Book Title: Vandittu valu Pratikramana ane Chattari Mangalam
Author(s): Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
View full book text
________________
અરિહંતોને નમસ્કાર
અદ્વૈત એટલે પૂજ્ય અથવા અંતરંગ (અંદરના) શત્રુઓ (જે મુખ્યત્વે રાગદ્વેષરૂપે છે; તેઓ)ના હણનારા તીર્થંકરોને નમસ્કાર. જૈનધર્મમાં તીર્થંકરોનો સર્વોચ્ચ મહિમા જેમ તરનાર-તારનાર તરીકે છે જ. તેમ સંસ્થા (અથવા સંઘ)ના સ્થાપનાર તરીકે પણ તેઓની મહત્તા પણ છે જ. કારણ કે સંસ્થા વિના આખાયે માનવજાતનું ઘડતર થઈ શકતું નથી. જો સામાન્ય રીતે પણ સંસ્થા માનવજાત માટે જરૂરી છે, તો પછી ધર્મને માનવ-જીવનના દરેક ક્ષેત્રમાં સ્થપાવીને સચવાવવો હોય તો ઉત્તમ પ્રકારની અને સર્વક્ષેત્ર વ્યાપી સંસ્થા ધર્મક્ષેત્રમાં તો સ્થપાવીને સાચવવી જોઈએ; તે દેખીતું છે. ગૃહસ્થ જીવન અને સંન્યાસી જીવન તેમજ નર તથા નારી આ ચારેય આવી અવસ્થામાં આવી જતાં હોઈને એવા સંઘ (કે સંસ્થા) દ્વારા થતું માનવઘડતર ખરેખર સર્વાંગીણ ધર્મમય બની જાય, તે સ્વાભાવિક છે. આ રીતે જેમ જૈનધર્મે અહિંસા-સત્યનો વ્યક્તિગત સાધનાની દૃષ્ટિએ વિચાર કર્યો છે તેમ અહિંસા-સત્યની સમુદાયગત સાધનનો (પણ) વિચાર (પણ) સાથોસાથ જ કર્યો છે. અરિહંતોનું નામ પ્રથમ નંબરે આ બીજમંત્રમાં હોવાથી જૈન ધર્મ શાથી વિશ્વધર્મ છે તે બરાબર સમજાઈ જાય છે.
સિદ્ધોને નમસ્કાર
મુક્તિ પામેલા કે મોક્ષ પામેલા કર્મરહિત આત્માઓ (પરમાત્મપદે પહોંચેલાઓ)ને નમસ્કાર. ગૃહસ્થાશ્રમી શ્રાવક, શ્રાવિકાઓ, જૈનેતર સાધક-સાધિકાઓ અને જૈન જૈનેતર સાધુ, સાધ્વી, સંન્યાસીઓ, અહિંસા, સંયમ અને તપરૂપી સાચા ધર્મને સહારે મોક્ષ પામી શકે છે. દેવ, ગુરુ અને ધર્મની ત્રિવેણીથી સમ્યગ્દર્શન પામેલા ભવ્ય જીવો અવશ્ય મોક્ષ પામી શકે છે. તે સૌને આ પંચપરમેષ્ટિપદમાં નમસ્કાર કરવામાં આવ્યા છે.
આચાર્યોને નમસ્કાર
જૈન ધર્મમાં આચારનો મોટો મહિમા છે. મણભર જ્ઞાન કરતાં અધોળ આચરણનું મૂલ્ય વધારે છે. એટલે જ જૈન શાસ્ત્રો અરિહંત અને સિદ્ધ એ બે પદો પછી તરત આચાર્યપદને આગળ મૂકે છે અને કહે છે : “આચારને જેઓ ગ્રહણ કરે કરાવે અથવા જગતના સકલ અર્થો જેઓ એકઠા કરે કરાવે કિંવા બુદ્ધિને જે એકઠી કરે છે અને કરાવે તે આચાર્ય છે.” ટૂંકમાં પોતે સત્યને આચરે અને બીજાંઓ સહજ રીતે સત્યને આચરે તેવો વ્યાપક માનવસમાજમાં પ્રભાવ પાડે તે આચાર્ય, તેવા આચાર્યોને નમસ્કાર.
ઉપાધ્યાયોને નમસ્કાર
સત્યનું શિક્ષણ જાતે લે અને આપે તે ઉપાધ્યાય. ઉપાધ્યાય વિના આચાર્ય ન બની શકાય. માટે સત્યનું શિક્ષણ લઈ આપનાર એવા સાચા શિક્ષકોને પણ
E
