________________
માલકોષ રાગની તાકાત તથા રહસ્ય
લગભગ ચાર સૈકા પૂર્વેની વાત. સંગીત સાધનાના અજોડ અદ્વિતીય સાધક તથા એક જે ગુરુના બે હોનહાર શિષ્યોના ઘણા લાંબા સમય પછીના રોમાંચક મિલનનો પ્રસંગ : બૈજુબાવરા અને તાનસેન.
| તાનસેનને સંગીત દિગ્વિજયની ઈચ્છા થઈ. નીકળી પડ્યા દિગ્વિજય માટે. બૈજુ બાવરાને જીતવાની આ ઈચ્છા અત્યંત તીવ્ર હતી. ઘણા સંગીતકારોને ખૂબ સરળતાથી હરાવ્યા પણ બૈજુ બાવરાનો ક્યાંય પત્તો ન લાગ્યો.
આ બાજુ સંગીતસાધનાનો આ છીછરો ઉપયોગ પોતાના ગુરુભાઈ દ્વારા થતો હોવાની જાણ થતાં બૈજુને લાગી આવ્યું પણ તેમને તાનસેનનું અભિમાન ઉતારવાનો નિશ્ચય કર્યો. તેમણે તાનસેનને સ્પર્ધા માટેનું કહેણ મોકલ્યું. મહારાજા અકબરની હાજરીમાં વહેલી પ્રભાતે નગરના ઉપવનમાં આ સ્પર્ધા નક્કી કરવામાં આવી.
બૈજુએ એકાગ્રતાપૂર્વક તલ્લીન થઈ માલકૌંસ રાગ છેડડ્યો અને સહુના આશ્ચર્ય વચ્ચે પથ્થર ઓગળવા લાગ્યો અને છેવટે પ્રવાહી થઈ ગયો. તેમાં તેઓ પોતાનો તાનપૂરો મૂકવા જતાં'તાં કે તાનસેને બૈજૂબાવરાના પગ પકડી લીધાં... હાર માની લીધી...
આમ, પત્થરોને પીગળાવવાની તાકાત ધરાવતા આ રાગ દ્વારા કર્મ રૂપી ઘનને પણ પીગાળીને આત્માથી અલગ કરી શકાય છે.
સમસ્ત વિશ્વમાં (૧૪ રાજલોકમાં) સર્વોચ્ચ પદનું
| ભાવધર્મ ભવ પરંપરાનો નાશ કરે છે ||
[ 2 ]
