Book Title: Agam Tika Parampara ko Acharya Hastimalji ka Yogdan
Author(s): Dharmchand Jain
Publisher: Z_Jinvani_Acharya_Hastimalji_Vyaktitva_evam_Krutitva_Visheshank_003843.pdf
Catalog link: https://jainqq.org/explore/229901/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAgama-TIkA paramparA ko AcArya zrI kA yogadAna Agama-manISI prAcArya pravara zrI hastImalajI ma0 sA0 kA AtmajIvana to Agama-dIpa se Alokita thA hI, kintu ve usakA prakAza jana-jana taka pahu~cAne hetu prayAsarata rahe / isI kAraNa AcArya pravara AgamoM kI sugama TIkAe~ prastuta karane hetu sannaddha hue / prAcArya pravara kA lakSya Agama ke gUr3hArtha ko saralatama vidhi se prastuta karanA rahA / DaoN0 dharmacanda jaina AcArya zrI kI dRSTi Agama-jJAna ko zuddha evaM sugama rUpa meM saMpreSita karane kI rahI / yahI kAraNa hai ki prAcArya pravara ne pUrNa tanmayatA se AgamoM pratiyoM kA saMzodhana bhI kiyA / unheM saMskRta chAyA, hindI padyAnuvAda, granvaya pUrvaka zabdArtha evaM bhAvArtha se samanvita kara sugama banAyA / phalataH AcArya pravara ko yuvAvasthA meM hI apanI 'nandI sUtra' Adi kI TIkAoM se dezabhara ke jaina santoM meM pratiSThita sthAna milA / AcArya zrI kI sarva prathama saMskRtahindI TIkA 'nandI sUtra' para prakAzita huI / usake pazcAt 'bRhatkalpa sUtra' para sampAdita saMskRta TIkA, 'prazna vyAkaraNa sUtra' para vyAkhyA evaM 'antagaDadasA sUtra' para TIkA kA prakAzana huA / jIvana ke Dhalate varSoM meM Apake tattvAvadhAna meM likhita ' uttarAdhyayana sUtra' evaM 'dazavaikAlika sUtra' para hindI padyAnuvAda ke sAtha vyAkhyAe~ prakAzita huiiN| isa prakAra AcArya pravara ne do aMga sUtroM'prazna vyAkaraNa' evaM 'antagaDadasA' para tIna mUla sUtroM 'nandI sUtra' 'uttarAdhyayana' evaM 'dazavekAlika' para tathA eka chaMda sUtra 'bRhatkalpa' para kArya kiyA / Jain Educationa International Agama-TIkA paramparA kA eka lambA itihAsa hai / pA~cavIM zatI se aba taka aneka saMskRta, hindI evaM gujarAtI TIkAe~ likhI jA cukI haiM / prAcIna pramukha TIkAkAra rahe haiM - prAcArya haribhadra sUri, prAcArya abhayadeva sUri, AcArya zIlAMka, AcArya malayagiri Adi / arvAcIna TIkAkAroM meM pramukha haiM- paM0 muni zrI ghAsIlAlajI ma0, zrI amolaka RSijI ma0, prAcArya zrI grAtmArAmajI ma0, AcArya zrI tulasI Adi / parantu adyAvadhi prakAzita saMskRta, hindI evaM gujarAtI TIkAtroM meM AcArya pravara hastImalajI ma0 sA0 For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 64 * vyaktitva evaM kRtitva kI TIkAe~ sugama, subodha evaM Agama-mantavya ke anukUla haiN| prAgama-TIkA paramparA meM saMskRta chAyA evaM prAkRta zabdoM ke artha va vivecana ke sAtha hindI padyAnuvAda kA samAveza AcArya pravara kI maulika dRSTi kA paricAyaka hai| AcArya pravara kRta pratyeka TIkA kA saMkSipta paricaya yahA~ prastuta hai| nandI sUtra : dvitIya vizva yuddha ke samaya jaba AcArya pravara mahArASTra kSetra meM vicaraNa kara rahe the, taba saMvat 1968 (san 1942 I0) meM AcArya pravara ke dvArA saMzodhita evaM anUdita 'zrImannandI sUtram' kA sAtArA se prakAzana huA / prakAzaka the rAyabahAdura zrI motIlAlajI muuthaa| 'nandI sUtra' kA yaha saMskaraNa vividha dRSTiyoM se advitIya hai / isameM prAkRta mUla ke sAtha saMskRta chAyA evaM zabdAnulakSI hindI anuvAda diyA gayA hai| jahA~ vivecana kI AvazyakatA hai vahA~ vistRta evaM vizada vivecana bhI kiyA gayA hai / 'nandI sUtra' ke anuvAda-lekhana meM AcArya malayagiri aura haribhadra kI vRttiyoM ko AdhAra banAyA gayA hai, sAtha hI aneka upalabdha saMskaraNoM kA sUkSma anuzIlana kara vidvAn muniyoM se zaMkA-samAdhAna bhI kiyA gayA hai| AcArya pravara ne jaba 'nandI sUtra' kA anuvAda likhA taba 'nandI sUtra' ke aneka prakAzana upalabdha the, parantu unameM mUla pATha ke saMzodhana kA paryApta prayatna nahIM huA thA / AcArya pravara ne yaha bIr3A uThAkara 'nandI sUtra' ke pAThoM kA saMzodhana kiyA / 'nandI-sUtra' ke vividha saMskaraNoM meM aneka sthaloM para pATha-bheda thA, yathA-sthavirAvalI ke sambandha meM 50 gAthAe~ thIM tathA kucha meM 43 gAthAe~ hI thiiN| isI prakAra 'dRSTivAda' ke varNana meM bhI pATha-bheda milatA hai| ina saba para paryAlocana karate hue AcArya pravara ne UhApoha kiyaa| 'nandI sUtra' ke isa saMskaraNa kI vidvattApUrNa bhUmikA kA lekhana upAdhyAya zrI AtmArAmajI mahArAja ne kiyA / isa sUtra ke prakAzana kA prabandha paM0 duHkhamocana jhA ne kiyA jo prAcArya pravara ke guru to the hI kintu prAcArya pravara kI vidvattA evaM tejasvitA se abhibhUta bhI the / svayaM prAcArya pravara ne 'nandI sUtra' kI vyApaka prastAvanA likhakara pAThakoM ke jJAna-prArohaNa hetu mArga prazasta kiyA / prastAvanA meM 'nandI sUtra' kI zAstrAntaroM se tulanA bhI prastuta kI hai| AcArya pravara ne 31 varSa kI laghuvaya meM 'nandI sUtra' kI aisI TIkA prastuta kara tatkAlIna prAcAryoM evaM vidvAnoM meM pratiSThA ajita kara lI thii| Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. isa saMzodhita 'nandI sUtra' saMskaraNa ke aneka pariziSTa haiM / prathama pariziSTa pAribhASika evaM viziSTa zabdoM kI vyAkhyA para hai / dvitIya pariziSTa meM 'samavAyAMga sUtra' meM varNita dvAdazAMgoM kA paricaya hai / tRtIya pariziSTa 'nandI sUtra' ke sAtha zAstrAntaroM ke pAThoM kI samAnatA para hai / cauthA pariziSTa zvetAmbara evaM digambara sampradAyoM kI dRSTi se jJAna kI prarUpaNA kA nirUpaNa karatA hai tathA antima pariziSTa meM 'nandI sUtra' meM prayukta zabdoM kA koza diyA gayA hai| sUtra ke prakAzana-kArya ko sAdhu kI dRSTi se sadoSa mAna kara bhI prAcArya pravara ne tIna uddezyoM se isa kArya meM sahabhAgitA svIkAra kii| svayaM prAcArya zrI ke zabdoM meM-"pustaka mudraNa ke kArya meM sthAnAntara se grantha-saMgraha, sammtya rtha patra-preSaNa, prUpha-saMzodhana va sammati pradAna karanA Adi kArya karane yA karAne par3ate haiN| isa bAta ko jAnate hue bhI maiMne jo Agama-sevA ke lie usa aMzata: sadoSa kArya ko apavAda rUpa se kiyA, isakA uddezya nimna prakAra hai 1. sAdhumArgIya samAja meM viziSTatara sAhitya kA nirmANa ho / 2. mUla AgamoM ke anveSaNapUrNa zuddha saMskaraNa kI pUrti ho aura samAja ko anya vidvAn munivara bhI isa dizA meM Age laaveN| 3. sUtrArtha kA zuddha pATha par3hakara janatA jJAnAticAra se bce| ina tInoM meM se yadi eka bhI uddezya pUrNa huyA to maiM apane doSoM kA prAyazcitta pUrNa huA samajhUgA / " prAcArya pravara kRta yaha ullekha unakI prAgama-jJAna-prasAra niSThA ko ujAgara karatA hai| bRhatkalpa sUtra : 'zrI bRhatkalpa sUtra' para prAcArya pravara ne eka ajJAta saMskRta TIkA kA saMzodhana evaM sampAdana kiyA thA jo prAkkathana evaM bRhatkalpa-paricaya ke sAtha pAMca pariziSToM se bhI alaMkRta hai| isa satra kA prakAzana samyagjJAna pracAraka maNDala ke purAtana kAryAlaya tripoliyA bAjAra, jodhapura dvArA kaba karAyA gayA, isakA grantha para kahIM nirdeza nahIM hai kintu yaha sunizcita hai ki isa sUtra kA prakAzana 'prazna vyAkaraNa' ko vyAkhyA ke pUrva arthAt san 1950 I0 ke pUrva ho cukA thaa| AcArya pravara hastI ko 'bRhatkalpa' kI yaha saMskRta TIkA ajamera ke suzrAvaka zrI saubhAgyamalajI DhaDhDhA ke jJAna-bhaNDAra se prApta huI jo saMrakSaNa ke abhAva meM bar3I jIrNa-zIrNa avasthA meM thii| prAcArya pravara jaba dakSiNa kI Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 6 * pada yAtrA para the taba unhoMne isakI pratilipi karavA kara ise saMzodhita evaM sampAdita kiyA / 'bRhatkalpa' ke ye saMskRta TIkAkAra kauna the, yaha jJAta nahIM kintu yaha saMketa avazya milatA hai ki zrI saubhAgya sAgara sUri ne isa subodhA TIkA ko bRhaTTIkA se uddhRta kiyA thA / usI subodhA TIkA kA sampAdana AcArya zrI ne kiyA / vyaktitva evaM kRtitva 'bRhatkalpa sUtra' cheda sUtra hai jisameM sAdhu-sAdhvI kI samAcArI ke kalpa kA varNana hai / AcArya pravara ne sampUrNa kalpa sUtra kI viSaya-vastu ko hindI pAThakoM ke lie saMkSepa meM 'bRhatkalpa paricaya' zIrSaka se diyA hai jo bahuta upayogI evaM sAragarbhita hai / anta meM pAMca pariziSTa haiM / prathama pariziSTa meM akArAdi ke krama se sUtra ke zabdoM kA hindI artha diyA gayA hai jo 34 pRSThoM taka calatA hai / dvitIya pariziSTa meM pATha-bheda kA nirdeza hai / tRtIya pariziSTa 'bRhatkalpa sUtra' kI vibhinna pratiyoM ke paricaya se sambaddha hai caturtha pariziSTa meM vRtti meM Ae vizeSa nAmoM kA ullekha hai jo zodhArthiyoM ke lie upAdeya hai| paMcama pariziSTa meM kucha vizeSa zabdoM para saMskRta bhASA meM vistRta TippaNa diyA gayA hai / yaha saMskRta TIkA aneka dRSTiyoM se mahattvapUrNa hai / isakI bhASA sarala, subodha evaM prasAda-guNa se samanvita hai kintu isameM sUtroddiSTa tathyoM kA vizada vivecana hai / saMskRta adhyetAnoM ke lie yaha TIkA Aja bhI mahattvapUrNa hai / AcArya pravara ne jaba saMskRta TIkA kA sampAdana kiyA taba 'bRhatkalpa sUtra' ke do-tIna saMskaraNa nikala cuke the / prAtmAnanda jaina sabhA, bhAva nagara se niryukti, bhASya aura TIkA sahita yaha sUtra chaha bhAgoM meM prakAzita ho cukA thA kintu vaha sabake lie sulabha nahIM thA / DaoN0 jIvarAja chelA bhAI kRta gujarAtI anuvAda evaM pUjya amolaka RSijI ma0 kRta hindI anuvAda nikala cuke the tathApi prAcArya pravara dvArA sampAdita yaha saMskRta TIkA zuddhatA, vizadatA evaM saMkSiptatA kI dRSTi se viziSTa mahattva rakhatI hai / isakA sampAdana AcArya pravara ke saMskRta-jJAna evaM zAstra - jJAna kI kSamatA ko puSTa karatA hai / Jain Educationa International prazna vyAkaraNa sUtra : 'nandI sUtra' ke prakAzana ke prATha varSa pazcAt disambara 1950 I0 meM 'prazna vyAkaraNa sUtra' saMskRta chAyA, anvayArtha, bhASA TIkA ( bhAvArtha ) evaM TippaNiyoM ke sAtha pAlI ( mAravAr3a) se prakAzita huA / isakA prakAzana suzrAvaka zrI hastImalajI surANA ne karAyA / For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. 'prazna vyAkaraNa sUtra' kA yaha saMskaraNa do khaNDoM meM vibhakta hai / prathama khaNDa meM pAMca AsravoM kA varNana hai to dvitIya khaNDa meM ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya aura aparigraha rUpa pAMca saMvaroM kA nirUpaNa hai / pariziSTa meM zabdakoza, viziSTa sthaloM ke TippaNa, pAThAntara-sUcI aura kathA bhAga diyA gayA hai / yaha sUtra-grantha prAcArya pravara ke vidvattApUrNa 17 pRSThoM ke prAkkathana se alaMkRta hai| pAThAntaroM yA pATha-bhedoM kI samasyA 'prazna vyAkaraNa' meM 'nandI sUtra' se bhI adhika hai / isakA anubhava svayaM prAcArya zrI ne kiyA thaa| unhoMne pATha-bheda kI samasyA para prAkkathana meM ullekha karate hue likhA hai-"Agama mandira (pAlItANA) jaisI prAmANika prati jo zilA-paTTa aura tAmra-patra para aMkita ho cukI hai, vaha bhI azuddhi se dUSita dekhI gaI hai / " ataH AcArya pravara ne pATha-saMzodhana hetu aneka pratiyoM kA tulanAtmaka upayoga kiyA thA, jinameM pramukha thIM-abhayadeva sUri kRta TIkA, hastalikhita TabbA, jJAna vimala sUri kRta TIkA evaM Agama mandira pAlItAraNA se prakAzita mUla pATha / saMzodhita-pATha dene ke bAda prAcArya pravara ne pAThAntara sUcI bhI dI hai jisameM anya pratiyoM meM upalabdha pATha-bheda kA ullekha kiyA hai| ___ 'prazna vyAkaraNa' ke jo pATha-bheda adhika vicAraNIya the, aise 17 pAThoM kI eka tAlikA banAkara samAdhAna hetu viziSTa vidvAnoM yA saMsthAoM ko bhejI gaI jinameM pramukha haiM-1. vyavasthApaka, Agama mandira pAlItAraNA 2. puNya vijayajI, jaisalamera 3. bhairoMdAnajI seThiyA, bIkAnera 4. jinAgama prakAzana samiti, byAvara evaM 5. upAdhyAya zrI amara munijI, byAvara / tAlikA kI eka prati 'samyagdarzana' meM prakAzanArtha sailAnA bhejI gaI, kintu inameM se tIna kI ora se pahu~ca ke atirikta koI uttara nahIM milaa| 'samyagdarzana' patrikA ke prathama varSa ke gyArahaveM aMka meM yaha tAlikA prakAzita huI, kintu kisI kI ora se koI TippaNI nahIM aaii| isa prakAra sAdhana-hIna evaM sahayoga rahita avasthA meM bhI prAcArya pravara ne athaka zrama evaM niSThA ke sAtha zruta sevA kI bhAvanA se 'prazna-vyAkaraNa' sUtra kA viziSTa saMzodhita saMskaraNa prastuta kara Agama-jijJAsuoM kA mArga prazasta kiyaa| siri aMtagaDadasAmro: AcArya pravara kRta saMskRta-hindI anuvAda yukta 'siri aMtagaDadasAno' ke do saMskaraNa nikala cuke haiM / prathama saMskaraNa san 1965 I0 meM nikalA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 68 * vyaktitva evaM kRtitva tathA dUsarA saMskaraNa san 1975 I0 meM prakAzita huA / donoM saMskaraNoM kA prakAzana samyagjJAna pracAraka maNDala, jayapura se huA / prathama saMskaraNa meM prAkRta mUla evaM hindI artha diyA gayA thA tathA anta meM eka pariziSTa thA jisameM viziSTa zabdoM kA sarala hindI artha diyA gayA thaa| dvitIya saMskaraNa adhika zrama evaM vizeSatAoM ke sAtha prakAzita huaa| isa saMskaraNa meM kaoNlama paddhati apanA kara pahale prAkRta mUla phira usakI saMskRta chAyA tathA usake sAmane ke pRSTha para zabdAnulakSI hindI artha (chAyA) tathA aMtima kaoNlama meM hindI bhAvArtha diyA gayA hai / ina cAroM ko eka sAtha eka hI pRSTha para pAkara nitAnta maMda buddhi prANI ko bhI Agama-jJAna prApta ho sakatA hai tathA tIkSNa buddhi prANI eka-eka zabda ke gUr3ha artha ko samajha sakatA hai| 'aMtagaDa' kI pATha-zuddhi evaM artha ke nirUpaNa hetu upAdhyAya zrI pyAracandajI mahArAja dvArA anUdita patrAkAra prati, sailAnA se prakAzita pustaka, prAcIna hastalikhita prati, Agamodaya samiti, sUrata se prakAzita saTIka 'antakRddazA sUtra' aura 'bhagavatI sUtra' ke khaMdhaka prakaraNa kA vizeSa avalambana liyA gayA hai / abhayadeva sUri kRta saMskRta TIkA, prAcIna TabbA evaM paM0 ghAsIlAlajI mahArAja kRta saMskRta-TIkAoM ko bhI dRSTi meM rakhA gayA hai| dvitIya saMskaraNa vizeSataH paryuSaNa meM vAcana kI suvidhA hetu nirmita hai, jo sUtra ke artha ko zIghra hI hRdayaMgama karAne kI adbhuta kSamatA rakhatA hai| zuddha mUla ke sAtha zabdAnulakSI artha kI jijJAsA rakhane vAle pAThakoM ke lie yaha atyanta upAdeya hai / saMskRta kA yatkicita jJAna rakhane vAlA pAThaka bhI mUla Agama kA hArda sahaja rUpa sesamajha sakatA hai| _ 'aMtagaDadasA sUtra' kA aisA kaoNlama paddhati vAlA suspaSTa anuvAda evaM bhAvArtha anya AcAryoM dvArA kRta hindI anuvAda se nizcita rUpa se viziSTa hai / anta meM pramukha zabdoM kA vivecanayukta pariziSTa bhI isa graMtha kI zobhA hai| uttarAdhyayana evaM dazavakAlika sUtra : Agama-grathoM meM sarvAdhika paThana-pAThana 'uttarAdhyayana' evaM 'dazavaikAlika' sUtroM kA hotA hai / AcArya pravara ne inakA hindI meM padyAnuvAda karA kara inheM sarasa, subodha evaM geya banA diyA hai / adhunAyAvat Agama-grathoM kA hindI padyAnuvAda nahIM huA thA kintu AcArya pravara kI satpreraNA evaM samyak Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * prAcArya zrI hastImalajI ma. sA. * 66 mArga-darzana meM paM0 zazikAnta jhA ne yaha kArya prAcArya zrI kI sannidhi meM baiThakara sampanna kiyA / svayaM prAcArya pravara ne hindI padyAnuvAda kiyA thA, aise saMketa bhI milate haiM kintu isameM koI sandeha nahIM ki unhoMne ina donoM AgamoM ke hindI padyAnuvAda meM apanI lekhanI se saMzodhana, parivardhana evaM parivartana kiyA thaa| phira bhI prAcArya pravara zreya lene kI spRhA se dUra rahe aura hindI padyAnuvAda-kartA ke rUpa meM donoM graMthoM para paM0 zazikAnta jhA kA nAma chpaa| _ 'uttarAdhyayana sUtra' tIna bhAgoM meM samyagjJAna pracAraka maNDala, jayapura dvArA prakAzita huA hai / prathama bhAga meM 1 se 10 adhyayanoM, dvitIya bhAga meM 11 se 23 adhyayanoM tathA tRtIya bhAga meM 24 se 36 adhyayanoM kA vivecana hai / ye tInoM bhAga zrIcanda surAnA 'sarasa' ke sampAdakatva meM kramazaH san 1983 I0, san 1985 I0 evaM san 1986 I0 meM prakAzita hue / tInoM bhAgoM ke prArambha meM sampAdaka kI ora se bRhad prastAvanA hai / pratyeka adhyayana ke prArambha meM usa adhyayana kA sAra diyA gayA hai jisase pAThaka pAThya viSaya ke prati pahale se jijJAsu evaM jAgarUka ho jAtA hai / vaha adhyayana bhI isa kAraNa sugama bana jAtA hai / prathama bhAga meM mUla prAkRta gAthA kA hindI padyAnuvAda, anvayArtha, bhAvArtha evaM vivecana dene ke sAtha pratyeka adhyayana ke anta meM kathApariziSTa diyA gayA hai, jisameM usa adhyayana se sambaddha kathAoM kA rocaka prastutIkaraNa hai| prAkRta-gAthAoM kI saMskRta chAyA bhI sAtha meM prastuta ho, isa para prAcArya pravara kA vidvad samAja kI dRSTi se dhyAna gyaa| vidvat samudAya saMskRta chAyA ke mAdhyama se prAkRta gAthAoM ke vAstavika artha ko saralatA pUrvaka grahaNa kara letA hai / ataH 'uttarAdhyayana sUtra' ke dvitIya evaM tRtIya bhAga meM 21 se 36 adhyayanoM kI prAkRta gAthAoM kI saMskRta chAyA bhI dI gaI hai| ... hindI-padyAnuvAda meM yaha vizeSatA hai ki jahAM jo hindI zabda upayukta ho sakatA hai vahAM vaha zabda prayukta kiyA gayA hai / padyAnuvAda sahaja, sugama, sarala evaM layayukta hai| mAtra hindI padyAnuvAda ko par3hakara bhI koI svAdhyAyI pAThaka sampUrNa graMtha ke hArda ko samajha sakatA hai| padyAnuvAda ke atirikta mUla gAthAoM meM vidyamAna kliSTa zabdoM kA vivecana, vizleSaNa evaM viziSTArtha bhI kiyA gayA hai / isa hetu zrI zAntyAcArya kRta vRhadvatti evaM prAcArya nemicandra kRta cUNi kA avalambana liyA gayA hai / vivecana meM prAcIna TIkA-grathoM ke sAtha AcArya zrI AtmArAmajI mahArAja kRta 'uttarAdhyayana' Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * vyaktitva evaM kRtitva kI hindI TIkA evaM jaina vizva bhAratI, lADanUM se prakAzita 'uttarajjhayaNANi' kA bhI sahayoga liyA gayA hai / 'dazavakAlika sUtra' kA prakAzana maI, san 1983 I0 meM samyagjJAna pracAraka maNDala, jayapura se huA / yaha bhI padyAnuvAda, anvayArtha, bhAvArtha evaM TippaNiyoM se alaMkRta hai / padyAnuvAda paM0 zazikAnta jhA ne kiyA hai / caturtha adhyayana ke prAkRta gadya kA bhI hindI padyAnuvAda kiyA gayA hai / yaha sUtra paM0 basantIlAlajI nalavAyA kI dekharekha meM ratalAma se chapA hai / isakA bhI hindI padyAnuvAda sarasa, subodha evaM layabaddha hai tathA hArda ko prastuta karatA hai| upasaMhAra : __AcArya pravara ne 'tattvArthAdhigama' sUtra kA hindI padyAnuvAda kiyA thA, aisA ullekha 'prazna vyAkaraNa sUtra' ke prArambha meM paM0 zazikAnta jhA ne apanI lekhanI se kiyA hai| vaha padyAnuvAda upalabdha nahIM ho pAyA hai / vaha bhI nitAnta mahattvapUrNa sUtra hai kyoMki vaha zvetAmbara evaM digambara donoM jaina sampradAyoM ko mAnya hai| zruta sevA kI bhAvanA se prAcArya pravara ne vibhinna mahattvapUrNa AgamoM kI TIkAe~, anuvAda, vivecana, padyAnuvAda Adi prastuta kara jo tulanAtmaka dRSTi pradAna kI hai tathA Agama-saMzodhana ko dizA pradAna kI hai vaha vidvad samudAya ke lie upAdeya hai / AgamoM kA pATha-saMzodhana ho yaha Avazyaka hai| ekAdhika pAThoM se sunizcita nirNaya nahIM ho pAtA hai / hindI padyAnuvAda evaM sarala hindI anuvAda se sAmAnya svAdhyAyiyoM kA upakAra huA hai kyoMki inake mAdhyama se ve Agama kI gaharAI taka pahu~cane meM sakSama huye haiN| -sahAyaka prophesara, saMskRta vibhAga, jodhapura vizvavidyAlaya, 387, madhura I-sI roDa, saradArapurA, jodhapura-342003 jisa prakAra sasUtra (dhAge se yukta) suI kahIM gira jAne para bhI vinaSTa (guma) nahIM hotI, usI prakAra sasUtra (zruta-sampanna) jIva bhI saMsAra meM vinaSTa nahIM hotaa| * jisa prakAra kachumA Apatti se bacane ke lie apane aMgoM ko sikor3a letA hai, usI prakAra paNDitajana ko bhI viSayoM kI ora jAtI huI apanI indriyoM ko adhyAtma jJAna se sikor3a lenA cAhie / -bhagavAna mahAvIra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only