________________
લોગસ્સ સૂત્ર
૩૩૩
અક્ષરોની દષ્ટિએ કરવામાં આવી છે. લોગસ્સની આ ત્રણ ગાથાઓ, એટલા માટે, મંત્રશાસ્ત્ર અને તંત્રશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ અત્યંત મહત્ત્વની છે.
આ ગાથાઓમાં આવતાં ચોવીસ તીર્થંકર પરમાત્માઓનાં નામ વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ બીજી વિભક્તિમાં પ્રયોજવામાં આવ્યાં છે. બીજી વિભક્તિમાં શબ્દના અંત્ય વ્યંજન ઉપર અનુસ્વાર (અનુનાસિક વ્યંજન મ્) એટલે બિંદુ આવે છે. પરંતુ આમાં ચોવીસ તીર્થંકરનાં ચોવીસ નામ ઉપર ચોવીસ બિંદુ નથી આવતાં. સમાસની રચના કરવાથી બિદુઓની સંખ્યા ઘટાડી શકાય છે, તેમ છતાં ‘વંદે” અને “વંદામિ' શબ્દમાં અને તીર્થંકરોનાં નામ ઉપર આવતાં બિંદુઓ મળીને કુલ ૩૫ બિંદુઓનું આયોજન આ ત્રણ ગાથામાં છે. પહેલી ગાથામાં બાર બિંદુ છે, બીજી ગાથામાં બાર બિંદુ છે અને ત્રીજી ગાથામાં અગિયાર બિંદુ છે, બિંદુના અનુનાસિક ઉચ્ચારણમાં વિશિષ્ટ નાદ અને કલા રહેલાં હોય છે. બિંદુની એ સૂક્ષ્મ અવસ્થાઓ છે. પરમાત્માનું ધ્યાન ધરતી વખતે એ બિંદુનો પણ ખ્યાલ રાખવાનો હોય છે. ઓમ્કાર બિંદુસંયુક્ત - એમ બિંદુનો સ્પષ્ટ અલગ નિર્દેશ કરીને બતાવ્યું છે કે પરમાત્માના નામનું ઉચ્ચારણ બિંદુયુક્ત જ્યારે કરવામાં આવે છે ત્યારે તે ભૌતિક દૃષ્ટિએ “કામદે' – ઇચ્છાઓ પૂરી કરનાર અને “મોક્ષદ' - મોક્ષ આપનાર નીવડે છે. (આ દર્શાવવા માટે કામદ અને મોક્ષદ શબ્દો પણ બિન્દુ સહિત પ્રયોજાય છે.)
લોગસ્સની આ ત્રણ ગાથામાં અવ્યય નો ઉપયોગ અગિયાર વખત કરવામાં આવ્યો છે. એમ દસ વખત વનો અર્થ “અને થાય છે અને સુવિડુિં ૨ પુચ્છદંતમાં વનો અર્થ “અથવા થાય છે. સંસ્કૃત ભાષા એટલી અનુકળ છે કે આ ત્રણે ગાથામાં વ અવ્યયનો ઉપયોગ ફક્ત ત્રણ-ચાર વખત કરવા ધાર્યો હોય તો પણ ચાલી શકે. પરંતુ આ ગાથાઓમાં નો ઉપયોગ વિશેષ ધ્યાન ખેંચે છે. ગાથા છંદની પંક્તિઓ લખતી વખતે જ જેવો એક માત્રાવાળો વર્ણાક્ષર પાઇપૂરક તરીકે ઉપયોગી થઈ શકે છે, તેમ છતાં એના અહીં થયેલા ઉપયોગમાં એક યોજના રહેલી છે. નામોની પહેલી ગાથામાં ત્રણ વખત ઇનો ઉપયોગ થયો છે. એક, બે, કે ત્રણ તીર્થકરોનાં નામ પછી જે ર આવે છે, તેમાં સાત, ચૌદ અને એકવીસમા તીર્થંકર પછી ૨ અવશ્ય આવે જ છે.
વળી લોગસ્સમાં ૨ વ્યંજન ચંદ્રપ્રભુ તીર્થંકર ચંદ્રગ્રહંના નામ ઉપરાંત વલં, , માન્ચેસુ જેવા શબ્દોમાં પણ વપરાયો છે. એ રીતે જીની બહુલતા, બિન્દુની બહુલતાની જેમ ધ્યાનપાત્ર છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
