________________
મરણસમાધિઃ એક અધ્યયન
189
એકવાર શ્રીયકના લગ્નપ્રસંગે મંત્રીએ રાજાને ભેટ આપવા માટે શસ્ત્રો તૈયાર કરાવડાવ્યા. તે સમયે વરરુચિએ આવીને રાજાના કાન ભંભેર્યા કે “મારી સામે યુદ્ધ કરવા શસ્ત્રો તૈયાર કરે છે.”
કાચા કાનના રાજાને મંત્રી ઉપર અપ્રીતિ થઈ. મંત્રી બહુ દુરંદેશી હતા. રાજાની અપ્રીતિથી કુટુંબનું નિકંદન નીકળી જશે એના કરતાં મારું લેદાન આપવું યોગ્ય છે. તેમણે પુત્રને કહ્યું “મુખમાં તાલપુટ વિષ સાથે રાજાને નમન કરું ત્યારે રાજાના અંગરક્ષક તરીકેની ફરજ બજાવવા તારે મારી ગરદન ઉડાવી દેવી. અને રાજાની કૃપા મેળવવી.” કમને શ્રીયક આવું કૃત્ય કરવા તૈયાર થયો, અને વિષપ્રયોગથી મૃતઃપ્રાય પિતાનું માથું ધડથી અલગ કરી દીધું.
મંત્રીપદ ખાલી પડતાં રાજાએ શ્રીયકને મંત્રી મુદ્રા આપવા કહ્યું પણ શ્રીયકે કહ્યું “મોટા ભાઈ સ્થૂલભદ્રને પહેલાં અધિકાર છે.” સ્થૂલભદ્રને રાજદરબારમાં બોલાવવામાં આવ્યાં. આવતાં જ તેમને પરિસ્થિતિનો ખ્યાલ રખાવી ગયો. રાજાની પાસે વિચારવાનો સમય મેળવી તે પાસેના અશોકવનમાં ગયા. વર્ષોથી પિતાએ નિષ્ઠાપૂર્વક કરેલી રાજાની સેવા પછી પણ આવું કરુણ મોત મળવ્યું તેથી સ્થૂલભદ્રના મનમાં પારાવાર દુઃખ હતું. કર્મની ફિલસૂફી ઉપર વિચારતાં વિચારતાં તેમને સંસાર ઉપર વૈરાગ્ય આવ્યો અને ત્યાં જ લોન્ચ કરી સંસારનો ત્યાગ કરી દીધો.
સંભૂતિવિજયની નિશ્રામાં રહેતા સ્થૂલભદ્ર સંયમજીવનમાં ઘણા જ્ઞાનને પામ્યા. એકવાર ચોમાસું આવતાં સ્થૂલભદ્ર કોશાને ત્યાં ચોમાસુ વિતાવવા માટે ગુરુની આજ્ઞા માગી, તે પ્રમાણે એક મુનિએ કૂવાના કાંઠે ચાતુર્માસ, બીજાએ સાપનાદર પાસે અને ત્રીજા મુનિએ સિંહની ગુફા પાસે ચાતુર્માસ કરવાની આજ્ઞા માગી. ગુરુએ ચારેને પોતાની ઈચ્છા પ્રમાણે જવા માટે આજ્ઞા આપી.
સ્થૂલભદ્ર કોશાને ત્યાં આવ્યા ત્યારે એમનો મુનિવેશ જોઈને કોશાએ કટાક્ષ પણ કર્યો. કારણ બાર બાર વર્ષ સુધી બન્ને એકમેકના પ્રેમમાં બહુ જ મસ્તીપૂર્વક જીવ્યા હતા અને કોશાને મનમાં નક્કી જ હતું કે મારા વગર સ્થૂલભદ્ર જીવી જ ના શકે અને તેથી જ તેઓ અહીં આવ્યા છે. પરંતુ સ્થૂલભદ્રની વાત કંઈક ઓર જ હતી. પાંચ મહાવ્રતધારી એવા તેમણે કોશાને કહ્યું – “તુ જે આપીશ તે ખાઈશ, દેખાડીશ તે જોઈશ પણ તારે મારાથી સાડા ત્રણ હાથ દૂર રહીને વાત કરવી.”
