________________
' હું તે
એક સેવક છે
૧૯૪૭માં એમે હાથપગને થિજાવી દે તેવી ઠંડીમાં નવ ખલીની પદયાત્રા કરી રહ્યાં હતાં. ચાલતાં ચાલતાં એકવાર અમે એક ગામમાં પહોચ્યાં. ત્યાં એક કુટુંબમાં નવદશ વરસની એક છોકરી ખૂબ બીમ ૨ હતી. તેને મોતીઝર નીકળ્યો હતો. સાથે ન્યૂમોનિયા પણ થયો હતો. બિચારી ખૂબ દૂબળી અને અશક્ત થઈ ગઈ હતી. અમે બંને તેને જોવા ગયાં. છોકરીની પાસે બેઠેલી ધરની સ્ત્રીઓ બાપૂછથી લાજ કાઢીને ઘરની અંદર ચાલી ગઈ
હવે માંદી છોકરી બિચારી એકલી પડી ગઈ ઝૂંપડીના આગળના ભાગમાં તેને રાખેલી હતી. આવાં ગામડાંમાં માંદા લેકે ગમે તેવાં મેલાં ગોદડાંમાં પડયાં રહેતાં હતાં. આ છોકરી પણ આવી જ હાલતમાં હતી. હું ઘરની અંદર સ્ત્રીઓને સમજાવવા ગઈ કે તમારે આંગણે એક મહાન સન્ત પુરુષ પધાર્યા છે. તમે બહાર આવીને તેમને જુઓ તો ખરી, તેમનાં દર્શન તે કરો! પરંતુ મારી નજરમાં જે મહાન પુરુષ હતા તે તેમની નજરમાં તે દુશ્મન હતા. બાપૂને માટે તેમના મનમાં કંઈ આદર ન હતા સ્ત્રીઓને સમજાવવા પ્રયત્ન કરીને જ્યારે હું બહાર આવી તો શું જોયું? બાપૂએ છોકરીને પથારીની મેલી ચાદર કાઢી લઈને તેના ઉપર પોતે ઓઢેલી સાક ચાદર બિછાવી દીધી હતી. પિતાના નાના રૂમાલથી છોકરીનું નાક સાફ કરી દીધું હતું. પાણીથી તેનું મોઢું ધોયું હતું. પોતાની શાલ તેને ઓઢાડી દીધી હતી અને કડકડતી ઠંડીમાં ખુલ્લ શરીરે ઊભા ઊભા દરદીના માથા પર પ્રેમથી હાથ રવી રહ્યા હતા.
?
શ્રી મનુબહેન ગાંધી દરિદ્રનારાયણના મહાન પૂજારીનું આ દશ્ય ખરેખર અનોખું હતું. બપોરે બેત્રગુ વખત તે છોકરીને મધ અને પાણી પાવા માટે બાપુએ મને મોકલી. અને તેના માથે તથા પેટ ઉપર માટીને પાટો રાખવાનું પણ કહ્યું. રાત્રે એ બાળકીને તાવ બિલકુલ ઊતરી ગયો ઘરનાં જે ભાઈબહેનો બાપૂને પોતાના દુશ્મન સમજતાં હતાં તેઓ ખુલ્લા મનથી ભક્તિભાવ સાથે બાપૂને પ્રણામ કરવા આવ્યાં અને કહેવા લાગ્યાં: “ આપ સાચેસાચ ખુદાના ફિરસ્તા છો. અમારી બેટીને માટે આપે જે કામ કર્યું તેના બદલામાં અમે આપની શું સેવા કરી શકીએ ?”
બાપૂએ કહ્યું: “હું તો એક સાધારણ માણસ છું. હું નથી ફિરસ્તો કે નથી પેગંબર. સેવા કરવાનું મને સારું લાગે છે એટલે કંઈક કરું છું. આ છે કરીને તાવ આજે ઊતરી ગયો તેને યશ મને નથી. મેં તેને થોડી સાફ કરી અને તેના પેટમાં થોડુંક હલકું પિષણ ગયું, એથી કદાચ એને તાવ ઊતર્યો હશે. પરંતુ જો તમે મને આને બદં ચૂકવવા માગતા હો તો હું તમને એટલું જ કહું છું કે તમે જાતે નિર્ભય બને અને બીજાઓને પણ નિર્ભય બને. આ દુનિયા ખુદાની જ છે અને આપણે બધાં તેનાં જ બાળક છીએ. આથી ભારે તમને એક જ વિનંતિ કરવાની છે કે તમે સૌ પોતાના મનમાં એવો ભાવ પેદા કરે અને તેને વધારે કે આ દુનિયામાં સૌને જીવવાને અને ભરવાને એક સરખો હક છે.
(“બાપૂના જીવનપ્રસંગે”માંથી સાભાર)
આપણે આપણા વિરોધીઓના વિજેતા થઈએ છીએ, પણ ખરી રીતે તે આપણા એ વિરોધીઓને લીધે જ આપણામાં તેમને જીતી લેવાની શક્તિનો વિકાસ થયેલ હોય છે. જે આપણા વિરોધીઓ ન હોય તો કદી આપણે દૃઢ અને મજબૂત થઈએ નહીં. એ વૃક્ષ હજાર વાવાઝોડાં સહન કરીને જ મજબૂત થયેલું હોય છે. આપણાં સંકટો અને વિપત્તિ જ આપણને દૃઢ બનાવે છે.