Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ MUHIE nemacaMda ema. gAlA sUtromAM kahyuM che : mithyAdarzana, avirati, pramAda, kaSAya, yoga bandha hetava: arthAta mithyAtva avirati, pramAda, kaSAya ane yoga e karmabaMdhanAM pAMca kAraNo che. hakIkatamAM vyavahAramAM karmabaMdhanAM kAraNomAM pramAda ne prathama mUkavo paDe che. sUtrakRtAMgamAM kahyuM che. pramAda karmabaMdhanuM kAraNa ane apramAda karmathI mukata thavAnuM, karmabaMdha na thavAnuM kAraNa che. pramAda aneka AyAmI zabda che. enAM sUcitArtha gaMbhIra ane vyApaka che. sAdI bhASAmAM kahIe to apramAda eTale jAgRti, satata jAgarUkatAM, AMtarajAgRti, sajAgatA, satarkatA. saraLa zailImAM kahIe to paramArtha ke mukitanI apekSAe karavA jevuM kAma na karavuM ane na karavA jevuM karavuM e pramAda. ALasa, Alasya, sustatA vagere zabdo paNa pramAda mATe vaparAya che. navaro dhUpa thaI beTho hoya, e pramAdImAM khapI jAya che, ane vyasta, satata doDadhAma karanAra atyaMta kriyAzIla mANasanI vAhavAha thaI jAya che. paraMtu mAtra kriyAzIla rahevuM, ghaDIno jaMpa na hovo, ke niSkriya rahevuM enA parathI pramAda - apramAdano nirNaya thaI zakato nathI. je kriyA AtmArthe nirarthaka che e kriyA paNa pramAdanuM lakSaNa che. saMkSepamAM kahI zakAya ke evuM koI kAma na karIe ke jenA mULamAM dharma na hoya, ane evuM koI kAma na karIe jenuM phaLa dharmasvarUpa na hoya, e ja zuddha apramAda che. dharmabIjanuM sAmAnya ane saMkSipta rUpa e che ke vyakitagata temaja sAmudAyika jIvana mATe je anukULa hoya te karavuM ane je pratikULa hoya, te TALavuM ke enAthI bacavuM. dharmanuM dhyeya zuM hoI zake ? darekane potAnI vaiyakitaka ane sAmAjika javAbadArImAM rasa ane e rasane mUrta karI dekhADavA jeTalI puruSArthanI jAgRti hoya, e ja dharmanuM dhyeya, eTale nizcaya, niyamana ane tene anurUpa puruSArthanI jAgRti. gItAmAM zrIkRSNa to manuSyane udArabhAve chUTa ApatAM eTale sudhI kahyuM che ke pramAdI karatAM to phaLanI IcchAvALo sAro. Thera Thera anAsakatayoga, phaLanI IcchAno tyAga vagerenuM prarUpaNa karanAra zrI kRSNa paNa pramAdInuM sthAna phaLanI icchAvALA karatAM nIcuM gayuM che. kiyAke akriyA sAthe pramAda - apramAdano koI saMbaMdha nathI. eka ja prakAranI kriyA pramAdarUpa ke apramAdarUpa hoI zake. dA.ta, eka mANase AkhI rAtano ujAgaro karyo. zA mATe karyo? pAnAM ramatAM hatAM, tahevAranA divaso che ne ? bIjAe paNa AkhI rAtano ujAgaro karyo, zAmATe karyo ? dharmagraMthanuM vAMcana karyuM. pavitra divaso che ne? pAnAnAM jugAramAM kaIka rakama maLI, paNa e napho paNa khoTano sodo che. 118 zrI vijayAnaMdasUri svargArohAga zatAbdI graMtha
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM yathArtha che, zu vyartha, zuM sArthaka zuM nirarthaka, eno bheda prathama jANavo paDe che. nANuM payAsagaM : jJAna eja prakAza che, ajJAna, avidyA ke mithyAjJAna e aMdhakAra che. aMdhakAra sAme game teTalAM varSa laDIe, chatAM aMdhakAra to rahe ja che. lAkho varSonuM aMdhAruM eka nAnakaDuM koDiyuM pragaTAvatAM kSaNa mAtramAM dUra thAya che. aMdhakAramAM ApaNe game teTalAM svarUpo varNavIe, paraMtu eka paNa svarUpa evuM nathI hotuM je ajavALAMrUpa hoya! uttarAdhyayana sUtramAM kahyuM che arthayukta H arthAta sArabhUta vAto zIkhI lo ane nirarthaka vAto choDI do. mANasonA be prakAra che, athavA ema kahI zakAya, ke eka ja mANasamAM be mANasa rahelAM che eka ja divasanAM prakAzamAM Udhe che. bIjo je rAtrinAM aMdhakAramAM jAge che. prakAza hovA chatAM, badhA prakAranI anukULatA sagavaDo hovA chatAM, saMyogo hovA chatAM sata kArya tarapha bAhya ane AMtara cakSuo baMdha karI, pramAdamAM nimagna, prakAzane paNa paDado DhAMkI, aMdhakAra Ubho kare che, temAM mAnuSI jIvanano asvIkAra che. comera viparIta paristhiti vidyamAna hovA chatAM, koI anukULatA na hovA chatAM sarvatra aMdhakAra hovA chatAM, cakSuthI koI prakAza najare na paDato hovA chatAM, je AMtara cakSu khullAM rAkhI, apramatta rahI satarka rahe che, jAgarUkatA seve che, te aMdhakAramAM rAtrimAM tamasamAM paNa jAgato hoya che. yuvAna mANasa che, vaheluM UThavuM che, paNa uThAtuM nathI. vaMcAtuM nathI, vyAyAma thato nathI, yuvAna deha paNa thAkelo lAge che. jIvananuM paroDha che, paNa saMdhyAnAM ochAyA laMbAtA jAya che. kAma thatuM nathI. thAya to ye ochuM athavA jema tema. jIvana pAsethI pUruM vaLatara levAtuM nathI. mUDI che, paNa vaparAtI nathI. jamIna che paNa kheDAtI nathI. ALasanuM baMdhana che. tamoguNano prakopa che. ALasa e pramAdano ja prakAra che. mANasane samaya hoya che. puSkaLa avakAza hoya che. tyAre koI savRtti ke ruci nathI hotI, saMskArasaMcaya ke vidyAsaMcayanI ke Atmika vikAsanI koI pravRttimAM rasa keLavyo nathI hoto gharamAM ke ghara bahAra koI upayogI thavAnI IcchA pragaTatI nathI. samaya kema gALavo e ja viTaMbaNA satAvatI hoya che. samaya kema gALavo ? tyAre mitro, khAnapAna, haMsI-majAkamAM ja samaya vyatIta karavAnuM sujhe che. aMgrejImAM zabdaprayoga che To Kill Time! samayane haNavA mATe ja nirdeza-nirarthaka kAryakramo ghaDAtAM hoya che. paraMtu mANasane khabara nathI ke samaya kyAreya haNAto nathI, samayane haNI zakAto nathI samaya to trikALa hoya ja che. paNa samayane haNavAnI ceSTA karanAra svayaM mANasa ja haNAI jAya che! aMgrejIno bIjo zabda prayoga che To pass time - samaya pasAra karavA mATe aneka nirarthaka apramAda 119
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravRtti thAya che. paNa samaya kyAre paNa vItato nathI. eto sadeva rahe ja che. paNa mANasa pote vItI jAya che. mRtyune mATe pANa kALa zabda vaparAya che. mAthe kALa bhame che. mRtyu mAthe maMDarAya che. tAro kALa AvI gayo che. tAruM mRtyu najIka che. zrImAna kALadharma pAmyA, eTale mRtyu pAmyA, kALadharma pAmyA eTale kALe potAno dharma bajAvyo. kALanuM to kAma ja che manuSya jIvanane samApta karavAnuM, mANasane uThAvI levAnuM. kali : zayAno bhavati sa jAgrad dvApara yugm| karmasvabhyudyatastretA vicarastu kRtaM yugam // (manu. 9.30) arthAt samaya sUI rahelA manuSya mATe kaLiyuga che, jAgRti mATe dvApara che, kAma karavA taiyAra thayelA mATe tretA che ane je kAryapravRta che tenA mATe to sadAye satyayuga che. manu mahArAje cAre yuganAM lakSaNo manuSyanA saMdarbhamAM batAvI dIdhAM che. A ja vAta sUtrakAre vistArathI karI che. Aste bhaga AsInasyo/staSThati tiSThataH / zete niSadyamAnasya carAti carato bhgH|| craiveti| (aitareya prA.) arthAt beThADunuM bhAgya paNa beTheluM rahe che. UbhelAnuM arthAta kArya karavA kaTibadhdha thayelAnuM bhAgya UbhuM hoya che. je paDI rahe che, sUto hoya che. tenuM bhAgya paNa sUI rahe che. arthAta bhAgya hoya, to ye phaLadAI banatuM nathI, paNa je cAlato rahe che, zramaparAyaNa che, tenuM bhAgya paNa cAlatuM pharatuM rahe A sUtramAM parizramano ja mahimA karyo che. mAtra mumukSaoe ja nahi, paNa saMsArIe paNa pratikSaNa hara hAlamAM jAgarUkatA satata jALavI rAkhavI paDe che. bhayaM pramattasya vaneSvapi syAd yata: sa Aste sahaSaTasapala / jitendriyasyAtmaraterbudhasya graNazraya : kiM nu krotyvdym|| (zrI mad bhAgavata 5-1-17) nI li . - 10 . 0 1 -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt pramAdI mANasa vanamAM paNa bhayabhIta rahe che, kAraNa ke tyAM paNa rAga dveSa vagere cha zatruo eno pIcho choDatA nathI. paraMtu je jitendriya ane AtmasaMtuSTa che gRhasthAzrama paNa tenuM zuM bagADavAno hato ? arthAt jitendriya anAsakta vyakti game tyAM hoya, surakSita rahe che. apramAda kavaca samAna che. (nItizataka 87) arthAt mAnavInAM zarIramAM chupAIne rahelo mahAna zatru ALasa che. ane zarIramAM ja raheto uttama sajjana che udyama. je udyamane karyA kare che tene dharma sama koI baMdhu nathI. te haMmezAM surakSita hoya che. AlasyaM hi manuSyANAM zarIrastho mahAripu: / nAstyudyamasamo bandhu : yaM kRtvA nAvasIdati apramAda e satata sAdhanA mAgI le che eka paLe mANasa jAgato hoya, bIjI paLe ene jhokuM paNa AvI zake, eTale atyaMta sAvadha ane jAgRta rahevuM paDe che. ane dareka kriyA caryA jAgarUkatApUrvaka karavI paDe jethI pApakarma na baMdhAya. dazavaikAlika sUtranA cothA adhyayanamAM eno suMdara vistAra karI samaja ApI che. ajayaM caramANo ya pANabhUyAI hiMsaI / baMdhaI pAvayaM kamma, taM sehoI kaDuyaM phalaM 5 (1) arthAt ayatnA-anupayogathI cAlatAM prANIbhUtothI jUdI jUdI jAtanA jIvonI hiMsA thAya che. ane tenAthI pApakarma baMdhAya che ane tenuM kaDavuM phaLa nIpaje che, je bhogavavuM paDe che. ajayaM caramANo H ayatnAthI cAlavAthI ajayaM - asAvadhAnI, ajAgRti, pramAda ke asaMyama ke avicArathI kriyAmAM pravRtta thavuM. ajayaM ciTThamANo H ayatnAthI UbhA rahevAthI ajayaM AsamANo H ayatnApUrvaka besavAthI. ajayaM sayamANo H ayatnApUrvaka sUvAthI ajayaM bhUMjamANo H ayatnApUrvaka bhojana karavAthI ajayaM bhAsamANo H ayatnAthI vagara vicAryu bolavAthI. ekathI cha zloko sudhImAM tamAma zArIrika Avazyaka kriyAo AvarI levAI che. amAda 121
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAtamAM zlokamAM ziSya bhagavAnane pUche che, he bhagavAna mAre kema vartavuM? zloka che :kahe care kahaM cike? kayuM Ase ? kahesae! kahaM bhujaMto, bhAsaMto pAvakamaeN na baMdhaIiA arthAt kema cAlavuM? kema UbhA rahevuM? kema besavuM? kema sUvuM? kema khAvuM? ane kema bolavuM? jethI pApakarma baMdhAya nahi. bhagavAna eno je javAba Ape che, te saue haiyAmAM kotarI rAkhavA jevo che. gharamAM kUlone badale A zlokathI gharane suzobhita karavA jevuM che. kahe che : jayaM care jayaM ciThe, jaya mAse jaya sI. jaya bhuMjato, bhAsaMto, pAvakanma na baMdhaITA . arthAta IrSA samitipUrvaka cAlavuM, upayogapUrvaka UbhA rahevuM, upayogapUrvaka yatnApUrvaka, jayaNApUrvaka besavuM, jAgRtipUrvaka sUvuM, saMvittithI bhojana karavuM ane samajI vicArI saMbhALapUrvaka bolavuM. tema karavAthI pApa karma baMdhAya nahiM. citta ane cetanAnI satata jAgRtipUrvaka sAvadhAnIne sAvacetIpUrvaka zubha hetu ane upayogapUrvaka, apramatta dazAmAM, vivekapUrvaka, apramAdapUrvaka jayaNApUrvaka, yatnApUrvaka je cAle che, Ubho rahe che, bese che, sUe che, bhojana kare che ane bole che, te pApakarmothI baMdhAto nathI. mANasanA badhAM kAma kuMTuMbIo, karmacArIo ke mazIno karatA hoya, to mANasane je nirAMtaphUrasada maLe che, tyAre mANasa kaI tarapha vaLe che? mANasa phUrasadano samaya kevI rIte gALe che, e ja enAM manuSyatva - manuSyapaNAnI kasoTI che. mANasa nirAMta anubhave che, tyAre nirAMtanI paLomAM paNa nirAMte vicArI zakato nathI. vicAravA mAgato ja nathI ke nirAMtanA samayano sadupayoga kema karavo. pravRttihIna mAnavI ekalo paDe che. tyAre jarUra vagara khAya che. mAnavI potAnI aparyApti sAmAnyapaNe bhojanathI bharato hoya che. pachI ghena caDe che. UMghI jAya che. UMdhyA pachI paNa moTo praznArtha cihana to rAkSasanI jema moTuM phADI Ubho ja hoya che. mANasa viDiyo TI.vI.pAnAM zodhe che. kalabanI yAtrA kare che. mitro zodhe che. ane e abhiyAnamAM ene eja mitro maLe che, je enA jevAne ja zodhatA hoya che. evA mitro je potAnI koI ja jIvana sArthakatA mATe upayogI hotA nathI. mAtra samaya pasAra karavAnA, haNavAnA eka sAdhana tarIke tamAro mitra tamArA mATe hoya, to evA mitro ne evI maitrIno artha zo ? zAstramAM kahyuM che ekalA besI rahejo, paNa nakAmA mitrono saMga karatA nahi.paNa mANasane 12 2 zrI vijayAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ hRdayanI ekAMta guhAmAM zAMti jaDatI nathI, cena paDatuM nathI, tyAre saMga zodhe che. A saMga koI satsaMga nathI hoto. A mAtra kuchaMda hoya che. hetuvihIna pachI vAtacIta vArtAlApa cAle che. e mAtra mojazokhano vinoda che. samaya gALavAnuM eka sAdhana bahAnuM che. ekAMta khAI na jAya te mATenA gappAM ja hoya che. jenuM AyuSya covIsa kalAkanuM ja hoya che evI ghaTanAo vAto je chApAMmAM AvatI hoya che, enI carcA kyAreka ugra carcAmAM ke sinemAnA vizleSaNamAM ke koInI niMdA kuthalImAM ke potAnA ahaMmane chatI karatI vAtomAM nirarthakapaNe samaya hArAI jAya che ane mANasa magajamAM kacaro bharI, peTamAM kacaro bharI pAcho pharato hoya che. mANasa ekAMtathI Dare che. e ekakSaNa paNa ekalA rahevA mAMgato nathI, kAraNake ekAMtamAM ene potAnI sAthe ja mulAkAta thaI jAya che. mulAkAta ja nahiM, paNa mukAbalo. tyAre aMdaravALo ene sattara savAla pUche che, jeno mANasa pAse javAba hoto nathI. ekAMta samayanI nIravatA enI AMkho samakSa potAnI ja vastrAlaMkAra vihoNI varavI chabi pragaTAve che e chabi jenAthI e hamezAM bhAgato hoya che. A ja doDa mANasane pIThA sudhI ke koThA sudhI laI jAya che. samayane hAvAnA sAdhana tarIke nahi, paLa paLa jIvavAnA sAdhana tarIke upayogamAM levA yogya mitrone zodho. zodhatA raho. AcArAMgasUtramAM kahyu che ke jenA saMgathI satya tarapha dRSTi DhaLe, te satsaMga. upaniSadamAM kahyuM che. satyAta na pramAditavyam dharmAta nA pramAditavyam kuzalAta na pramAditavyam bhU na pramAditavyam svAdhyAya pravacanAbhyAM na pramAditavyamAM devapitR kAryAbhyAM na pramAditavyam | arthAta satyamAM pramAda karIza nahi. dharmAcaraNamAM pramAda karIza nahi, svAthya sAcavavAmAM pramAda karIza nahi. unnatinA mArge ALasa karIza nahi. svAdhyAya ane pravacanamAM pramAda karIza nahi deva ane pitRnA kAryamAM pramAda karIza nahi. gautama svAmIe bhagavAnane pUchyuM he bhagavan! dharmakathA sAMbhaLavAthI zuM lAbha thAya? bhagavAne kahyuM, he gautama! dharmakathA sAMbhaLavAthI sAMbhaLanAranI temaja saMbhaLAvanAranI beunAM karmanI nirjarA thAya che. gItAmAM zrIkRSaNa kahe che tapastvajJAnajaM vidri mohanaM sarvadehinAm / pramAdAlasyanidrA bhistannibaddanAti bhaart|| 123 apramAda
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt he bhArata ! ajJAnathI upajelo tamoguNa sau jIvone mohamAM nAkhe che, ane baddha jIvane pramAda, ALasa tathA nidrAnAM baMdhanathI bAMdhe che. satvaM sukhe saMjayati raja : karmaNi bhaart| jJAnamAvRtya tu tama : pramAde sNjytyut||9|| arthAt he bhArata ! sattvaguNa jIvane sukha sAthe bAMdhe che, rajoguNa karma sAthe bAMdhe che ane tamoguNa to jJAnane DhAMkI gAMDapaNa sAthe bAMdhe che. ___aprakAzopravRtizca pramAdo moha evaM c| tapasyetAni jAyante vivRddhe kurunaMdana // 13 // arthAta he karunaMdana! jyAre ajJAnarUpI aMdhakAra, apravRti, niSkriyatA ane pramAda, gAMDapaNa, moha, mUDhatA badhA tamoguNanI vRddhi thatAM utpanna thAya che. eTale tamoguNanI vRddhi sAthe ajJAna, jaDatA, unmAda ane mUDhatA A badhA ja utpanna thAya che. karmaNa : sukRtasyAhu : sAtbikaM nirmalaM phlm| rajamastu phalaM duHkhamajJAnaM tamasa : phalaMm // 16 // arthAt sAtvika karmanuM phaLa sAtvikatAM ane zuddhi che, rAjasI karmanuM phaLa duHkha che ane tApasI karmanuM phaLa ajJAna che. sama nIyama ma pamAyA sarvajJa bhagavAna mahAvIre uccArelA A zabdo che gautama! kSaNa mAtrano pramAda na kara ! zAvatIne pAmI, kALane atikramI kALAtIta banI gayAM. aneka zabdonAM dhvani paLamAtramAM kALamAM vilaya thaI garaka thaI jAya che. paraMtu A cAra abhuta zabdo aDhI hajAra varSathI hajI pRthvI para guMje che. lokahaiyAmAM AtmasAt thaI gayAM che. maMtra svarUpa thaI gayAM. koIpaNa zabdanI zakita bolanAranAM sArtha ane prajJA para AdhArita che. yugapuruSa mahAvare A yugapravartaka zabdo labdhidhArI gautamasvAmIne udezIne kahelAM che, paraMtu eka apekSAe A zabdo samasta mAnavajAtane udezIne kahelAM che. dIrghatapasvI, kevaLajJAnI tIrthakaMra bhagavAna mahAvIranAM hRdayanAM atala UMDANamAMthI sarva jIvonA hita arthe, jJAnanAM, anubhUtinAM nicoDarUpa maMtrasvarUpa zabdo divya, pArasamaNi jevA pAralaukika zabdo che. A zabdo Agama graMthomAM aneka vAra Ave che. uttarAdhyananA dasamAM adhyayanamAM to pratyeka gAthAnuM A chelluM caraNa che. bhAgamAtrano pramAda na kare emAM bhagavAna mahAvIre pramAda ALasa no sarvathA niSedha pharamAvI apramAda jAgarUkatA, apramatta avasthAne utkRSTa pratiSThA arpI. zrI vijayAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsAmAMthI, tamasmAMthI, aMdhakAramAMthI pramAdano udbhava thAya che. pramAdanI bhUmimAM kaSAyanA choDa Uge che. be prakAranA mANaso hoya che. eka je aMdhakAramAM paNa jAge che, ane bIjA je prakAzamAM paNa UMghatA hoya che. pramAda ane apramAdano A ja bheda che. 'samaya mAtrano pramAda na kara' mAM samayano sAdo artha che kALa. jaina pAribhASaka arthamAM samaya eTale kALanuM nAnAmAM nAnuM, chelluM avibhAjaya ekama athavA yuniTa AMkhanAM eka palakArAmAM ATha karatAM paNa vadhAre samaya vItI jAya che. dRSTAMtothI evI rIte samajAvI zakAya, ke phUlanI so ke hajAra pAMkhaDIo sAthe rAkhIne kSaNa mAtramAM soyathI koI ArapAra vIMdhI nAkhe, to temAM eka pAMkhaDImAMthI pasAra thaIne soya bIjI pAMkhaDImAM praveze, eTalo sUkSmatama kALane samayanI saMjJA ApavAmAM AvI che. vaLI koI mANasa eka lAMbA jIrNa vasrane eka jhATake nimiSamAtramAM phADI nAkhe, to eka tAMtaNo tUTyA pachI bIjo tAMtaNo tUTe enI vacceno samayagALo keTalo ? teTalA sUkSmakALane mATe samaya zabda vAparI zakAya. uttarAdhyayanamAM dasamAM adhyAya-dumapatraka-vRkSanuM pAMdaDumAM prathama gAthAmAM ja kahyuM che. jema rAtrio vItatAM vRkSanAM pAMdaLAM pILAM thaI kharI paDe che, tema manuSyajIvanano paNa game tyAre aMta AvI jAya che. manuSyajIvana kSaNabhaMgura ane azAzvata che, ema samajI he gautama ! tuM samaya mAtrano pramAda karIza nahi. Tuma pattaC - paMDuyaz nannA, nivaDai rAigaNANa ajjae / evaM maNuyANa jIviyaM samaya goyama ! mA pamAyaC II ( IT. I) mAnavabhava maLyA pachI paNa yathArtha sAco dharma maLavo kaThina thaI paDe che. bhoga bhogavavAnI atRpta vRtti to dareka janmamAM bAkI ja rahe che. koI kALe paritRti pAmatI ja nathI. mATe jAgRta ane vivekI AtmAe manuSyajIvananA alpa kALamAM dharmane sAdhI levo e ja kartavya che. mATe bhagavAna mahAvIre mAtra gautamane ja nahi, paNa samasta vizvanI mAnavajAtane upadeza Apyo che ke AtmasAdhanAmAM kSaNa mAtrano samaya mAtrano pramAda na karavo. eka tabakake, eka samaye eka avasthAmAM lAMbu lAgatuM jIvana saravALe parapoTA jevuM sAbita thAya che. alapajhalapamAM ja manuSya jIvananI saMdhyAe pahoMcI jAya che. eTale ja manuSyapaNAno eka samaya eka kSaNa parama mUlyavAna che. enuM vaiziSTaya eTale mokSanI apramAda 125
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAnA kAraNarUpa hovAthI tene mokSanI sAdhana kahyuM che. sRSTinI tamAma jIvarAzimAM manuSya Toca para che. manuSya ja buddhi, viveka ane prajJAthI vibhUSita che. sAdhanA artha ja eno mahimAM che. nahito pazunA deha jeTalI paNa tenI kiMmata nathI. cakravartInI samasta saMpatti karatAM manuSyadehanI eka paLa paNa vizeSa mUlyavAna che. zarIra dharmanI ArAdhanA-sAdhanA mATenuM mAdhyama che. ane eja apekSAe manuSyadehane zubha kahyo che. bAkI to mATInI mATI ja che. jenAM vaDe UMcAmAM UMcu kAma laI zakAya evuM koI zarIra hoya, to te mAnavazarIra che. ene ALasu edI banAvAya nahiM, ene pramAdavaza pApathI abhaDAvAya nahi, enI sAthe ceDAM na karAya. maMdiranI jema svaccha ane pavitra rAkhavAnI apekSAe ja sarjanahAre te ApaNane sopyuM che. pAMdaDAnuM ja pratIka laI bIjI gAthAmAM bhagavAna kahe che : kusaMgge jaha osabindue, thovaM ciTThai lambamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama ! mA pamAyae // jema dAbhanI aNI para raheluM jhAkaLanuM biMdu paDavAnI taiyArImAM rahe che, eka kSaNa mAtra TakIne sarI paDe che, tevI rIte manuSyanuM jIvana paNa paDavAnI taiyArImAM ja rahe che. ghaNuM asthira ane TUMkuM che. alpa samaya ja Take che. mATe he gautama ! tuM samaya mAtrano pramAda karIza nahiM, koI pramAda sevavo yogya nathI. jIvana kSaNabhaMgura che. ravIndranAtha TAgora A ja vAta kavitAmAM kahe che : Let your Life lightly dance on the edges of Time, like a dew drop on the tip of a leaf. TAgore avazya uttarAdhyayana sUtra vAMcyuM haze ! kSaNabhaMguratA viSe sUtromAM kahyuM che : janma sAthe mRtyu joDAyeluM che, ane yauvana DahApaNa sAthe. lakSmI caMcaLa che. A prakAre (saMsAramAM) badhuM ja kSaNabhaMgura che, anitya che. saMsAramAMnI badhIja vastuo aMgenI anityatA, kSaNabhaMguratA khAsa karIne jainadarzana ane bauddhadarzanamAM spaSTapaNe ane bhArapUrvaka darzAvavAmAM AvI che. janma sAthe mRtyu joDAyeluM che. mRtyu e koI alaga ghaTanA nathI. It in not an event, but a Process. 126 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Death belongs to life, as Brith does. in None. jema janma e jIvanano hisso che, tema mRtyu paNa jIvanano ja hisso che. ane End is Linked to the Beginning. ane mRtyu pharI navA janma sAthe saMkaLAyeluM che. mRtyu, ane vRdhdhAvasthAnI vAstavikatA ane lakSmInI caMcaLatA pUrI rIte samajavA chatAM paNa mANasa AkhuM jIvana khUNAmAM mUchamAM vItAvI de che. mRtyu jANe kadI AvavAnuM ja na hoya, e rIte jIvananI chellI kSaNa sudhI mANasa sAMsArika eSaNAomAM lapeTAI karamAto ane yojanAomAM ja vyasta rahe che. tiNNo hu si aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| ___ abhitura pAraM gamatie, samayaM goyama! mA pmaaye||34|| tIrNa : khalu asi arNavaM mahAntaM, kiM punastiSThasi tiirmaagtH| athitvarasva pAraM gantuM, samayaM goym| mA pmaaNye|| he gautama tuM saMsArasamudra, mahAsAgara, saMsAramArga to tArI pAra karI gayo che. to have kAThakinAre AvIne zA mATe aTakI bese che? tuM sAcI samajaNa, ane zradhdhALuNa prApta karIne saMyamane mArge jAya che. to have zA mATe pramAda seve che? have kAThe AvIne zA mATe Ubho che? tuM sAmeM pAra pahoMcavA mATe zIghatA kara, tvarA kara. he gautama kSaNa mAtrano pramAda karyA vinA tu tvarAthI bhavapAra karI jA. jarI paNa pramAda karIza nahi. tIrthakaronI samagra vANIne jo mAtra be zabdomAM varNavavI hoya, to te be zabdo che : samatA ane apramAda. AthI ja mahAvIra svAmI ziSya gautamane vAraMvAra cetave che ke he gautama kSaNa mAtrane pramAda na kara. ahIM udAharaNa paNa suMdara ApavAmAM AvyuM che. aneka tophAnI mahAsAgaro pAra karIne kinArA AgaLa ja aTakI javAnI ke DUbavAnI saMbhAvanA pratye sAvadha karavAmAM AvyA che. sAdhaka mATe niraMtara kSaNe kSaNanI jAgRti, mAtra Avazyaka ja nahiM, paNa anivArya che. jevI rIte so pagathiyAM bhAre parizramapUrvaka caDayAM pachI, parvatanI Toca najIka pahoMcyA pachI eka paNa kSaNanI nAnakaDI bedarakArI, bedhyAnapaNuM TheTha nIce sudhI patana karI bhoMyabhego karI zake che, tema varSonI kaThora sAdhanA mAtra eka paLanI mohanidrA eka kSaNanA jhokAMthI naSTa thaI zake che. asthamA
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvAM aneka daSTAMto kathAo ApaNA temaja anya zAstromAM to che ja, paraMtu ApaNI AsapAsanI duniyAmAM che. bahAra dRSTi paNa karavAnI jarUra nathI. ApaNAM mananAM khUNAmAM AtmanirIkSaNa karI tapAsIe, to paNa jovA maLaze ke aNIne vakhate heja pramAdathI ApaNe lakSya cUkI gayAM. kaNano paNa viveka ane kSaNano paNa viveka e sAdhanAmaya jIvana jIvavAne sonerI maMtra che. kALa koInI khevanA karato nathI, koI mATe thobhato nathI. eka eka kSaNa aNamola che. duniyAbharanI saMpattithI paNa vItI gayelI eka kSaNa mAtra paNa zrImaMta mANasa kharIdI zakato nathI. chelle ANIne TAMkaNe paNa jarI jhokuM ke jholuM AvI na jAya, eTalA mATe bhagavAne sakhata cetavaNI ApI che ke he gautama kSaNa mAtrano prasAda karIza nahi. akalevara seNiM ussiyA, siddhaM goyama ! loyaM gcchsi| khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM gopama! mA pmaaye||35|| hai gautama ! tuM munidharma vALA cha guNasthAnake pravarte che. have apramAdI thaI jA. pramAda choDI saMyamanI uttarottara vRddhi karIne aMtara zatruone eTale ke kaSAya, viSaya, ke je avyakata paDayA che, teno kSaya karato #paka zreNImAM caDa. te zreNIne caDIne tuM siddhalokane viSe jarUra pahoMcIza. mATe he gautama tuM kSaNa mAtrano pramAda karIza nahi. pramAda choDI tuM apramAdI banI jA. badhdhe pari-nivvuDe care, gAmagae nagare va sNje| khantI-maggaM ca bUhae, samayaM goyama mA pnnaaye||36|| prabuddha ane nivRta sAdhuo saMyama tatvane barobara oLakhIne gAma ane nagara viSe vicare che. bhavyajanone paramazAMtino mArga upadeze che. (AtmAnI paramazuddhi te ja sarvottama mukita che. te ja kalyANakArI che ane sarva prakAranAM upadravarahita che.) mATe he gautama samaya mAtrane pramAda karIza nahi. apramAdI banI jA. buddhassa nisamma bhAsiyaM, su vuhiya madu pakSova- sohiyaM / rAgaM dosaM ca chindiyA, sidhdhagaIM gae goyame // 37 / / 128 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramabudhdha mahAvIre subhASita ane upamAMnA dRSTAMtothI alaMkRta thayelI vANI sAMbhaLavAthI gautama svAmIjI rAgadveSane chedIne dravya ane bhAvathI siddhigatine pAmyA. kenetha vokare potAnA pustakanI arpaNa nodhamAM lakhyuM : To the disturber of my sleep : ughamAM khalela pahoMcADanArane .... jAgRta karanArane ! eka daMtakathA evI che ke bhagavAna mahAvIrane jIvananAM aMte prazna pUchAyo basa have eka ja sUtra evuM kaho, eka ja zIkhAmaNa evI Apo ke jIvanabhara amane sukha ane zAMtinAM pradezamAM laI jAya! bhagavAna dhyAnamAM sarI paDyA. UMDA UtarI gayA ane thoDI vAre bolyA : jAgaraha narA ! NicvaM, jAgaramANassa baDDhate budhdho / sadhanna, jo jaggati so sayA dhanno // arthAt manuSyo ! satata jAgRta raho. je jAge che, enI buddhi vadhe che. je sUe che, e dhanya nathI, dhanya e che, je sadA jAgato hoya che. he manuSya jAga ! jAgRta narA: nityaM ramANasya varddhate buddhi: / yaH pitti na maLe dhanya:, yaH nAgati sa savA dhanya A vacano zAstromAM nodhAyelAM che. paNa daMtakathA evI che ke A sUtra bolyA pachI bhagavAna kazuM bolyA ja nathI ! jayaMtI zrAvikAe bhagavAna mahAvIrane pUchayuM prabhu ! jAgavuM sAruM ke sUvuM ? bhagavAne kahyuM banne. dharmI jIva mATe jAgavuM sAruM ane adharmIne mATe sUvuM sAruM. bhagavAne anekAnta dRSTithI suMdara javAba Apyo. je adharmamA vyasta che, te sUe eja sAruM eTalo adharma ocho thAya. dA.ta., eka cora rAte jAge che. corI karavA mATe AvA cora mATe to rAtre sUvuM ja sArUM. apramAda jyAre dharmapratye je abhimukha che, ene mATe to jAgavuM ja sArUM. evo jIva jo pramAdamAM sarI paDe, jAgRti-jAgarUkatAmAMthI bhraSTa thaI jAya, to te jIvane ja hAni pahoMce che. Avo sAdhaka kharAba kAma na kare, paNa jo jAgRti na seve, to dharmArAdhanAthI vaMcita rahI jAya. 129
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhagavAna mahAvIrane eka prazna pUchavAmAM Avyo.prabhu! ame zuM karIe ane zuM na karIe ? bhagavAne kahyuM je kAMI kare, te jAgrata rahIne karajo ! bhagavAne eka vAkyamAM sAra kahI dIdho .. je paNa kaMI karo te apramattadazAmAM karo. pramAdavaza nahi, to pApakarma na baMdhAya. apramatta sAdhaka kadI duSkarmomA praviTa na thAya. evAM karmothI na lepAya. je jAgRta che, enA mATe kharAba karma, vicAravAM, bolavAM ke AcaravAM azakya banI jAya. eTale ja chevaTe sudhI sAdhakane apramatta dazAmAM, satata jAgRtinI avasthAmAM rahevAnuM sUcavAyuM che. cothA guNasthAnaka pachInAM guNasthAnako samyagadarzana vALAM ja hoya che, kAraNake emAM uttarottara vikAsa ane dRSTinI zuddhi adhikAdhika thatI rahe che. mohanI pradhAna zakita, darzana mohanIyano kSayapazaya karI lIdhA pachI paNa jayAM sudhI mohanI bIjI zakti, cAritramohanIyano kSayapazaya jyAM sudhI karavAmAM na Ave tyAM sudhI svarUpa - sthiti prApta thatI nathI. jyAre AtmA cAritramohane aMzataH zithila kare che, tyAre AtmAnI vizeSa unnati thAya che. aMzata: svarUpa sthiratA ane parapariNati tyAga thavAthI A guNasthAnake AtmAne savize, zAMti maLe che. samyagdaSTipUrvaka gRhastha dharmanAM vratonuM yazocita pAlana karavuM, e dezavirati che. sarvathA nahi, pAra dezataH arthAta aMzataH virati eTale cokkasapaNe pApayogathI virata thavuM maryAdita virati, pApa vyApArono sarvathA tyAga nathI thato. A guNasthAnake java aneka guNothI suzobhita bane che. jinendrabhakita, guruupAsanA, anya jIvo para anukaMpA, supAtra dAna, sanzAstranuM zravaNa, bAra vratonuM pAlana, vagere bAhya-atyaMtara dharma ArAdhanAthI vikAsazIla jIvAtmAnuM jIvana zobhAyamAna bane che. chaThuM pramattasaMyata guNasthAnaka. vyaktAvyakta pramAde yo vsti| pramattasaMyato bhvti|| sakala guNa zIlakalito, mahAvratI citraMlAcaraNa H // (samAgasutta-papa4) arthAta jeNe mahAvrata dhAraNa karI lIdhA che, sakaLa zIla guNathI samanvita thaI gayo che, chatAM hajI jenAmAM vyakta-avyakatarUpamAM pramAda zeSa che, e pramatta saMyata guNasthAnavarsI kahevAya che. enuM vatAcaraNa kiMcita sadoSa hoya che. mahAvratadhArI sAdhujIvananuM A guNasthAna kahevAya che. A guNasthAne AtmAmAM paugalika bhAvo pratye mUcha nathI rahetI sAdhaka AtmA svarUpanI abhivyakita karavAmAM tallIna rahe che. A guNasthAnake AtmAkalyANanI sAthe lokakalyANanI bhAvanA ane tadanusAra pravRtti paNa rahe che. jene kAraNe kyAre-jyAre thoDA ghaNAM pramANamAM pramAda AvI jAya che. zrI vijayAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM sarvavirati hovA chatAM pramAda saMbhave che. kyAreka kyAreka kartavya-kArya upasthita thavA chatAM Alasyane lIdhe ja anAdarabuddhi pedA thAya che, te pramAda che. paraMtu jema ucita mAtrAmAM bhojana ke ucita mAtramAM nidrA pramAda gaNAtI nathI, tema kapAya paNa maMda dazAmAM hotAM ahIM pramAda gaNavAmAM Avyo nathI paNa jo tIvratA dhAraNa kare, to te pramAda che. vaLI ahIM saMjavalana kaSAyono udaya paNa hoya che. ene kAraNe vikathA Adi pramAdano AtmA para prabhAva rahe che. mATe A guNasthAnakanuM nAma pramatta saMyata che. ema to kaSAyodaya AgaLa sAtamAmAM paNa che, dazamAM guNasthAnaka sudhI che. paNa maMda thato jato hoI te pramAda kahevAto nathI. zrI pravacana sArodvAra graMthamAM pramatta saMyata zabdanI vyutpati A pramANe karavAmAM AvI che. saMyacchati sma-sarvasAvadyayogebhya : samyaguparamati smati syet:| pramAdyati sma - mohanIyAdikarmodayaprabhAvata: saMjvalana kaSAyanidrAdhinyatamapramAda yogata : saMyamayogeSu sIdati smeti pramatta : sa cAsau saMyatazca prmttsNytH| sarva sAvadya yogothI virAma pAme te saMvata. mohanIyAdi karmonA udayathI tathA nidrAdi pramAdanAM kAraNe saMyamayogomAM aticAra lagADe mATe pramatta saMyata kahevAya. A guNasthAnaka AtmaguNonA vikAsanI eka ucca bhUmikA che. ahIM AtmA kSamA-ArjavamArdava-zauca-saMyama-tyAga-tapa-satya-brahmacarya-AkiMcane A dasa yatidharmonuM pAlana kare che. anityAdi bhAvanAothI AtmAne bhAvita karI, viSaya-kapAyone vaza rAkhe che. sarva pAponA tyAgarUpa pavitra jIvana jIve che. koIpaNa jIvane te du kha Apato nathI. samyagadarzana ane samagrajJAna prApta thavAM saraLa nathI. e prApta thayA pachI paNa tadanusAra samyagacAritra ghaDavuM e paNa ghaNuM duSkara che. pramAda emAM mahattvano bhAga bhajave che. mohanIya karma jIvane bhagADe che. sUkSmAtisUkSma rAga jIvathI chUTato nathI. vItarAgapaNe sahelAIthI meLavI zakAtuM nathI. athavA meLavyuM hoya, meLavyuM hovA chatAM pramAdane kAraNe na meLavyA jevuM ghaDIe ghaDIe cAlyA kare che. guNasthAnake jIva pramAdanA kAraNe ja sthira thaI zakato nathI. ane chaThThA tathA sAtamA guNasthAnaka vacce jIva anekavAra caDhaUtara karyA kare che, khUlyA kare che. sAtamA apramattaguNasthAna mATe kahyuM che :
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (samagasuttaH gA. 555) jenuM vyakta - avyakata saMpUrNa pramAda niHzeSa naSTa thaI gayuM che, je jJAnI hovAnI sAthosAtha vrata, guNa ane zIlanI mALAthI suzobhita che, tema chatAM je na to mohanIya karmanuM upazama kare che, na kSaya kare che, kevaLa AtmajJAnamAM lIna rahe che, e zramaNa apramattasaMyata guNasthAnavartI kahevAya che. naSTazeSa pramAdo vrataguNazIlAvalimaNDito jJAnI / anupazamaka : akSapako dhyAnanilIno hi apramattaH saH // pramAdathI mukta munivaranuM A sAtamuM guNasthAnaka che. ahIM apramAdajanita viziSTa zAMtino anubhava karavAnI prabaLa AkAMkSAthI prerita banI AtmA pramAdano tyAga kare che, ane svarUpanI abhivyaktine anukULa manana ciMtana sivAya anya badhI ja pravRttiono tyAga karI de che. ahIM apramAdajanya utkRSTa sukhano anubhava AtmAne e ja sthitimAM rahevA prerita kare che, jyAre pramAdajanya pUrvavAsanAo ene potAnI tarapha kheMce che. A kheMcatANamAM vikAsagAmI AtmA kyAreka taMdrA tarapha chaThThA guNasthAnaka tarapha to kyAreka apramAdanI jAgRti-sAtamAguNasthAnaka tarapha Avato jato rahe che. saMyamI manuSya ghaNIvAra pramatta ane apramatta avasthAmAM jholAM khAto hoya che, kartavyamAM utsAha ane sAvadhAnI rahe, te apramatta avasthA che. e avasthAmAM aliptapaNuM AvatAM thoDa vakhata pachI pramattatA AvI jAya che. chaThThA ane sAtamA guNasthAnaka vacce A jhUlaNa cAlyA kare che. paraMtu vAraMvAra sthira thavAno mahAvaro, abhyAsa, ane AyAsa jeo aneka vakhata karatAM rahe che teo tenA upara sthira thaI jAya che. koI virala AtmAo ja prathama prayAse apramatta banIne sthira thaI zake che, ane urdhvagAmI bane che. cittanI A kriyA ati sUkSma che. bhagavAne eTalA mATe vAraMvAra cetavaNI ApatAM kahyuM che samayamAtrano pramAda na karIza. kAraNa satata, avirata, caitanyavaMta, saMpUrNajAgRti saha, paLe paLanI, kSaNArdhathI paNa kSaNArdhanI askhalita jAgarUka dazA apekSita che. te vagara A guNasthAnake sthira thaI apramatta avasthAmAM sthira rahevuM azakyavat che. sarvajJa mahAvIrasvAmIe vAraMvAra kahyuM che, te manuSyanA cittanI caMcaLatA ane mAnavasahaja durbaLatA ane zithilatAne lakSamAM rAkhI, eka maMtranI jema A AdezanuM puna puna uccAraNa karyuM che. bhagavAnanI A vANI-vacanane dareke yathocita gaMbhIratApUrvaka grahaNa karavAM joIe. pramAdanI sAthe thatAM AMtarika vRttionA yudhdhamAM saMgharSamAM AtmA jo potAnA cAritrabaLane vizeSa rIte abhivyakta kare che, to te tamAma pramAdo ane pralobhanone oLaMgI, - pAra karI, savizeSa pramatta dazA - avasthA prApta karI le che. ahiM sAdhaka evI zaktinI vRdhdhi kare che, evuM sAmarthya prApta kare che, jenAthI zeSa rahelI-bacelI mohavAsanAne naSTa karI zakAya. 132 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ A ArohaNa kramamAM pramAdanI keTalI prabaLatA che, te asaMdigdhapaNe aneka rIte darzAvelI che, jene haLavI rIte levAnI nathI. apramattasaMyama guNasthAnaka pachI be zreNIono prAraMbha thAya che, upazama ane kSapaka. upazama zreNIvALA tapasvI mohanIya karmanA upazama karatAM agiyAramAM guNasthAna sudhI caDyA pachI pharI mohanIya karmano udaya thavAthI nIce paDI jAya che. kSapaka zreNIvALA mohanIya karmanA samULagA kSaya karatAM AgaLa vadhatA jAya che ane pariNAme mokSa prApta kare che. guNasthAnako mokSanA lakSya sudhI pahoMcavA mATenI nisaraNI che. A zreNI caDhatAM jarA paNa gAphela rahe, to nIce paDatAM paDatAM pahele pagathiye paNa jaI paDAya. agiyAramAM pagathiye pahoMcelAne paNa mohano phaTako lAgavAthI ekadama nIce paDavAnuM thAya che. eTale jarA paNa pramAda na karavAno Adeza Apyo che. bArameM pagathiye pahoMcyA pachI paDavAno bhaya raheto nathI. AThame-navame pagathiye mohano kSaya zarU thayA pachI paDavAno bhaya bilakula TaLI jAya che. 11me pahocelAne paNa nIce paDavAnuM thAya che, te mohano kSaya nahi, paNa upazama karyo hovAne kAraNe. paNa jo AThame-navame mohano upazama nahiM, paNa kSaya karavAnI prakriyA prAraMbha thaI jAya, to pachI nIce paDavAnuM asaMbhavita banI jAya che. AcArya haribhadrasUrie yogadRSTisamuccaya graMthamAM traNa yogonuM pratipAdana kareluM che. (1) IcchAyoga (2) zAsrayoga (3) sAmarthya yoga. (1) IcchAyoganuM varNana karatAM AcArya kahe che : jJAnI puruSo zAstrAnusAra anuSThAnanI IcchA dharAve che... paNa pramAdathI, asAdhanAthI... emanA dharmAnuSThAna vikala, arthAta doSayukta thAya che, hoya che. A paNa IcchavAyogya che ! sadicchAne paNa prAthamika, prAraMbhika avasthAmAM emaNe yogane praveza Apyo che ! (2) bIjo che : zAsrayoga. graMthakAra kahe che : zAstrAyogAstiha jJeyo apramAda kartumiccho: zrutArthasya jJAnino'pi pramAdataH / vikalo dharmayogo yaH sa icchAyogaH ucyate // yathA zakatyas pramAdinaH / zrAdhasya tIvrabodhena vacasA'vikalastathA // 133.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ A yogamAM sAdhaka pramAdano tyAga karIne potAnI zakti anusAra zradhdhAyukta thaIne anuSThAna kare che... e doSarahita dharmaanuSThAna kare che. AcArAMgamAM prazna pUchyo che : ghaNA jIvo mokSArthI hovA chatAM A saMsAramAM aneka prakAre daMDAya che, du:khI thAya che, ciMtAthI baLe che ane rogothI pIDAya che, tenuM zuM kAraNa haze ? gurudeve kahyuM mokSArthI hovA chatAM je pramatta dazAmAM AvI jAya che, te kharekhara AvI zikSAno adhikArI ja che. (kAraNa ke jyAM sudhI pramAdarUpa kAtIla jheranuM kuMDuM paDyuM che, tyAM sudhI zAMtirUpa amRtanAM biMduo sparzatA nathI. ane kadAca bhAvanArUpe sparze che, to paNa tenI aMta:karaNa para sthAyI asara rahetI nathI.) mATe medhAvI sAdhaka, je kArya meM pUrvakALe pramAdathI karI nAkhyuM te have nahi karuM evI hRdayapUrvaka bhAvanA bhAvI satata jAgarUka rahe. mada, viSaya, kaSAya, niMdA ane vikathA e pAMca pramAdo kahevAya che te bhayaMkara jhero kahevAya che. e tarapha je bedarakAra rahe che, te daMDAya che, pIDAya che ane vAraMvAra AdhyAtmika mRtyu pAme che. amRtanuM AsvAdana prApta thAya ke na thAya, paraMtu sau prathama to jheranAM saMsargathI dUra rahevAnuM kone mana na thAya ? ahiMsakavRtti e pramAdarUpI jherane rokavAnA sAdhanarUpa che. saMsArano tyAga karI sAdhujIvana svIkAranAra strI-puruSo je pAMca mahAvratonuM pAlana jIvanaparyaMta karavAnuM che. temAM prathama che : (1) prANAtipAta viramaNa vrata prANa = jIva, atipAta hiMsA, viramaNa-aTakavuM. jIvahiMsAthI aTakavuM, te paheluM mahAvrata che. pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiMsA / 134 pramAdathI thatA prANIvadhane hiMsA kahevAya che. pramAda ATha prakAranAM batAvavAmAM AvyA che. (1) ajJAna (2) saMzaya (3) viparyAya (4) rAga (5) dveSa (6) smRtibhraMza (7) yogadupraNidhAna (8) dharmano anAdara A ATha pramAdamAMthI game te pramAdathI trasa ke sthAvara, koI paNa jIvanI hiMsAthI aTakavuM joIe. prANIvadhAt samyagjJAna - zradhdhAnapUrvikA nivRtti: prathama vratam / (tAryasUtra - a.70 (pravacanasArodhdhAre) A hiMsAnI nivRti samyag jJAna-darzana pUrvaka hovI joIe. sAdhu mana-vacana-kAyAthI hiMsA zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare nahiM, karAve nahiM, temaja anumode nahiM. pratyakSa ke parokSarUpe emAM rajamAtra sahayogI thAya nahiM. tamAma mahAvratonAM ucita pAlanamAM apramAda niSThA Avazyaka che. svayamevAtmanAtmAnaM hinastyAtyA kaSAyavAn / pUrvaM prANyantarANAM tu pazcAtsyAdvA na vAM badhaH // (zrI sarvArtha sidhdhi, a.7 gA. 13 TIkA) arthAt H pramAdathI yukta kAyavAna AtmA prathama to pote ja potAnI hiMsA kare che. pachI anya prANIono ghAta thAya ke na thAya. anya jIvanI Ayu bAkI rahI hoya to tene mArI zakAto nathI. paNa jeNe mAravAnA bhAva karyA. eTalA mAtrathI ja te ni:saMdeha hiMsaka banI cUkyo ane jyAre hiMsAno bhAva thayo, tyAre te kaSAyavAna thayo. kaSAyavAna thavuM te ja AtmaghAta che. pramAdavazatA e AtmAne ghAtaka-AtmAne haNanAruM prathama pagathiyuM che. hiMsAnA bhAva, manohiMsA e paNa hiMsA ja che. aneka kAraNosara evI hiMsakavRtithI koIno ghAta thAya ke na thAya, paraMtu hiMsaka bhAva sevanArano to ghAta thAya ja che. e AtmaghAta che. mAnavInI zubha vRtionuM unmUlana thAya che. hiMsaka bhAvo tejAba jevA che. e tejAba anya para paDe na paDe, anyane bALe ke na bALe, paNa je pAtramAM tejAba hoya, e pAtrane to saLagAve ja che. nimitta ane saMjogo maLatAM e anyane saLagAve che. prajhaLe che ane ghAta kare che. pramAda vinA hiMsakabhAva, hiMsakavRtti asaMbhava banI jAya. gRhasthonAM bAra vrato aNuvratomAM prathama che : sthULa prANAtipAta viramaNa vrata. prANInAM prANa haravA e prANAtipAta. tethI haThavuM, nivRtta thavuM te prANAtipAta viramaNa. prANAtipAta athavA hiMsA pote jAte karavAthI, bIjA pAse karAvavAthI, anumodana karavAthI ke temAM nimittarUpa thavAthI thAya che. mana - vANI - zarIrabaLa (3), pAMca Indriyo (8) ane AyuSya (9), tathA zvAsocchavAsa (10) e daza prANa che. bIjAnAM ke potAnA, emAnAM koI prANa ke prANone pramAdathI ke durbudhdhithI haNavA ke IjA pahoMcADavI e hiMsA che. pramAda e ja hiMsA che, ane apramAda ahiMsA. pramAdathI ke dveSathI koIne mAThuM lagADavuM, koInuM apamAna karavuM, niMdA-cugalI karavI, koIne bhaya-trAsa Apavo. TUMkamAM bIjAnA dilane da ukhavavuM - dubhavavuM e hiMsA che. sthULa kriyA na hoya chatAM koInuM bUrU ciMtavavuM, tethI paNa hiMsAno doSa utpanna thAya che. jUTha, corI, beImAnI, ThagAI, krodha, lobha, mada, IrSA, dveSa vagere vikAro badhAM bhArobhAra apramAda 135
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMsArUpa hoI pApa che. maharSi umAsvAtie tatvArthasUtramAM adhyAya 7mI 8mI gAthAmAM kahyuM che : pramattayogAt prANavyaparopaNaM hiNsaa|8| pramatta yogathI, pramAdathI, prANInA prANa levA e hiMsA che. tema ja potAnI asAvadhAnIthI, bedarakArIthI prANInI hiMsA thAya e paNa pramattayogavALI hiMsA che. pramattadazA bhAvahiMsA che, ane prANInAM prANano nAza karavo e dravyahiMsA che. AThamuM aNuvrata che : anarthadaMDa viramaNa. anartha eTale nirarthaka, daMDa eTale pApa. anarthadaMDano artha thayo : nirarthaka prayojana vagara pApAcaraNa vinA prayojane AtmA daMDAya. AgaOAda - artha vinA daMDAya. ano tyAga te anarthadaMDaviramaNa gRhasthane udyoga ane AraMbhI hiMsA vaLagelI che. virodhI hiMsA karavAnuM paNa AvI paDe che. kuTuMba nirvAha arthe dhanaupArjana ane ucita parigraha paNa jarUrI banI jAya che. Ama gRhastha jIvana bahu AraMbhothI bhareluM che. chatAM ANuvrato ane upakAraka vratonAM dhAraNAM emanAM nistAranA mArga che. gRhasthane ja pharajo bajAvavI paDe che. saMsAra TakAvavA je karavuM anivArya ane Avazyaka hoya che te bAbata upara pUratuM dhyAna ApI A vratathI DahApaNa bharelI sUcanA ApatAM kahyuM che : nakAmA pApa na karo. viratiranarthadaNDe, tRtIyaM, sa caturvidha: apdhyaanm| pramAdAcaritam hiMsApradAnam pApopadezazca / / prayojanavihIna kArya karavuM, koIne satAvavo e anarthadaMDa kahevAya che. emAM cAra bheda che : apadhyAna, pramAdapUrNacaryA, hiMsAnAM upakaraNa vagere ApavA ane pApano upadeza Apavo e cAreno tyAga. anarthadaMDa virati nAmaka trIjuM guNavrata che. pApopadeza na karavo, mANasa pote je durbasanamAM phasAyelo hoya, teno zokha bIjAne lagADavA prayatna kare, te anarthadaMDa pApopadeza che. mANasa potAnI lata na choDI zake, to ye eNe e na vakhANatAM vakhoDavuM joIe. vyasanano kheda hovo joIe. prajanavaza kArya karavAthI alpa karmabaMdha thAya che. prayojana zubha ane zubhahetupUrvakanuM hovuM joIe. prayojana vagara kArya karavAthI adhika karmabaMdha thAya che. kAraNa ke saprayojana kAryamAM to deza-kAla Adi paristhitionI sApekSatA rahelI che. dezakALa-kSetra ane bhAvane lakSamAM rAkhI upayogapUrvakanI pravRtti thAya che. paraMtu niprayojana pravRtti sadA amaryAditarUpathI karAtI hoya che. jyAM lakSya nathI. tyAM maryAdA nathI hotI. nirarthaka jamIna khodavI, vyartha Aga saLagAvavI vagere pramAdaryA anarthadaMDa che. raste cAlatAM koI jAnavara ubhuM hoya, gAya ke baLada hoya, tene ni:kAraNa vyartha lAkaDI phaTakArI devI, koI choDane 136 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mastImAM ja lAkaDI phaTakAravI, vRkSane patharAM mAravA e anarthadaMDa che. taLAvamAM phakata gammata khAtara patharo pheMkavA, vinA kAraNe pANIno vyaya karavo e anarthadaMDa che. mANasa poNo kalAka bAtharUmamAM nhAya che. sattara corasa phUTanI kAyA mATe Akhare keTaluM pANI joIe ? dhodhanI jema pANI veDaphAya che. mahemAnone glAsa bharIne pANI ApIe chIe. keTalA ghUMTaDA pANI pivAya che ? bAkInuM khALamAM pheMkI devAya che. A veDaphATa gunAhita che. glAsanI sAIjha nAnI karavAnuM koIne sUjhatuM nathI. eka samayamAM pANI mATe loTo vaparAto ane loTA para nAnakaDo vADako raheto. mahemAna paNa jarUrI hoya eTaluM pANI loTAmAMthI reDIne pI le. - aDhAra pApasthAnako - chidromAM pApano AstrAva aTakAvavo te saMvara. saMvarano trIjo bheda che apramAda. mada, viSaya, kaSAya, niMdA ane vikathA e pAMca pramAdo manuSyanA duzmana che. enAthI nivRtti thAya, to apramAda sAdhya thAya ane pApano saMvara thAya. abhyAkhyAna, pazunya, paraMparivAda ne mAyAmRSA e niMdAnAM ja prakAra che, pAsAM che, ane pramAdanAM AviSkAra che. abhyAkhyAna : jANatAM ke ajANatAM koInA upara paNa khoTuM ALa caDAvavuM tene badanAma karavuM, ALa - Aropa mUkavo. A adhama kakSAnI pravRtti che. paizunya : cADI khAvI, cugalI khAvI, koInI gupta vAta, aMgata vAta ughADI na pADavAnI zarate kahevAmAM - jANamAM AvI hoya, te khullI karI devI. para parivAda : koInI niMdA kuthalI karavI. bIjAnA avaguNonuM AropaNa karI sAcAM TheravavAno prayatna. vAMku bolavuM. mAyAmRSA : kapaTa karI juThuM bolavuM ane tene sAcuM TharAvavAnI koziSa karavI. karzivacana : kaThora bhASA vAparavI. dila dubhAya evI rIte bolavuM. zAstromAM nirdeza che ke kaThora vacana bolavAthI eka divasanA upavAsanuM phaLa naSTa thAya che. khoTuM ALa caDAvavAthI eka mahinAnAM upavAsanuM phaLa naSTa thAya che. ne zrAparUpa vacano uccAravAthI eka varSanAM upavAsanuM phaLa naSTa pAme che. jinadarzane nirdezelAM nava tatvo che : (1) jIva (2) ajIva (3) puNya (4) pApa (5) Azrava (6) saMvara (7) nirjarA (8) baMdha ane (9) mokSa pAMcamuM tattva che Azrava tattva Azrava eTale karmonuM AvavuM. A+va AcAre bAjuethI ane thavaAvavuM te. arthAta AtmA tarapha kAzmaNa vargaNAnA pulonuM cAre bAjuthI AkarSAIne AvavuM te AthAva. AzravanA sAmAnya prakAre 20 bheda che jemAM prathama pAMca mithyAtva, avirati-avata, pramAda, kaSAya ane yoga, je karmabaMdhanA mukhya hetuo che. 6 thI 10 paMcamahAvatanAM bhAgarUpa che. apramAda 137'
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSa prakAre AzravanA 42 bheda che. jemAM pAMcamo bheda che kriyA. kriyA: kAyikI, adhikaraNakI vagere 25 prakAranI kriyAthI paNa puSkaLa karmono Azrava thato rahe jemAM 18mo bheda che : vidANIyA 19mo bheda che : ANAbhogI vidAraNIyA : sajIva ke nirjIva vastune toDavI phoDavI te. aNAbhogI : upayoga rahita zUnya citte kriyA karavI te. mAnavI pULa vastuo sAthe kevo vyavahAra kare che, tenA parathI enI saMskAritAnuM mApa nIkale che. sthULa pratye Adara, savyavahAra e sabhyatAnI pArAzIzI che, dhULa ke jaDa vastuo ApaNe samajIe chIe eTalI jaDa nathI hotI. temAM paNa sUkSma aNuonuM parivartana niraMtara thayA ja kare che. tenI vyAkhyAo vaijJAnika dRSTie badalAtI jAya che. dhULamAMthI sUkSmamAM praveza e urdhvakrama rahyo che. nirjIva bhAsatI vastu sAthe paNa durvyavahAra karAya nahiM. jarmanInA AdhyAtmika kavi reInAra mAriyA rilka eka kumaLA hRdayanAM sajjana hatA. daravAjAmAM pravezatAM jo Thesa vAge, ke bAraNAM sAthe athaDAya, to bAraNAnI mAphI mAgatA ! bAraNuM hatuM tyAM ja hatuM, vAgI gayuM to cAlanAranI ja bhUla kahevAya. mANasane calatAM koI paththara sAthe Thesa vAge, Thokara lAge to mANasa gussAmAM paththarane ja kharI Thokara mAre ! paththara to potAnI jagyAe ja hato, paNa mANasa bedhyAnapaNe cAlatAM paththarane ja Thokara mAre che. potAnI bhUlathI vAge che, ane sajA paththarane Ape che. rilka ane jarmana lekhaka sTIphAna jhalIganI gADha maitrI hatI. rilka jhavIga pAsethI vAMcavA mATe pustako laI jAya. pustaka pAchuM Ape, to ema ne ema na Ape. e pustakane suMdara giphaTa peparamAM vIMTALI, lAla ribina bAMdhI, jANe koI bheTa Apato hoya, tema AdarapUrvaka pAchu Ape. AmAM mAtra jJAnano ja nahi paNa sthaLano paNa Adara che. sTiphAna jhavIge jyAre potAnI patnI sAthe jaLasamAdhi lIdhI, tyAre rilkanAM badhA giphaTa peparo ane ribino zarIrane vIMTALIne samAdhi lIdhI. jyAre pustaka jevI mUlyavAna saMpadA sAthe ApaNe kevo vyavahAra karIe chIe? koInuM pustaka laI AvIe, to prathama to pAchuM ApavAnI vAta ja na hoya ! kyAM mukAI gayuM che, maLatuM ja nathI. are meM paNa hajI vAMcyuM nathI. AvA manuSya mAtrae pramAdano rasto choDI puruSArthano mArga pasaMda karavAno che. pramAdathI koI nukazAna ke kaSTa sahana karavuM paDe te aniSTa-tyAjya che. durguNa che. uttama pariNAma mATe puruSArtha karatAM AvI paDeluM kaSTa sahana karavuM, e puruSArtha che ane tethI ISTa che - saddaguNa che. koI 138 zrI vijayAnaMdasUri svargArohaNa zatAbdI graMtha
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasaMge khAmoza rahevAthI, mauna jALavavAthI, akriya rahevAthI ISTasiddhi thatI dekhAya to e prasaMganuM mauna, akriyatA, khAmozI e puruSArtha che. sadguNa che. e prakAranI akriyatAmAM AMtarazrama che, pramAda nahi. takalIpha, kaSTa ke nukazAnanA bhayathI sevAtuM mauna, akriyatA e sarva pramAdanAM rUpo che ane durguNo che, tyAjya che. emAM paNa e pramAdane sadguNano - nItino vAgho paherAvI pradarzana karavAmAM Ave, tyAre te manuSya bhayaMkara gIdha jevo manuSya banI jAya che. sAmAyika kriyA zudhdhikaraNanI kriyA che. maMte ! he pUjya ! he dhyeya ! - pratikramAmi pramAdane huM pITha karuM chuM. pramAdathI pAcho pharuM chuM. pramAdajanya kriyAo ane cUpakIdione choDuM chuM. niMmi - pramAdane ane pramAdajanya kriyA-akriyAne niMduM chuM. nidya mAnuM chuM. rihAma - pramAdane ane pramAdajanya kriyA-akriyAne gahuM chuM - Thapako ApuM chuM. appALa yozimi - pramAda sAthe ekarUpa banelA ''huM'' ne have huM apramatta thaI choDuM chuM. pramAda, lAlaca ke bhayathI thatI eka bhUla jo vAraMvAra thatI rahe to manuSyanuM mAnasa ja vikRta thaI jAya. te banavA na pAme, bhUlanuM punarAvartana na thAya teTalA mATe pratikramaNa kriyA dararoja karavAnI mAnasika kriyA yojI che. potAnI budhdhinI rakSA na karavAthI ja moTAmAM moTo pramAda - moTAmAM moTI AtmahatyA thaI jAya che. mohamAMthI pramAda udbhave che. pramAdanA nAzathI mohanAza tarapha gati thAya che. adhyAtma jJAnanI hayAtInuM prAthamika lakSaNa che dhana paranA mohano nAza. te pachInuM lakSaNa che, zarIra paranA mohano nAza ane te pachInuM lakSaNa che, budhdhi paranA mohano nAza. - dhana, kIrti ke sattAnI lAlasAne ja dhyeya banAvanArI, ekapakSI budhdhi ja aniSTa tattva che je vyakti tathA samAjanA Arogyane bAdhaka che. budhdhinI jaDatA ane hRdayanI vakratA ja saghaLAM rogonuM mULa kAraNa che. sAMprata kALanAM manuSyanI prakRtimAM rahelI A be khAmIo bhagavAna mahAvIra joI zakyA hatA ane tethI kahI gayA hatA : he jJAnanA sAdhaka gautama ! have pachInA manuSyomAM vakratA ane jaDatA khAsa lakSaNarUpe haze. bhagavAnanuM A kathana Aje paNa yathArtha - prastuta che. AjanA puruSArthIe kAMI karavAnuM hoya, to te vakratAne toDavAnuM ane jaDatAne pigaLAvavAnuM ja kAma che. e kriyAothI potAne ke bIjAone tAtkAlika du:kha ke sukha thAya, lAbha ke geralAbha thAya e kazAnI gaNatarI karavI na pAlave. dareka kriyAne mApavAno gaja : puruSArtha ke pramAda. apramAda 139
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ khristI loko navA varSanI khuzAlImAM glAsa phoDI nAkhe che! glAsa tUTavo e zukanavaMta lekhAya che evI pracalita mAnyatA che. paNa tethI jANIbUjhIne glAsa toDI parANe zukana UbhA karavA? A kevo tarka che? pazunA balidAna ke narabali pAchaLa paNa AvI ja svArthIvRtti rahelI hoya che. gAMdhIjIne eka patra Apyo. gAMdhIjIe patranAM badhA pAnAM vAMcI, ene lAgelI pIna kADhI eka DabbImAM sAcavIne mUkI dIdhI ! samagra patramAM A ja eka upayogI vastu hatI ! gAMdhIjI to eka nAnakaDI cabarakhI sudhdhA nakAmI javA detA nahiM. saMbhALIne rAkhatAM. upayogamAM letA, emane je patra Ave, teno javAba paNa hAMsiyAmAM ja lakhI e patra pAcho pAThavatA. 'jaDa" nI sAthe paNa jaDatAthI vyavahAra na thAya. ANAbhogI: upayogarahita zUnya cine kriyA karavI te ANAbhogI. upayoga vinAnI kriyA te pramAda zUnyacitta te pramattadazA. kazA paNa prayojana vinA kaMIka ne kaMIka karyA ja karavuM. je Asana para beThA hoIe tenAM sUtaranAM tAMtaNA ke caTAInAM tAMtaNAM kheMcIkheMcI toDyA karavAM. hAthamAM bolapena hoya, tenI cAMpa ne dAbI satata ughADa-baMdha karatA rahevuM, koI vastune niSkAraNa phaTakAratA rahevuM. A tamAma ceSTAo vikSipta azAMta mana temaja durgAnanAM ja prakSepaNa rUpa che. Ama, jaina dharmamAM vividha dRSTikoNathI pramAdanA svarUpanI vicAraNA karavAmAM AvI che e vicAramAM ghaNI sUkSma ane vizada che. apramata dazA vinA jIva kevaLajJAna tarapha, mokSaprApti tarapha gati karI zakato nathI. mATe adhyAtmarucivALA jIve dhULa ke sUkSma pramAda na karavA tarapha lakSa ApavuM e enuM kartavya banI rahe che. . 140 zrI vijayAnaMdasari svargArohAga zatAbdI graMtha