________________
()
"તમારી ખેતીની પદ્ધતિ સમજાવો...'
ભાસ્કરરાવને સાત વર્ષમાં સમજાઈ ગયું કે| જેતુનાશક દવાઓના... ખાં ૮૫થી ૯૦ રૂપિયા "તુનર્નીગઅંગ્રેજીમાં સમજ પડવાની હોય તો | ઉત્તમ ખેતી મધ્યમ વેપાર અને કનિષ્ઠ નોકરી ' થઇ જાય છે, ખરેખરી આવક તો ૧૦ ૧૫ રૂપિયા મારી એટલે કે કુદરતી ખેતીની ફોર્મ્યુલા 4 નથીંગ | એવી કહેવત સમજીને ના કરી તો છો ડી પણ ખેતી જ થતી હતી. એક કારખાનેદાર જમીનું યંત્રોમાં બર્મિગ છે...”
ઉત્તમ નહીં કનિટ જ છે, છતાં ખેતી છોડી નહી. મૂડી રોકે ના ખર્ચ પેટે તેનું વ્યાજ પણ છે, માલિક મુલાકાતી ખેડૂતોને સૌ પ્રથમ કાંઇ જ નહીં વિચાર કરતા રહ્યા જર્મન તો ભુ માતા છે. “ | હોય ના પક પાનાનાં, પોતાની પત્નીને કોઇ. :) કરવાનું એ સૂચન કરે છે ત્યારે ખેડૂતો ‘બાઘા બની માતા કદી કોઇને નિરાશ ન કરે એવા મૂળથુથીમાંથી ! આપી તેના પગાર ધંધામાં મળે છે 'ધા છે, તેમની સામે જોઈ રહે છે,
| સંસ્કાર, તો પછી આમ મ થવું? હું ના ભૂમાનાને કારણ ૬ અંધામાં માલિકના તેમને પણ કં', 'કંઈ ન કરીએ તો મીનમાંથી પાકશે કેમ તે રાસાયણિક ખાતર પાણી ૨વાઓ આ૫... આપ કરે | કિંમત ખરી કે નહીં? કરીને ખેડૂતો સવાલ કરે છે.
... અને તે જ જણ પકાશ લાધ્યો કે આપો... , બારક.ગત મખિત મુવું ૮ મને શિક્ષક તરીકે આ ખેતર લીધું ત્યારે તમારા બધાની જેમ હું | આપો... માપ્યા જ કરે એટલે શું? આપવાની વાત ! મળતાં તેટલો ૬ એ ધાં બેના. પેટે કમરું તો? પણ ઘણું કરતો હતો. વરસાદ અગાઉ વાવણી માટે આવે છે એટલે જ ખાનમન પાછું લેવાના પ્રશ્ન મારી પત્ની પુત્રી 'ખતી માં મંડલા - છે તેમના જમીન ખેડતો. સંકર બિયારણ લાવતો. પાણી | કયા કરે છે. વધુ? તો લીધું શું?
| સમયની કંઇ કિંમત 'નરી કે નહી? અને જમીન જે આપ આપ કરતો. રસાયણિક (યુરિયા, ડી. એ. પી. | હજારો વર્ષથી, કૌટાતુથી ખેતી કરતા ખેડૂતોના ! ખરીદી તે મૂડીનું વાજ - a] ખર્ચમાં ઉમે તો? વગેરે) ખાતરો નાખતો. ચાસમાં થતાં નીંદામણ ! ઉદ્ધાર અને વિશ્વાસ કરા નીકળી પડેલા નહેરુનીતિના ; ઉપરથી વીજળી, રસાયણિક ખાતર બિયા, કાયે જ રાખતો. ખેડ કયાં કરતો. જંતુનાશક | ફુટકળિયા કૃષિ વિ વિધાય. કૃષિ નિખાન બની દવાઓના ભાવ ના વરસોવરસ વધતા જ :-થ છે, દવાઓ છાંટતો... વર્ષ આખું જાણે નવરોજ પડતો | બેઠેલા પ્રાધ્યાપકો, સર કરિયા કૃષિ સંશોધકો, રોડ કે આધુનિક ગણાવા ભાસ્કર રાવ રાસાયણિક ખાતર નહીં. પછી સહ મંથા કરી કે આટ-આટલું કર્યું | ટચ ગામની મુલાકાને જતા અધિકારી ઓ કે પ્રધાનોને વેચવાની તે જમાનામાં એની પણ લીધેલી. તો બમણું પાકશે. એકાદબે વાર બમણું પાડ્યું પણ | જે ગણિત ગણવાની ફુરસદ નથી તે ગણિત ભાસ્કર ભારરાવને ખાતરી થઇ ગઇ છે , ૧૫ ખરું... પછી તો ૩. દર વર્ષે હિસાબ મૂકીને કયું રાવે માં ૐ કાર કે તેને સરકાર બેકા પગાર રૂપિયા જે નકો નું માનું છું તે ધન :"- ના *** 1 સરવૈયું ખોટમ જય કરે... પાક ઓછો થતો | બોનસ, --ભથ્થા + નાં નાદોની, એમણે ત ગણું તો દેવું છે. જે ' ' , લાગે એટલે રાસાયણિક ખાતર બમણું ફટકારું.' | ખેતી પર નભવાનું હતું. એ બધાના કહેવાથી જે | સૌથી મોટી ચિંતા ની વાત એ હતી કે તેમના
મકરરાવ દહેરી ગામે પ્રાથમિક શિક્ષક હતા. ર૩: ગુટ્યા હતા તેમાં પોતે દેવાદાર કેવી રીતે | જમીન વર્ષે ને મેં નાદ નપુંસક બની જતા 15 " નોકરી કરી. નાક! છો મૂર્ખમાં ગણાયા બની ગયા તને હિસાબ રાષ્ટ્રના હાકેમો ભલે | હતી. ભૂ-માના હાડપિંજ: ‘મનની જતા હતા. લંકન કારણ કે ૧૯ : ૯૫૮ સુધી આ જાતી માંડે પણ ભાસ્કરરાવન છે માં ક્યા વગર આરો | થયું કે એક દિવસ એવા આવી જશે કે ૮૫ ખેતી કરવા માંડેલા. નહોતો.
રૂપિયાને બદલે ૨), ફયા એ પોતાના માનિક “આ દેશની દુર્દશા માટે કોઈ એ વ્યક્તિ સવાલ થયો કે કુલ વકરો કેટલો થાય છે? : ધંધામાં નાખવા છતાં હાથમાં તણખલું જ નહી ! જવાબદાર હોય તો તે જવાહર -
૧ કે ૧૦ રૂપિયા. સામે ખર્ચો કેટલો કર્યો? તો | - ગાંધીજીના ઘસઘર ગણાવી ગાંધીજીથી 5 : --''ની ખેડના, મોંઘું બિયારણ લાવવાના. ભાસ્કર" પથા દેશની દુર્દશાને નાથા વિરુદ્ર નહેરુએ પિિમયા સંસ્કૃતિનો આંધળો. | વાવ : " મા કાઢ-કાઢ કરવાના, કુવો-મોટર | છે. કલ્પવૃક્ષની મુલાક, * * ના રે નમામ ને 1 નીચી દેવાળિયો પ્રચાર કર્યો... વધુ અનાજ ઉગાડો એવો | કરી પાણી આપવાના. , યણિક ખાતરની ગુણોના. | મૂંડીએ સાજીની વાજ' સા •; "1 મે એમ અકરાર | કામક પ્રચાર નહેરુ અને
કરે છે કે ' આધુનિક નહેરુની હા એ હા કરનારા
કચક્રમાં ફના, નથી છે એ ખેતી સાથે મને લેવાદેવ કામ કરી
, હા ..
એક એવું કે જેમાં નથી નથી તેવા રાજકારણીઓ
.
ખેડૂત સુખી નથી શહેરોમાં અને પછી તો સરકારી
**નાજ ખરીદનાર સુખી તત્રોએ તોફની પ્રચાર કર્યો
કારણ • દાળના ભાવ સંકર બિયારણ વાવો.
હેક્ટર દીઠ પાકનું રાસાયણિક ખાતરો આપો. રાસાયણિક ખાતો
પણ ઉત્પાદવ નથી દેશની સર, બમૃદ્ધ પપ-મોટર-બોરિંગ ઠેરઠેર |
'ક હજાર કડો રૂપિયા છે ૧૯૬૬૧
૨ કિલોગ્રામ ૭૧૦ કિલોગ્રામ કરો. બંધો બાંધોભરપૂર |
સબસીડી આપી ફર્ષે દર પાણી માપ, જેતુનાશક :
18 M ડૂતોના નામે જેમાં દવાઓ છયે... માધુનિક ૪
ખાધ વધાની જ રહે છે
૫૧ કિલોગ્રમ ૧૧૭૩ કિલોગ્રામ છે ખેતી અપનાવો... એવો છે કે o ૯૮૮૮
અને વક: 'એ કે પ્રચાર નહેરૂએ ૩ કરેલો છે
આઈ. એમ. એફ. સામે રાષ્ટ્રને તે આજ સુધી ચાલે છે...
મા-ભિખારી બનાવની શિક્ષકની નોકરી છોડી હું
કય છે, તો સુખી કરણ થયું પણ મા ભામક પ્રચારમાં કસાઈને તેવી જ ખેતી કરવા
સમગ્ર દેશનું ગણિત માંડલો.' સાવેજ અનુભવો
માં છે તો કંપારી છૂટે તેવું વર્ણવતાં કહે છે.
છે. અખંડ હિંદમાં અને આજે
ચિત્રલેખા , ૯-૮-૯૩ ૨૭
