Jain 1975 Book 72

SR No.: 537872
Original Sutra Author: N/A
Author: Gulabchand Devchand Sheth
Publisher: Jain Office Bhavnagar
Publication Year: 1975
Total Pages: 392
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Jain Weekly, & India
File Size: 14 MB

Page 259

ક્ષમાયાચના : આત્મધર્મ
લેખક: સાધ્વી શ્રી નિર્મળાશ્રીજી M.A., સાહિત્યરત્ન
- ખમત- ખામણા' જીન સંસ્કૃતિની એક અસાધા- એટલે સર્વ પાપ ધોવાઈ જાય ! વિષ્ણુ પણ માને રણું દેન છે. વ્યાવહારિક જીવનના કટુ-વ્યવહારોથી છે કે ગમે તેટલાં પાપ કરીએ પણ ગંગાજીમાં જઈને થયેલી આત્મ મલિનતાની શુધિને આ એક અનન્ય | સ્નાન કરીએ એટલે બધા પાપ ધોવાઈ જાય ! પણ માગ છે. ય યાર્થી ક્ષમાયાચના અાત્મ-સરળતાનું મા તે માત્ર ભ્રમ જ છે. ગંગામાં સમાન માત્રથી જ એક જવલંત પ્રતીક છે, અને દ્વેષ-મુક્તિનું પ્રબળ | કે ઈનું પાપ ધોવાઈ જતું નથી. તેમ જ સંવત્સરીના પ્રમાણ છે.
દિવસે કેવળ સ્નેહી-સ્વજનોને “મિચ્છામિ દુક્કડ' ક્ષમાયા નાનો દિધાન્ત કેવળ ભાવી જન્મની | બેલી જવાથી કંઈ પાપમુક્ત થઈ શકાતું નથી. સામગ્રી નથી, પરંતુ વર્તમાન જીવન-વ્યવહારમાં પણ ક્ષમાયાચના કરનાર વ્યક્તિની સાથે એ શરત એક ઉગ્ય અને વિજ્ઞાનિક પ્રયોગ છે, જે ખમત- | રહે છે કે છે યવહારના માટે તે ક્ષમા-યાચના કરે ખામણાનું હતું સમજીને તેને યથાવિધિ જીવનમાં છે તે દુર્વ્યવહાર પુનઃ તે વ્યક્તિની સાથે ભવિષ્યમાં પ્રયે ગ કરાય તે માત્ર સામાજિક જીવન જ સવસ્થ | આયરશે નહિ. ખમત-ખામણું કર્યા પછી પણ જે થતું નથી. ૫તુ તેની અનેક સમસ્યાઓનું સુખદ છે તે અસદ્વ્યવહારને જીવનમાં પુનઃ કરવાની અભિલાષા સમાધાન થાય છે.
ખે તે તેની ક્ષમા-પાયનાનું કોઈ મૂકય જ નથી, જૈન શાસનમાં સાંવત્સરિક મહાપર્વ અથવા | જ્યારે સાસુ વહુને, સ્વામી-સેવકને ખમત ખામણું ક્ષમાપના પર્વ તરીકે સુવિખ્યાત પર્વાધિરાજ પર્યું પણ કરે છે ત્યારે એ વાતનો દઢ સંકલ્પ હવે જોઈએ કે પર્વનું આગમન થઈ રહેલ છે. આ મહાપર્વના પાંચ | વહુ અને સેવક ઉપર અમે અનુચિત કરીશ નહિ, કર્તવ્યમાં ક્ષમાપના ત્રીજું કર્તવ્ય છે. સંસ્કૃતમાં | એક દુકાનદાર પિતાના ગ્રાહકથી ક્ષમાયાચના કરે છે કહ્યું છે કે “ તનાં વીરહ્ય ભૂષણમ્' ક્ષમા છે વીરેનું | ત્યારે તે વો દઢ સંકલ્પ કરે કે ભવિષ્યમાં કઈ ભૂષણ છે, કે રનું નહિ તેથી આપણે ક્ષમા આપતા | કપટ-વ્યવહાર ગ્રાહકની સાથે કરીશ નહિ, શાસ્ત્રમાં પહેલા ક્ષમા વ૨ બનવું ભાવશ્યક છે. સંવત્સરીના પાવન | સુપ્રસિધધ કુંભાર-ભુલક સાધુવત ક્ષમાયાચનાનું શું દિને પરસ્પર સહુ ક્ષમાપના કરે છે. ખમત-ખીમ- મૂ૯ય છે કે પછી પણ શેષણ કરતા જ રહે. થાનું તાત્પર્ય છે કે-ક્ષમા માંગવી અને ક્ષમા આપવી.
ક્ષમાયાચનાને એક પ્રયોગ જાણવા જેવો છે. અંતરને જ તાળાં અાવું મહાપર્વ જૈનશાસન સિવાય ડી મહિલાઓને પ્રતિજ્ઞા કરી કે આપણું પારિવારિ અન્યત્ર દુર્લભ છે..
જીવનમાં દેરાણી-જેઠાણ-સાસુ આદિ સાથે ક્રોધાદિવસ ક્ષમાપના હાર્દને સમજાવતું આ મહાપર્વ | બેલચાલ થઈ જાય છે તે દિવસે સૂતાં પહેલા ખમતબાપને સુંદર બોધપાઠ આપી જાય છે “fમતી કે | ખામણું કરી લેવા, પોતાનો ક્રોધ લો નહિ ચલાવ. વાવ મૂug' વિશ્વના બધા જ ખાપણું મિત્ર | મા ગ૯૫કાલિન સાધનાથી પણ તેના ઘરમાં અપૂર્વસમાન છે. મંત્રના માટે સર્વસ્વ સમર્પણ કરવા | શાતિ મળી. તેને ક્રોધ ઉપર લજજાનો અનુભવ છે.
યાર થવું ઈએ, પરંતુ કેટલાક માણસો સમજે છે | સાધિકાની વિનમ્ર વૃત્તિો બધાના હદયમાં સ્થાન પ્રાપ્ત વર્ષમાં ગમે તેટલા પાપ કરીએ, પણ સંવત્સરીના | કર્યું. અને પિતાની ક્રોધ અને તારાર કરવાની બાદત દિવસે પોપટ જેમ “મિચ્છામિ દુકકડ' બોલો | ધીરે ધીરે સમાપ્ત થઈ.
“ક્ષમા” વિશેષાંક
[
૫