________________
કલયાણું ? એવી ખાત્રી એમના જ દેશના મોટા પ્રમાણભૂત ઇતિહાસકારે આપે છે. માંચેસ્ટર-લેંકેશાયરમાં જે યંત્રો શરૂ થયા તેમને મૂડી પુરતા પ્રમાણમાં શરૂઆતમાં મળતી ન હતી. પછી તે ઈસ્ટ ઇન્ડીઆ કંપનીની લૂંટને પ્રમાણે આ દેશમાંથી અઢળક નાણું તે યંત્રના મૂડીરોકાણ માટે પહોંચી ગયું. ' (૬) કલાઈવ વોરન હેસ્ટીંગ જેવા એમના પ્રથમ વર્ષોના અમલદારે આપણે નવાબે પાસેથી લાંચ ધમકીથી એટલું નાણું લૂંટી ગયા કે આવેલા કારકુન તરીકે અને સિધાવ્યા ત્યારે લક્ષાધિપતી થઈ ચૂકેલા. અકબર સમયની અથક સ્થિતિ.
એ વખતે આજના કરતા પ્રજા અનેક રીતે સુખી હતી. વસ્તુએની સોંઘવારી તે આટલી બધી હતી કે આજે તે એ પૈકીની કલ્પના કથા જેવી લાગે : વસ્તુ
સાદા મણને ભાવ ઘઉં બાજર ચોખા
૦–૮–૦ મગની દાળ
૦–૭–૨ ૨-૧૦-૦
૨–૦-૦ સાકર
૧-૬-૦ ૦–૬–૪
૦-૧૦-૦ કાંદા
૦–૨-૪ ખાદી (વારના )
૦–૧–૩ કામળા (નંગના )
૦-૪-૦ આ સમયે સામાન્ય માણસને મહિને ફક્ત –પ૯ નિર્વાહ ખર્ચ થ.
આપણું દેશની પ્રાચીન સમૃદ્ધિના સમયમાં આજની સુધારેલી ગણુતી Lપ્રજાઓ હજી જંગલી અવસ્થામાં હતી.
૦-૪૦ ૦-૩-૩
૦
૦
તેલ
મીઠું
