Agam Sutra Satik 16 Suryapragnapati UpangSutra 05

Author(s): Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan

Page 262

२५९
प्राभृतं १४, प्रामृतप्राभृतं - ता इति पूर्ववत्, कियतीज्योत्स्नापक्षे ज्योत्स्ना आख्याता इति वदेत् ?, भगवानाह-परीत्ताःपरिमिताश्च असङ्खयेया भागा निर्विभागाः । एवमन्धकारसूत्राण्यप्युक्तानुसारेण भावनीयानि, नवरमन्धकारपक्षेऽमावास्यायां योऽन्धकारः स ज्योतस्नापक्षादधिक इति ज्योत्स्नापक्षादन्धकारपक्षेऽन्धकारःप्रभूत आख्यात इति वदेत् ॥
प्राभृतं-१४ समाप्तम्
(प्रामृतं-१५) वृ.तदेवमुक्तंचतुर्दशंप्राभृतं, सम्प्रतिपञ्चदशमारभ्यते तस्य चायमर्थाधिकारो यथा-'कः शीघ्रगतिर्भगवन् ! आख्यात' इति ततस्तद्विषयं प्रश्नसूत्रमाह
मू(१११)ता कहते सिग्धगती वत्यू आहितेति वदेजा?, ता एतेसिणंचंदिमसूरियगहगणनक्खत्ततारारूवाणं चंदेहितो सूरे सिग्घगती सूरेहिंतो गहा सिग्घगती गहेहिंतो नक्खत्ता सिग्धगती नक्खत्तेहितो तारा सिग्यगत, सव्वप्पगती चंदा सव्वसिग्धगती तारा।
ता एगमेगेणंमुहुत्तेणं चंदे केवतियाइंभागसताई गच्छति?, ताजंजमंडलंउवसंकमित्ता चारं चरति तस्स २ मंडलपरिक्खेवस्स सत्तरस अडसद्धिं भागसते गच्छति, मंडलं सतसहस्सेणं अट्ठानउतीसतेहिं छेत्ता, ता एगमेगेणं मुहुत्तेणं सूरिए केवतियाइं भागसयाइं गच्छति, ताजं जं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तस्स २ मंडलपरिक्खेवस्स अट्ठारस तीसे भागसते गच्छति, मंडल सतसहस्सेणं अट्ठानउतीसतेहिं छेता । ता एगमेगेणं मुहुत्तेणं नक्खत्ते केवतियाइंभागसताई गच्छति?, ताजं जं मंडलं उवसंकमित्ता चारं चरति तस्स २ मंडलस्स परिक्खेवस्स अट्ठारस पणतीसे भागसते गच्छति, मंडलं सतसहस्सेणं अट्ठानउतीसतेहिं छेत्ता ।।
वृ.'ताकहते इत्यादि, ताइतिपूर्ववत्, कथं भगवन् ! त्वया चन्द्रसूर्यादिकं वस्तुशीघ्रगति आख्यातं इति वदेत् ? भगवानाह--'ताएएसिण'मित्यादि, एतेषां-चन्द्रसूर्यग्रहनक्षत्रतारकाणां पञ्चानां मध्ये चन्द्रेभ्यः सूर्या शीघ्रगतयः, सूर्येभ्योऽपि ग्रहाः शीघ्रगतयो ग्रहेभ्योऽपि नक्षत्राणि शीघ्रगतीनि नक्षत्रेभ्योऽपि ताराः शीघ्रगतयः, अत एवैतेषां पञ्चानां मध्ये सर्वाल्पगतयश्चन्द्राः सर्वशीघ्रगतयस्ताराः।
एतस्यैवार्थस्य सविशेषपरिज्ञानायप्रश्नं करोति-'ताएगमेगेण'मित्यादि, ताइतिपूर्ववत्, एकैकेन मुहूर्तेनचन्द्रः कियन्तिमण्डलस्य भागशतानिगच्छति?, भगवानाह-'ताजंज'मित्यादि, यत् यत्मण्डलमुपसङक्रम्य चन्द्रश्चारं चरति तस्य तस्य मण्डलस्य सम्बन्धिनः परिक्षेपस्य-परिधेः सप्तदशशतान्यष्टषष्ट्यधिकानिभागानांगच्छति, मण्डलं-मण्डलपरिक्षेपमेकेनशतसहस्रणाटानवत्या च शतैश्चित्वा-विभज्य, इयमत्र भावनाइह प्रथमतश्चन्द्रमसो मण्डलकालो निरूपणीयः तदनन्तरंतदनुसारेणमुहूर्तगतिपरिमाणंपरिभावनीयं, तत्रमण्डलकालनिरूपणार्थमिदं त्रैराशिकंयदि सप्तदशभिः शतैरष्टषष्ट्यधिकैः सकलयुगवर्तिभिरर्द्धमण्डलैरष्टादशशतानि त्रिंशदधिकानि रात्रिन्दिवानां लभ्यन्ते ततो द्वाभ्यामर्द्धमण्डलाभ्यां---
एकेन मण्डलेनेति भावः कति रात्रिन्दिवानि लभ्यन्ते? अत्रान्त्येन राशिना द्विकलक्षणेन मध्यस्य राशेर्गुणनं, जातानि षट्त्रिंशत्सहस्राणि षष्ट्यधिकानि , तेषामायेन राशिना भागहरणं,