________________
* કલ્યાણઃ ફેબ્રુઆરી : ૧લ્ય : ૮૦૩ઃ. માસાના દિવસોમાં જ્યારે હવા ભેજ- ભેડા વખત પહેલાં લાંબા વખતથી મરવાળી અને અસ્થિર હોય છે, ત્યારે ખેરાકને ડાને ભેગ બનેલે દરદી પુષ્કળ પ્રમાણમાં પચાવવામાં મદદ કરવાવાળે હવામાં રહેલા અનેક ઔષધે ખાઈ ખાઈને છેવટે મારી પાસે એકસીજન વાયુ સહેલાઈથી પૂરતા પ્રમાણમાં આવેલે. જુદી જુદી જાતનાં ઈજક્ષને પણ મળી શકતું નથી; આથી ખેરાકનું પાચન એમણે લીધેલાં, એમની મુખ્ય ફરીયાદમાં ઓછું થાય છે અને આ આમરસને સંગ્રહ જીભ, હઠની અંદરને ભાગ અને પેઢાં સદાય વિશેષ રહે છે એટલા જ માટે આ વ્રતમાં લાલ અને આળાં જ રહેતાં હતાં. પાંચ સાત ઝાડા, મરડે, અને અજીર્ણના ઘણું વધારે દિવસ કબજિયાત રહે અને એ કબજિયાત પ્રમાણમાં દરદીઓ નજરે પડે છે. નાના બાળ- જ્યારે અતિશય વધી જાય ત્યારે ઝાડા થઈ કથી માંડીને છેક મોટી ઉંમર સુધીના તમામ જતા હતા. આ ઝાડા વખતે અતિશય ચીકાશ લેકે આ જ રગના ભંગ બનેલા હોય છે. પડતી અને દરદીને નબળાઈ લાગતી. આ દર
આવા તુજન્ય સાર્વત્રિક રોગવાળી પરિ. દીને સૂઠના પ્રયાગે રામબાણ અસર કરી. સ્થિતિમાં સુંઠ એક અજબ કામ કરનારી
એમને હું આ પ્રમાણે અષધ આપતે. સૂંઠ ઔષધિ માલુમ પડે છે.
તેલ ઇંદ્રજવ વાલ. ૨ રાળ વાલ. ૧ અને તે
જેઠીમધનું ચૂર્ણ વાલ. ૧ આના દરરેજ ત્રણ શેડા વખત પહેલાં ઔષધાલયમાં બે પડીકા પાણી સાથે આપવામાં આવતાં. ખેરામાસના બચ્ચાને લઈને એક માતા બતાવવા કમાં શરૂઆતમાં પંદર દિવસ કેવળ છાશ ભાત આવેલી તે આવીને કહે, “જુઓને વૈદરાજ, રાખેલ. એક શેર દૂધથી શરૂઆત કરીને ધીમે છોકરાને ઝાડા મટતા જ નથી, લેહી પરૂ જેવું ધીમે સાડાચાર શેર દૂધની છાશ પંદર દિવસને વહ્યું જ જાય છે. અને નબળો પડતા જાય અંતે લેવામાં આવતી. પંદર દિવસ પછી ૧૦ છે, આવા બે માસના ફૂલ જેવા બાળકને માટે ભાગ ચેખા, ૨ ભાગ અડદ, ૨ ભાગ મગની દવા પણ શી આપવી ?
દાળ અને બે ભાગ જાર ઉમેરી ઢેકળા જેવું માતાના સાંત્વનની ખાતર અતિવિષના
આખું ભાંગુ ભરડી છાશમાં આથી બરાબર ચૂર્ણની એક એક રતીની ત્રણ પડીકીઓ આપી,
બળે આવે ત્યારે વરાળમાં બાફેલાં ઢોકળાં અને આ ઔષધની સાથે જ અરધા તેલા
તૈયાર કરીને લેવાનું શરૂ કરાવ્યું. પંદર દિવસમાં સૂંઠનું એક બીજું પડીકું આપ્યું, અને માતાને
આ ઢોકળાં અને છાશના પ્રવેગ પછી ધીમે કહ્યું: “બેન! દશ તેલા પાણીમાં આ દવા
ધીમે ખોરાક પણ આપવા માંડયા. પૂરા દોઢ ઉકાળીને બે તેલા બાકી રહે ત્યારે ગાળી,
માસને અંતે અઢી ત્રણ વર્ષનું આ અસહ્ય થોડો ગોળ નાખીને તમે પી જજો અને લાગતું દરદ આપ જ મટી ગયું. અને દરદીએ હમણાં ઘા, ઘઉં જેવો ચીકણો ખોરાક ન પૂરી પાચન શક્તિ પ્રમાણે બધે જ ખોરાક લેશે, બાઈએ એ પ્રમાણે કર્યું અને ખીર લેવા માડયા. દિવસે જ બાળકને ઝાડા તદ્દન ઓછા થઈ " આમના સંગ્રહથી થયેલા આ દરદમાં ગયાના સમાચાર આવ્યા.
સૂના સેવનથી આમનું પાચન થયું. રાળથી