________________
ખંડ : ૧ ?
ણમે પિતાનું ભયંકર અહિત સાધતા હેય, તે તે એક સમ્યજ્ઞાનરૂપી અંતરચક્ષુના અભાવનું જ ફળ છે, એને ઇનકાર કેનાથી થઈ શકશે?
ભક્ષ્યાભઢ્ય, પિયાપેય, ગાગમ્ય, કૃત્યાકૃત્ય કે સત્યાસત્ય વિચાર જે ચક્ષુથી થઈ શકે છે, અને જે ચક્ષુ વિના નથી જ થઈ શકતો તે ચક્ષની આજે જ જરૂર છે એમ નહિ, પણ સર્વ કાળે જરૂર છે. એનો જરૂર નથી એમ જે કઈ કહે છે તે જ અત્યંત દુઃખદાયી અંધકારની જ હિમાયત કરે છે અને તે જીવો અત્યંત સુખદાયી પ્રકાશને જ વિરોધ કરે છે, એમ કહેવામાં લેશ માત્ર પણ ખેટું નથી.
સમ્યજ્ઞાન વિના જેમ ભક્યાભઢ્ય, પેયાપેય, ગમ્યાગમ્ય, કૃત્યાકૃત્ય, કે સત્યાસત્યને ભેદ પડી શકતો નથી, તેમ છવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, ધર્મ, અધર્મ, તત્ત્વ, અતત્વ, હિત, અહિત, ઈત્યાદિને પણ વિવેક થઈ શકતો નથી, અને એ વિવેકના અભાવે જીવનમાં સદાચાર નાશ પામત જાય છે અને દુરાચાર પ્રવેશ પામતે જાય છે. પરિણામે દુર્ગતિ અને અનર્થોની પરંપરા સિવાય કંઈ બચત રહેતું નથી. એ બધાથી બચવા અને બચાવવાને એકનો એક અને સરળમાં સરળ ઉપાય સમ્યગૂજ્ઞાનને અભ્યાસ અને પ્રચાર છે.
પણ સમ્યજ્ઞાન કહેવું છેને ?—આ સંબંધી આજે ઘણે વાદવિવાદ છે. સૌ પોતાને મનગમતી અને પસંદ પડતી વ્યાખ્યાઓ બાંધે છે. જેનું જેમાં હિત અને જેને જેમાં સ્વાર્થ હોય, તે જ એક વ્યાખ્યાને તે સત્ય તરીકે સાબીત કરવા મથે છે અને તેને જ એક પ્રચાર કરવાને માટે તે પિતાની સઘળી શક્તિઓને ઉપયોગ કરે છે. આપણે તે બધી વ્યાખ્યાઓનું અહિં પ્રયોજન નથી. સમ્યગૂજ્ઞાનની સહેલી અને સરળ વ્યાખ્યા એક જ છે કે, “જેનાથી પરિણામે હિત સધાય તેવી વસ્તુઓ જણાય એનું નામ સમ્યગૂજ્ઞાન'. ' - પરિણામે હિત સધાય તેવી વસ્તુઓને જાણવા માટેનું આજે સાધન શું ? એ સાધન ત્રિકાળ જ્ઞાનીઓના શાસ્ત્રો સિવાય આજે બીજું એક પણ નથી. આજે કોઈ ત્રિકાળ જ્ઞાની આ ક્ષેત્રમાં હયાત નથી પણું
