं वाऽपि स्वयमेव विचिन्त्यताम् ॥
અથવા ત્યાગ, પાપકારાદ્ધિ પૂર્વે કહેલા ગુણુ તથા ક્રોધ, માન, માયા દ્વિષા ભેગાં થઇને કાને વિષે રહે છે ? જિનેશ્વર ભગવાનમાં કે બીજા દેવામાં ? તેના વિચાર પાતે પેાતાની મેળેજ કરવા,
આ વિષય સમયે હવે વિશેષ કડવાનુ· કાંઇ પ્રયેાજન નથી, માત્ર સાર એ છે કેસાંસારિક પદાર્થાંમાં જે આસકિત થાય છે તેનાથી તે મહાપુરૂષષ વિપરીત લક્ષણુવાળાજ હોય છે. તે દેશનું રવરૂપ છે, હવે શુરૂ સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે.
अथ गुरुलक्षणम्
`त्यक्तदाराः सदाचारा मुक्तभोगा जितेन्द्रियाः जायं गुरवो लोके सर्वभूताभयप्रदाः ॥ १ ॥ धर्मज्ञो धर्मकर्त्ता च धर्ममार्ग प्रवर्तकः || सत्वेभ्यो धर्मशास्त्रार्थदेशको गुरुरुच्यते ॥ २ ॥
અર્થ —સદાચારી, સ્ત્રી તથા ભાગના ત્યાગ કરનાર, જિતેન્દ્રિય તથા પ્રાણી માત્રને અભય આપનાર લેાકમાં "ગુરૂ ગણાય છે. તથા ધર્મ ના જાણકાર, ધર્મના કરનાર, ધર્મમાગ માં પ્રવર્તાવનાર, અને જીવાની આગળ ધર્મશાસ્ત્રનુ નિરૂ પણ કરનાર ગુરૂ કહેવાય છે. ર
આત્મહિત ઇચ્છનારે આવાજ ગુરૂની સેવા કરવી. આવા ગુરૂ હેાય તેજ સ• સાર સમુદ્રના પાર પામવા તથા પમાડવા સમર્થ થાય છે, નામમાત્ર કરીને કુળક્રમથી આવેલા કાઇ કાઇને ગુરૂ થતા નથી. વળી સ્વામાં તત્પર તે ઘેર ઘેર જોવામાં આવે છે. પણુ પાપકારી પ`ડિતા વિરલાજ હૈ ય છે, કહ્યુ` છે કેઃ—
वाङ्गमात्र साराः परमार्थशुन्या न दुर्लभाश्चित्रकथा मनुष्याः । ते दुर्लभा ये जगतो हिताय, धर्मे स्थिता धर्ममुदाहरति ॥ ३॥ અર્થ :-- —માત્ર ખેલવામાંજ સારા પણુ પરમાથ થી રહિત એવા ચિત્રકારી, વિયાએ કહેનારા મનુષ્યા દુલ ભ નથી. પશુ ધમ માં સ્થિર રહીને જગતના હિતને અર્થે ધર્મનુ' કથન કરનારા સત્પુરૂષા દુલ ભ છે. ૩
१ लोकतत्व निर्णय, २ कुमारपाळ प्रबंध.
For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પન્યાસજી શ્રી દાનવિજયજીનું ધર્મ વિષથભાષણ ૧૦ जीवोयं विमलस्वभावसुभगः सूर्योपलस्पर्द्धया ।
धत्ते संगवशादनकविकृति लुप्तात्मरूपस्थितिः ॥ यद्यामोति रवेरिवेह सुगुरोः सत्पादसेवाश्रयम् ।
तज्जातोर्जिततेजसैव कुरुते कर्मेन्धनं भस्मसात् ॥ ४ ॥ સદ્દગુરૂને સંબંધ કરવાનું પ્રજન એ છે કે સેબતની અસર થયા વિના
રહેતી નથી. સદગુરૂની સેબત કરવાની જરૂર
ભાવાર્થ-જીવ સૂર્યકાંત મણિના જે નિર્મળ અને સ્વભાવે સુંદર છે, પરંતુ પાંચવર્ણની સંગતથી જેમ સૂર્યકાંત મણિ નાના પ્રકારના સ્વરૂપ ધારણ કરે છે. તેની પેઠે જીવ પણ કર્મના સંબંધને લઈને નાના પ્રકારની ગતિને ધારણ કરે છે. તેથી પિતાના શુદ્ધ ચિદાનંદ સ્વરૂપની સ્થિતિને લેપ કરે છે. પરંતુ સૂર્યને સંબંધ થતાં સૂર્યકાંત મણિ જેમ ઉત્કટ તેજવાળ થઈને સંબંધમાં આવેલી વસ્તુએને બાળી ભસ્મ કરી સ્વરૂપને પ્રકાશે છે, તેવી રીતે સુગુરૂના શરણનો આશ્રય પ્રાપ્ત થવાથી જીવપણ સંબંધિત કર્મોને નાશ કરીને પિતાના સ્વરૂપને પ્રકાશિત કરે છે. હવે ધર્મનું સ્વરૂપ કહેવામાં આવે છે.
અથ ધર્મનું *धम्म जणो विमग्गइ । मग्गंतो विअनयाणइ विसेसं ॥
धम्मो जिणेहिं भणिओ । जत्थ दया सव्वजीघेसु ॥१॥ અર્થ–માણસ ધર્મની શોધ કરે છે. શોધ કરતાં છતાં પણ, વિશેષ કરીને નેશ્વર ભગવાને કથન કરેલે, કે જેમાં સર્વ જીવને વિષે દયા રાખવાનું કથન કરેલ છે તે ધર્મને જાણતા નથી. ૧ વળી તે ધર્મ કે છે તે કહે છે –
तिनि सया तेसहा । दसण भेया परुप्पर विरुद्धा ॥
नय दूसंति अहिंसं । तं गिह जत्थ सा सयला ॥२॥ અર્થ–પરસ્પર વિરોધી ત્રણસને ત્રેસઠ મતવાળા, જેમાં સર્વ જીવેની
દયા રહી છે એવા અહિંસા ધર્મને ગ્રહણ કરે છે. પરંતુ દૂસર્વમતવાળા અષણ દેતા નથી. ૨ હિંસા ધર્મને
માને છે.
ઈલા પ ઘર્ષ ક છે તે પરીક્ષા કરી અંગીકાર કરે કહ્યું છે કે, * કુમારપાત્ર પ્રવંગ. ૧ આનું સ્વરૂપ સૂત્રકૃતાંગથી જેવું.
For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માન પ્રકાર
'लखैति सुंदरंतिअ सव्वो घोसेइ अप्पणो पाणियं ।।
कणएणव्व घितव्वं । मुंदरं परिखियं काउं ॥ ३ ॥ અર્થ–સર્વ મતવાળાએ પિતપોતાના ધર્મને શ્રેષ્ઠ છે, સારે છે, એમ કહે
છે. પરંતુ સુવર્ણ માફક પરીક્ષા કરીને સારે હોય તેજ પરીક્ષા કરી ધમ ગ્રહણ કરે. ૩. અગીકાર કર.
સુવર્ણની પેઠે ધર્મની પરીક્ષા કેવી રીતે કરવી તે બતાવે છે – यथा चतुर्भिः कनक परीक्ष्यते । निघर्षणच्छेदनतापताडनैः ॥ तथैव धर्मो विदुषा परीक्ष्यते श्रुतेन शीलेन तपोदयागुणैः ॥ ४॥
અથ–જગતમાં ધર્મ એવા શબ્દો તે બહુ સંભળાય છે પણ જેમ સુવર્ણની પરીક્ષા કરવામાં આવે છે તેમ પરીક્ષા કરવી. જેમ સુવર્ણને કટી ઉપર ઘસીને, કાનસ મુકીને, તપાવીને તથા ખખડાવીને ચાર પ્રકારે પરીક્ષા કરવામાં આવે છે, તેમ ધર્મની શાસન, શીલથી, તપથી અને દયાથી પરીક્ષા કરી ગ્રહણ કર.
દેવ, ગુરૂ અને ધર્મનું સ્વરૂપ કિચિંતુ માત્ર કહેવાનું પ્રયોજન એ છે કે જેના ઉપર વિશ્વાસ કરે છે તેનું સ્વરૂપ, તેના ગુણ તથા વર્તન તરફ અવશ્ય ખ્યાલ કરવાની જરૂર છે. ખ્યાલ કરતાં તે ઉત્તમ છે એમ લાગે છે તે વસ્તુ તરફ આપણું વલણ થાય છે અને તેના વચન ઉપર વિશ્વાસ રાખી શકાય છે. વિશ્વાસ રાખી મહા પુરૂષોના કથનાનુસાર તે માર્ગને અંગીકાર કરવાથી આપણું શ્રેય અવશ્ય થાય છે. એટલાજ માટે ધર્મના મુખ્ય પ્રવર્તકે પરમ દેવના સ્વરૂપથી ઓળખાય છે. અને તેમના કથાનાનુસાર વરૂપને જાણવાથી તેમના ધર્મતને બેધ થઈ શકે છે, તથા તે ઉપરથી બુદ્ધિમાન પુરૂષે ઘણું સારે વિચાર કરી શકે છે, જે કે અનેક પંથના અનેક ગ્રંથ અકેક પક્ષના આશયથી રચાએલા હેવાથી બુદ્ધિમાનેને સતેષ મળી શકો નથી, પણ સત્યરૂના મુખથી નિકળેલી નિષ્પક્ષપાત વણ શ્રોતાજનેના મનને ઘણોજ સંતેષ આપનારી થઈ શકે છે, એમ હું મારા ટુંકા અનુભવથી કહી શકું છું, પરંતુ તેવા મતવાળા પુરૂને વિશેષ પરિચય અને તેમના તરફનું શ્રવણ મનનાદિ અધિક થયા વિના એકમ તે અનુભવ થવે અતિ દુર્ઘટ સમજું છું, આટલું સામાન્ય માત્ર કહીને આ વિષયની સમાપ્તિ કરૂં છું. લં વિસ્તy,
અપૂર્ણ.
.१ कुमारपाल प्रबंध
For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કીર્તિથી શુ ધર્મ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે?
.
શ્રી ધ્યાચાર માટે શ્રીમાન ઉપાધ્યાયજી શ્રી વીરવિજયજી મહારાજના
વ્યાખાનાન્તર ગત ગવાએલ ગુહળી,
(શ્રી સુપાસજીન વંદીએ—એ ચાલ) શ્રી વીર વિજયગુરૂ રાયને, વંદન કરવાને કાજ; લલના! ચાલો જઈએ ઉપાશ્રયે, ચરણ નમીએ ભવિ આજ. લલના! છે શ્રી છે પાઠક પદ ધારક ભલા, પચવીશ ગુણે સંયુત; લલના! અંગ ઉપાંગ ત્રેવશ છે, ચરણ કમળ દ્રિક જીત. લલના
છે. શ્રી શ્રા ભાવનગરમાં પધારીયા, ગણદાન વિજય છે સાથ લલના આદિ મુનિયુત સેહતા, જે છે શિવ મારગને સંગાથ લલના! શ્રી દેશના અમૃત રસ સમી,વરસે જયું મેઘ અસાડી લલના સૂકત જિનાગમ સિંચતા, અજ્ઞાન તિમિર દે. નસાડી. લલના? | શ્રી જીવ અજીવ આદિ તત્વના, ભાવ જણાવે જે સાચ; લલના! નય અરૂ ભંગ નિક્ષેપથી, પ્રમાણુ ઉપેત જસ વાચ. લલના | શ્રી જેથી વિષમતા વિષમ સમયતણી, હેશે નષ્ટ અને જાશે બ્રાતિ લલના! સદ્દગુરૂ વાણીના શ્રવણથી, થાશે આનંદ અને વળી શાન્તિ, લલના! શ્રી છે ધન્ય દિવસ આજ માહરે, ગુરૂ દર્શથી દૂરિતનું ચૂર્ણ લલના ! શ્રી આમાનદ સમાજના, ઈચ્છિત સકલ થયાં પૂર્ણ. લલના | શ્રી !
(જિજ્ઞાસુ ઉમેદવાર)
कीर्तिविषयेऽपि धर्मः કીર્તિથી શું ધર્મ પ્રાપ્તિ થઈ શકે છે? લેખક-મુનિ મણિવિજ્યજી, મુ. લુણાવાડા,
(પુષ્પ ૧૧ મું.) કીર્તિ–ઉત્તમ કીર્તિ એટલે યશ, જેમકે કોઈ માણસ યશગાન કરે, એટલે ગુણનું કીર્તન કરે, તેનું શ્રવણ કરવું, તે કીર્તિ કહેવાય છે.
જે માણસ કીર્તિને માટે દાન કરે છે તે સ્વ૫ ફળને આપનારૂ છે. કીર્તિદાન ઈહલેકને વિષે કેવલ કિર્તિજ આપે છે અને જે અનુકંપા સહિત કીર્તિદાન કરેલું હેય તે સ્વલ્પ ભેગાદિકને આપે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
જેમકે વિક્રમરાજા તથા ભેજરાજયે આપેલું કર્તિદાન મુકિતના હેતુભૂત થયું નહિ. વિકમ તથા ભેજરાજાયે અતુલ્યદાન કિર્તિને વિષે આપેલું છે, તેને કુમારપાલ પ્રબંધ તથા વિકમચરિત્ર તથા પંચડ કથા તેમજ ઉપદેશ તરંગિણીને વિષે વિસ્તારથી શાસ્ત્રકારે વર્ણવેલ છે.
એવી રીતે કાર્નિંજય દાન અપુન્યને હેતુભૂત છે તે પણ કઈ કઈ જીવેને આભીરેના પેઠે ધર્મના હેતુભૂત થાય છે.
दृष्टांतो यथा.
પ્રાંત નામના ગામને વિશે એકદા પ્રસ્તાવે સાધુઓ ગયા. તે સમયે તેમને પાસે આભીરે નિરંતર ધર્મ શ્રવણ કરવા લાગ્યા. વ્યાખ્યાનમાં સાધુઓએ દેવલેકનું વર્ણન કર્યું, તેથી આભીરે કહેવા લાગ્યા કે, દેવલેકના સુખ કેવી રીતે મળી શકે? ત્યારે સાધુઓએ કહ્યું કે ધમકરણ કરવાથી, તેથી આભીરે પણ દેવક મેળવવાની ઈચ્છાથી ધર્મ કરવા લાગ્યા. અન્યદા પ્રસ્તાવે દ્વારિકા નગરીને સમાન રિદ્ધિવાળા નગરને વિષે ઇંદ્રમહત્સવ હેવાથી કાર્ય પ્રસંગે ગયા. ત્યાં નગરના નર નારીને વિવિધ પ્રકારના વસ્ત્રાભૂષણથી સુશોભિત થઈ ક્રીડા કરતા દેખી, આભીર અરસપરસ વિચાર કરવા લાગ્યા કે સાધુઓએ જે દેવલેકનું વર્ણન કર્યું, તે દેવક આજ છે.
ત્યારબાદ પિતાના નગરને વિષે આવો સાધુઓને કહેવા લાગ્યા કે, આપે જે દેવકનું વર્ણન કર્યું તે અમેએ પ્રત્યક્ષ નજરેનજર દી.
ત્યારે સાધુઓ કહેવા લાગ્યા કે, તે દેવક નથી. દેવલોકને વિષે તે તમે એ દેખ્યું તેના કરતાં અનંતગણું સુખ છે. આ દેહથી દેવલેક જઈ શકાય નહિ.
તે સાંભળી આભીરએ ઉત્તમ પ્રકારની કીર્તિ મેળવવા તથા દેવકના સ્વરૂપને અંગીકાર કરવાની ઈચ્છાથો વિસ્મય પામી સ્વર્ગ તથા અપવ આપવાવાળું વ્રત અંગીકાર કર્યું.
આવી રીતે કીર્તિની અભિલાષા માટે પણ કરેલો ધર્મ ફળદાયક થયે તે જે પ્રાણી કીર્તિની ઈચ્છાને છેડી ધર્મ કરણી કરે તે ઉત્તમ ગતિ પામે તેને વિષે આશ્ચર્ય નથી.
इति कीर्ति विषये आनीर संबंध संपूर्ण.
For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમાચિત સેવા.
સમયચત સેવા.
Case
RARA
જે અનેક કન્ય માર્ગ માનવજાતિને માટે નિર્માણુ થયેલા છે અને જે તેની ઉન્નતિને માટે નિશ્ચય સાધનભૂત છે એ માર્ગો તે સુશાનુસાર બુદ્ધિને હૃદયમાં સ્થાન આપી શેાધવા જોઈએ અને એ રસ્તે પ્રયાણુ કરી ઇષ્ટ સ્થાનકે પહાંચવા પ્રયત્ન કરવામાં આવે તે જે શ્રેય લાંબા કાળે પ્રાપ્ત થવા નુ હોય છે તે અલ્પકાળમાં પ્રાપ્ત કરી શકાય. પ્રત્યેક વિચારક મનુષ્ય સુખને ચાહે છે એ તે નિર્વિવાદ છે; પરંતુ એ સુખને પ્રાપ્ત કરવાના માર્ગમાં પાતેજ પ્રતિકૂળ સ્થિતિમા ઉત્પન્ન કરેલી હાય છે, જેથી એ સુખ તે દૂર રહ્યું પરંતુ વમાન સ્થિ તિની સપાટીપરથી પણ ઉતરી જાય છે, પ્રત્યેક પળે કોઈ પણ વ્યક્તિ-ગમે તેવા દુઃખસાગરમાં ડૂમતી પેતાને માનતી હોય છતાં તેને માટે સુખ પ્રાપ્તિના સાધને તૈયારજ છે; પરંતુ તેના સૂક્ષ્મ સ્વરૂપમાં વિચાર કરી અનુકૂળ પ્રસગામાં ચેાજવામાં આવે તેજ તે કાંઇ પણ ફળ ઉત્પન્ન કરાવી આપે છે, અન્યયા પ્રાપ્ત સયાગા અને સાધના નિષ્ફળ નિવડતાં આવેલી માજી હારી જાય છે, જેથી એ મનુષ્યની ઉ તિ નહીં થતાં અવનતિ રચાય છે, અને એ દ્વારા તે પાવ જીવન ગાળે છે.
૧૭
AAA
મનુષ્યના આચારા તેના વિચારા ઉપર મુખ્યત્વે કરીને આધાર રાખે છે, આમ હાઇ વિચારની સદેોષતા કે નિર્દોષતા ઉપર આચારની ચે!ગ્યતા લટકી રહેલી છે. વિચારક મનુષ્ય જે કર્ત્તત્ર્યક્ષેત્ર પેાતાને માટે આ જન્મમાં નિર્માણ કરેલુ હુંય તેટલા દૃષ્ટિમિદ્રુમાં તે કન્યની વિચારણા-ઉહાપેાહ કરી ચોક્કસ પ્રકારના સિદ્ધાંત ઉપર આવવું' જોઈએ, અને પછીથી તે કત્ત વ્યક્ષેત્રમાં મુકવુ જોઈએ. આખ કરવાસ્તુ' ખાસ કારણ એ છે કે પાતાની આત્મશક્તિ તપાસી તે પ્રમાણે કત્ત બ્યાની મર્યાદા કરવી જોઈએ. એ શક્તિ ઉપરાંત કરવામાં આવે તે નિરાશા અને ખેદ ઉ ત્પન્ન થઇ પ્રતિકૂળ સ’ચોગાને અવકાશ મળે છે, અને સ્વશક્તિથી ન્યૂન મર્યાદામાં જ રહેવાય તે ફળની અપૂર્ણતા રહે છે, આથી વિચારો એ આચારનુ અન‘તર-ઘણું જ નજીકનું કારણ છે, અને તે સત્સ`ગ, ઉત્તમ વાતાવરણવાળું ક્ષેત્ર અને ધર્મ વિ ષયક પુસ્તકા વિગેરેદ્વારા ઉત્પન્ન થવા ચેગ્ય છે.
For Private And Personal Use Only
અત્ર પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થવા ચૈાગ્ય છે કે કત વ્ય ક્ષેત્ર મનુષ્ય માટે કેટલું છે? આને ઉત્તર સત્શાસ્ત્ર આપતાં કહે છે કે મનુષ્યને માટે અસભ્ય કયે રહેલાં છે. પેાતપેાતાની શ્રદ્ધા, સ્થિતિ, સંયેાગે અને સાનુકૂળતા તપાસી જેટલા ખની શકે તેટલા ગ્રહણકરવા અને તેને દરરોજ “ચા સ્વરૂપમાં મૂકતા જવા એ તેની આવસ્યક ફરજ છે; પ્રતિકૂળ પ્રસ`ગેા-વિતા સામે તૈયારજ છે છતાં આરસેલી ૫રિસ્થિતિને વચ્ચેથી વ્રુટિત કરી દેવી અથવા ઓછા વેગવાળી કરવી એ કાઇ પણ રીતે ઉચિત નથી,છેવટ મેાક્ષની પ્રાપ્તિ પર્યંત એ કન્યાની શ્રેણી વિસ્તૃત કરવાની
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૮
આત્માનંદે પ્રકાશ
છે, આથીજ શ્રી જિનેશ્વરે અસ`ખ્ય ચેાગે નિવેદન કરેલાં છે તેના જો સૂક્ષ્મ દૃષ્ટિ. એ વિચાર કરવામાં આવે તે-જે મનુષ્યને સર્વજ્ઞ શાસન જોઇ તત્ત્વનું પરિણમન થયેલું હાય છે અને તેથી મુતિની અભિલાષા હૃદયમાં જાગૃત હોય છે-તે એક ક્ષણ માત્ર પણ એક વ્યથી વિરકત થાય નહિ, પરંતુ એ કતવ્યનુ આનંદથી પાલન કરી તે ક્ષેત્રનુ પ્રમાણ નિત્ય વધારશ્તા જાય.
અનેક
બ્યા અનેક દૃષ્ટિએ વિચારી શકાય છે અને તેને આચારમાં પણ અનેક પ્રકારે મૂકી શકાય છે. અનેક તાન્યાના સમાવેશ એક કન્યમાં પણ થઈ શકે છે. એવા અનેક કન્યા પૈકી ‘સેવા ’ એ એવુન્ય છે કે તેને બરાબર વિચારી તેનું શુદ્ધ સ્વરૂપ પ્રાપ્ત કરી શકાય તે એ સેવા-એકજ કર્તવ્ય મનુષ્યને મુક્તિની સમીપ લાવી મૂકે, આ સેવામાં શુ` સ્વાર્થીના વિષમય અશે! સમાયેલા છે ? શુ કીર્તિની અભિલાષાના વેગ એ સેવામાં વહે છે? શું એ સેવા અભિમાનના ઉચ્ચ શિખર ઉપર દેખાય છે? અથવા એ સેવાને કર્તવ્યરૂપે આચારમાં મૂકનાર મનુ
સાધારણુ મનુષ્યેના જેવા પામર અને નિર્મળ હાય છે? નહું, નહિ, એ સેવા અને તેના અગાને યથાશકિત વિચારી તેના અમલ કઈ રીતે વિસ્તાર યામને જાય તેનાજ સાથ્યમાં તેનું દષ્ટિ બિ’દુહોય છે અને એ દ્રષ્ટિને હૃદયમાં સ્થાન આપી નાની નાની સેવાથી પેાતાનુ છત્રન આરભી પછીથી વિશ્વસેવામાં તેનુ પરિણમન કરે છે.
મનુષ્યના શરીર, મન, અને આત્મા પ્રાય: અન્ય નિમિત્તાને પ્રાપ્ત કરીને વિકાઆ પામે છે; જેમ જેમ પેાતાનુ' આત્મસમર્પણુ ખીજા સંચાગા તરફ થતુ જાય છે, તેમ તેમ એ મનુષ્ય સેવાના માર્ગમાં આગળ વધે છે. વડીલ જનેા તરફ પૂજ્ય શુદ્ધિ, સમેાવડીઆ તરફ સમાન ભાવ, ગુણીજને તર્ફે પક્ષપાત અને દુ:ખી જના તરફ અનુક’પા એ આ વિશ્વના પ્રાણીઓની સેવા છે. અધિકારી, અધિકાર અને પાત્રતા પ્રમાણે જુદી જુદી રીતે સેવા મજાવી આત્મધર્મની પુષ્ટિ કરવી, એ સેવાનું વાસ્તવિક રહસ્ય છે.
સેવા શબ્દના તલસ્પશી અર્થ ત્યાગ’ છે; જેમ જેમ આપણે આત્મસમર્પ છુ પ્રત્યેક વ્યકિતના સંબંધમાં બની શકે તેવી રીતે કરતા જઈએ તેમ તેમ તેમની વિશિષ્ટ પ્રકારે આપણે સેવા કરેલી છે એમ કહેવાય, એક કુટુંબના પોષણ માટે દ્રવ્ય ઉપાર્જન કરવુ' એ કાંઇ ત્યાગ નથી, પરંતુ કાઇ પરૢ પ્રકારના ઉપકારના મદેલા સિવાય માત્ર હિતવૃત્તિથીજ પ્રવૃત્તિ કરવી એજ વાસ્તવિક ત્યાગ છે-એજ ખ રેખરી સેવા છે.
સેવાના અનેક અંગામાં પિતૃજનસેવા અગ્રપદ ધરાવે છે. આ સેવામાં માતા પિતા અને વડીલેાના સમાવેશ થાય છે. સૈથી પ્રથમ માતા-પિતા પૂજય
For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમાચિત સેવા પણું–સેગ્યપણું ઉત્પન્ન થવાના નિમિત્તભૂત છે--સેવા એ શું છે તેનું પ્રાથમિક શિક્ષણ મળવાના તેઓ નિમિત્તભૂત છે–વ્યવહારમાં સૈથી પહેલા તેમની સેવા કરવાને વખત આવી પહોંચે છે. એએજ દુનિયામાં આ નવા આવેલા પ્રાળીને ગુરૂની પાસે અધ્યયન માટે મોકલે છે અને એ રીતે આડકતરી રીતે ગુરૂ સેવને પ્રસંગે પ્રાપ્ત કરાવી આપે છે. પિતાની આસપાસના કુટુંબની સેવામાંથી બીજા પ્રાણીઓની સેવા વિસ્તૃત થતી જાય છે એમ એક વિદ્વાન કહે છે તે એક ઉમદા પ્રકારનું સત્ય લેખી શકાશે. કોઈ પણ વજન સંબંધી કે મિત્રની શારીરિક માનસિક કે આર્થિક સ્થિતિ સારી ન હોય તેમને તે તે સ્થિતિમાંથી ઉતાર કરી તેમને ઉન્નત કરવા એ તેમની સેવાનું શું સાત્વિક સ્વરૂપ નથી?
ગુરૂસેવા સેવાનું દ્વિતીય અંગ છે. નિવાર્થપણે ધર્મોપદેશ દેનારા અને આધ્યાત્મિક અમૂલ્ય રહસ્ય સમજાવી આપણે ઉદ્ધાર કરનારા ગુરૂઓ વાસ્તવિક ગુરૂ પદને યોગ્ય છે. તેમની સેવા એ તેમના ઉપકારની એક પ્રકારની કદર છે. જુહગ એ પર વારંવાર મનન કરવા યોગ્ય એટલા માટે છે કે ગુરૂ સર્વ તોને હરતામલકરતુ બનાવે છે, જેથી તેમના પ્રસંગમાં આવનારા પ્રાણીઓ હું કોણ છું.? મારે શું કરવા ગ્ય છે? વિગેરે વિચારે છે અને તેમને નિદિષ્ટ માગે પકડે છે. આમ હોઈ આ ગુરૂ સેવાથી આત્મગુણને નિરંતર વિકાસ થતે જાય છે. કિયા પ્રતિક્રિયાના નિયમાનુસાર ગુરૂજને પણ ત્યાગ-સેવા ધર્મને અનુસરી પ્રાણીઓ ઉપર ઉપકારક વચન-પુષ્પોને વેરતા હોય છે. તેની સામે આપણે પણ ત્યાગ-ધર્મ સેવવાની તેટલી જ આવશ્યકતા ઉભી થાય છે. આ રીતે પરસ્પર ત્યાગઆત્મ સમર્પણ રૂપ સંબંધ આત્માના વિકાસ ક્રમમાં મળી જઈ અપૂર્વ રહસ્ય પ્રકટ કરાવે છે.
સેવાનું તૃતીય અંગ શાસેવા છે. શાસ્ત્રના-જ્ઞાનના સન્માનથી જ્ઞાનાવરણીય કર્મને ક્ષયપશમ થાય છે. તેમજ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતાં આત્મઘટમાં અદ્વિતીય સૂર્યને પ્રકાશ પડે છે. પુસ્તકને સારી રીતે સાચવવાં, પાનાં વારંવાર ઉથલાવવા, તેમજ જ્ઞાનના હરેક પ્રકારના સાધનેનું સન્માન કરવું એટલાથીજ શાસા સેવાની સમાપ્તિ થતી નથી, પરંતુ શાસ્ત્રાનુસાર વર્તન કરવા કટીબદ્ધ થવું અને પ્રતિદિન તેમાં પ્રયત્ન સેવ એ સેવાનું કાર્યફળ છે. સુરણ ની જેમ કષ, છેદ અને તાપાદિ પ્રગોવડે સશાસ્ત્રની પરીક્ષા પ્રથમપદે કરવી જોઇએ અને તેની નિર્દોષતા લકમાં લેવી જોઈએ, તે પછી તેની આજ્ઞા પ્રમાણે કર્તવ્ય ધર્મમાં તૈયાર થઈ સેવનું આ તૃતીય અગ પ્રાપ્ત કરવું જોઈએ, શુદ્ધ ધર્મોપદેશક અને શાસ્ત્ર સિવાય આત્માગૃતિનું કેઇ પણ પ્રબળ નિમિત્ત નથી આવાં કારણેથી શાસ્ત્રસેવા એ મનુષ્યને પશુ-અજ્ઞાનતામાંથી ઉદ્વરી મનુષ્યત્વ સ્થિર કરે છે અને તેની આત્મભૂમિકા રસાળ કરી આપે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ
સેવાના ચતુર્થ અંગ તરીકે સમાજસેવા અનુલક્ષાય છે. આ સેવાના અનેક દ્વારે છેશારૂપ ચક્ષુવડે તે સર્વ દ્વારે દેખાય છે. જમાનને અનુકૂળ શાસ્ત્રના નિયમથી અવિરૂદ્ધપણે સમાજને શું રૂતુ છે, સમાજ કઈ સ્થિતિમાં પતિત છે અથવા થશે, પતિત વર્ગને ઉદ્ધાર કયા ગુણકારી પ્રવડે કરી શકાય-આવા વિચારનું પરિશીલન સતત કરી મૈત્રીભાવનારૂપ શકિતવડે સમાજ સેવાના જીવનમાં દાખલ થાય છે. કલેશ, ખટપટ, અસૂયા વિગેરે તિરસ્કરણીય પરિસ્થિતિઓથી સમાજને દાસ થતે કેવી રીતે અટકે અને તે કર્તવ્યમૂઢ નહીં બનતાં પારમાર્થિક વૃદ્ધિમાં કેવી રીતે આગળ વધે તેને માટે તેમને સદા પ્રયાસ હોય છે. કેઈપણ પ્રસંગમાં અહિં કિતિ કે આભિમાનીકી લાલસાને અવકાશ હેત જ નથી. આવા પ્રયાસે બની શકે તેવી રીતે ઉપદેશદ્વારા, ગ્રંથદ્વારા, પત્રદ્વારા માસિક કે વર્તમાન પત્રદ્વારા પ્રવાહિત થાય છે અને સમાજને અજ્ઞાનાંધકારમાંથી ઢળી વિલક્ષણ અનુભવનું દર્શન કરાવી, સ્વરૂપનું ભાન કરાવે છે. કુટુંબસેવા, ગુરૂસેવા તેમજ શાસ્ત્રસેવાથી પછાત મનુષ્ય સમાજ સેવાને દા કરે છે તે ધૂમાડાના બાચકા જેવું છે. કમશઃ સેવાને હદયમાં સ્થાન આપી વસ્તુ સ્વરૂપને ઓળખી અભ્યાસવર્ડ સમાજ સેવાના શુભ પરિણામ-ફળને અનુભવે છે અને કર્તવ્ય સિદ્ધ થાય છે.
સેવા સેવા એ શબ્દનું અણું પ્રત્યેક પ્રસંગે થઈ રહ્યું છે. એવી સ્થિતિ પ્રાપ્ત થતાં આત્મસેવારૂપ પંચમ પરિસ્થિતિ અનુભવાય છે. સેવાના પૂર્વ અંગે તપાસતાં આ સેવાની પ્રાપ્તિ ઉપર મનુષ્ય સુખની સફળતાને આધાર છે. આ આત્મસેવા શ્રી પરમાત્માની ભકિતરૂપ છે. મનુષ્યને આત્મા માટે ભાગે ભાવુક દ્રવ્ય હોય છે તેને શ્રી પ્રભુની ભક્તિ અસર કરે છે. અને ભેદ દષ્ટિ દૂર થતાં સેવ્ય સેવક ભાવ દૂર કરાવી “જિનવર પૂજારે તે નિજ પૂજનારે એ વાક્યને યથાર્થ કરે છે. આ આત્મસેવા પ્રકટ થયા પછી સર્વ દષ્યમાં તે એક એવું અદ્દભુત તવ જુએ છે કે જે આત્માને કોઈને કોઈ જાગૃતિ સમર્પતું હૈય! શુભ કે અશુભ, સુગંધિ કે દુર્ગ. ધમય, શુધ કે અશુધ સર્વ વસ્તુમાં આત્મ સેવાના અધિકારી આત્માને વિલક્ષણ તત્વ અવાધાય છે, અને તે એક એવી વિચિત્ર કળા સંપાદન કરે છે કે જેથી આ - સ્વતંત્રતાવડે તેની મનન શકિત બલવતી બને છે. અને પામર મનુષ્યની માફક ક્ષણિક આવેગેને વશ કદાપિ થતા નથી. વસ્તુસ્થિતિ સમજતાં હૈષના ત દૂર થઈ અંતરાત્માપણું પ્રાપ્ત કરે છે આ સેવાના ગાઢ સંસ્કારને પરિચય આત્મામાં ૌર્ય ગુણને ટકાવી રાખે છે.
લેવામ: પરમ યોનિનામાથાપા એ શું સૂચવે છે? તે સેવાધર્મની પ્રાપ્તિની કઠિનતા સૂચવે છે, જે આત્માઓ ભકિતપરાયણ બન્યા હોય છે તેવા આત્માઓમાં જેવા પ્રકારની નમ્રતા, વિનય અને આજ્ઞાંકિતપણું વિગેરે ગુણેનું
૧ પાસેના સગાનુસાર પરિણમન થતું.
For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
સમાચિત સેવા.
૨૧
પ્રાકટ્ય હોય છે તેવું યોગસાધનામાં તસર થયેલા ગીઓને પણ અપ્રાપ્ત હોય છે. કેમકે તેઓ ભક્તિના રહસ્યને અનુભવ કરતા હોતા નથી માત્ર પ્રાણાયામાદિની કણક્રિયા કરતા હોય છે. ત્યાગ કરે-આત્મ સમર્પણ કરવું એ કાંઈ સહેલું કાર્ય નથી. તેથી ભતૃહરિએ ઠીક જ કહ્યું છે કે
स्वार्थो यस्य परायमेव स पुमानेकः सतामग्रणीः આમ હોઈ સ્વાર્થ ત્યાગ અથવા પરહિતચિંતા એ સેવા છે આ નિર્ણયાત્મક સિદ્ધાંત છે. તેમાં પણ સમયને અનુસરી, પ્રસંગનેસંભાળી, યોગેને સાચવી કાર્ય કરવામાં આવે તેજ ઈષ્ટ ફળ સંપાદન કરી શકાય છે. સમય વગરની સેવા એ અંધ ઉપાસના છે. સ્વાશ્રય અને નીતિથી આ સેવા જીવન વ્યતીત કરવું એ સરલ માર્ગ છે વારંવાર ગંભીર તનું ચિંતવન કરવું, પ્રત્યેક શુભવિચારને આચારમાં મૂકવા, ઉદાર ચરિત મનુષ્યને સમાગમ કરે અને કથાનુગના ઊત્તમચરિત્રનું વાંચન એ સર્વ માર્ગે સેવાના હૃદયંગમ તને ઠીક ઠીક પુષ્ટિ આપે છે. સેવાને પ્રધાન ઉદેશ હદયમાં રસ પૂરી આત્માનું અખંડ જીવન બનાવાને છે.
મનુષ્યનું સર્વોત્તમહિત આત્મબળ ઉપર સંપૂર્ણ શ્રદ્ધાવાળા થવાથી જેવું સધાય છે તેવું કશાથી સધાતુ નથીપિતાનું સઘળું કામ કરવા અને પિતાની સઘળી જરૂરીઆતે પૂરી પાડવા સર્વ પ્રકારે સમર્થ એવી એક સત્તા મનુષ્યના પિતાનામાં જ રહેલી છે. એ જાણવાથીજ મનુષ્યનું મોટામાં મોટું કલ્યાણ થાય છે. સેવાથી મીઠા મેવા મળે છે એ પ્રચલિત વાકય અક્ષરશ: સત્ય છે.
સેવાનું સ્વરૂપ-જેમણે અખંડપણે સેવા બજાવી સ્વઅર્થ–પરમાર્થના પ્રાપ્તિ કરી છે તેવી કૃતકૃત્ય થયેલી વ્યકિતઓની તુલના-સેવાના અભંગ દ્વાર ખુલ્લા કરે છે અને કંઈક નવીન પ્રકાશ પાડે છે, જગમાં રહેલા પ્રત્યેક પદાર્થને શુદ્ધ સ્વરૂપમાં જાણવું એ તેની ખરેખરી સેવા છે.
આ પ્રસંગે સ્મરણ કરવાની જરૂર જણાય છે કે સેવાધર્મનું અદ્વિતીયપણે પાલન કરનાર ધર્મ પ્રચારક વ્યકિતઓના કાર્ય તરફ ઉહાપોહ કરતાં પ્રેફેસર આનંદશંકર બાપુભાઈ ધવજેવા વિદ્વાન પુરૂષ વસંત પુસ્તક ૧૩ ના અંક ૫ માં લખે છે કે “બોધિસત્વનું જીવન અર્ણન કરતાં વિશેષ પૃહણીય અને વંદનીય છે? વિશિષ્ટ પ્રકારના અનુભવને અભાવથી આમ લખવામાં એમના જેવા વિદ્વાન ભુડો એમાં નવાઈ નથી. અહંન મહાવીરે મેઘ કુમારાદિ રાજકુમારોને, ગતમાદિ અયતીથીઓને, તેમજ ચંડશિક સર્ષ આદિ અનેક વ્યક્તિઓને આ સંસાર સમુદ્રથી તારી ચિરકાળ પર્યત ઉદ્ધરેલા છે. એમની કલ્યાણ-ભાવના એમના જન્મ પૂર્વેના ત્રીજા ભવમાં ઉદ્દભવી હતી જે ફુલીફાલીને તીર્થ‘કરના જન્મમાં વૃક્ષરૂપે પ્રાદુર્ભત ૧ બૌદ્ધ ધર્મના પ્રચારક સાત્વિક પુરૂષ.
For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૨૨
આત્માનંદ પ્રકાશ,
થઈ હતી. ખાસ કરીને તીર્થંકર નામ કમનો સ્વભાવજ એવો છે કે પ્રાણીઓને ઊપદેશ આપી આ સંસાર સમુદ્રથી તારવા અને એ દ્વારા એ કમની નિર્જર કરવી આમ હેઈ બુદ્ધ અને અહંન વચ્ચે ઉભય ની સેવાભાવનાના અનેક પ્રસંગે છે જે એમના ચરિત્રે અચ્છી સમીક્ષા આપી શકે છે. તેથી બોધિસત્વની કલ્યાણ ભાવના અહંન કરતાં સવિશેષ હતી એ નિર્ણય ચોક્કસ અનુભવ પછીજ મૂકવે વાસ્તવિક હોય છે.
સેવાનું સત્ય સ્વરૂપ સમજાતાં વૃત્તિઓ વિશાળ બને છે અને શ્રીયુત Wesley કહે છે તેમ,
Do all the good you can as long as ever you can સર્વ પ્રાણીઓ તરફ તેમના હિતમાં ગુરુષ્ટિ દેરાય છે. આથી હરેક પ્રકારે સ્વાર્થધતા દૂર કરી વિશ્વના વિશાળ તરવાનું સૂક્ષમ અવલોકન કરી યથાશક્તિ લોકકલ્યાણ ભાવનામાં અનુક્રમે પરાયણ બની ભક્તિ અથવા સેવાના અવિચળ સ્વરૂપને પ્રાપ્ત કરવા સતત અભિલાષા સેવવી એ આ ઉકિત પ્રસંગે સૂચવી અન્ન વિરમવામાં આવે છે.
શા ફતેયર ઝવેરભાઈ,
ભાવનગર
आत्मजागृति उपदेश पद-अनुवाद.
(હારગીત) જલબિંદુઓ ઝરતાં ય કરપુટ થકી તું જાણજે, આયુષ્ય તેમ ક્ષણે ક્ષણે ઓછું થતું અવલોકજે; કાળના વિજ્ઞાપકે એમ સૂચવે ઘટિકા રે, તું જાગ સાવધ થઈ હવે હે મુગ્ધ શા માટે સૂવે? શું હાય રણ ચકવર્તી મૃત્યુના હિસાબમાં, ચાલતા નરેંદ્ર ચંદ્ર મુનીંદ્ર કાળ પ્રવાહમાં; ભમતાં ભદધિ બેસી લે પ્રભુ ભક્તિ નાવ વિષે હવે, તું જાગ સાવધ થ હવે હે મુગ્ધ! શા માટે સૂવે? ઢીલ શાની! ભાઈ ભવ પાર જલદી પામવા, ચૈતન્ય મૂર્તિ દેવમાં અધ્યાત્મ રંગ જમાવવા ધ્યાનધર આનંદઘન નિર્મલ નિરંજન જે કરે, તું જાગ સાવધ થઈ હવે હે મુગ્ધ! શા માટે સૂવે?
guccess.
For Private And Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
પાર્વજીન રતવન અને વર્તમાન સમાચાર,
રહ
શ્રી પાર્શ્વનીન ન જાવના /
સ્તવન
ગ–(થઈ પ્રેમ વશ પાતળીયા ) પ્રતિમા પારસ પર વારી (૨) ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે....પ્રતિમા ટેક મૂર્તિ દેખી નિર્દોષ તમારી નયને સફળ થઈ મારી (૨) અદભુત શુભ ગુણની કયારી [૨] ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે...પ્રતિમા ૨ પદ્માશન મુદ્રા મેં નિહાળી શાન્ત સુધારસ ભારી [૨] શું શેભે મન હરનારી [૨] ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે....પ્રતિમા ૨ ઉપગારી પ્રભુ પાર્શ્વજીનેશ્વર રાખે લાજ એ મહારી (૨) આવ્યો છું શરણ તમારી [૨] ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે....... પ્રતિમા ૩ ભ્રમણતા મૂજ ભવની નિવારી દઈ દયાળુ આલી (૨) અજ્ઞાન તિમિર દે તાલી [૨] ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે ..પ્રતિમા ૪ જન પ્રતિમાં જીવર સમ માની ભકિત ભાવે શુભ કરવી (૨) વરમાળા મુક્તિની વરવી (૨) ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી રે...પ્રતિમા ૫ ધન્ય ભાગ્ય મુજ સફળ દેહી રે સફળ સેવક જીંદગાની [ 2 ] આતમ લક્ષ્મી મન માની (૨) ભવ દુઃખહર સુખ કરનારી પ્રતિમા ૬
વર્તમાન સમાચાર. ડોકટ૨ નાનાલાલ મગનલાલનું ભાવનગરમાં આગમન,
વિલાયત જઈ ચાર વર્ષ અથાગ મહેનત કરી I. M. S. ની ઉંચી ડાકટરી પરિક્ષા પસાર કરી પિતાના વતન ભાવનગરમાં ગયા માસમાં મી. નાનાલાલ આવ્યા હતા. તેઓના માનમાં તેઓના મિત્ર તરફથી એક ચા પાર્ટીને મેળાવડે આ સભાના આત્માનંદ ભવનવાળા મકાનમાં કરવિામાં આવ્યું હતું. તેઓએ તે વખતે વીરાયતની કેટલીક હકીકત સાથે ત્યાં જનાર પોતાને ધર્મ સાચવવા ધારે તે સાચવી શકે તેવું છે વગેરે બીના જણાવી હતી. મી. કુંવરજીભાઈ અણુંજી એપણું મી. નાનાલાલના વખાણ કરવા સાથે પ્રદેશગમત એ શાસ્ત્ર વિરૂદ્ધ નધી પણ તેની જરૂરીયાત છે એમ સિદ્ધ કરી આપ્યું હતું. પ્રદેશગમનની બાબતમાં જુના અને આગ્રહી વિચારનાં, માણસાના વિચારો હવે બદલાતા જાય છે તે જાણી ખુશી થવા જેવું છે. જયારે આચડી માણસે સમજીને પોતાનો આગ્રહ નહીં છોડે તે છેવટે જમાનો તેઓના તે વિચારેને સુધરાવશે ફેરફાર કરાવશેજ,
મુનિ ઉપદેશથી થતા લાભે. ઇડર જીલ્લામાં આવેલા જિનાલયોમાં ચક્ષુઓની ખામી ઘણી જોવામાં આવતી હતી, જે નાબુદ કરવા મુનિરાજશ્રી હંસવિજયજી મહારાજે શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીને લખી જણાવતા કમીટીએ
For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
આત્માનંદ પ્રકાશ,
૫૧)
એક હજાર રૂપિયાના ચક્ષુ તે જિલ્લાના દેરાસરમાં ચડાવવા માણસો મોકલ્યા, જે ઇડર જીલ્લામાં પાંચ તપગચ્છ અને એક ખરતર ગચ્છના મળી છ દેરાસરોમાં ચડાવ્યા અને આજુબાજુના ગામમાં પણ કામ શરૂ થયું છે. તેવી જ રીતે મુંબઈના સંઘને મુનિરાજશ્રી વલ્લભવિજયજી દ્વારા ડુંગર પર વગેરે ગામના દેરાસર માટે ખબર આપતાં રતલામ ડુંગરસીભાઈ ઉપર ચક્ષુ મેકલવામાં આવ્યાં જેમાંથી સાગવાડા વગેરે સાત ગામેમાં ચડાવવામાં આવ્યા છે. | મુનિ મહારાજાઓના વિહારથી જ્ઞાનોપદેશના લાભ સાથે જિનાલયની સ્થિતિનું પણ કાંઈ ભાન થાય છે. તેવા મારવાડ વગેરેમાં અનેક સ્થળે દેરાસરો જીર્ણ સ્થિતિ, અપૂજ સ્થિતિ અને અવ્યવસ્થા માં છે. નવા દેરાસરો કરાવવામાં જે પુણ્ય હાંસલ છે તે કરતાં દ્ધારમાં ઓછું પુણ્ય નથી જેથી હાલમાં તે પ્રવૃત્તિની વિશેષ જરૂર છે.
(મળેલું.) શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલય-મુંબઈને મદદ, અગાઉ ભરાયેલા
રૂ. ૬૪૨૭) એક સદગૃહસ્થ શેઠ છગનલાલ અમરશી
રૂા. ૫૧) શેઠે લાલચંદ ખુશાલચંદ
રૂા. ૫૧) શેઠ શેભાગચંદકપુરચંદ
૫૧) શિઠ ઓતમચંદ હીરજી શેઠ નરોતમદાસ જગજીવને
૧૧) શેઠ મોતીચંદદેવચંદ
૧૫૧) શેઠ ગુલાબચંદ મેતીચંદ દમણીયા સોલીસીટર
૨૦૧) શેઠ જીવણચંદ લલુભાઈની કુ.
૨૦૧૧) શેઠ લલુભાઈ નથુચંદ ઝવેરી મણીલાલ સૂરજમલની કુ.
૫૧) શેઠ શવચંદ કારાભાઈ , કેશવજી માણેકચંદ , પ્રેમજી નાગરદાસ
૫૧) , રામચંદ હરગોવિંદ
રૂા. ૫૧ ,, પ્રેમચંદ મગનચંદ
રૂા. ૫ કુલ રૂ. ૭૬૯૩).
૫૧)
૫૧) ૫૧
ગ્રંથાવલોકન.
તેત્ર રત્નાકર ભાગ ૨ જે. આ ગ્રંથ શ્રીમદ્દ યશોવિજયજી જૈન પાઠશાળા–મહેસાણું તરફથી અમને ભેટ મળેલ છે. જુદાં જુદાં રસિક-અધ્યાત્મિક સ્તોત્રને તેમાં સંગ્રહ કરેલો છે. તેમાં કેટલાક તો ચમત્કારિક અને વાંચકને આલ્હાદ ઉત્પન્ન કરે તેવા છે સંસ્કૃતના શરૂઆતના અભ્યાસી મુનિ મહારાજા વગેરેને ખાસ ઉપયોગી છે. છાપ પણ ઘણી ઉત્તમ છે, ખરીદનારને માત્ર સસ્તી કિંમતે ૯ આનામાં આપવીમાં આવે છે. અમો તેઓના આ કાર્યની અભિવૃદ્ધિ ઇચ્છીએ છીયે.
For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક ફંડનો ત્રીજો વાર્ષિક રીપોર્ટ,
માંસાહારના નિષેધ સંબંધી સાહીત્ય દ્વારા એ અથવા બીજી રીતે ઉપદેશ આપવાને મુંબઈમાં છેલ્લાં ત્રણ ચાર વષ થી શ્રી જીવદયા જ્ઞાન પ્રસારક ફંડ નામની એક સંસ્થા ઝવેરી લલ્લુભાઈ ગુ. લાબચંદે ઉલાડી છે. આ સંસ્થાના ઉદેશ હિંદુસ્તાનમાં પ્રતિ વર્ષે અસંખ્ય નિર્દોષ મુંગા પ્રાણીયાની કતલ થાય છે. તેઓને બચાવવા, તેમની સંખ્યામાં ઘટાડો થવા ન પામે તેવા પ્રયત્નો કરવાનો છે. આ પવિત્ર હિંદ ભૂમીમાં પ્રતિ વર્ષે અસંખ્ય નિદૉષ છવાની કતલ થાય છે તેનો અટકાવ કરવા દયાળુ ધર્મામા પુરુષો જુદી જુદી રીતે પ્રયત્ન કરતા આવ્યા છે અને કરે છે, છતાં પૈસાના વ્યયના પ્રમાણુમાં તેને જોઈએ તેટલો થઈ અટકાવ થઈ શક્યો નથી એનો વિચાર કરીને આ સંસ્થાએ જુદી જ રીતે કામ કરવાનું હાથ ધર્યું છે.
| માંસાહારથી થતા ગેરફાયદા, ખર્ચ અને તન્દુરસ્તોના સંબંધની માહીતી સાથે ફળાહારથી થતા ફાયદા, ખર્ચ અને તંદુરસ્તી વિષે ધ્યાન આપવામાં ન આવે અને તેમના હૃદયમાં બરાબર કસાવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી જીવહિંસાને અટકાવ થી ધણો મુશ્કેલ છે. જેઓ થોડી ઘણી ફળવણી પામેલા છે તેઓતા પુસ્તક કે હેન્ડબીલ અથવા ભાષા દ્વારા જીવહિંસાથી થતા ફાયદાગેરફાયદા સમજી શકે, જેના પરિશ્રમે કેટલેક અંશે નિર્દોષ છવાની કતલ થતી અટકે, પરંતુ જેઓ તદ્દન અજ્ઞાની અને વહેમી છે અને જેમના હાથે ખેરાક અને દેવીના ભાગના નિમિતે પ્રતિ વર્ષે અસંખ્ય જીને કચરઘાણ કાઢવામાં આવે છે તેઓને સમજાવવા ધણુ મુશ્કેલ છે, તો પણુ તેઓ દ્વારા થતી જીવહિંસાને અટકાવ કરવો ધણા સહેલા છે. માંસાહારી દેશનાજ કેાના વર્ગમાં માંસાહારથી થતા ગેરલાભને ચાપડી, ચોપાનીયામાં અને હેન્ડબીલમાં છપાવી વહેંચવામાં આવે છે જે ઘણું મહત્વનું કાર્ય છે. આ સંસ્થા જે ઉત્સાહથી કામ કરે છે તેવાજ ઉત્સાહથી કામ લે તે માંગ્રાહારને અટકાવ થવા પામે, જેના પરિણામે આ દેશની આર્થીક સ્થીતિમાં પણ સુધારો થાય, કારણ કે આ દેશને મુખ્ય આધાર ખેતીવાડી પર છે. આ મંડળના પ્રયાસથી રજવાડામાં પણ થતી હિંસાઓ બંધ થઈ છે.
આ કુંડમાં આ રીપેટ વાળા (ત્રીજા] વર્ષમાં રૂા. ૯૪૬ ૮-૧૭-૮ ની ઉપજ થયેલી છે જયારે ખર્ચ રૂા. ૭૬ ૨૯-પ-8 ને થયેલ છે. જે જે ગૃહસ્થાએ આફ્રડમાં ઉદારતા બતાવી છે તેણે મહ૬ પુણ્ય ઉપાર્જન કર્યું છે હજી ૫શુ આ મંડળ દરેક કામ તરફથી મદદને પાત્ર છે, અને તેના કાર્યના ઉતેજન માટે હજી પણ વધુ પૈસાની જરૂર છે. અમે તેની વ્યવસ્થા, યેજના, અને કાર્યવાહી જોઈ આનંદ પામીએ છીએ અને તેના કાર્યવાહકને ધન્યવાદ આપીએ છીએ. અને આ કુંડમાં દરેક મનુષ્યને મદદ આપવા સુચના કરીએ છીએ.
જાહે?ખબર. સારી સ્થિતિમાં ચાલતી અને ખાત્રીવાળી સભાઓ, પાઠશાળા, કન્યાશાળા, લાઈબ્રેરી, ભંડારે અને મુનિ મહારાજને વિનંતિ કરવામાં આવે છે કે, શેઠ રતનજી વીરજીના તરફથી ઉપદેશમાળા, અભક્ષ્ય અનંતકાય, જૈન તત્વ પ્રવેશિકા, પુષ્પ માળા, સુમતિચંદ્ર, ભકિતભાવના પ્રકાશ અને તુતિ કલપલતા એ ગ્ર"થે ભેટ આપવાના છે. જોઈએ તેમણે અમને અથવા “શેઠપ્રેમચંદ રતનજી ભાવનગર ” એ સરનામે લખવાથી પે સસ્ટેજ પુરતા પૈસાથી વી.પી. કરી મોકલવામાં આવે છે.
For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir શ્રીયુત શેઠ રતનજી વીરજીના સ્વર્ગવાસ. S પ્રથમ વાલુ કઠ અને હાલમાં ભાવનગર નિવાસી ઉક્ત શ્રીમાન ગૃહસ્થ 2ષન વર્ષની વયે લાંબી માંદગી ભેળવી ગયા અષાડ વદ 8 બુધવારના રોજ દિવસના ત્રણ કલાકે શહેર ભાવનગર માં પચવ પામ્યા છે. તેઓ આ શહેરની જૈન કામના અગ્રગણ્ય પુરૂષ હતા. સ્વભાવે સરલ, શાંત અને ધર્મચુસ્ત હતા. ધર્મના દરેક કાર્યમાં તેઓ દરેક પ્રકારની સહાય આપતા, એટલું જ નહિ પરંતુ જાતિભેદ, ધર્મભેદ સિવાય પણ અન્યને અનેક પ્રકારની સહાય આપતા હતા એટલે કે ખરેખર એક દાનવીર રત્ન હતા. | દેવગુરૂની અપુર્વ ભક્તિ અને ગરીબ ઉપરની અનુકંપા તે તેના ઊંચામાં ઉંચા ગુણો હતા. જેથી તેઓ જનકુલભુષણરૂ હતા. પિતાના સરલ અને શાંત સ્વભાવની છાપ અત્રેના સંધમાં, તેમની જ્ઞાતિમાં અને ભાવનગરના મહાજન મંડળમાં પિતાની છેલી જીદગી સુધી ખાસ પાડેલી હતી. સમુદાયના ખેંચતાણુ, સમજ ફેર કે મમત્વના પ્રસંગોએ પોતે દૂર ખસી જઈ સુલેહ સાચવવા, સામાવાની કરવા તનમન અને ધનને ઉપયોગ કરતા હતા; જેને લઈ અત્રેના સંધમાં, તેમની જ્ઞાતિમાં અને ભાવનગરની સમગ્ર પ્રજામાં અને ભારત વયિ જન સમુદાયમાં એક ખરેખર લાયક નરરત્નની ખાટ પડી છે, શ્રીમંતાઈમાં જન્મેલ છતાં એક સાદામાં સાદી જીંદગી ભેગવી હતી, તેટ-લુ જ નહિ પરંતુ અનેક કાર્યોમાં પુષ્કળ દ્ર” ખર્ચા, ઉદાર હાથ લંબાવી, જાહેર દિલી - સખાવતે કરી મનુષ્ય જન્મનું સાર્થક કર્યું હતું. તેઓની ઉદારતા ખરે ખર આ ટ ' શહેરની જન અને ઈતર પ્રજામાં નમુનારૂપ—અનુકરણીય હતી. તેઓની જીંદગી વધારે છે વિખત લંબાણી હતા તો તેનાથી સમુદાયને વધારે લાભ થાત તે તેમણે કરેલા ઉત્તમ કાર્યોના ચેકસ પુરાવો છે; પરંતુ ભવિતવ્યતા બળવાન હોઈ મનુષ્ય માત્રનું તેની પાસે કાંઈ પણ ચાલતું નથી. તેઓની આ સભા ઉપર પ્રથમથી લાગણી હતી. પાછળથી તેમાં ઉમેરો થયો હતો. તેમના સ્વર્ગવાસ થતાં“આ સભા પણું અંતઃકરણપુર્વક પિતાની દીલગીરી જાહેર કરે છે અને તેઓના સુપુત્રને અને કુટુંબને દિલાસો આપે છે. તેમના સુપુત્રા તેમના સ્વર્ગવાસી પિતાને પગલે ચાલી તેમના કરેલા ઉત્તમ કાર્યો નીભાવી, ચલાવી તેમાં અને બીજા શુભ કાર્યોને વધારે કરશે એટલી સુચના કરીએ છીએ. છેવટે તે સ્વર્ગવાસી સરલ, ધમિ છે, અને પવિત્ર આત્માને અખંડ શાંતિ મળે એવી પરમાત્મા પાસે પ્રાર્થના કરીએ છીએ. For Private And Personal Use Only