Dev Dravyano Prashna

Author(s): Ratilal Mafabhai Shah
Publisher: Prabuddha Jivan 1948

Page 2

=316 કશુ જેના ત, 1-8-58 * કે ભૂખ્યાને પ્રથમ જમાડે અને પછી એને બે ધ કરો. ભૂખ્યા પેટે ધર્મ પાળે ઉતરે નહી. કેહવાર તે એ અત્યંત અણગમાનું પણ કારણ બને. ભર્યા પેટે જ ધર્મ સમજાય છે અને હૃદયગત બને છે. ચિત્તસ્થિરતાને આધાર સૂતેલી સુખી જીવન છે; અને ચિત્તસ્થિરતા સિવાય ધર્મ કયાંથી ઉગે ? એ સ્થિતિ જ ધર્મની આધારભૂમિકા છે. આમ બધાં આણંદશને જીવનની મધ્યમ સ્થિતિને ધર્મની "ભૂમિકા માને છે એમાં ન હોય શૈભવની છોળ કે ના હોય પરિમિત જરૂરિયાતની તંગી. વૈષની છોળ પા૫ છે તેમ તંગી પાપને પિ છે. એક વિલાસ, ચાભિમાન, સત્તાશેખ અને ઘમંડને પોષે છે. બીજામાં ચેરી, જાહ, કુપણુતા અને ઇર્ષાને અવકાશ છે. અચ્છિક -ત્યાગવૃત્તિની તેમ જ કોઈ સંસ્કારી વિરલ આમાની વાત જુદી છે. બાકી જરૂરિયાત જેટલું પ્રાપ્ત થવું યા વધારે સાચી રીતે કહીએ તે જરૂરિયાતનું પ્રમાણ ઘટાડતા જઈ સંતે પી જીવન જીવવા જેવી પરિસ્થિતિ નિર્માણ કરવી એ જ ધર્મની સાચી આધારભૂમિકા શકે તેમ છે. સંતોષી સાદું જીવન જ ધર્મ પામી શકે છે. અકરાંતીયને કે ભૂખ્યાને તે અજંપિ જ હોય. એને મ ય શાંતિ, ન હોય ધર્મ કે ન હૈડય સ્થિરતા. અસ્થિર ચિત્તને ધાં ન હોય અને “ભૂખ્યાને ચિત્તરિયરતા ન હોય. આજને જૈન સમ જ એકબાજુ ધમિકતામાં રાચે છે તે બીજી બાજુ દરિદ્રતામાં સડે છે. કાં તે એ આ બાજુ કે કાં તો એ બીજી બાજુ એમ થાને તરફ પાપદ ની દમાં જ પીસાતા હોય છે. આવી પરિસ્થિંતિમાં ક્યા પાયા ઉપર ધમૅની ભવ્ય ઈમારત ઉભી થઈ શકે ? મુડીદાર વર્ગને દુ:ખની કલ્પના ન હોઈ શકે, કદાચ “હેય તે પણ તે ઉપરછલી. એટલે જ એને જે થવી જોઈએ તેવી - લાગણી પ્રગટતી નથી, જેને સમાજને આજ મોટો ભાગ ભીષણ દાવાનળમાં સળગી રહ્યો છે. એની વેદના એવાઓને સમજાવી મુશ્કેલ થઈ પડે છે, કારણ કે એને એને અનુભવ નથી અનેક જેન કુટુંબે આજે અર્ધભૂખ્યાં સુવે છે, પેટ ખાડો પુરવા અનેકને કુટુંબથી યે દૂર રહેવું પડે છે. શહેરોમાં પડી રહેવા એમને મકાન નથી. બાળકોને ભણાવવા પૈસા નથી. શાળા છાત્રાલયમાં જગ્યા નથી. દીનહીન ચહેરે દેડધામ કરતા પિત ના આ jo છે . દશા જોઇ ખુદ મઠાપિતા પશુ રડી ઊઠે એવી ધજીની કરૂણ દશા હોય છે. રપાલી સ્થિતિમાં બાળક ટળવળતું હોય અને પિતાને માથે લાખના મુગટ ભતા હોય એ લજામણુ પિતાનું ગૌરવ ગણુતું હશે કે પુત્રનું એ જ સમતું નથી. કુવામાં હોય તે જ અવાડામાં આવે. ઝું સુપની હેય તેજપિતાના ભંડારે અારે લારાશે. એમ ન બને ત્યાં સુધી તે ન ણું મળશે પણ ૨ણું નહી મળે’ના અવાજે થળી જેમ ખ્યા જ કરે અને જીર્ષો ભાવ પણ ઉત્પન્ન કરે એ સ્વાભાવિક છે. યુગ બદલાય છે, પરિસ્થિતિ વણસતી જાય છે એટલે સમાજે પશુ પશુલિકા ફેરવવી જોઈએ. મંદિર-મૂર્તિઓ-દેવદ્રવ્ય વિગેરે બધું સમાજની કેડ ઉદર નભે છે, 'પણ જે સમાજની કેડ જ તૂટી સડી તે પછી એ નહિ તૂટી પડે એની શી "ખાવીઃ? મકાનની મરામત પાછળ એની શોભા પાછળ દયાન આપીએ તે એના પાયા ઉપર તે ધ્યાને રાખવાની ખાસ જરૂર ગણાય, જે મકાનને તૂટી પડતું બચાવવું હોય છે. મનુષ્યને ૧૧જ્યારે ધકે લાગે છે, વિપત્તિનાં વાદળ ઘેરાય છે, મારું સુજતો નથી અને અકળામણ વધી જાય છે ત્યારે જ તે ક્રાંતિ કરવા લિલચાય છે. જગતની અદ્દભૂત ક્રાંતિઓને ઈતિહાસ વિરોધ અને -અકળામણના ટાણે જ ઘડાય છે. જો કે આજની ગરીબ જૈન જનતા દેવદ્રવ્યના વાયર સામે વિરોધ કરી શકે એવી જાગરૂકતા, હિંમત કે તેજંસ્થિતા બતાવી શકે એવી સ્થિતિમાં એ નથી, પણ -એથી એમના દિલમાં ખળભળાટ નથી એમ માનવાને કશું જ કારણ નથી. જનતાના પીઠબળ સિવાય, એમના દિલમાં ઘેલાતા પ્રશ્ન થી વાસ્તવિકતા સમજાયા વિના કોઈને પણ ક્રાંતિને વિચાર ઉદ્દભવતે જ નથી. મુશ્કેલી જણાય છે ત્યારે જ એમાંથી માર્ગ કાઢવાની વૃત્તિ જન્મે છે. એથી આજ સુધારકે કાંઈ પિતાના દિલમાં ઉઠેલા એકાદ તુwાને ઉડાવી રહ્યા છે એમ નથી, પણ એની પાછII સમાજના સમુસ્યા ઉકેલવાની સુબુદ્ધિ રહેલી છે, બાકી આજના -સુધારો કોઈ ધર્મદુશ્મન નથી. એટલે ધર્મપ્રેમ રૂઢિચુરને હોય છે એથી જરાયે ઓછો પ્રેમ એમને નથી, બલકે એમને શાસનપ્રેમ સમયજ્ઞતાને કારણે વિશેષ શેલી ઉઠે છે. જગપ્રવાહનું પણ એને પીઠબળ મળતું રહે છે એ પણ એક કારણ છે. જો કે સુધારાને આજનો પ્રયત્ન કે ળ અરણ્યરૂદાસ નીવડે ય તેથી કશું આશ્ચર્થે પામવાપણું નથી. નિરાશા કે ગભરાટને તે સ્થાન જ નથી. અધિ." ‘ષ્યમાં સમાજ જે ભાગે વળવાને છે તેના પગરણુરૂપે એ કાળ બળની એંધાણી તે નોંધાવે જ છે. વર્ષો પહેલાં જેનો કદી 'કાઈને પ્રશ્ન જ ઉતે નડે એ હરેને ક્રિય બની ગયેલ છે. કાલે લાખાને એ અગત્યના પ્રશ્ન બનશે અને સમથળ પારખી સમાજ : એ માર્ગે જશે જ એવી શ્રદ્ધા સાથે માનવું પડે છે કે ગયા વિના એને છુટા જ નથી. એ ભાવીનું એંધાણુ આપણે કેશરીયાજી 15 લાખો પ્રશ્ન વખતે જોઈ લીધું છે. ત્યારે અનેક જિન થતું મનપાએ તથા ડાહ્યા પુએ છેવટે એ 15 લાખ જ સમજમાં કેળવણી પાછળ વપરાય એવું મન્તભ્ય પિકાડ્યું હતું આજે એ પ્રશ્ન ઉકેલાઈ જવાથી એ ફરી સુપ બી-બેઠા છે, પણ એન્મ એ રીતે, પિતાનું આંતરમાસ તે વ્યકત કરી નાખ્યું હતું. જેથી સમય આવ્યે એ બળવો પોકારતાં નહિ ખચકાય.' હજુ આપણી લાગણી પરિપકવ થઈ નાથી. જે ધકકો લાગ જોઈએ તે હજુ લાગે નથી. લાગશે ત્યારે સહેજમાં જ એ બળવો પોકારી ઉઠશે અને ત્યારે એના મને રોકનાર કોઈ જ નહિ હોય. જેટલાં પાંચ વર્ષ જગપ્રવાહમાં તણુઈ-ઈચ્છાએ કે ‘અનિછાએ-આમણે અનેક સુધારણા છાતમાં વણી લીધી છે એને જેણે ઇન્કાર કરી શકે તેમ છે ? ' સરકારી ડખલગીરી- વાત કરીએ તે એ આપને ગમ ની નથી. ગમે પણ નહિ પણ એ આપણી જ ભુલેનું કારણ છે. કો તે એ ભોગવવું રહ્યું. કાં તો સમાજે તાબડતે એને સુધારી - માધી પંરિસ્થિતિ નિ શું કરવી રહી.. જે દેવદ્રા વધી જશે તે મહપિતાના નામે જમાં થયેલે એ દેવ્ય સંગ્રહ એ મહપિતા પું મટે કેળવણી ! સંસ્થા, યુનીવર્સીટી –દ ખાન ઓસરતા ભાડાની ચાલી એ છે એથી : જ બીજી પ્રવૃત્તિઓ ઉભી કરવા પાછળ વાપરી ના ખ " હશે અથવા તે એ મહાવિનાને પૂજનારા સરાક જાતિ જેવા ના-સંતાન ઉભા કરવા પાછળ વેડફી નાખવું પડશે એ કાલે જયાં - જરૂર ન હોય છતાં તે માં નવાં કામે ઉભાં કરી તથા તેમાં કડીયા, -સુથાર, રંગારા કે સલાટે થછળ વેડફી ન ખવા* *કૃત્તિ એ આભડછેટની બીકે હરિજેને પ્રીસ્તી ધર્મમાં મોકલવાની મુર્ખતા -સાથેજ સરખાવી શકાય. પણ જયાં કેવળ જડતા, અંધશ્રદ્ધા, વક્ષ - અને નૈતિક હિંમતનો અભાવ હોય ત્યાં શું થાય? શાસન દેવ સંધને સદબુદ્ધિ અંપે એવી પ્રાર્થના ' રતિલાલ મફાભાઇ શાહ, સંધદ્વારા વૈદ્યકીય રાહતનો પ્રબંધ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ તરફથી મુંબઈ તેમ જ પરામાં સતા કાઈ “પણ જો ભાઈ કે બહેનને જરૂરી વૈધકીય રાહત આપવાનો પ્રબંધ કેટલાય સમયથી કરવામાં આવ્યો છે. આ રાહ તમાં દવા, ઈ જેકશન, ડાકટરના બીલ, હોસ્પીટલ ખર્ચ તેમ જ દર્દીને માંદગી દરમિયાન જરૂરી ર્થિક મદદ-આંધી અનેક એવા તેનો સમાવેશ થાય છે. આ યોજનાનો લાભ લેવા વૈધકીય રાહ તની અપેક્ષા ધરાવતા મુંબઈ તેમજ પરાંઓમાં વસતા સૌ કોઈ બંધુઓ તેમ જ બહેનને આગ્રહપૂર્વકાવિનતિ કરવામાં આવે છે. જયાંતિલાલ લલુભાઈ પરીખ - મંત્રી, વૈદ્યક્રીય રાહત સમિતિ. કરી શકે છે કારણ એ છે એ સરકારી