________________
ખડ ૩૧:
કવિ ઉ. શ્રી સમયસુંદરગણુ, આ વેળાયે ગૂજરાતના પાટનગર અણહીલ્લપુર પાટણખાતે ચાતુર્માસ રહ્યા હતા. પોતાના ચાતુર્માસમાં પાટણ તેમજ તેની આજુબાજુના પ્રદેશો પર આ દુષ્કાળને અંગે જે પરિસ્થિતિ બનવા પામેલી, અને તેની અસર તેનાં કવિહૃદય પર જે પડી હતી—તેનું કરુણુ વર્ણન તેઓશ્રીએ પોતાનાં ‘ ચમ્તકશ્રેણીની ચેાપાઇ ’ નામના ગૂર્જર કાવ્યગ્રન્થમાં રજૂ કર્યુ
'
છે.
१२७
આ સૈકામાં થઈ ગયેલા લેાકભાષાના જૈન કવિઓમાં ખરતરગચ્છીય ઉપાધ્યાયજી શ્રી સમયસુંદરજી ગણિનું નામ ખૂબ જ આદરપૂર્વક યાદ કરી શકાય તેવુ છે. સંસ્કૃત અને ગૂજરી–આ બન્ને ભાષા પરનુ તેઓશ્રીનુ પ્રભુત્ત્વ કાઈ અજબ કૅટિનું હતું. ગૂજરભાષા જેવી ગૂજરાત, સૌરાષ્ટ્ર આદિ દેશમાં સવિશેષ વ્યાપક બનેલી ભાષાઢારા આ મહાન કવિએ તે કાળના લોકમાનસને; ધમ, નીતિ, સંસ્કાર આદિ ગુણસમૃદ્ધિથી સમૃદ્ધ બનાવવા માટે અથાગ પરિશ્રમ. સેબ્યા હતા, એમ આજે એએશ્રીની ગૂજરભાષાની કૃતિઓ, રાસા, ઇન્દો, સ્તવના, સજ્ઝાયા, ચોપાઇ, પા વગેરેની લાંબી તેાંધ જોતાં જણાઈ આવે છે.
"
જો કે, એઓશ્રીની દરેકે દરેક કૃતિઓ જોવાના અવસર–સુયેગ મને મલ્યા નથી. પણ એએશ્રીની કૃતિ વિષે મે જે વાંચ્યું છે, તેને અનુલક્ષીને અહિં પ્રાસંગિક ઉલ્લેખ કરવા પૂરતુ જ આટલું હું કહી શક્યા હ્યુ. મને યાદ છે; કે, કેટલાક વર્ષ અગાઉ ગૂજરાતી સાહિત્ય પરિષદમાં, જૈન કવિ શ્રી સમયસુંદરગણિ ’–આ વિષયને અગે મહાગૂજરાતના જાણીતા જૈન સાક્ષર શ્રી માહનલાલ દેશાઇએ એક વિસ્તૃત નિબંધ તૈયાર કરી વાંચ્યા હતા, જેમાં તેઓએ આ મહાપુરુષની ગૂર્જર તેમજ સંસ્કૃત સાહિત્યકૃતિઓની નોંધ પ્રસિદ્ધ કરી હતી; તે પરથી જાણી શકાય છે કે, સમાચારીશતક, ગાથાસહસ્રી, જયતિહુઅણુવૃત્તિ, દશવૈકાલિકøત્તિ, કલ્પસૂત્રવૃત્તિ આદિ લગભગ ૧૭-૧૮ પ્રસિદ્ધ-અપ્રસિદ્ધ સંસ્કૃતભાષાના સાહિત્ય ગ્રન્થાની રચના તેએશ્રીએ કરી, પોતાના ગભીર જ્ઞાનને મહાન લાભ તે કાળની તેમજ ભાવિકાળની પ્રજાને વારસારૂપે આપ્યા છે.
