________________
૧૮
છે.
- સ્ત્રીસુખ દર્પણ-શ્રાવિક.
અત્યંત દા ધરાવનારા પણ પ્રસંગ આવે એક શત્ર સમાન બહાર પડી નિમેળ કરવા અથાગ પરિશ્રમમાં મા રહે છે, જેથી રાજ્યના કારોબારમાં પણ કાઈ ઉપર વિશ્વાસ રાખવો તે અત્યંત દુઃખકર પ્રસંગ આવી પડવા સંભવે છે, કારણ કે આપણા લકાની આંખમાં ઈર્ષ્યા અધિકતર સમાએલી છે જેથી તેઓ એક બીજાની ઉચ્ચત્તર સ્થિતિ જોઈ શકતા નથી તેમજ શ્રેય પણ કરી શકતા નથી, પરંતુ બીજાની શ્રેષ્ઠતાની નષ્ટતા કરવા પાછળ મહાન પ્રયત્નો કરે છે, એટલું જ નહિ, પરન્તુ થોડા ઘણા પૈસાનો વ્યય પણ કરે છે. દરેક સંસ્થાની શ્રેષ્ઠતાનો આધાર “ સંપ ” ઉપર અવલંબી રહેલો છે, જ્યારે ઈર્ષ્યા પ્રતિ સ્પર્ધાના દુષ્ટ રસ્તે વહન કરે છે જેથી ઈર્ષ્યાળ હૃદયમાં હળીમળીને રહેવાના ઉત્કૃષ્ટ સંસ્કારોના ઉજજવળ બીજ કયાંથી હોય ?” માધવપ્રસાદે હાલના ચાલતાં રાજય-તંત્રનું સ્મરણ કરતાં કહ્યું. પિતાશ્રી ! “ રાયતા ભ્રમિતસિંહ પણ રાજ્યકુળને દિપાવનાર સદ્દગુણયુક્ત બીલકુલ નથી.” ખરેખર! સત્યજ છે! હેના ઉપર સંપૂર્ણ વિશ્વાસ મુકાય તેમ પણ નથી, કારણ કે પ્રસંગ આવે વિના વિલંબે દરેક જણની વાતચિતમાં ભમાઈ જાય છે, જેથી કેટલીક વખત તેને પાછા ઠેકાણે લાવવા માટે અત્યંત પ્રયત્નો કરવા પડે છે, સત્ય અને અસત્ય શું છે, તે સબંધી દીર્ધ દૃષ્ટિથી જરાપણ વિચાર નહિ કરતાં ખોટે રસ્તા તે દોરાયા કરે છે, રાજ્ય-નેતા તરીકેના એકે સગુણ ભ્રમિતસિંહની અંદર જોવામાં આવતાં નથી, રાજ્યકર્તાની શું ફરજ છે તેનું પણ બીલકુલ લક્ષ નથી, આખો દહાડો વ્યસનમાં અને રંડીબાજીમાં મસ્ત રહ્યો કરે છે, હેની આસપાસના પાસવાન પણ તેવાંજ છે, રાજ્યનું શું હિત છે, લેકે સુખી છે કે દુઃખી તે તરફ જરાપણુ દષ્ટિ નાંખતા નથી. મારા ધારવા પ્રમાણે તે લાંબો વખત આ પ્રમાણેની સ્થિતિ ચાલશે તે ખરેખર રાજયની પાયમાલી થવા પામશે એટલું જ નહિ પરન્ત કાઠીઆવાડમાં ઉચ્ચત્તર અને શ્રેષ્ટ પંક્તિએ પહોંચેલું નવાપુરનું રાજ્ય ધળધાણી થઈ. જશે.” માધવપ્રસાદે લાંબા વખતથી અનુભવેલાં રાજ્યની પાયમાલીના ઉભરા કાઢતાં કહ્યું. ----
પિતાશ્રી: “ખરેખર!હવે આપને આ રાજ્યમાં લાંબો વખત રહેવાની આવશ્યક્તા પણ નથી, કારણકે જ્યાં રાજનેતાની નિર્બળતા હોય છે ત્યાં રાજ્યતંત્રની ખટપટ કઈ ઘડીએ કયું સ્વરૂપ પકડે છે તે કહી શકાતું નથી. ” રશ્મિકા તે પિતાનો દઢ નિશ્ચય જણાવતાં કહ્યું “રશ્મિ! હારૂં કહેવું તન યથાસ્થિત છે, વળી થોડા સમય થયાં એક પઠાણે ભ્રમિતસિંહને એટલા બધા ભમાવી દીધો છે કે આખા રાજ્યમાં હેનું કહેલું ધ્રુરવાકય સમાન મનાય છે, તે પઠાણે ટુંક સમયમાં અત્યંત પ્રીતિ સંપાદન કરી લીધી છે. હવે રાજ્યનેતા ભ્રમિતસિંહની રજા લઈ અત્રેથી બેત્રણ દિવસમાં આપણું સ્વદેશ વૃદ્ધનગરમાં ચાલ્યા જવાનો હું દઢ સંકલ્પ કર્યો છે. ” માધવપ્રસાદ પિતાનો દઢ નિશ્ચય બતાવતાં કહ્યું. પિતા અને પુત્ર વચ્ચે ચાલતી વાતચીત એક બાજા પર બહેઠેલી ગંગાગૌરી સાંભળતી હતી તેણે કહ્યું “ ખરેખર ! હવે વૃદ્ધનગર તરફ જેમ ત્વરીત જવાય તેમજ સર્વસ્વ હિત સમાએલું છે, ” ચાલતી વાતચીત દરમ્યાન ઘડીઆળના બાર રણકારા કર્ણપંથને અથડાયા કે એકદમ સીટીના અવાજ સાથે પગરવ સંભળાવા લાગ્યો અને માધવપ્રસાદ પોતાના વિરામાસન ઉપરથી ઉભો થઈ વધારે બારિકીથી ગભરાએલે હેરે તપાસ કરવા જાય તે પહેલાં તો તેના સન્મુખ કેઈએક વ્યક્તિને ઉભેલી જોઈ એટલું જ નહિ પરંતુ કેટલાક રાજ્યના નિશાચરને હથિઆર સજજ થઈ કાળા લેબામાં ઉભેલાં જોયાં. , વૈર્ય રાખી આગળ ધસે છે એટલામાં તો રાજ્યની અગ્રગણ્ય વ્યક્તિ તરીકે ઉભા રહેલા અબદુલખાંએ આગળ આવી માધવપ્રસાદને પૅરંટ બતાવતાં કહ્યું “ જુઓ ! આપ રાજ્યના બિનવફાદાર નોકર તરીકે દરેક કાર્યમાં વહન કરે છે, જેથી રાજ્યનેતા ભ્રમિતસિંહે આપને પકડવા માટે રાજ્યદ્રોહના