________________
સુમતિ દેખાવમાં અને સ્વભાવમાં ઘણું! સરસ હતા. રાજાએ પ્રેમથી એને પુરાહિતના પદ્મગૌરવે અંકિત કર્યાં.
રાજપુરોહિતનું પદ એ ઘણું ગૌરવભયું પદ ગણાતું. પુરોહિત ગમે તે સમયે ગમે ત્યાં રાજમહાલયમાં વગર રજાએ આવજા કરી શકે એવા એને વિશિષ્ટ અધિકાર હતા.
એક દિવસ સુમતિ રાજભવનમાં ફરતા હતા અને રાણીના સ્નાનાગારમાં તેણે એક રત્નહાર પડેલા જોયા. સુમતિને થયું; આ રત્નહાર રાણી ભૂલી ગઈ લાગે છે. હું જ
ઉઠાવી લઉં.
આમ વિચારી તે રત્નહાર લેવા સ્નાનાગારમાં દાખલ થયા અને તેના અંતરમાં રહેલા વિવેક એલી ઉઠયા. “ અરે, તું એક મહારાજાના પુરહિત છે, તારી પાસે ધનના પણ તોટો નથી, અને ધન ન હોય તેા પણ ધનથી કંઈ તરી જવાતું નથી, તું શા માટે આવી ચારી કરીને તારી પ્રતિષ્ઠા પર કુહાડો મારવા તૈયાર થયા છે? કેાઈ વખતે રાજાને ખબર પડી જશે તેા તારૂ' ગૌરવ ધૂળમાં મળી જશે. ”
આ વિચાર વિવેકદ્રષ્ટિએ રજુ કર્યાં અને તરત તે પાા કર્યા,
એજ રીતે એક દિવસ રાજાની નવી નવયૌવના રાણીને જોઇને તે મેહ પામ્યા. રાણી પણ મેહાંધ બની....કારણુ રાજા વૃદ્ધ હતા અને નવી રાણી નવયૌવના હતી. રાણીએ પુરાહિતને પોતાના શયનગૃહમાં આવવા જણાવ્યું. સુમતિ તૈયાર થયે.
પરંતુ ઘેાડે જતાં જ તેની વિવેકબુદ્ધિએ કહ્યુઃ “ અરે સુમતિ, તુ આ શું કરે છે ? રાજા તારા પિતા તુલ્ય છે. એની રાણી પણ માતા સમાન ગણાય. વળી તારે ઘેર પણ સુંદર પતિવ્રતા પત્ની છે. આ રીતે મેહ પામીને તું શું મેળવવાના હતા ? કેવળ વાસનાના ક્ષણિક સુખ સિવાય તને શું મળવાનું હતું ? અને કેાઈ જાણી જશે તે તારી સાત સાત પેઢીની પવિત્ર આબરૂ તારા જ હાથે ધૂળ ચાટતી થઈ જશે. લેકે તારા પર ફીટકાર વર્ષાવશે.
""
વિવેકદ્રષ્ટિના આ વિચારે સુમતિને તરત સભાન બનાવ્યેા અને તે રાણીના શયનગૃહમાં ન જતાં પાછે વળ્યા.
એક વખત કેટલાક મિત્રો તેને જુગારખાનામાં લઈ ગયા. જુગારખાનામાં તે જુગારની રંગત જામી હતી. તેના મિત્રાએ તને પણ જુગાર રમવાનુ કહ્યુ. અને તે એક આસન પર બેઠાયે ખરો, પરંતુ અંતરમાં રહેલી વિવેકદૃષ્ટિ તરત એલી ઉઠી: “ અરે બ્રાહ્મણ, તારૂ સ્થાન તે દેવમંદિરમાં છે, જુગારખ નામાં નથી. અને આ જુગારથી લાભ પણ છે નહિં. ( અનુસંધાન ટાઈટલ પેજ ૩ જા ઉપર )