________________
આઝાદ હિંદના એ મહત્ત્વના પ્રશ્નો.
હજી હિંદુસ્તાન પર એ મેાટી આફત છે, જેમાંથી તેણે છૂટા થવાનું છે. આ એમાંથી એક મેાટા મામલેા મેાંઘવારીના છે, જ્યારે કેનેડામાં લડાઈ. પહેલાંની કિંમતે સરખાવતાં ફક્ત પચાસ ટકાના વધારા થયા છે. યુનાઈટેડ સ્ટેટસમાં ફક્ત ખાસઠ ટકાના વધારા થયા છે, ઈંગ્લાંડમાં ૭૨ ટકા થયા છે, ત્યારે હિંદુસ્તાનમાં જીવનધેારણ ૨૬૦ ટકા ઉપર ગયું છે. લડાઇ દરમ્યાન જેમનેાટા છપાતી તેમ આજે પણ કાગળિયાં છપાવી બહાર પાડવામાં આવે છે. સરકારના હાથની પુરાંત દરવર્ષે ૧૦૦થી ૧૫૦ ક્રોડ જેટલી ઓછી થતી જાય છે.
હિંદુસ્તાનનું નાણાંવિષયક ધેારણુ સુવ્યવસ્થિત નથી, અને કાંઇક ખાટામાગે દારાયેલું છે, એમ કહ્યા વિના છૂટકો નથી. સરકારને આ વિષયની સારી માહિતી છે, અને હમણાં હમણાં આ મામલેા સુધારવા માટે કંઈક કંઈક માર્ગો શેાધાઇ રહ્યા છે, તે સારૂં ચિહ્ન છે. પણ નાણાંવિષયક ગેરવ્યવસ્થા એ સમસ્ત પ્રજાને મંધી રીતે નીચે લાવનારી છે અને બધાની રાટલી ઘટાડનારી છે.
—શ્રી મનુ સુબેદાર
હિંદુસ્તાન જેવાં ગરીબ મુલકને આઠ પ્રાંતા શા માટે જોઈએ? આઠે ઠેકાણે ધારાસભા એસે છે એકજ વિષયના કાયદા કરવા માટે. તેને લગતા ખરચાઓ કર્યા પછી આઠ ઠેકાણે પ્રધાનમ`ડળ બેઠું છે. તેમાં રાજ્યવહિવટના અનુભવી બહુ થેાડા છે, તેમાં અદેખાઈ ઘણી છે અને પ્રાંતીય પ્રધાનમડળાને હાથે ઘણે ઠેકાણે ઘણી ગંભીર ભૂલા થઈ રહી છે. અનુભવવાળા જે થાડા સિવિલસવટા છે,
તે પ્રાંતની સેક્રેટરિયેટામાં પ્રધાનાને પ્રથમ પાઠો શીખવાડવામાં રાકાઇ ગયા છે.
આ ઉપરાંત, એક બીજો મહત્ત્વના પ્રશ્ન આજે પ્રજા પાસે છે અને તે પ્રાંતીયભાવનાના છે. અંગ્રેજોએ પ્રાંતા બનાવ્યા પેાતાની સગવડને માટે અને તેમણે જુદા જુદા પ્રાંતા વચ્ચે અદેખાઈ ઉભી કરી ને હિંદુસ્તાનને પાછળ રાખ્યું. હવે પ્રધાનપદ અને બીજી પદવીમાંથી અકાત રહી ગયેલા માણસેા પ્રાંતાની ભાષાવાર વહેંચણી કરવા - ઉચાનીચા થઈ રહ્યા છે.
અંગત સ્વાર્થ સાધવા સિવાય આમાં કાઇ મેાટા હેતુ દેખાતા નથી. માટે ભાગે પ્રાંતના બજેટમાં ખાધ છે, જે પૂરી કરવાને માટે નવા કરી નાંખવાની પેરવી થઇ રહી છે.
મ
જ્યારે દીલ્હીથી અમદાવાદ, ઔરગામાદ અને હૈદરાબાદ પહેાંચતાં એક મહિના લાગતા, ત્યારે દિલ્હીથી રાજતંત્ર થતું હતુ. તે આજે એક મિનીટમાં ટેલીફેાનમાં વાત થાય છે અને ત્રણ કલાકમાં જ્યાં જવું હેાય ત્યાં પહેાંચી શકાય છે, તે વખતે દિલ્હીથી રાજ્યતંત્ર ચલાવ્રવામાં મુશ્કેલી શા માટે પડે તે મને સમજાતું નથી. પ્રાંતાનાં પ્રધાનમ`ડળે! કાઢી નાંખ્યા હાય તા સેા-સવાસેા કરોડ રૂપિયા દરવર્ષે બચી જાય અને આવી રકમમાંથી પ્રજાની ઉન્નતિનાં કેટલાબધાં કાર્યો થઈ શકે તેના ખ્યાલ વાંચકને સ્હેજે આવશે.
પ્રાંતિય ભાવનામાં ખીજી જાતનુ` ઝેર પણ રહ્યું છે, તે આસ્તે આસ્તે દેખાવા લાગ્યું છે હિંદુસ્તાન આખાનું બળ વધારવાની કૈાશિશ કરવાને બદલે બધા પાતપાતા તરફ થાડુ થોડુ ખેચે છે. 'કેટલાક પ્રાંતા હવે ઉદ્યોગનાં કારખાનાં પેાતાને ત્યાં નખાવવાને મથી રહ્યા છે. કેટલાક પ્રધાને પેાતાની ચુંટણી પાછી માઅર થાય તે માટે પ્રજાનાં નાણાં જુદે જુદે રસ્તે વાપરી રહ્યા છે. જમીનદારીની નાબુદી, દારૂનિષેધ અને બીજા કેટલાક સારા, પણુ
.