________________
જ્યારે
: ૨૮: કલ્યાણ; મા-એપ્રીલ-૧૯૫૧. નારને ઝાડ ફળ આપે છે, તે હું મને પત્થર મારનારને રાજી કરૂ, એમાંજ મારી મેટાઇ છે. શું હું આંબાના ઝાડ કરતાં યે ગયા કે ! આપણું ખરાબ કરનાર કે ખરાબ ખેલનારનું જ્યારે આપણે ખરાબ કરવાના વિચાર કરીએ ત્યારે આપણા સ્મૃતિપટપર વૃક્ષમાં રહેલી આ તેની નૈસર્ગિક પ્રકૃતિ યાદ આવવી જોઇએ. પત્થર મારનારને પણ વૃક્ષ ફળ આપે છે, મીઠી મધુર છાયા આપે છે, તાજગીભરી ખુશા આપે છે, અને કાયાને ટાઢી પાડે છે; વૃક્ષમાં જ્યારે આવે સ્વભાવ છે, તે માણસ જેવા માણસ, પેાતાનું ખરામ કરનારનું સારૂં કરવા કે ખેલવા તૈયાર ન થાય તે એની માણસાઇ લાજે છે; એમ કહેવામાં કાંઇ અતિશયાક્તિ નથી. દેવદુર્લભ મહાન માનવજીવનને-પૂર્વની અતિ ઉત્કટકાટિની આરાધના—સત્કમાઇના ચેાગે પામેલા માનવની મહત્તા તે જ કે, ખરામ કરનારનું, ગાળ દેનારનું કે અશુભ યા અનિષ્ટ ચિંતવનારનું પણ સારૂં–શુભ અથવા ઇષ્ટ કરવા તેણે હંમેશા ઉદ્યમવાન બનવું જોઇએ.
મળતી
૪ વડીલાનું ઘસાતું ન સાંભળે !
એક ગૃહસ્થના ઘરમાં મેટા દીકરાની વહુ હુમણાં જ પીયરથી સાસરે આવી હતી. ખાઈ સુશીલ તથા સંસ્કારી હતી, તેની માએ એને નમ્ર તથા ગંભીર બનવાની કેળવણી મૂળથી આપી હતી. સાસરીયામાં સાસુ, સસરમાં, પતિ, એ દીયરો તથા એક નણુ' હતી. નણું, ઘરમાં એકની એક ત્રણ દીકરાઓ વચ્ચે ખાટની દીકરી હતી, એટલે મા-બાપને મેઢે ચડેલી હતી. ભાઈઓને પણ માનીતી હતી. ખેલવામાં છુટી, ઉધ્ધત અને હાજરજવાખી હતી.
એક વખત ઘરનાં માણસા જમી રહ્યા
હતાં. પતિ હજુ ખજારમાંથી આવ્યા ન હતા, તેની રાહ જોઈ વહુ હજી જમવા બેઠી ન હતી; એટલામાં અટકેલી ન આવીને નવી ભાભીને વહાલી થવા તે ખેલવા લાગી; ‘ એ હા હા ! હજી મારા ભાઈ આવ્યા જ નથી કે શું? ભાભી ! તમે આમ ને આમ એમની રાહ જોઈને કર્યાં સુધી બેસી રહેશેા, તમે તમારે ખાઈ લ્યે ! મેાટાભાઇને તે એવી કુટેવ જ પડી છે, એતા દાસ્તાની સાથે ગપ્પાં મારવામાં પડયા હશે! એમને ઘરનાં માણુસાની કાંઈ જ પડી નથી. એતે પહેલેથી આવા એકલપેટા અને બેફીકરા છે!
·
ઘરમાં હમણાં જ આવેલી શાણી તથા સંસ્કારી વહુ-ભાભીથી આ બધું કેમેય સાંભળ્યું ન જાય; એનાથી ન રહેવાયું; એણે કહ્યું; ‘ એન ખા ! મારા માટે-તમારા નવા ભાભી માટે, આટ-આટલી કાળજી રાખેા છે. એ સારી વાત છે. નણંદનુ આવુ હેત ભાજાઈ પર હંમેશા આ રીતે રહે, એમ હું ઇચ્છું છું; પણ ભૂલેચૂકે તમારા માટાભાઈને માટે આવું–એમનું ઘસાતું મારી આગળ ખેલતાં નહિ, એ સાંભળવા હું કાઈ રીતે તૈયાર નથી. મારૂં મન આવું સાંભળી નારાજ થાય છે. તમારે જો તમારા ભેાજાઈને રાજી રાખવાં હેાય તે ઘરમાં વિલિનાં સ્થાને રહેલા કાઇનુ પણ સ્હેજ ઘસાતુ મારી આગળ મહેરબાની કરીને તમારે બેલવું નહિં! ડાહી ભાભીના આ રોકડીયા જવાબથી ઘરમાં બધાએ મેઢે ચઢાવેલો નણંદના ભવાં ચઢી ગયાં. તેણે કહ્યુ', ભાભી ! તમે તેા બહુ દોઢ ડાહ્યાં દેખાએ છે. તમારૂં ડહાપણ તમારી પાસે રાખા, મારા ભાઈ છે, એમને માટે હું ગમે તે મેલીશ, એમાં તમારે કે કોઇનેય શું ? જવાબમાં નવી વહુએ કહ્યુ ‘તમારા ભાઈ છે,