________________
અતિસૂક્ષ્મ, અતિગમ્ભીર તથા ભવભ્રમણનો અન્ત કરનારી તમારી વાણી તો બાજુએ રહો, તમારું માત્ર રૂપ જ સંવેદનશીલ સુજ્ઞજનના રાગ-દ્વેષની જવાળાઓને શાન્ત કરવા માટે પૂરતું છે.”
વળી કહે છે – न रागनिर्भर्त्सनयन्त्रमीदृशं, त्वदन्यदृग्भिश्चलितं विगाहितम् । यथेयमन्तःकरणोपयुक्तता, बहिश्च चित्रं कलिलासनं तपः ॥
(-૨૪) “અન્તઃકરણમાં અખંડ જાગૃતિ અને બહાર કઠિન આસન આદિ વિચિત્ર તપ - રાગને કચડી નાખતું આવું યત્ર તમારા સિવાય કોઈએ ચલાવ્યું જાણ્યું નથી !!”
એક તરફ આવી શ્રદ્ધા-ભક્તિ અને ગંભીરતા તો બીજી તરફ હળવાશ પણ એટલી જ. કટાક્ષો એવા છૂટથી કરે કે વીંધાઈ જવાય –
ग्रामान्तरोपगतयो-रेकामिषसङ्गजातमत्सरयोः । स्यात् सख्यमपि ननु शुनोमा॑त्रोरपि वादिनोर्न स्यात् ॥ (८-१)
“માંસના એક જ ટુકડા પર આસક્ત હોવાથી જેમને પરસ્પર ઈર્ષ્યા-દ્વેષ થયા છે એવા જુદા જુદા ગામના બે કૂતરા વચ્ચે હજીય કદાચ મિત્રતા થઈ શકે, પણ પ્રતિસ્પર્ધી બે પંડિતોની વચ્ચે, બન્ને સગા ભાઈ હોય તો પણ, મિત્રતા શક્ય નથી.”
વળી, કહે છે કે વિદ્વત્તા મેળવવી ખૂબ જરૂરી છે, પણ તેથી ય વધુ જરૂર પ્રશમગુણ કેળવવાની – ઉપશાન્ત થવાની છે.
यत्नः श्रुताच्छतगुणः शम एव कार्यः ।
31
