________________
ઘરની લક્ષ્મી
---શ્રી ચીમનલાલ શાહ, સત્તરમી સદીની આ વાત છે. લગભગ અડધાં અગાસીમાં આ બગીચે બહુજ શોભાસ્પદ બની સદી તે પસાર થઈ ગઈ હશે. હીરાલાલ અને મેતી રહ્યો હતે. લાલ નામે બે ભાઈ મુર્શિદાબાદમાં રહેતા હતા. કોઈ એક વખતે હેરુન્નિસાએ ખાસ કારણસર તેઓનું મૂળ સ્થાન તે મારવાડ હતું, પરંતુ વ્યાપાર બગીચામાં ફરતાં-ફરતાં જેની કલ્પના પણ ન સંભવે , ભાટે બંગાળમાં જઈને રહ્યા હતા. હીરાલાલની પત્નિનું તે મૂલ્યવાન હાર એક ખીંતી ઉપર અમૂક કારણસર 'નામ હતું તારામતી, જ્યારે મોતીલાલની પત્નિનું મૂકશે, અને બહાર જતાં તે લેવો ભૂલી ગઈ, આ નામ હતું લલિતાં.
હારને આકાર હતા સર્ષ જે. સાંજના સમયે કોઈ, ' હીરાલાલ અને મોતીલાલ તે ગરીબ હતા, પરંતુ ભાજપણી સર્પ છે તેમ ધારી હારને લઈ ગયું. ઉડીને પ્રભાવિક પ્રેમ અને ઓર બુદ્ધિ હોવાથી તથા લલિ. જ્યાં-જતાં હીરાલાલની અગાસીએ આવતાં સાચે તામાં વિનય વિવેક હોવાથી દુઃખ જાણતું ન હતું. સર્ષ જે ભાભીના કહેવાથી મોતીલાલે મૂકયો હતે, તે અને સુખી બનવામાં સહાયભૂત બનતા.
ભાળે, એટલે તે સર્પ લઈ. અને તે જગ્યાએ હાર
મૂકી બાજપક્ષી તે ચાલી ગયું. તારામતી એટલે કે, હીરાલાલનાં શ્રીમતીએ બને ભાઈને કહ્યું હતું કે, જ્યારે સાંજે ઘેર પાછા ફરો હાર ગૂમ થયે તેના સમાચાર રાત્રે ફેલાઈ ત્યારે સાથે કંઈક ને કંઈક જરૂર લેતા આવવું. જેથી ચૂક્યા. નવાબે પણ હાર લાવી આપનાને, શેધી બને ભાઈ ઉદ્યમ કરવામાં રચ્યા-પચ્યા રહેતા હતા. આપનીરને એકસો સેનામહોર બક્ષીસ આપવાનું - ઘણાં દિવસ આ પ્રમાણે પસાર થયા, પરંતુ એક દિવસ. ઈનામ જાહેર કર્યું. બીજે દિવસે સૂર્યનારાયણે કિરણોને મોતીલાલને કંઈ મળ્યું નહિ. જેથી ભાભીએ ટકોર છોડ્યો, ત્યારે તારામતી અમૂક કારણસર અગાસીમાં કરી એટલે એકદમ બહાર જતો રહ્યો.
ગઈ, જ્યાં સર્પ મૂકવામાં આવ્યા હતા તે જગ્યાએ
હારને જોઈ, નવાબને જ હાર છે તેવું સમજી ગઈ. બહાર જતાં-જતાં રસ્તામાં તેણે એક મરેલો તેણે બન્ને ભાઈને બેલાવી હાર આપી, રાજભવનમાં. સર્ષ છે. તેણે મરેલા સપને લાકડી ઉપર લઈ મોકલ્યા. ઘેર આવી, ભાભીને કહ્યું, “ભાભી હું આ વસ્તુ
અથથી ઇતિ સુધી નવાબે હિરાલાલ અને મોતીઆજે લાવ્યો છું.”
લાલનું કથન સાંભળ્યું. તારામતીની આવી કર્તવ્યભાભી અને લલિતા પહેલાં તે એકદમ ગભરાઈ શીલતા જોઈ ખૂબ આનંદ માની તારામતીને માતા ગયાં. કદાચ આપણા ઘરને અરૂણોદય થશે તેવા તરીકે સો સુવર્ણમુદ્રાનું ઇનામ આપ્યું. અને તે આ વિચિત્ર પ્રસંગ ઉપર વિચાર કરી તારામતીએ ઉપરાંત બીજી સો સોનામહોર હીરાલાલને આપવા (ભ, ભીએ) કહ્યું કે, આ મરેલા સાપને આ ઉપર કહ્યું. જો કે, હીરાલાલે આ પ્રમાણેની ભેટ સ્વી અગાસીમાં મૂકે.” અને મોતીલાલે પણ ભાભીની ના પાડી, પણ નવાબ તે બહુ જ મુગ્ધ બની ગયા હતા. સુચના મુજબજ કાર્ય કર્યું.-- - - જેથી હીરાલાલની કોઈપણ ઈચ્છા પરિપૂર્ણ કરી આ ઘટના જ્યારે બની તે વખતે મુર્શિદાબાદમાં
જ આપવાનું વચન દીધું, ભવિષ્યમાં હું વચન માંગીશ તેવું --મુર્શિદકુલખાં નવાબનું શાસન ચાલતું હતું. નવાબને
ર કહી તેમણે રજા લીધી. રાજ્યવૈભવ મહાન શહેનશાહ જેવો હતો, જે કે, થોડાક સમય પસાર થયો અને દીપોત્સવી પર્વ મેગલ શહેનશાહનો પિતે સૂબો હતો, તેની ધર્મપત્નિ પણ નજીક આવ્યા. નવાબ સાહેબ મૂળ હિંદુ જ્ઞાતિના બેગમનું નામ હતું હેરુન્નિસા. તે ખરેખર રમૂર્તિ હતા, પરંતુ ધર્મનું પરિવર્તન તેમણે કર્યું હતું. હતી. નવાબે પિતાની પ્રિય અર્ધગના માટે અગાસીમાં મુસલમાન ધર્મ સ્વીકાર્યો હતો. દસવી પર્વ ઉજસુંદર, ભાયમાન બગાએ બનાવરાવ્યો હતે, રાજ્યની વવાની ભાવના થઈ. તેણે રાજ્ય તરફથી એ હુકમ