Aashirwad 1966 12 Varsh 01 Ank 02

SR No.: 537002
Original Sutra Author: N/A
Author: M J Gordhandas, Kanaiyalal Dave
Publisher: Aashirwad Prakashan
Publication Year: 1966
Total Pages: 42
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Aashirwad, & India
File Size: 9 MB

Page 34

માનવતા [શ્રી કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રીજીના માનવતાવિષયક પ્રવચન ઉપરથી
ગુણવૃદ્ધિ, ગુણશુદ્ધિ, ગુણબુદ્ધિ ત્રણનો સંગમ એટલે માનવતા. ગુણવૃદ્ધિ, ગુણશુદ્ધિ ને ગુબુદ્ધિની આકૃતિ એ ઈશ્વરની પ્રતિમા છે. ત્રણને વ્યવહાર એ ઈશ્વરને વ્યવહાર, ત્રણની પ્રતિષ્ઠા એ પરમધામ, ત્રણને પરિચય એ જીવનને સંચય, ત્રણમાં નિષ્ઠા એ સર્વ કાર્યની પ્રતિષ્ઠા. ગુણવૃદ્ધિ પ્રથમ, ગુણશુદ્ધિ દ્વિતીય ને ગુણબુદ્ધિ તૃતીય. વિશ્વરચના ગુણદોષની વિષમતાથી અને વિષમતાને જન્મવાનો મેહ નહોતો. વસ્તુને જોઈને શોખ થયે. માનવતા સંહારથી અટકાવનારી શક્તિ છે, તે ઉપસંહાર કરે પણ સંહાર ન કરે. વ્યક્તિ અને વસ્તુ બને વિષમતાથી બનેલાં છે. ગુલાબના પુષ્પની પાછળ છે – એક કાંટા ને
પળ છે કાંટા ને બીજુ કમળતા. વસ્તુમાં બે ધર્મો સાથે વસ્યા છે, વ્યક્તિમાં પણ બે ધર્મો સાથે વસ્યા છે. જે તપસ્વી છે એને બારણે ઉગ્રતા છે. અશ્વર્યને બારણે અતડાપણું છે. એશ્વર્યને કોઈ ઓળખે તે ગમતું નથીઅભિમાન હોત તો સારું પણ અતડાપણું છે તે ન સારું. બે દોષોએ દુનિયાને હેરાન કરી–અતડાપણુએ અને અડિયલપણાએ. આશ્વર્ય આવ્યું ત્યાં સૌદર્ય, સત્તા, શક્તિ, સામર્થ્ય આવ્યાં, પણ સાથે પ્રમાદ આવ્યું. અતડાપણુંને અડિયલપણું આ બધાં તોતડાં બનીને એકલવાયાં થયાં ને પછી આત્માભિમાની થય ને સ્વયં નિરુપયેગી બન્યાં. અડિયલપણું આવ્યું ત્યારે સમાજનું પરિવર્તન કરવાની ઈચ્છા થઈ અવગુણો વિનાની ઓછી પણું “ગુણેની કેળવણી, મેળવણી ને જાળવણી’ આ ત્રણ કરનારી ચાળણું હોય તો તે કેવળ “માનવતા'.
વધુ અવગુણમાંથી મુક્ત થવાની કોશિશ-સતત ઉપાસના એ વિષમ દષ્ટિનું અવલોકન નથી પણ આત્મદષ્ટિનું અવલોકન છે. પ્રથમ પગથિયે ગુણવૃદ્ધિ, બીજે પગથિએ એક એક ગુણમાં જે એક એક અવગુણ હોય તેની ઓળખાણ કરે. જેટલા અંશમાં જે ગુણ કેળવાય તેટલા અંશમાં તે ગુણપાન કરે. ત્યારે તેને આત્મજ્ઞાન ખૂબ જ નાનું લાગે. માનવતાના ખોળામાં આત્મજ્ઞાન ખેલવા માટે સતત આવે એટલે માનવતા માતા છે ને આત્મજ્ઞાન વત્સ છે. પણ એ માનવતા ત્યાગના પાયા ઉપર ઊભી છે. ઈમારતનો પાયે
શ્રી કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રી જેટલે દઢ તેટલી ઇમારત મજબૂત. ઈમારત નાની કરવી પણ પાયે ખૂબ મજબૂત કરો. હૃદય કામળ ન બને તે કોઈને માટે ઉપયોગી થતું નથી. ઉદય, હદયથી થાય છે. બુદ્ધિ ઉપર યોગ ને શાસ્ત્ર પ્રયોગ કરીને થાક્યાં, પણ એના પરિણામે બુદ્ધિ ઉદાર ન બની અને સરળ ન બની. ઉદારતા ને સરલતા વિનાનું બુદ્ધિને બધું જ આવડવું. ઉદારતા અને સરળતા તો ઈશ્વરની અનુકમ્પાથી મળ્યાં. ખેર, માનવ નહીં માને તે સમય જ માનવને ઉદાર બનાવશે. , શાસ્ત્ર નિસાસા નાખે, શાસ્ત્ર જગતને સંરકૃત બનાવવા કેશિશ કરી પણ બુદ્ધિ ઉપર વિજય ન મેળવ્યો. માનવતાએ જીવવાની શરૂઆત કરી. તુલસીએ માનવતા બતાવી. આમ્રવૃક્ષે ફળ આપ્યું. દરેકે દરેક વૃક્ષે ફળ આપ્યું. કઈમાં ઉમેરણ, કઈમાં સુધારણ, કોઈમાં સંમિશ્રણ. સંશોધન સંવર્ધન સહકાર સંસ્કાર માગતું ને મેળવતું ને પછી તે ઉપયોગમાં જતું. પણ જેને ફળ ન હતું, સ્વયં ફળ હતું તે એક જ તુલસીદલ, જેણે સમર્પણનું ભાન કરાવ્યું અને માનવતાને પ્રોત્સાહન આપ્યું.
તે તુલસીપત્ર સ્વયં જમ્મુ. એને ચરણ પાસે, ધ્રાણેન્દ્રિય પાસે, નજર સામે, કરકમલે કે મુખે બધે જ જવાની છૂટ. એને તો જ્યારે માનવને વિલયથાય ત્યારે પણ જવાની છૂટ, માનવ સાથે નનામીમાં પણ જવાની છૂટ, વિતા, ભસ્મ અને ઉત્તરક્રિયાઓ ચાલે ત્યારે પણ તેને ત્યાં જવાનું. તેના વિના તે અધૂરી રહે. સમર્પણની સામગ્રીમાં પણ તેની જ જરૂર. સામગ્રીમાં તેને ન પધરાવાય તો તે સામગ્રીને ઈશ્વર ન અપનાવે.
માનવતા એ તો તુલસી છે. ખૂબ નાની પણ હૈયાસૂની નહિ. ઓછી સુગંધ પણ ખૂબ જ સતેજ. ઘેરાવો (કદ) એ છે પણ સુગંધ સભર. રત્નભરી ભેટ લાવી ચરણમાં મૂકે પણ તુલસીદલ ન મૂકે તો ભગવાન કોઈ ભેટને ન ભેટે. તુલસીના એક જ સહારે પૃથ્વીના જે દેશમાં જવું હશે ત્યાં જવાશે. એ જ માનવતા. તુલસી વિના ક્રિયા વંધ્યા છે. લોખંડ મહાશક્તિ છે ને પુપિ ભક્તિ છે. પણ એ બધાને વાસ્તવિક રીતે વાપરવાની જે વૃત્તિ તે તુલસીજી. તે