________________
ખંડ.: ૪?
૪૫૫
(ii) હું આ કાર્યને નિયંતા છું! આ વ્યક્તિઓ પર મારી વર્ચસ્વ સત્તા છે ! હું જે ધારું તે કરી શકું છું ? મારું અપમાન કરનાર, મને દોરનાર, મને દિનહીન માનનાર શું આ જગતમાં જીવતા રહે ખરો ? “ જ્યાં આ ભાઈનું મુશલ ત્યાં જ કુશલ.” “ જ્યાં હું ત્યાં મહારૂં જ વર્ચસ્વ” અને જ્યાં હું અભાવ ત્યાં ભલ–ભલાઓ ગુંચવાઈ જ મરે ! હું એટલે અખિલ સમાજને નાયક ! હું એટલે સર્વ ધનવાનને દાદ, શૂર–વીરેન વીર, ધાયું સઘળું ય પાર પાડનારે–આવી ખોટી માન્યતાઓ ધરી મૂર્ખ માન અટોલા અને ગંભીર સંયોગના ભોગ બને છે. મૂર્ખાઓનું ખોટું અભિમાન દાળમાં ગોળની જેમ પીગળી જાય છે. છતાં ય વાસનાનાટકનાં ખેલે પડછંદાથી કદી કદી ઉભરાઈ આવે છે, સુજ્ઞો એ અભિમાનનું વિષ કદી ય પાન કરતા નથી.
(iii) સૌન્દર્ય અને રૂ૫ ખેલાડી-કર્મ મદારીનાં અજાયબી ભરેલાં જાદુઓ છે ! આ જાદુના પૈદા બનેલા સંસારની કે અન્ય કોઈ પણ કાર્યની પૂર્ણતા–સફલતા નથી જ મેળવી શકતા ? હારનો ડોળ અને દેખાવ ભલે ત્યાં ભરચક હોય પણ અત્યંતરમાં માત્ર મલિનતા જ હોય છે. પ્રત્યેક કાર્ય કરતાં તેનું ચિત્ત એકાગ્ર નથી બનતું ! વાત વાતમાં માત્ર કંટાળે જ દેખાય છે. ધાર્મિક ક્રિયાઓ નિરસ ભાવની અને લુખી સુકી લાગે છે. ઉચ્ચશ્વેકેનું પઠન તે કફોડા સમયને વેડફી નાખવાનું સમજાય છે, હે ભોલાભલા માનવ ! આવા જાદુથી દૂર રહે ! ભૂલેથી આવા જાદુને કરન્ટ લાગે તોય દૂર ભાગવા પ્રયાસ આદરે !
(iv) મન રાજાની સત્તા નીચે તમે ન રહે ! અંતરાત્માને મનની સાથે જ્યારે નિકટને સંબંધ થયો છે, ત્યારને આત્માને કુસંસ્કારની કુટિલતાથી મલિન બનવું પડયું છે અને સ્વસ્વભાવને ભૂલી આત્મા ભારે અપકૃત્ય પણ કરી બેસે છે. અપકૃત્યનાં કટુક નારકીય ફલેને પણ વિસારી જશે ? તહારો કર્તવ્યોની દિશા તે ચૂકી જ જશે? મન એ કાચ છે. વાસનાઓ એ દિવડાઓ છે. મીઠા અગર ઘાસ્વેટીયા દીવડાઓ હશે તેવી છાયા તે કાચમાં સેંસરી નીકળી આવિર્ભાવ થશે. સુભાવના
