________________
ધર્મને લગતાં કર્મકાંડો અને તેનો ફલાતિદેશ ૦ ૮૧ બધી લાલચ વધી ગઈ છે, ફળ પામવાની એટલી બધી ઉતાવળ આવી ગઈ છે તથા થોડામાં થોડું ખર્ચા વધારેમાં વધારે મેળવવાની જે ત્વરા આવેલી છે, તે આ અનુષ્ઠાનોમાં પણ પેસી ગઈ છે ! આને પરિણામે શાસ્ત્રકારે બતાવેલા ફલાતિદેશોનો માનવે દુરુપયોગ કર્યો છે અને ફળ મેળવવાની ધમાલમાં બાહ્ય અનુષ્ઠાનની શુદ્ધિ પણ તે જોઈ શકતો નથી, તો પછી એની આંતરવૃત્તિ તરફ તો એનું લક્ષ્ય જ કેમ જાય? આ માટે બેચાર ઉદાહરણો જ બસ છે. વૈદિક મંદિરો અને જૈન મંદિરોમાં ઈશ્વરની ભક્તિ માટે ચામરો વપરાય છે. ચામર વડે ઈશ્વરની ભક્તિ કરીને આત્મામાં સદ્ગુણો મેળવવાનું લક્ષ્ય છે. એ ચામર વડે ભક્તિ કરનાર આડકતરી રીતે હજારો ચમરી ગાયોના વધને ઉત્તેજન આપે છે, તે વસ્તુ એ ભક્તના ધ્યાનમાં આજ લગી આવી જ નથી અને એ તરફ કોઈ લક્ષ્ય આપવાનું કહે તો ઊલટો તે કહેનાર નાસ્તિક' કહેવાય છે. હવે કહો એ ચામરથી થતી જડ ભક્તિ, ભક્તના ચિત્તમાં કોઈ સદ્ભાવને જગાડી શકે કે કેવળ ચમરી ગાયના વધની જ પ્રેરક થાય?
બાહ્ય અનુષ્ઠાન કરનારાઓ જાણ્યે-અજાણે એમ સમજતા લાગે છે, કે આપણે જે કાંઈ ધરમકરમ કરીએ છીએ, તે બધું ભગવાનને ચોપડે આપણે ખાતે પુણ્યરૂપે જમે થાય છે અને આપણે જયારે પરલોકમાં સિધાવશું ત્યારે વ્યાજ સાથે મુદ્દલ બધું આપણને પાછું મળવાનું છે. આ પરિસ્થિતિ સમાજ માટે વર્તમાન જીવનમાં ભારે ખતરનાક છે. આવી પરિસ્થિતિને લીધે જ સામાજિક સડાઓ નાબૂદ થઈ શકતા નથી, પરસ્પરનો સંઘર્ષ થોડો પણ ઓછો થતો નથી અને ધરમ તો ચાલ્યા જ કરે છે; એટલું જ નહીં, પણ વ્યક્તિઓનાં અને તેમાં વિશેષ કરીને ગભરુ લોકોનાં વર્તમાન જીવન ઉપર છીણી મુકાય છે. કેટલીયે બહેનો ભૂખમરો વેઠી વેઠીને શરીરને ઘસી નાખે છે, પેટે છોકરાંઓ પડ્યાં હોય, તો પણ તેમને ઉછેરવાની, કેળવવાની અને તેમને માટે ઘસાવાની પ્રવૃત્તિમાં તેમને કશી તપશ્ચર્યા જ લાગતી નથી. એ તો ભૂખમરામાં–ઉપવાસ, એકાદશી, શનિવાર અને સોમવારમાં જ ઘસાઈ ઘસાઈને તૂટી જાય છે. મને લાગે છે કે આ પ્રવાહ રોકવો કઠણ છે, છતાં ફલાતિદેશો કહેવાની રીત ફેરવવી જોઈએ અને વર્તમાન જીવન સાથે એ ફળોનો મેળ બેસે એ રીતે ફલાતિદેશો કહેવાવાં જોઈએ. અથવા જડ ક્રિયાઓ અને જડ અનુષ્ઠાનોની વારંવાર ભર્સના જ થવી જોઈએ, તથા અનુષ્ઠાન કરનાર પોતે, અનુષ્ઠાન દ્વારા વર્તમાન જીવનમાં જ કાંઈ થોડીઘણી ગુણવત્ત' મેળવી શકે, એ ઉપર જ વધારેમાં વધારે ભાર મુકાવો જોઈએ વા વર્ત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
