Page Text
________________
વૈજ્ઞાનિક સાધનોનો ઉપયોગ
૫. શ્રી કુંવરજી મુલચંદ દોશી-મદ્રાસ.
આજે આધિભાતિક યાંત્રિક ગણાતા આજના વૈજ્ઞાનિક સાધનેાના ઉપયાગ ધર્મ પ્રચારના નામે હદ બહારના વધી રહ્યો છે; જૈન શ્રમા જેએ મહાવ્રતધારી છે; તે પણ ધર્મ પ્રચાર કે ઉપકારના નામે એ સાધનાના ઉપયેગ પેાતાના સચમની રક્ષા માટે ન જ કરી શકે, આ હકિક્તનું નિરૂપણ લેખક અહિં આ લેખમાં કરે છે; તેમની વિચારધારા સાત્ત્વિક તથા શ્રદ્ધાપુત છે; ડીસેખર-વર્ષ ૧૯-અંક ૧૦ ના ૭૫૫ પેજ પર પ્રસિદ્ધ થયેલ લેખના અનુસંધાનમાં તે લેખને ખીન્ને લેખાંક અહિ પ્રસિદ્ધ થાય છે. ક્રેઇના પણ પ્રત્યે પૂર્વગ્રહ વિના કૈવલ ચિંતન-મનન રૂપે રા થતી આ શાસ્રીય વિચારણાને અંગે જેને જે કાંઇ જણાવવા જેવુ લાગે તે અમને કે લેખકને અવશ્ય જણાવે, લેખકની આવી મનનસભર વિચારધારા કલ્યાણુ ' માં રજુ થતી રહેશે, લેખક પણ પેાતાની સરલ સુભગ શૈલીયે ઉપયોગી સાહિત્યના રસથાળ કલ્યાણ ' માં પીરસતા રહે ! એ આપણે આશા જરૂર રાખીશું.
આજે ધમ પ્રચારનાં બ્હાનાને નામે અતિ પ્રવૃત્તિએ એટલી બધી વધી ગઇ છે કે જેનુ માપ કાઢવું કઠીન છે. તથા એ પ્રવૃત્તિએ નિવૃત્તિ માગને તદ્દન ભૂલાવી દીધા છે, અને નિવૃત્તિ માગને ભૂલવાથી આજે અતિ પ્રવૃત્તિવાળા આપણા ધર્માનુષ્ઠાતાનું કોઇ ફૂલ દેખાતું નથી, જે ખરેખર ખેદની વાત છે.
હવે વૈજ્ઞાનિક સાધનોના ઉપયોગ ઉપકાર માટે છે; એ એક હકીકત બાકી રહી જાય છે. પણ તમે ઉપકાર કરશેા કેટલા ? શ્રી તીય કર દેવા પણ સમવસરણમાં આવનાર દરેકને ધમી બનાવી શકતાં નથી. તે આપણી તાકાત કેટલી ? વળી અત્યારનુ ચારિત્ર બકુશ અને કુશાલ નિગ્ર ંથનું ચારિત્ર છે એટલે તેમાં ચઢવા કરતાં પડવાને સદંભવ વધારે છે, તમે ઉપકાર કરે તેમાં પણ સામે રહેલી વ્યક્તિનું પુણ્ય પણ સાથે કામ કરે છે, અને પાંચે કારણા સાથે મલે ત્યારે કાયની સિદ્ધિ થાય છે. લાઉડસ્પીકર આદિનાં ઉપયાગ સીવાય પણ જ્યારે એ કારણેા મળશે ત્યારે ઉપકાર થવાના જ છે, અને લાઉડસ્પીકરના ઉપયાગ કરશે તે પણ એ પાંચે સમવાયી કારા સાથે મયા સિવાય ઉપકાર થવાના નથી પણ લાઉડસ્પીકરનાં ઉપયાગની જરૂર શી છે? તે સમજી શકાતું નથી, વળી આજનાં યુગમાં પ્રચારતુ દરેકને ઘેલું લાગ્યું છે પણ એ પ્રચાર પ્રવૃત્તિને પોષક હાવાથી વાસ્તવિક ધર્મને
નામે ધર્મને નાશ કરી રહ્યો છે. ભગવાન શ્રી મહાવીરદેવને સાધુએ જ્યારે આત્મકલ્યાણુ માટે પૂછતા ત્યારે ભગવાન તેમને ધનેા પ્રચાર કરવા જવાનું ફરમાન કરતા ન હતાં, પણ વૈભારગીરિ આદિ સ્થળેાએ જઇને આત્મકલ્યાણ માટે અહિંસા, સંયમ અને તપની આરાધનાને આદેશ આપતા હતા. પ્રવૃત્તિધમ મુદ્દતા હતા, ભગવાન મહાવીરદેવતા નહીં, નિવૃત્તિ માગની ઉપાસના એજ વાસ્તવિક ધર્મોને પ્રયાર છે. માટે ધર્મ પ્રચારના નામે પ્રવૃત્તિ માને અપાતું ઉત્તેજન જરા પણ હીતાવહ નથી. લાઉડસ્પીકરને ઉપયોગ કરી તમા આધિભૌતિકતાને ઉપાદેય બનાવી રહ્યા છે. આશ્રવને સવરમાં ત્રણાવવા પ્રયત્ન કરી રહ્યા છે. અને એવા સાધનાનાં ઉપયોગ સિવાય થતી પ્રવૃત્તિ એ નિવૃત્તિનાં ધ્યેયવાળી હોવાથી આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિ છે. જો કે પુસ્તકા છપાવવાં કે માસિગ્ન કાઢવા તે પણ યોગ્ય નથી. પણ કુદૃષ્ટિ ન્યાયથી તેનું આચરણ કરવું પડે છે. જેમાં સાધન પરીક્ષ છે. આ સિવાય ચાલુ અનુષ્ઠાનમાં આવતાં સૂત્રોને અથ સમજાવવા, ક્રિયામાં વચ્ચે વિવેચન કરવું એ બધું અતિ પ્રવૃત્તિરૂપ હોવાથી ક્ષેપ નામના દોષ છે.
જે ક્રિયાઓમાં છેડવા યોગ્ય છે. એથી ક્રિયા કે અનુષ્ઠાનનાં વ્યવધાનમાં ભંગ પડે છે, ઘેાડા સમય સારૂ લાગે છે. પણ પરિણામે ક્રિયા જ છેડાવનાર
| SR No. | 539232 |
| Book Title | Kalyan 1963 04 Ank 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kirchand J Sheth |
| Publisher | Kalyan Prakashan Mandir |
| Publication Year | 1963 |
| Total Pages | 76 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Kalyan, & India |
| File Size | 14 MB |