________________
જેથી માર્ગાનુસારીપણાને અભિમુખ બની અપુનબંધક આત્માઓ માર્ગાનુસારિતાને પ્રાપ્ત કરવા સમર્થ બને છે. મોરનાં બચ્ચાં જે રીતે મોરનું અનુસરણ કરે છે તેમ અપુનબંધકદશાને પામેલા જીવો પણ ધમદિના વિષયમાં પરસ્પર પુરુષાર્થને હાનિ ન પહોંચે એ રીતે ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવા દ્વારા માર્ગાનુસારિતા તરફ ગમન કરે છે. આ પ્રમાણે તીવ્રભાવે પાપ ન કરનારા સંસાર પ્રત્યે બહુમાન વિનાના અને ધર્માદિના વિષયમાં સર્વત્ર ઔચિત્યપૂર્વક પ્રવૃત્તિને કરનારા જીવોને અપુનબંધક કહેવાય છે. અર્થાત્ તીવ્રભાવે પાપ ન કરવા વગેરે દ્વારા અપુનબંધક જીવોની યોગમાર્ગની અધિકારિતાનું જ્ઞાન કરી શકાય છે. ||૧૩ણી
સમ્યગ્દષ્ટિનાં લિંગ જણાવવાની ઇચ્છાથી ચૌદમી ગાથામાં ફરમાવ્યું
सुस्सूस धम्मराओ गुरुदेवाणं जहासमाहीए । वेयावच्चे णियमो सम्मद्दिहिस्स लिंगाई ॥१४॥
“શુશ્રષા, ધર્મ પ્રત્યે રાગ અને શક્તિ વગેરેનું અતિક્રમણ કર્યા વિના ગુરુદેવની વૈયાવચ્ચમાં નિયમ - એ સમ્યગ્દષ્ટિનાં લિંગો છે.” - આ પ્રમાણે ચૌદમી ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. પરમાર્થ એ છે કે – ધર્મશાસ્ત્રોના વિષયમાં સાંભળવાની ઇચ્છાને શુશ્રુષા કહેવાય છે, જે; ચોથા ગુણ
સ્થાનાદિસંપન્ન સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓનું પ્રથમ લિંગ છે. અર્થકામાદિશાસ્ત્રના વિષયમાં શુશ્રુષા આપણા અનુભવની છે. શુશ્રુષા નવી નથી, પરંતુ તેનો વિષય નવો છે. વિકથાદિની શુશ્રુષાના કારણે જે અધ:પાત થાય છે, એ જાણ્યા પછી સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓને તેમાં રસનો લેશ પણ રહેતો નથી. ધર્મશાસ્ત્રોના વિષયમાં તે આત્માઓને ખૂબ જ પ્રબળ શુશ્રુષા હોય છે. ગીતના રાગીને કિન્નરો દ્વારા ગવાતા ગીતને સાંભળવાની જેવી ઇચ્છા હોય છે તેની અપેક્ષાએ અધિક એવી શુશ્રુષા ધર્મશાસ્ત્રોના વિષયમાં ( શ શ . શ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૩૦ જી હા જી જી છે
સમ્યગ્દષ્ટિ જીવોને હોય છે. એના કારણે ભવનિતારક ગુરુદેવશ્રીના શ્રીમુખે ધર્મશાસ્ત્રના નિરંતર શ્રવણથી ધર્મની પરમતારકતાનો ખૂબ જ સુંદર રીતે અનુભવ થાય છે. એ કારણે ધર્મ પ્રત્યે અભિવૃંગસ્વરૂપ પ્રબળ રાગ થાય છે. ધર્મની આરાધના માટે અપેક્ષિત એવી સામગ્રી ન મળવાથી ધર્મ ન કરવા છતાં; ચિત્ત તો તેમાં જ અનુબદ્ધ (જોડાયેલો હોય છે. આવા પ્રકારના ચિત્તના અનુબંધને જ અહીં ધર્મ પ્રત્યેના રાગરૂપે વર્ણવ્યો છે. દરિદ્ર એવા બ્રાહ્મણને કોઇ વાર ઘીથી પૂર્ણ ઘેબર વગેરે ખાવા મળ્યા પછી ફરીવાર એ ખાવાની પોતાની સ્થિતિ ન હોવાથી ઘીથી પૂર્ણ ઘેબરાદિને ખાવા માટે તે સમર્થ ન હોવા છતાં તે બ્રાહ્મણનું ચિત્ત તો ઘીથી પૂર્ણ એવા ઘેબરાદિમાં જ રાગથી યુક્ત હોય છે. એના રાગ કરતાં અત્યધિક રાગ સમ્યગ્દષ્ટિને ધર્મ પ્રત્યે હોય છે. દૃષ્ટાંતમાં ‘દરિદ્ર' પદના સમાવેશથી સામગ્રીની વિકલતા જણાવી છે. બ્રાહ્મણવિશેષ પદથી, સ્વભાવથી જ ભોજનપ્રિયતા જણાવી છે અને ‘હવિપૂર્ણ” (ઘીથી પૂર્ણ) પદથી, વસ્તુની ઉત્તમતા જણાવી છે. ખાવાની પ્રવૃત્તિના અભાવમાં પણ ખાવાનો રાગ જેમ ઉત્કટ હોય છે તેમ સામગ્રીના અભાવે ધર્મની પ્રવૃત્તિના અભાવમાં પણ ધર્મ પ્રત્યે સમ્યગ્દષ્ટિને ઉત્કટ રાગ હોય છે.
ધર્મ પ્રત્યેના આવા ઉત્કટરાગના કારણે જ પોતાને એવા પ્રકારના ઉત્તમોત્તમ ધર્મને સમજાવનારા અને પ્રાપ્ત કરાવનારા ગુરુ-દેવનું વૈયાવૃન્ય કર્યા વિના સમ્યગ્દષ્ટિ આત્માઓ રહેતા નથી. ગુઢ-રેવા આ પદનો અર્થ ટીકાકારે ‘વૈત્ય-સપૂનામ્' આ પ્રમાણે કર્યો છે. ગુરુભગવંત પૂજય હોવાથી તેઓશ્રીને દેવરૂપે વર્ણવ્યા છે. અહીં ચૈત્યનો અર્થ પરમતારક શ્રી જિનાલય છે. ત્યાં દર્શનાદિ માટે આવેલા પૂજય સાધુભગવંતોને ચૈત્ય-સાધુ’ તરીકે વર્ણવ્યા છે. તેઓશ્રીનું જે વૈયાવૃત્ય કરવાનું છે, તે પોતાની શારીરિક શક્તિ, સામગ્રી અને સમયની અનુકૂળતાદિને અનુસરી કરવાનું છે. પરંતુ અસગ્રહથી (જેમ-તેમ) - આવી પડ્યું છે માટે કરી લઇએ, આપણે નહિ કરીએ તો કોણ કરશે... વગેરે સ્વરૂપે કરવાનું નથી. ‘વૈયાવૃજ્ય' પદનો વ્યુત્પજ્યર્થ વ્યાવૃત્તનો ભાવ છે. સામાન્ય રીતે
આ યોગશતક - એક પરિશીલન - ૩૧ જા જ છે
