________________
-તો દવાના ભાવ બેહદ વધી જશે
વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીના શિક્ષણ પાછળ થતા ખર્ચનું કોઇ મહત્ત્વ નહિ રહે.”
એવું જ કૃષિ ક્ષેત્રનું છે. ડંકેલ દરખાસ્ત કહે છે, સરકાર ખેતીના ઉત્પાદનમાં વધુમાં વધુ ૧૦ ટકા સબસીડી આપી શકશે. આ દરખાસ્તનો અમલ થાય તો કૃષિ ઉત્પાદન વધારવા માટે વધુ સબસીડી આપતા યુરોપિયન અર્થસમૂહના દેશો જેવા ઔદ્યોગિક રાષ્ટ્રોએ સબસીડીનું પ્રમાણ ઘટાડવું પડે. ભારત સહિત વિકસીત દેશોમાં આ પ્રમાણ ઓછું છે, પરંતુ આનો કંઇ અર્થ નથી. ‘જમવામાં જંગલો અને કૂટવામાં ભગલો' એ ન્યાયે યુરોપિયન રાષ્ટ્રો કેલની દરખાસ્તનો હળવે હલેસે અમલ કરશે એવું નિયાનો ૉ છે.
આર્થર ડંકેલ નામના એક અમેરિકન મહાશય ભારતના બૌધિકોમાં અને ઉદ્યોગપતિઓમાં ભારે અળખામણના બન્યા છે. યુનોના એટલે કે અમેરિકાના અંકુશ હેઠળની જનરલ એગ્રીમેન્ટ ઓફ ગ્રેડ એન્ડ ટેરીફ (ગાટર) સંસ્થાના તેઓ ડિરેકટર જનરલ છે. વિશ્વના વિકસતા અને વિકસીત દેશોને સ્પર્શતો એક વિવાદાસ્પદ ખરડો તેમણે ઘડયો છે, જેનો ભારતમાં અમલ થાય તો બહુ મોટો અનર્થ થઇ જશે. ભારતને આ ખરડો કેવી માઠી અસર કરશે મે જોતાં પહેલાં બૌધિકોના પ્રત્યાધાતો જોઇએ:
પગ તળે રેલો આવશે ત્યારે દવાના ભાવ બેહદ વધી જશે. નાના અને મધ્યમ કદના ઉદ્યોગોનો મૃત્યુઘંટ વાગશે. હરીફાઇ એટલી વધશે કે જંગલનો કાનૂન પ્રવર્તશે. મોટી માછલી (મલ્ટીનેશનલો) નાની નાની માછલીઓને ખાઇ જશે. ભારતના ઔદ્યોગિક ક્ષેત્રે મલ્ટીનેશનલો જ ડાંફો ભરતી દેખાશે!
દવા ઉદ્યોગને આ દરસાતની સૌથી માઠી અસર પહેાંચશે. આ ઉદ્યોગ વર્ષે આશરે ૪૦ અબજ રૂપિયાની દવાનું ઉત્પાદન કરે છે જેમાંથી મોટા ભાગની દવાઓ વિદેશમાં શોધાઈ છે.
-શિરીષ મહેતા
દેશમાં હવે આ ઉદ્યોગના વિકાસ સાથે
અગ્રણી અર્થશાસ્ત્રી ડૉ. અમીયા બાગચીએ નો ડંકેલ દરખાસ્ત લાવવા માટે યુનોને બદલે સીધું અમેરિકા પર દોષારોપણ કરતાં કહ્યું, “આ ખરડો મલ્ટીનેશનલોને અઢળક કમાણી કરવા માટે ઘડયો છે. અમેરિકાનું વર્ચસ્વ અનેક ક્ષેત્રોમાં હવે પહેલાં જેવું રહ્યું નથી. લોખંડ, ઇલેકટ્રોનિકસ જેવાં ક્ષેત્રોમાં તે પાછળ પડી ગયું છે. એટલે તેણે વિકસતા દેશોનું કાંડું આમળવા માટે આ માર્ગ અપનાવ્યો છે. “ફેડરેશન ઓફ ઇન્ડિયન ચેમ્બર્સ ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રી (ફિક્કી)ના સેક્રેટરી જનરલ ડી.એચ. આઇ પણંદીકર કહે છે, “ડકેલ દરખાસ્ત સમક્ષ ભારતની સરકાર ઝૂકી જશે તો અમેરિકા તેને ઝૂડવા માટે સુપર ૩૦૧ જેવી ઢગલાબંધ નવી દરખાસ્તો લાવશે.
પશ્ચિમ બંગાળની માર્કસવાદી સરકારના વેપાર પ્રધાન બિદ્યુત ગાંગુલી કહે છે, “ભારતને સ્વાવલંબી બનતા રોકવાનું આ કાવતરું છે. અમેરિકા આમાં સફળ થશે તો આધુનિકીકરણ અને ઉદાર નીતિના ઓઠા હેઠળ વિદેશથી આયાતના દરવાજા ખુલી
સંશોધન કાર્ય થતું રહે છે અને તેના ફળ સ્વરૂપ નવી નવી દવાઓ કેમિસ્ટોની દુકાનોમાં પહોંચતી થઇ છે ખરી, પરંતુ અત્યાર સુધી વિદેશમાં શોધાયેલી દવાઓના આધારે જ અહીનો ઉદ્યોગ નભતો હતો. હવે વિદેશી કંપનીઓને આ દવાઓના પેટંટ હક્કની રોયલ્ટી મળે તેવી જોગવાઇ ડંકેલ સાહેબે સૂચવી છે. આ દરખાસ્તનો અમલ થાય તો આપણા દવા ઉત્પાદકોએ વિદેશી કંપનીઓને રોયલ્ટી પેટે લાખો-કરોડો ડોલર ચૂકવવા પડે અને પરિણામે દવાના ભાવ અહી વધી જાય. એક અંદાજ પ્રમાણે દેશમાં વેચાતી ૪૨ ટકા એન્ટીબાયોટીક્સ અને ૮ ટકા બેક્ટેરીયા પ્રતિરોધક દવાઓ વિદેશી પેટંટના સપાટામાં આવી જાય. “અમુક દવાના ભાવ ૧૦ ગણા વધી જશે." એક ઉત્પાદક કહે છે. એક તરફ દવાના ભાવ વધશે અને બીજી બાજુ દવા કંપનીઓને નવી દવા વિષે સંશોધન કરવાનું કોઇ પ્રોત્સાહન જ નહિ રહે. કારણ કે ડંકેલની દરખાસ્ત અનુસાર વિદેશી દવાનું પેટંટ ધરાવનાર ઉત્પાદક આયાત કરતો હોય ત્યાં સુધી સ્વદેશી દવાના ઉત્પાદનને કોઇ રીતે પ્રમાણ ગણાશે નહિ. ડો. બાગીચી કહે છે, “આ દરખાસ્તનો અમલ થશે તો
""
કે
જશે અને ભારતનો વિકાસ રુંધાઇ જશે. કેરળના વિજ્ઞાનીઓએ આ બાબત જનમત જાગૃત કરીને આંદોલન કરવાનો અનુરોધ કર્યો છે. પરંતુ કમનસીબી એ છે કે, ભારતના આર્થિક વિકાસને ખતમ કરવા માંગતી ડંકેલ દરખાસ્તો અપનાવવા માટે સરકાર ઉપર અમેરિકાનું દબાણ વધી રહ્યું છે. તો પણ હજુ કોઇ જનમત નથી અને સરકારનો પણ કોઇ મત નથી. દેશની મોટાભાગની પ્રજાને ડંકેલ દરખાસ્તો સાથે અત્યારે દેખીતી કોઇ નિસ્બત નથી, પરંતુ
ગ્રાહક સર્વેસર્વા
ભારતને આંતરરાષ્ટ્રીય કવોટા જેટલો મળે એટલાં જ વસો અને કાપડની નિકાસ કરી શકે છે. આ કવોટા નિયંત્રણો ૧૯૯૬ સુધીમાં નાબૂદ કરવાનું ડંકેલ દરખાસ્ત સૂચવે છે.
પાના.
આના પરિણામે ભારતમાંથી કાપડ અને
તૈયાર વસોની નિકાસ વધવાની શકયતા છે ખરી, પરંતુ આ એક મૃગજળ છે, છળ છે એમ અનુભવીઓ કહે છે. યુરોપના દેશો અને અમેરિકા ગોકળગાયની ગતિએ પોતાને પ્રતિકૂળ એવી દરખાસ્તોનો અમલ કરશે અને અનુકૂળ એવી દરખાસ્તોના સ્વીકાર માટે ભયંકર દબાણ લાવશે.
દેશના બૌધિકો આ પરિસ્થિતિ પ્રત્યે આક્રોશ વ્યકત કરી રહ્યા છે ત્યારે નામ,
સરનામાં વિનાનો એક પરિપત્ર સરકારી
દફતરોમાં એક વગદાર લોબી વહેંચી રહી છે, જે ડંકેલ દરખાસ્તોના ફાયદાઓ
સમજાવીને તે સ્વીકારી લેવા માટે ભારત સરકારને સમજાવી- પટાવી રહી છે. ભારત સરકારની મતિ મૂંઝાઇ ગઇ છે. નાણાકીય સમસ્યાઓ સુલઝાવવા માટે મનમોહનસિંહ જેવા કાબેલ નાણાંપ્રધાન છે, પરંતુ આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર સમસ્યાઓ ઉકેલવા માટે કોઇ કાબેલ વ્યકિત નથી. સરકારને આ બાબત શું કહેવાનું છે એવું દબાણ વિપક્ષી સભ્યોએ કર્યું ત્યારે મૂંઝાયેલા વેપાર પ્રધાન પી. ચિદમ્બરમે એટલું જ કહ્યું, ‘સરકારે આખરી વલણ હજુ નક્કી કર્યું નથી!"
સંદેશ
તા:૧૪૯૨
