Vyutpatti Dipikabhidhan Dhundikaya Samarthitam Siddha Hem Prakrit Vyakaranam Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 20

अष्टमाध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
[ वंदामि अज्ज - वइरं ] 'वदुङ् स्तुत्यभिवादनयो:' ( ७२१) वद् । 'उदित: स्व० ' ( ४।४।९८) वन्द् । ‘ङ-ञ-ण-नो व्यञ्जने' (११२५) न्० अनुस्वारः । वर्त्त० ए 'तृतीयस्य मिः' (३३१४१) ए०मि० 'व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् । 'मौ वा' (३।१५४) दीर्घः वंदामि ।
-
'आर्य वैर । 'ह्रस्वः संयोगे (१२१८४) आ० अ० जस्य द्वित्वम् । 'वैरादौ वा (१११५२) वै०व० अनुस्वारः अज्ज बहुरं ।
[ दणुईन्द - रुहिर - लित्तो...........]
उपेन्द्रः सन्ध्या
अस्यार्थः
इव । उत्प्रेक्ष्यते
-
-
-
[ वणुइन्द रुहिर लित्तो ] दनुजेन्द्र रुधिर - लिप्त । 'नो णः' (१।२२८) नु० णु० । 'क-ग-च-ज० ' (१।१७७) ज्लोपः । 'ह्रस्वः संयोगे' (११८४) ए० इ० 'द्रे रो नवा' (२८०) लोपः । अथवा 'लुग् भाजन - दनुज - राजकुले जः सस्वरस्य नवा' (१।२६७) जस्य सस्वरस्य लोपः । शेषं पूर्ववत् । रुधिर । 'ख-घ-थ०' (१।१८७) धि० हि० लिप्स 'क-ग-ट-ड०' (२७७) प्लोपः । अनादी०' (२२८९) तस्य द्वित्वम् । दनुजेन्द्रस्य रुधिरं = दनुजेन्द्ररुधिरम् तेन दनुजेन्द्ररुधिरेण लिप्तः दनुजेन्द्ररुधिरलिप्तः प्रथमा सि 'अतः सेडों:' (३२) सि० डो०
->
=
ओ० ।
I
कृष्णः शोभते । किंविशिष्टः ? दनुजेन्द्ररुधिरलिप्सः पुनः किंविशिष्टः ? नखप्रभावलिअरुण वधू - अवगूढो नववारिधरः । किंविशिष्ट: वारिधर: ? विद्युत्प्रभाप्रतिभिन्न इत्यर्थः ।
'द्य य्य वीं जः' (२।२४) र्यस्य जः । 'अनादी०' (२२८९) द्वितीया अम् । 'अमोऽस्य' (३३५) अलुक् । 'मोऽनु०' (१।२३)
-
=
[ सहइ ] 'राजृग् दीप्तौ' (८९३) राज् । 'राजेरग्घ-छज्ज-सह-रीर-रेहाः' (४।१००) राज० सहादेशः । वर्त्त तिव्। 'त्यादीनामाद्य०' (३।१३९) तिव्० इच्० इ० व्यञ्जना०' (४।२३९) अत् ।
[ उइन्दो ] उपेन्द्र । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) प्लुक् । 'ह्रस्वः संयोगे' (१३८४) ए० इ० । 'द्रे रो नवा' (२।८०) लुक | प्रथमा सि 'अत: सेड' (३२) सि० डो० ओ० ।
=
[ नह-प्पहावलि अरुणो] नख प्रभावल्यरुणः । 'ख-घ- थ०' (१।१८७) ख भयोः स्थाने ह । 'सर्वत्र ल व०' (२१७९) लुक्। 'समासे वा' (२२९७) द्वित्वम् । प्रथमा सि अतः सेड' (३३२) सि० डो० ओ० ।
→
->
[ संझा-बहु अवकढो] सन्ध्या-वधू अवगूढ । साध्वसध्य ह्यां झः (२।२६) घ्या० झा० । 'ङ ज ण०' (११२५) न्० अनुस्वारः । 'ख घ-थ-ध०' (१११८७) धू० हू० 'दीर्घ ह्रस्वौ मिथो वृत्तौ' (१४४) ह्रस्वः → हु० । 'क-ग-च- ज०' (१।१७७) ग्लुक् ।
영
[ वारिहरो ] वारिधर । 'ख-घ-थ-ध०' (१११८७) ६० ह० । प्रथमा सि 'अतः सेडों:' (३२) सि० → 3770 1
1
-
डो०
जु०
[विज्जुला पडिभिन्नो ] विद्युत् प्रतिभिन्न 'द्य य्य०' (२२४) छु०जु० 'अनादौ०' (२२८९) द्वित्वं - ज्जु० । ‘अन्त्यव्य०' (१।११) त्लुक् । 'विद्युत् - पत्र - पीतान्धाल्लः' (२।१७३) ल आगम: । 'आत्' (२|४|१८) आप्प्र० १. D. आर्य-वज्र । आर्यश्चासौ वज्रश्च । द्य-य्य-य जः' (२।२४) र्य० ज० । 'अनादौ०' (२८९) जस्य द्वित्वम् । 'हुस्व: संयोगे' (१।८४) ह्रस्वत्वम् । 'र्श-र्ष०' (२।१०५) रपूर्वं इ: । 'क-ग-च-ज०' (१।१७७) ज्लुक् ।
२. दनुएन्दरुहिरलग्गे जस्स फुरन्ते जहप्पहाविच्छडे गुप्पन्ती विवलाआ गलिअ व्व थणसुभे महासुरलच्छी ॥ [से० ब० दनुजेन्द्ररुधिरलग्ने यस्य स्फुरति नखप्रभाविच्छदें। व्याकुला विपलायिता गलित इव स्तनांशुके महासुरलक्ष्मीः ॥
आश्वासः १२]