________________
અમૃત મહોત્સવ પ્રસંગે શેઠશ્રી કસ્તુરભાઈએ આપેલ મનનીય પ્રવચન જૈન સંઘ જો એક થઈ ઉભું રહેશે તે તેને ઊની આંચ આવવાની નથી. પ્રમુખશ્રી બ્રીજમોહનજી, અતિથિવિશેષ શ્રી શ્રીમન્નારાયણજી, ભાઈઓ તથા બહેને,
આપ સૌએ મારા પ્રત્યે જે સભાવ બતાવ્યું છે તે સારુ હું આપને આભારી છું. આપનામાંના ઘણા ભાઈઓ દૂરદેશાવરથી આ પ્રસંગને માટે ખાસ આવ્યા છે. તેમણે લીધેલી તસ્દી માટે હું તેમને ઋણું છું. જૈન સમાજની મેં જે કાંઈ સેવા કરી છે તે મારી ફરજ સમજીને કરી છે તેના આપે ઉઢારભાવે કદર કરી, તેથી હું કૃતજ્ઞતા અનુભવું છું.
મોગલ જમાનામાં શેડ શાંતિદાસથી માંડી પેઢીધર મારા વડવાઓએ પિતાના જીવન માટે જૈન શાસનને ઈષ્ટ માન્યું છે, અને સમયાનુસાર યથાશક્તિ જૈનધર્મ અને જૈન સમાજને સહાયક બનતા આવ્યા છે. તેમના જેટલું હું કરી શક્યો નથી. મારી સમજ અને શક્તિ મુજબ મેં તેમને પગલે ચાલવા પ્રયત્ન કર્યો છે. હું જે કાંઈ કાર્ય કરી શકે છે તે તેમણે સીંચેલ સંસ્કારનું ફળ છે. પણ એવું નથી કે મારા વડવાઓએ એકલાએ જ સેવા કરી છે. જેના પરંપરાને ગૌરવભર્યો ઈતિહાસ જોઈશું તો જણાશે કે ભારતમાં આવાં કેટલાંય કુટુંબે વસે છે કે જે પ્રણાલિકાગત આવી સેવા કરતા આવ્યા છે. બીજાઓ પણ જૈનશાસનની હસ્તી અને પુષ્ટિ માટે પોતાનું સર્વસ્વ અર્પણ કરતા આવ્યા છે. બીજા જેનેની માફક મને પણ તેને વારસો મળ્યે છે.
ધર્મના મુખ્ય બે અંગો છે: એક તેની પાયાની ફિલસૂફી અથવા તવજ્ઞાન અને બીજું તેના ઉપર રચાયેલી આચારસંહિતા. જૈનધર્મ ઘણે જૂને છે. તેણે ઈશ્વર, જીવ, જગત ઇત્યાદિ વિષય ઉપર ગહન વિચારો કરી ભારતીય સંસ્કૃતિના વિકાસમાં ઘણે મોટો ફાળે આપે છે. આ તત્ત્વજ્ઞાનમાં હું ઊંડે ઊતરી શક્યો નથી. મારું ધમ બાબતનું જ્ઞાન અને શ્રદ્ધા, વચન અને સાધુમહારાજના સમાગમને લીધે છે. જૈનસંઘના આ મહાન અંગને હું વંદન કરું છું. હું સમજું છું તે પ્રમાણે ઈશ્વર અને મનુષ્ય બે અલગ છે એ અથ માં જૈનધર્મ ઈશ્વરના અસ્તિત્વમાં માનતા નથી. જિનપ્રતિમાની પૂજા કરી જેને મનુષ્યમાંથી ઈશ્વરવને પામના મહાન વિભૂતિઓને આદર કરે છે. જૈનદર્શન પ્રમાણે દરેક મનુષ્ય સદાચરણ અને ધર્મમય જીવન દ્વારા ઈશ્વરત્વ પામી શકે છે. એટલે કે આત્મામાંથી પરમાત્મા બની શકે છે. બ્રાહ્ણ કુળમાં જન્મવાથી કોઈ માનવી ઊચે થઈ જતું નથી કે શુદ્ર કુળમાં જન્મ. વાથી તેને નીચો ગણવો જોઈએ નહીં. દરેક મનુષ્યના ઊચનીચપણનું પ્રમાણ તેના આચાર– વિચાર ઉપર જ આધાર રાખે છે. સ્ત્રીઓ અને દ્રો પણ મેક્ષના અધિકારી છે, અને ધાર્મિક ક્રિયાઓ કરવા હકકદાર છે, એ ઉદાર ધર્મવિચારનો સ્વીકાર સૌથી પ્રથમ જૈન ધર્મ અને બૌદ્ધ ધમેં કર્યો.
જૈનધર્મની આચારસંહિતાની ખૂબી એ છે કે ધર્મના વિશિષ્ટ ધ્યેયેને રોજીંદા જીવનમાં વણી લે છે. કેવળ તેનું યથાશક્તિ અનુકરણ કરવામાં આવે તો પણ જીવન ધર્મમય બને છે.