________________
તેમનો ઉગ્ર વિરોધ હતા. આ બધા મુદ્દાઓની હાઈકોર્ટ | કઈ એક ધર્મને અગ્રતા ન આપે પણ ધર્મને પિતાના જજમેન્ટમાં વિશદ્ છણાવટ કરી છે. | અનાદર ન કરે એટલું જ નહિ પણ બધા ધર્મો અને
ધર્મનિરપેક્ષ-સેકયુલર-રાજ્ય એટલે શું તે પ્રશ્નની | ધર્મપુરુષોને સમાનભાવે આદર કરે. જજમેન્ટમાં વિગતથી ચર્ચા કરી છે. પશ્ચિમમાં અને ભારતીય સંસ્કૃતિ ભારતના વિવિધ ધર્મોને આપણા દેશમાં તેના જુદા જુદા અર્થ થાય છે કારણ કે, | સંગમ છે. તેની વિવિધતામાં એકતા છે, Unity in બન્નેની ઐતિહાસિક પરંપરા જુદી છે. અને જુદા | Diversity આ વિવિધતા અને એકતા બને સંદર્ભમાં રાજ્યને ધર્મનિરપેક્ષ ગણવામાં આવ્યું છે. ભારતીય સંસ્કૃતિને સમૃદ્ધ બનાવે છે. પશ્ચિમમાં પિપનું જોર બહુ હતું અને રાજ્ય વહીવટમાં ભારતીય સંસ્કૃતિના ઘડતર અને વિકાસમાં ભગવાન તેની દખલગીરી બહુ થતી તે સંજોગોમાં રાજ્યને ધર્મ | મહાવીરનું ગદાન મહત્વનું છે. ' Bhagwan સાથે કોઈ સંબંધ નથી અને રાજય અને ધર્મ વચ્ચે | Mahavir's contribution to Indian દીવાલ ઊભી કરવામાં આવી અને રાજ્યને ધર્મનિરપેક્ષ ! culture and to Indian philosophical ગણ્ય-A wall of seperation between
thought can not be disputed. ભગવાન the church and the state. આપણે ત્યાં એમ | મહાવીરનો સંદેશ અને ઉપદેશ ૨૫૦૦ ૮ર્ષ પૂર્વે હતે નથી, The evolution of concept of | તેટલે જ, કદાચ તેથી વધારે આજે ઉપયુકત છે. secularism in modern India has a
The message of a great person like very different background. ધાર્મિક
Bhagwan Mahavir is as relevant to-day સહિષ્ણુતા અને ઉદારતા સદીઓથી ભારતીય સંસ્કૃતિનું | as it was in his time. Mahavir was લક્ષણ રહ્યું છે. ધર્મનિરપેક્ષ-સેકયુલર-શબ બે ધારણમાં | one of the great figures o Indian વપરાય જ નથી, કારણ કે, પશ્ચિમમાં આ શબ્દની | History. તેમનું જીવનકાર્ય અથવા ઉપદેશ માત્ર ભાવના અને ઈતિહાસ જુદા છે જે આપણી ભાવના | ધાર્મિક હતું તેમ કહેવામાં ધર્મને ઘ| સંકુચીત ન હતી. આ દેશમાં ભિન્ન ધર્મો છે, લઘુમતિ કેમ | અર્થ થાય છે. ધર્મ સમસ્ત જીવનને આધાર છે. છે. તે બધા પ્રત્યે સમભાવ અને આદરની દૃષ્ટિ કેળવવા અને તેના સામાજિક પરિણામો દૂરગામી છે. Reliરાષ્ટ્રીય એકતાને સુદઢ કરવા આપણે રાજ્યને ધર્મ | gion was propounded for people to નિરપેક્ષ ગયું. એને અર્થ એમ નથી કે રાજ્યને | live in society. આ અર્થમાં ભગનાન મહાવીરે ધર્મ સાથે કોઈ સંબંધ નથી અથવા રાજ્ય ધર્મ
સમાજ જીવનમાં ક્રાન્તિ કરી He taughit people વિમુખ છે. એને અર્થ સર્વ ધર્મ પ્રત્યે સમભાવ certain doctrines and expected them અને સમાન વર્તન છે. ડૉ. રાધાકૃષ્ણને સ્પષ્ટ કહ્યું | to conduct themselves according to હતું, I want to state authoritatively | those doctrines. It had the refore a that secularism dose not mean irre- positive influence on the conduct of ligion It means we respect all faiths people in society. It had an impact and religions. Our state does not on society. identify itself with any particular અહિંસા, અપરિગ્રહ, અનેકાન્તના સિમાંત જીવનreligion.
વ્યાપી છે. આ અર્થમાં આપણા બંધારણમાં દરેકને પિતાના | The doctrine of Ahimsa emphaધર્મ અને ધાર્મિક માન્યતાઓનું આચરણ અને | sised by Mahavir has a great relevance પ્રચાર કરવાની સ્વતંત્રતા અને રિક્ષા આપી છે. રાજ્ય | to the present times both in c.omestic
તા. ૧૫-૮-૭૫
૧૭૪