________________
રેશમની ખેતીથી હિંસક રેશમ ઉત્પાદન
-મગીરથ પંડયા
ગુજરાત સમાચાર તા. ૧૩-૪-૯૧ના અંકમાં હોલની થતી રેશમની
ખેતીની વિગત નીચે મુજબ જણાવી છે. આપણે જાણીએ છીએ તેમ ખાસ આ આકેશ અવસ્થા તો કુલ ચાર પ્રકારના કીડાનો ઉછેર કરીને રેશમ મેળ- ૧કોની ત્રીજી અવસ્થા છે. ચાર અવસ્થા વવામાં આવે છે. આ રેશમ તાતણ રૂપે એસ્કે ઈડા, ઈયળ, કેશેટા અને પુખ્ત ખાસ પ્રકારની ઇયળના મોઢામાંથી નિકળે પતંગીયા આ ચાર અવરથાઓ પસાર છે. સાચું એ છે કે આ તાંતણાં એટલે કરી રેશમના કીડા ૭ થી ૮ અઠવાડીયાનું ઈયળના મોઢામાંથી નિકળતી લાળ હોય આયુષ્ય ભોગવે છે. એના આ સમગ્ર છે રેશમના કીડાની ચાર અવસ્થાઓ હોય જીવનચક્ર દરમ્યાન ઈડા અવસ્થા ૧૦-૧૨ છે. ઈયળ જ્યારે કોશેટામાં સુષુપ્ત અવ. દિવસ, ઈયળ અવસ્થા ૨-૨૮ દિવસ, સ્થામાં રૂપાંતર પામે છે ત્યારે તે રહાણ કેશેટાવસ્થા ૧૧૨ દિવસ અને પતંગીયા માટે પોતાની જ લાળમાંથી પોતાના શરીર કે ફદાંવસ્થા ૧૨ થી ૧૫ દિવસની હોય ફરતે તાંતણ કાઢીને, લપેટીને એક કવચ છે. રેશમના કીડા એક પેકીવાળા અને તેયાર કરે છે. આ તાંતણું ફાઈબ્રોઈન અને બહુપેઢીવાળાં હોય છે. બહુપેઢીવાળી જાતસેલિસિન નામના પ્રોટીનમાંથી બને છે. માંથી વધુ ઉત્પાદન અને નિમ્ન કક્ષાનું એક કોશેટા ફરતે તાંતણની લંબાઈ રેશમ જ્યારે એક પેઢીવાળા કીડામાંથી ૭૦૦ થી ૧૨૦૦ મીટર જેટલી હોય છે. ઉત્પાદન ઓછું પણ સારી જાતનું રેશમ
| મળે છે, તાંતણે મજબૂત અને ગરમીથી ન એ ગળે
કે રેશમની ખેતી માટે કીડા ઓને ઉછેરવા તે હોય છે. તાંતણાંથી લપેટાયેલાં આવાં
પડે છે. શેતૂરના પાંદડાં ખવરાવીને તેને અસંખ્ય કેશેટાઓને ઉકળતાં ગરમ પાણીમાં ઉછેરી શકાય છે નાખી લાકડી વડે હલાવવામાં આવે છે. રેશમના કીડા ઉછેરવા માટે અલાયદા આ ક્રિયા દરમ્યાન કેશેટાના તાંતણાને ઓરડા રાખવાં, જેમાં જંતુમુકત પગ કરીને છેડો છૂટે પડે છે. આ છેડાને ચરખા પ્રવેશ કરે. આના માટે ઓરડાના બારબાંધી પછી વીટી લઈ રેશમની આંટીઓ ણમાં જ જતુનાશક દવાવાળુ પગલુછણિયું તેય ૨ કરી શકાય છે. આજ આંટીઓને રાખવું. તેના પર ફૂટપાથ (કટબાથી લઈ પાવરલુમ્સ કે હેન્ડલુમ્સ પર ચઢાવી તેમાંથી પછી ઓરડામાં દાખલ થવું. આમ કરવાથી રેશમી કાપડ, સાડીઓ વિગેરે રૌયાર કરી કીડાને કઈ રેગ જીવાતનો ઉપદ્રવ લાગશે શકાય છે.
( અનુ. ટાઈટલ ૩ ઉપર )
