________________
યોગ ભેદક તત્વના અભાવમાં ઘટે નહિ.
भेयगविरहे तस्सेव तस्सऽभावत्तकप्पणमजुत्तं । जम्हा सावहिगमिणं नीई अवही य णाभावो ॥ १९ ॥ भेदकविरहे तस्येव तस्याभावत्वकल्पनमयुक्तम् । यस्मात्सावधिकमिदं नीत्याडवधिश्च नाभावः ॥ १९ ॥
(૧૯) ભેદક તત્વના અભાવમાં તે અનાદિ શુધ્ધ પરમ પુરૂષ પરમાત્મા ની જેમ જ તે વિચિત્ર પંચાસ્તિકાયમય લોકનો પૂર્વે અભાવ કલ્પવો અનુચિત છે. કારણ કે, વિચિત્રતાનું જે ભેદક તત્વ કર્મ છે. તે જો કે સીમીતકાલવાળું છે તથા પ્રવાહથી અનાદિ છે છતાં યુક્તિથી અવધિવાળુ હોવામાત્રથી તેનો અભાવ કહી શકાય નહિ. ‘તÆમાવપ્પણમનુત્ત' આવો પાઠ કરીએતો ભેદક તત્વના અભાવમાં તે અનાદિ શુધ્ધ પરમાત્માનો જ સુખ દુઃખાદિ વિચિત્રતાથી ભરેલા જગતના સૃજનનો સ્વભાવ છે, તેમ કલ્પવું અયુક્ત છે. કારણ કે, સુખ-દુઃખાદિ વિચિત્રતા અવિધ વાળી = સમયમર્યાદાવાળી છે. તો તેનું કારણ પણ અવધિવાળું હોવું જોઈએ. જ્યારે અનાદિ શુધ્ધ પરમાત્મા તો અન્યના મતે ત્રિકાલ નિત્ય છે. માટે અવધિવાળું કારણ એ જીવ સાથે કર્મ-સંયોગરૂપ બંધ છે. અને યુક્તિથી અવધિવાળું હોવા માત્રથી જ તેનો અભાવ ઘટે નહિ. માટે અવધિવાલો બંધ પ્રવાહથી અનાદિ છે. તેથી તેના કાર્યરૂપ વિચિત્ર લોક પણ અનાદિ છે. ભેદકના વિરહમાં લોકની ઉત્પત્તિની કલ્પના જેમ અયુક્ત છે તેમ પૂર્વે લોકનો અભાવ હતો એ કલ્પના પણ અયુક્ત છે, કારણ કે અભાવ સાવધિક જ હોય. અમુક કાલે લોક ન હતો અને અમુક કાળે એની ઉત્પત્તિ થઈ એ અવિધ બતાવી. એટલે અભાવ સાધિક થયો. અને અવિધ અભાવાત્મક ન હોય. કારણ કે અમુક કાલે ન હતો તેમાં કાળ એ
૧૭
