________________
૫૮
કલ્યાણ ? શ્રીએ વિહાર લંબાવ્યો. મારવાડમાં બેડા મુકામે તેઓશ્રીએ વિશાલ જ્ઞાનભંડાર સ્થા. જેમાં દરેકે દરેક ભાષાના સાહિત્ય ગ્રન્થને સુંદર સંગ્રહ વ્યવસ્થિત રીતે તેઓશ્રીએ કર્યો. જૈનાગમથી માંડી જ્યોતિષ, શિલ્પ, ઈત્યાદિ વિષયના સંસ્કૃત, પ્રાકૃત, હિન્દી, ઉર્દુ, ઈંગ્લીશ આદિ અનેક ભાષાના સેંકડે બહુમૂલ્ય ગ્રન્થ એ જ્ઞાનભંડારમાં તેઓશ્રીએ સંગ્રહીત કર્યા.
૯૬ ના વૈશાખ મહિનામાં એ જ્ઞાનમંદિરમાં શ્રી વિમલનાથ ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા અને ગુરુમૂર્તિની સ્થાપના પૂજ્યશ્રીની છત્રછાયામાં મહેસવપૂર્વક થઈ, જેમાં સુશ્રાવક શ્રી પુનમચંદ ગેમાજીએ પિતાની લક્ષ્મીને સારો લાભ લીધો.
૯૭, ૯૮ આમ બન્ને વર્ષો માલવા, મારવાડમાં વિચરી; તેઓશ્રીં ૯૯ ના ફાગણ મહિનામાં રાજનગર મુકામે પધાર્યા.
ઐતિહાસિક કથા-લેખકની વફાદારી
ઐતિહાસિક નવલકથાકાર સ્થળકાળના વાતાવરણથી બંધાયેલો જ છે. એ વાતાવરણને વફાદાર ન રહેવું હોય તે ભલે એ ન રહે, હું પોતે પણ કદાચ ન રહું. પણ હું તેને ઐતિહાસિક ન કહું. ઈતિહાસનું વાતાવરણ પોતાને ગમે તે રીતે ફેરવી નાખવાને હક્ક મેઈને ન હોઈ શકે.
વાતાવરણને વફાદાર એવી સાચી “ઐતિહાસિક” નવલકથા તે કસોટીરૂપે હોય છે. ઈતિહાસને એ મદદ પણ કરે છે, પરંતુ એ રીતે વફાદાર રહેવામાં ન આવે તે
એ સાચી ઐતિહાસિક નવલકથા ન હોઈ શકે. , શ્રી મુન્શીની ઐતિહાસિક ને
નવલક્યાની ચર્ચામાં
છે -શ્રી રામનારાયણ પાઠક
